장음표시 사용
101쪽
Hisce probe perpensis, in ipso morbi initio, non dimficile erit iudicatu , an longus an brevis sit futurus. Quando
enim data medicina, deiectiones multum minuuntur, doloresque evanescunt, arteriae Vero plenae et citatae ma nent, longior erit morbus: ubi vero arteriae protinus plenitudinem celeritatemque deponunt, brevior ceteris alioquin paribus erit morbi decursus.
Nullus sane existit morbus, in quo tanta diaetae ra tio habenda sit, aC in nostro. Stricto vitae regimine temere neglecto, optimos medici conatus identidem frustratos observavi. Interdum data medicina, morbus ex asperatur, Curate artifex singulam circumstantiam in animo ivolvit, et non invenit, Cui morbi exasperationem imputare possit: tandem sciscitando cognosCet, ex parvo diaetae errore, tantam emanasse perniciem ; selix l dumno serotina animadversione aeger Vita periclitetur. Tria vero momenta, praeCipuam merentur attentionem: scilicet cutis exhalatio , animi motus, et alimenta. De singulis, quae me docuit experientia, seorsim proponam. Cutis exhalatio primum teneat locum. Notum est medicis, quantus sit inter cutem et intestiua Consensus: at in corporibus dysenteria affectis, naturalis, ista partium sympathia, multum aucta videtur; minima enim temperaturae mutatio, in imo persentisCitur ventre, ac deiectiones denuo numerosae oriuntur. Tutissimum est, Hegrum Cuius Sanationem susCepimus, protinus ad lectum relegare, et sedulo cutis exhalationem omni modo
102쪽
secundare ' nisi enim pressa Cautela id observatur, optum maxima quantitate ingestum vix quidquam luxnt. Interdum accidit, ut ii, quos morbus non protinus Prosternit, praecepta artisicis veluti luxuriantis medicae theoriae sigmenta socci pendant, negotiaque sua Sequan
tur. Tunc vero Omnino melius est, obestinatum talem, Consiliaque respuerilem relinquere, quam otiosi instar spectatoris, tristenta Contemplari rei oventum. Olim adiuvenem viginti circiter et quatuor annorum vocabar, Ut
a dysenteria eum liberarem. Ab omni latae chronica Ceteroquin immunis erat, et habitus videbatur satis fir mus. Dedi ei modicamenta necessaria, et quia in ipso
domus atrio eum offendi, praesertim eum hortatus Sum, ut extemplo in lectum se reciperet. Sequente vero die comperiit, Se praeceptis meis Parum Obtemperasse , imo egomet ipse eum ex Chorte redeuntem vidi. Denuo eum
Commonui, ut in re seria, talem animi levitatem deponeret, et spiravi, ipsam praesentem morbi exasperationem verbis meis addituram pondus. Sed talis erat obstinatus, ut intropidus eadem insisteret via, et meam adhortatio nem, iuxta ac parentum PreCes respueret. Tandem sexto circiter die vesperi eum inviso, ad focum cum familia
sedentem invenio, pulsum percontaturus Carpum prehendo, et - manum frigidam sudore udam vietanaque tango.
Exeundo domum patri aperio, silium vita periclitari. At pater vix sibi persuadere potuit, nil so rum sedentem et colloquentem silium in ullo versari discrimine. Se cundo vero posthinc die, alvus foetidissima fluxit, omnia ille signa mortis PraenunCia incidere , tertio animam ei navit. Hicce casus, utut in oppido satis notus, leves
103쪽
animos perterruit, et deinde aegri libenter .erbis meis
Sed non sufficit solum, negrum lecto addicere, oportet eo etiam videre, ne oborta desidendi cupiditate surgat. Tutius est in lecto matella uti, quam ad lasanum desidere ; in frigidatio enim surgendo vix evitari potest. Ultimo morbo.populari, iuveni dysenteria laboranti medicinam
dedi, sed deiectionum numerus vix eo minuebatur. Consessus est, se Propter munditiem intempestivam a matella abhorrens, ad sellam familiaricam desedisse. Protinus eum Commota ui, ne lectum amplius relinqueret: secutus est
iuvenis consilium, et quod probe notandum eadem optiquantitas , quae antea deiectionum numerum non minu erat, nun C motus intestinorum ita tranquillabat, ut aeger fere omnino non deiiciens brevi convalesceret. At si interdiu nocivum est, lectum relinquere, noctu adhuc multo periculosius esse Consuevit. Autumno noCtes sunt frigidae; corporaque sudore digesta male nisi ciunt. Subinde perniciosam eX nocti surgio exasperatio nem observavi. Memini iudaei triginta Circiter annorum, qui dysenteria primis diebus graviter affectus, quinto tu men , quater solummodo desedit, descendentibus excrementis stercorosis. Omnes praeterea notue, faustum pollicebantur morbi exitum. Incidit luterea sabbatum, quo quidem festo, ista natio singularem assectat muti litiem; aeger proinde noster, matulam ubi minans, nocte Perquam frigida ad sellam pertusam disidet. Sed eodem fere momento, vehenientissima persentiscit in intestinis tormina.
Ad lectum quidem refugit, sed frustra; trigesies enim et
104쪽
ultra eadem ipsa nocte deiicit, et altero mane, crebrti evacuatione desectum tristemque invenio. Excrementa atercorosa amplius non erant, sed cruenta, et quatuor dies talia mansere. Evasit quidem iudaeus, sed non sine magna molestia, et haud paucies fatala exsecravit momentum, quo noctu ad foricam surrexerat. Cum vero necesso sit, quotidie lectum sternere, sedulo oportet Cavere, ne aeger detrimentum capiat. Tutius est, meridie id facere quam vesperi, et ubi dies admodum est frigidus, igniculum accendere. Oportet saltem in sellam brachiatam aegrum collocare, stragulis probe circumdare, et ne pedes Digeant, udones induere. Incolae huiusce provinciae, quorum DCultates mediocres, sculponsis ligneis utuntur, et si aegrotus vir e lecto surgit, non braccam sed uxoris pallam induit, qui quidem mos, ridiculosus primo intuitu, temnendus tamen non est. Strato lecto, sedulo Oportet cavere, ne aeger frigido protinus immittatur : melius est lodices thernaospodio Prius calefacere, Vel quod inter pauperes consuevit, la tere Calente. Hac Cautela temere neglecta, eodem fer momento quo aeger lectum frigidum conscendit, tormina oriuntur et deiectiones. Similis quoque est observatio de indusio linteo. opo tet id prius calefacere et festinanter induere. Ubi vero
) F. Hossetnaon in Med. . bstem. Cap. de drsens. inquit; vix datur ullus morbus , in quo pedum refrigeratio tam graVe νε inio mortis pei Ieulum, consem ate id experientia, iniicit quam sentexi . M
105쪽
primis dictus aeger admodum male se habet, tutius est, thateum mundum non concedere, sed exspectare, donec intestina quodammodo sint tranquillata. Quandoque cutis est sicca, calida, sudoresque aegro erumpunt. Si una deiectiones sunt Copiosae, curatio plerumque est dissicilis. Hoc casu cutis exhalationem pri mis praesertim diebus promovere Conducit ; omnis Cunc latio perniciosa, quippe sine libera cutis evaporatione, deiectiones vix moderari possunt.
Postquam proinde dato opto, cutis primo die non madescit quod tamen sere semper accidit, optimum est,
aegrum in balneum tepidum immittere, et membra sortiter pertractare, deinde in lecto stragulis probe operire, donec sudor pronuat. Quoniam vero illi, quorum res domestica tenuis, solium non habent, neque quidem Rhenum ad necessariam aquae quantitatem calefaciendam; talis quoque medendi ratio adhiberi nequit: diducenda ergo est. Pedes aegri ad genua usque in calidain Immittere, deinde in lecto ad collum usque stragulis eum operire, tincturae opii porro guttas quindecim vel viginti quinque una vice propinare, magnamque dehinc Copiam infusi calidi norum sambuci superdare iuvat; hoc saltem modo , subinde Cutem aridam madidavi. Plerumque manante sudore deiectionum numerus multum minuitur, eademque opii quantitas, quae cuti sicca vix quidquam
effecerat, nunc ad comprimendum ventrem sussicit.
Cum vero ad provoeandam euiis evaporationem requiratur, ut aeger in eodem situ aliquod tempus ectet, elae spieienavin '
106쪽
At cutis humida et mollis quamquam laetum est signum, multum tamen abest ut sausti eventus Certa sem Per sit praenuncia; nonnullos enim, quorum Cutis ab initio mollis et madida , morbus nihilominus absumit. Sed optima quaeque nota, in aliis quoque morbis, primo Prae sortim stadio faustum exitum Certo non semper pollicetur; et si nonnulli pereunt, quorum Cutis madet, saltem omnes pereunt, quibus arida et tensa. Plerumque aegri ex opio desudant; vehemens tamen sudatio ad felicem non requiritur sanationem: susscit cutis mollis et placida evaporatio. Interdum accidit, ut agri ab initio sudoro sere dissiliant. Ubi irritatio intesti norum Obstinata, morbusque proinde longior, timendum, ne assidua sudatione viros fatiscant. Dissicile vero est sudorem Compescere; per frigidus nocet, perinde acida, omniaque adstringentia, quorum ope in febribus sudores
moderamus. HOC CAsia aegros in Cial Citam ex setis equi
nis Colloco , vel pauperes in saccum stramento aut palea refertum, straguloque levi densi contego; deinde eos ho tor, ne manus sub stragulo Condant; potum calidum in terdico, sed egelidum, tepido tamen propiorem Commendo , frigidus enim in hoc morbo , tam dolores quam deiectiones auget. ΗAC ratione sudores tantum moderantur, quantum id fieri potest. Oritur autem qυnestio: qua ratione libera cutis exhalatio ad se licem curationem iaciat. . Sunt, qui credant,
est, an erebra desidendi cupiditas, an vehementia ventris tormina. eum exagitent, neque in eodem situ manere sitiant ; quae quidem accidentiae singularem poscunt medelam.
107쪽
sudatione humores ab intestinis derivari, deiectionesque hac ratione moderari; reliis talis explicatio ac crasse mechanica, ridiculosa videtur. Equidem non credo, hum res ex imo ventre, Veluti agogarum ope ex sodinis aqv
derivari , sed compertum tamen habemus, maximum in ter vasa exhalantia totius Corporis eSSe Conseusum. Eo quidem sit, ut suppressa in altera parte seCretione, alte rius et remotioris interdum Vasa, vi Caria functione humo . res e XCernant. Dum quis bene valet, Proximus inter cutem et renes est Consensus COelo enim frigido, maior est urinae secretio, cum Contra Calore aestivo, desudante corpore sere nulla eSt..
In dysenteria vero , Cutis exhalatione impedita, renes vix eius vicem eXplere possunt , irritatio enim tui estinorum ipsos renos a ficit, lotiique secretionem impedit, quo sit, ut urina parca plerumque Copia exCernatur, et haud rziro crvbra et inanis naiugendi necessitas aegrum torquecti. Cum vero aeger haud mediocrem potus quantitatem RSSumat, neCesse est, vel potum in sua ele insenta dissolvi, vel quopiam d0serri. Quorsum autem deserri potest, Si cutis renumque functio impedita Θ - Certe nusquam nisi intestinum canalem versiis, quo tamen neCessario alvi proctuvium augetur. Hac ratione palam est, modica Sudatione intes tinum a magno humorum onere vindicari, quo alioquin
I eruntamen non solum humorum sic dicta derivatio in c0nsum ducenda est, sed ut iud adhuc grave momen tum . Uti inter vasa cutis exhalantia cavitatumque Cor poris magnus est consensus, ita non minor Certe inter harum partium nervos observatur. In sanis Corporibus id
108쪽
satis manifestum est, in dysenteria assectis adhuc multo
manifestius; nam eodem momento, quo Regrotus Corpus
denudat, aerique frigido exponit, tormina motusque intestinorum exasperantur. Nihil vero nervis magis amicum , quam tepidus mador. Continua huiusce potentiae in peripheriam corporis actione, vehementissimi partium internarum dolores haud raro mitigantur, quod quidem medicis satis notum. At ubi aliquis in lecto, stragulo
tectus modice desudat, exhalationes, quae per satu auferri nequeunt, Optimum Constituunt balneum Vaporis, quo Cutis nervi Continuo alluuntur. Natura itaque, optimum morbi sedamen, quod non nisi amplo apparatu ComParari posset, pauperi unicuique sua sponte benefica offert. Hanc quoquo ob causam non solum invisibilis cutis Oxhalatio, sed modicus quoque sudor ad sanationem
Neque Convenit ex sudore protinus virium consum tionem timere, et negotiosus nimis eam PraecaVere. Oportet potius sciscitare ex aegro, an in secunda valetudine sudori fuerit obnoxius ', sunt enim, qui quotidie, praesertim aestivo tempore, citra omne valetudinis. detrimentum vehementer desudent. Quodsi tale corpus dysenteria afficitur, sudorem compescere admodum difficile est ρ, o servatis enim omnibus cautelis supra positis, sudor tamen vincit. Sed quamquam varios huiusCe Constitutionis Pas sim curavi, Vix tamen notavi, se superato morbo diutius Fimillier soper. p. I. p. 146) de sudoris salubritate in dy
sentpria varios allegat auctores. Et F. Hos anu easus dysent riae sudoribus victae memoriae prodidit.
109쪽
traxisso. Id proinde perpetuum est, corpora copiosas quascunque evacuationes quibus in secunda valetudine adsuevere, in adversa quoque facilius serre. Proximum est ut de moderanda animi conditione di seram ; sunt enim varii affectus, quibus turbatur, unde dissicilis morbi sanatio. Officium medici est, singulam circumstantiam, quantum fieri potest, explorare, ne Plia ' macis id a natura extorquere moliatur, quod cauto Consilio et verbis eblandiri potuisset. '
Mortis formido primum tenet locum, utpote quae debachante dysenteria, frequentissima esse Consuevit. Priscis quidem temporibus, ubi dysenteria in loco aliquo se ostendit, tantus pavor incolas perculit, aC si pestis increbuisset. Id quoque mirandum non est , ratio enim . medendi talis fuit, ut natura non solum cum morbo, Sed cum ipso medico de saluto decernere cogeretur. Radice nimirum ipecacuantiae vel tartaro emetico vomitum elicuerunt , deinde Rheo alvum probe purgarunt ' eversa sic
m animi affectus imprimis ira, moeror, metus etc. maxime vitandi m fuere, nam iis malum facile exasperatur.
Egregie praesertim de observanda animi eonditione disserit . Hos ann in Med. Rat. Ostem. T. III. feci L. CV. IL,. Non solum autem corporis inquit) eonditio serutanda, sed ip- sius quoque animi indoles perquirenda, et, quibus morbis is m, laboret, eonsiderandum. - Et deinde eodem eapite) m Quid di, quod ii, qui attentius et curiosius morbis sanandis praesunt, , subinde experiuntur, dissiculter admodum aegritudines elidi et m expugnari , si animus non est compositus atque paratus , sed mi patheticarum commotionum intemperie diversimode iactatur. M
110쪽
dicta materia peccante, cortice casCarillae, Rheo tosto, aliisque huiusco farinae pharmacis, turbas intestinorum , medicamentis evacuantibus exasperatas tranquillare tentaverunt. Collegium modicum Berotinense , anno l769 similem fere medendi rationem Proposuit, imo Populo Persu H-dme voluit, ii senteriam neque grAvem neque mortis erum esse morbum, sed tantum salutare beneficae naturae conamen, quo humores apstivo Calore RiJUStos, Per unum extur- bare udniter tur. Incolae vero nostri, id sibi persuaderi noluerunt, sed luem pro gravissimo et mortifero malo habuerunt, quam quidem opinionem, subrutiam Coenae te rium probe firmavit. Quid ρ sepulcreta oppidorum Ante Portas dysentoriae dicata, . quorum eversae Cru Ces, iliStem adhuc viatori nunciant civium cladem, incolisne pavorem
iniiciant P - Fuerunt quidem medici, qui optum contraluom adhibuerint, sed ad vehementissimos solum dolores φ
moderandos, non ad ipsum morbum vincendum , me di camenta enim evacuantia primum semper obtinuere lo-bum , quo suctum est, ut hi quoque in Curanda lue parum profecerina. Aliquoties adcidit, ut ignarus aliquis omnibusque medicinae principiis desii tutus, opii tincturam
Casu aCCeptam aegris dederit. Hi celerem benignumque huius pharniaci effectum sentientes, sanati aliis eandem medendi rationem Commendaverunt: mox vero harum curationum fama ad medicos pervenit, qui publica aucto-