Libellus de dysenteria

111쪽

ritate freti, sacrilegae manui venenum protinus extorsere. Tandem eo perventum est, ut unusquisque dybelaici iam Pro perniciosissimo omnemque medelum respuente malo habuerit. 'At mortis formido magnum revera est sanationis impedimentum. Hicce animi affectus uni v I sum C Orpbis e Xngi tat, Praesertim vero partes internas anicit. Qui in se cunda valetudine expayescit, crebrius statim namgere CO-gitur, et haud raro alvus movetur; quoniam Vero Sunis id accidit, aegri certe, quorum intestinorum canalis inmotus Rbnormes Pronus, non mediocre valetudinis detri mentum inde sentient. Ad praecavendam aegrorum sommidinem , in universum conducit rationalis morbi Curatio, ut minimus, quantum fieri possit, aegrorum numerii S morbo absumatur ; hac enim ratione lues in universum iru Culentam suam faciem amittit. Experientia id me docuit; ut tima enim tuo, aegri animum non protinus abieCere, naΟr-busque gravis quidem et pei iculosus, sed. non mortiferus eis visus est. At cum in magno decumbentium numero

formidolosi semper inveniantur, aliam atque aliam ad PaCisicundos eorum animos oportet legere viam. φ

112쪽

Qui aegraim prima vice visitans, statim faustam sana tionem audacter pollicetur, vix quidquam eo proficiet; sormidolosus enim vel levitati id tribuit, vel pro communi et triviali medicorum solamine habet. Melius est, statum morbi singulasque notas accurate explorare, imo paulo Rccuratius omnia ex aegro scisCitare, quam ipsa necessitas id postulat. Cum vero artifex morbi notas facile divinare possit, utpote quae sere omnibus Communes; oportet aegri relationem quae nihil novi et inauditi ulpturi muni offert non anxio et stupente, sed aequabili accipiat vultu. Neque alienum est de quihusdam pa sionibus in terrogare, quae vel raro vel nunquam in aegros cadunt,

exempli gratia de gravi capitis dolore, delirio, aliisque

accidentiis: quarum cum immunem se praediCat aegrotus, laeto oportet et approbante vultu inaudire. Hac ratione, sine magno verborum apparatu facile est ei per suadere, se in pessima nondum versari Conditione; quare

enim artifex de gravibus quibusdam passionibus interro garet , nisi tales subinde in aliis offendisset ρ - At si

Beger Protinus scire Cupit a utrum in Periculo versetur, an non; tutius est, extemplo non pronuntiare, sed sententiam sustinere: praecox enim esset iudicium, imo ipsi quoque aegro utplurimum tale videtur, qua propter ad Ieniendum suum animum parum iuvat. Melius est in universum de morbo aliquid fabulari, eique ostendere, luem Perversa Olim Curatione potius, quam suapte natura tot homines orco dedisse. Hac ratione subinde terriculam

animo evellere licet. Postero autem die, ubi artifex negrum visitat, singulisque circumstantiis probe examiua-

113쪽

tis persciscit, medicamenta suetum essectum praestitisse,

' quod quidem plerumque fieri solet hilari oportet vultu

de elapso periculo ei gratulari, antequam de vale tu dine iudicium ipse rogavit, ne scilicet laeta enunciatio impa tientia et efflagitatione tantum extorsa videatur. Deindo ad tranquillandos animos egregie conducit, taediosarum quarundam passionum Praedictio, nam si inopinato accidunt , timor plerumque redit. Tandem necesse est, CT brius tales aegros accedere, quam ipse morbus id postu lare Videatur ', neque alienum est, interdum de aliis rebus fabulari quae eis cordi sunt, vel domesticis vel publicis, et de futuro praesertim tempore consilium habere. Utienim futuri temporis cogitatioues, rerumque olim perfi-

Ciendarum, mortis Propinquae Cogitationi sunt fere oppositae et pugnantes, illi vix in eadem mente una subsistere possunt, ac breve tale colloquium ad leniendos animos docta disputatione est praestantius. Medicus tamen semper primus de tali discursu ad aegri valetudinem denso tere debet, ne speciem hominis incurati et levis prae heat. Est vero desultorum hominum genus, quorum animus inconstans continuo fluctuat; modo sortes et erecti, modo pusillanimes sunt et abiecti. Molestissimi sere omnium, praesertim si in divitiis sunt, opem mediCi citra necessi talem Continuo implorant. Hos vero verbis interdum duris ad constantiam compellere alienum non est, quippe

qui probabili sermone tranquillari nequeanti

114쪽

Moeror et tristitia , eo indum sunt Curationis obstacu lum. In magno aegrorum numero subinde in entutetur. , quorum res domestica dilapsa, vol qui in malo ne gotio versantur, vel quos discors Conii igium Compedit. Ubi medicus neque blatero neque scurra est, Sed honeStiet taciturni hominis famam habet, Sua sponte aegri do lorem in amicum animum infundent: longe melius vero est moerorem verbis dii undere quam deVorare , Consolationi enim et consilio tempus patet, Cum Contra mutus dolor uni studinem insidiose destruit. Coniugium autem discors, pessimum gignit moerorem, imo hoc casu non animus solum marcet, sed ipsae necessitates haud raro de tre Clante offeruntur manu. Q Magna vero hoc casu in tercedit differontia, an maritus an uxor aegrotet. Si enim maritus decumbit, Coniux protinus, misera eius conditione commota, pristinique odii oblita, religiose ei opem fert, Cum Contra hac deCumbente, maritus eam utplurimum negligit. At quia vix tam scelestus et sacrilegua

) De mostrore inquit F. Ho mann loco modo allegato, γ, dum

di, no iva sua esseacia solidas maxime Partes aggreditur, mirifices, vires universi corporis atterit, e usque sunctiones robur libram rum minuendo illasque relaxando labefactat. -

') Per D. Hii elotid in libro, quem de prolonganda vita scrip- ait, felix et concors matrimonium auxiliis ad prolongandam vi-

iam summe necessariis itere adnumerat. Ulti vero concors coniu

gium felicem animi aequabilitatem valetudini amicam promovet, ita discors maxime eum turbat. Nostrum non est ista, quis e Perii l. auctor de hac materia proposuit, repetere; sufficiat indicasse, qua ratione de umbenti , animi iranquillitas ad recuperanda in sanitatem nuce.saria reparari Possit. 4

115쪽

rutum ac moriturum, Odio adhuc persequatur; prudentis QSi medici, sciscitantem maritum, neque in Crepare neque admouere , sed vultu dubio et ambiguo Sermone ei nuri Ciare, uxorem vita periclitari, ut demum Sibi persuadeat,

eam Certo esse morituram. Tunc enim vel conscientia,

. vel religio ad officium eum compellent; evanoscunt feri

mores, et Acerrima verba, set indignatio; redeuut cum pace dulcedines et negotiosa Cura.

Deinde ipse luctus magnam meretur attentionem, quippe qui inexsuperabile sere sanationis est obstaculum. Quando que aliquis lue afficitur, qui suos eadem labe absumtos adhuc plorat, imo interdum altero decumbente, alter ex eadem familia rapitur. Cum vero luctus secundam Vale tudinem subinde labefaciat, quis est, qui non Videat, quantum in advorsa sit timendus Θ Sunt, quorum mens Parum e Culta naturam solum sequitur.; hi suos equidem plorant, at ubi ipsi vita periclitantur, obliviscuntur doloris, et de propria icinium Cogitant salute. Talis naufragus alto immersus fragmentum arripit, neque audit amici dilecti preces iuxta abeuntis Pessum, neque luCtus ot dolor in eum cadunt, eluctatur tantum fluctus, ut vi tam tamquam optimam ex tetro Conuictu deportet prae- .dam. Ecce t vulgaris experientia artificem docet, luctum' subiade timore melius, quam consolatione moderari. Alie num itaque non est, tales aegros morti. imagine terrere,

ut demum ad propriam salutem animum advertentes moes titudinem abiiciant, vitamque Servcire adnitantur. At omnes terrere non convenit. Sunt, qUOrum ammos vel educatio. vel tristium pol malum sabularumque

116쪽

lectiunculae molliverunt; horum imaginatio supra natu ram exaltata, tristia indesinenter ProvOCat spectra, et ubi suorum aliquis fato succubuit, ipsi mori cupiunt, imo tales phrenetici interdum sunt, ut in eodem sepulcro cum funere dilecto putrescere, dulce eis videatur. Si talis tu Ctus non fictus sed verus est, quod quidem diiudicatu . non arduum, siquidem hic mutus, illis eloquens esse ConsueVit, pessima quaecunque in decursu morbi timcnda sunt. Quid medico sit agendum, dissicile est dictu: Oportet ex circumstantia consilium p tere, et si quis facundia pollet, eam adhibere; uti enim tales animi tristi casu

protinus vehementer exagitantur, sic verbis quoque moveri possunt. Simplex tamen et trivialis Consolatio non

multum iuvat; tutius est alium et quidem oppositum ciere animi motum. Si exempli gratia Cum muliere, quae de functum virum plorat, de rerum humanarum mutabilitate, de vita aeterna, aliisque huiusce sarinae materiis disputare Velles, parum hercules proficeres. Sed praesto orbi sint sui insantes, quorum inops Conditio tacita eloquentia matrem appellat; hanc cum arniserint, hospites

et dsserti in ipso vitae aditu, neminem habebunt qui

. Virtutem eos doceat, seductos revocet, labantes amica manu erigat. Ecce i sacra ossicia, quae matrem obstringunt, et de servanda vita Commonent. Talis fere ad hortatio, triviali consolatione longe praestantior; animus

ouim irritabilis I in motus praeceps, non ast ossicia verbis tantum compelli, sed incendi quidem potest. At do morbis acutis disserens inquit Cornelius Celsus: . in his breve est spatium iuua quod si quod uuxilium

117쪽

non profuit, aeger exstinguitur. si Quisque certe nostrum huiusce dicti veritatem, propria experientia ratam habet. Accidit mihi olim, ut ad formosam quandam virginem dysenteria novissime assectam Vocurer. Morbus yidebatur levis, nam decies tantum intra diem noctemque delicishat aegra. Mater Vero , quam maxime dilexit, iam diu sub alio medico traxerat, et modo in praecipiti erat peri culo. Tertio sere morbi die, puella ab anicula minis trante accipit, matrem in ipso mortis articulo esse. Ecco aegra nostra quae lecto exsilit, passisque manibus ad moribundam advolat, illacrimans eam amplectitur, et in fando discruciatur dolore. Vesperi eiusdem diei tristem di siletis oculis offendi, et quas facta audivi. Pessima

quaeCunque a violenta mentis exagitatione timui; sed, quoniam Crebriores deiectiones nondum inseCutae erant, temere animum recepi. Aliquoties quidem Vomuerat, haec vero accidentia tanti non videyatur momenti, ut

pote quae multo in stat. Praescribo medicamenta idonea, sed redit vomitus, omnia ingesta, ipsum optum, aliaque pharmaca protinus eiiciuntur. Adhibeo Qxterna

et clysteres, perinde in CasSum. Deiectiones non sunt numerosae, neque cruentae, neque mi Cosae, Sed marcet

animus, loqui eam piget, die decimo tertio exstinguitur.

Tandem de vitae contemtione disserendum est. Talis vero animi conditio, non tantum quatenus morbum ex asperat , sed quatenus potius inevitabilem praecurrit mo tem , in Censum ducenda est. Differt multum a vitae

taedio quod gignit gravis luctus; plerumque enim oritur

118쪽

absque evidente causa externa. Aegri non quidem mori cupiunt, Sed tamen mortem Vilipendunt, eamque ipsi

praenuntiant. Est vero Contemtio vitae vel Spuria vel vera. Spuria est duplex. Sunt, quorum mens riadis et in Condita, de futuro nihi timet, nihil sperat. Ili brutorum instar

animalium, praesentiae solum vivunt: tanta int i dum est eorum Stupiditas, ut, Cum medicamenti alicuius ad leniendos vehementissimos dolores virtutem, propria experientia didicerint, vix tamen recrudescente dolore ad idem Sedamen sua sponte refugiant. Vitae aeternae insuper tam inconcussa est fides, ut discessus ex hac vita, non maioris momenti eis videatur, ac nobis in vicinam urbem migratio. Talis autem vitae Contemtio non est Pe timesCenda. Spuria altera, nihil est nisi mortis sormido quasi

Personata. Sunt, qui mortem suam praenuntient, et ubi ad spem eos EXCitare velis, fere irascantur. Hi mortem timent, Confiteri tamen timorem eos pudet: disputant cum medico de recuperanda salut non ut iis assentiat ; sed ut millies audiant, se in ullo non versari periculo. Praecepta medici stricte observant, et si semiliares in propinanda medicina sunt negligentes, eos admonent, mediCamentaque postulant. Haecce animi conditio perinde non est pertimes enda. At Vera vitae contemtio, ominosum est signum. Tales homines de suturo morbi exitu non disputant: interdum solum adstanti sibi amicissimo, se certo morituros esse aperiunt. Verbis ad spem eos excitanti parum respon

dent. Ubi amicorum vel medici diligentiam vident, pla-

119쪽

ei di subrident fere, ac si modo eX altiore sphaera, vana rideant mortalium consilia. Auxilium neque postulant, neque respuunt; accipiunt, ut amicis satisfaciant. Libo ris sortasse ad lectum accedentibus interdum taciti blandiuntur, manu eos mulcent meditabundi, vultuque ad spiciunt doloroso. Redit tamen brevi mentis tranquilli . tas; rebus terrenis eorum animi vi X turbantur; ruptum est quodcunque dulce vinculum; devoti aequo animo vi tae renuntiant. Haecce animi conditio , quae Citra Causam evidentem eX ternam accidit, me iudice, vires Vita les essetas et serendo morbo impares designat, unde in evitabilis plerumque mors est. Qua vero ratione hisce aegris Subyeni dumoit nescio. Plures adhuc sunt animi assectus, quos observare et moderare prudentis est me dici; cum vero meum sit propositum isin tantum tradere,

quae propria me docuit experientia, de reliquis disputare supersedeo.

Restat, ut de cibo et potu disseram. Nullus sane est morbus, qui aeque curiosam Ciborum electionem postulet, atque dysenteria; quod quidem nemo mirabitur, qui perpendit, canalem intestinorum in nostro morbo praeser tim aegrotare, Omnesque reliquas Pa Siones a vehem sente intestini irritatione pendere. . Cap. IL) Victus dupliciter considerari potest, respectu fCili Cet ponderis vel volumi nis, atque qualitatum Chemicarum. Primo quidem dysentoriae stadio, intestini pleni0ris est Constrictio, et in teria ingesta non descendit; quapropter tutius est, abstinere ab omni olere et Carne. Reserato intestino, motus deo sum verius eii nimius, et quamquam materia noci

120쪽

tritura, sed humoribus intestinis dissolvitur, requiritur tomon ad legitimam concoctionem, musculorum intestino rum regularis actio; quae Cum nimis accelerata, materiae ad sui dissolutionem necessarium non conceditur tempus, quo sit, ut indigesta et fere immutata descen dat. Hanc ob Causnm materia quaecunque solida, in dysenteria corpus non alit. Praeterea cibi solidi tam volumine quam pondere intestina irritant, motusque per versos augent; eos itaque ingerere alienum omnino est. At concoctionis eXplicatio quamquam hucusque omnibus nondum numeris est absoluta, Pro Comperto tamen habemus , materiam in intestinorum Canale aliam subire mutationem, quam eXtra Corpus subire Consuevit; qua propter ii subinde allucinati sunt, qui experimentis in

ossicindi sua institutis, tam alimentorum , quam medica mentorum virtutes nos doCere Voluerunt.

Ad comparandos laudabiles huniores, solidi vivi legitima rsquiritur actio; experimenta enim 'in Vivo Corpore instituta docuerunt, Vasa specifico irritamento as secta, protinus alienos et acres humores secernere. Cap.

II.) Ad processum ellemicum animalem in intestinis rito peragendum , laudabiles intestini requiruntur humores.

Quo magis ergo solidum vivum a legitima sua actions recedit, eo magis humores a naturnii sua mistura abludunt, eoque magis alimenta ingesta, naturae externae leges sequuntur. Quotidiana experientia id abundo testatur. Dum quis bene valet, et firma est intestinorum compages, omnia fere olerum genera Citra ullum incommo-