Libellus de dysenteria

81쪽

alicuius motus adsuescit. Si vero organtina n excernens.

irritationem vehementem passum est, unCeps oritur Sann-tio. Dum enim organi aCtio, ad sanitatis normam non redigitur, secretio, fracto morbi impetu manet copiosior, unde corpus, nisi ad eam adsuesCat, paulatim consumitur. Quod vero attinet ad dysenteriam, hae C interdum sua sponte subito evanescit. Si nempe intestinum rectum so lummodo fuit affectum, Cessante ista irritatione, alvus Solvitur, Stercus sanorum simile, haud raro ComPactum descendit, et aeger Consestim a morbo est liberatus. Talis vero morbus, levioris est notae, et nostris regionibus. malum ut plurimum altiores egit radiCes. flerumque sanguis et mucus ultra quatuordecim dies descendunt, et aeger admodum male se habet. Deinde irritatio incipit deflagrare, et sturcus liquidum descendit, vel Cum Cruore et muco mixtum , Vel sincerum ' hoc tamen Pa Cto, ut nunc deiectio sit cruenta muCosa sine SterCOre, nunC Ster corosa sincera. Tali modo deiectiones aliquot dies vari ant , plerumque tamen unam si Corosam , hinae vel ter nae Cruentae insequuntur. Postea Cruor non amplius des cendit, sed faeces liquidae. Deiectiones tamen sunt nu merosae , et aegri Vires eo atteruntur. Cibi cupiditas est exigua, et assumta esculenta brevissimo interdum spatio' indigesta excernuntur. Paulatim dele Ctiouum numerus minuitur, stercorosae pultes deinde, tandem ex Crementa

) Degner in libro de dysenteria contendit , naturam solam sqntoriae s nauQuein Perficere non posse, Cay. . . L L.

82쪽

raro tamen, qui hac ratione evadunt, variis inordinatis intestinorum motibus et in statione longum tempus vexan tur. Omnibus vero mediocris talis valetudo nequidem

contingit, sed alvus vel in perpetuum liquida fluit , vel

saltem minimo irritamento movetur. Novi equidem, qui plures annos post superatum morbum taediosa insationeVexati, nequidem spiritum ex inferiori parte braccam scilicet coinquinare timentes emittere audeant.

Prisci medicum naturae ministrum nominaverunt. Na turae nempe in medendo operationem observare, ea dena

que via insistere, hoc modo brevissimam et tutissimam medendi rationem invenire debet. Naturae enim esse ministrum, non signisi Cat, sanationes spontaneas desidiose tantum observare, et vel nulla medicamina, vel talia so

inquit, D non vero est ;n potestate naturae, ut sermentum te illidi, ferum ipsum, motibus suis qualibuscunque aut corrigat, aut ad , , illa emunctoria mittat, per quae efficaciter secerni aut excernim possit. - Hic Degner manifeste Contra vulgarem experieni iam loquitur. Acrimoniam dysentericam multoties in hoc libro cum veneno comparat, imo arsenicalem eam Vocat. oblivi citur proinde hoc loco , naturam solam complures in v tos so pilasse, qui ipsum arsenicum larga satis quuntitate devorassent, ut mortem

sibi consciscerent, cuiusce rei ipse Vidi exemplum , taliaque rara non esse puto. Deinde si natura eliminandae bili usque quaquosuisset impar, sequitur omnes medicorum opem respuentes, qui liti nusquam non , ita sine dubio Neomagi quoque sunt reperti , illa dysentoria esse exstinctos. Hic proinde ultera vice contra vulgarem experientiam pugnantia profert doctissimus auctor. Cuiuenim ex ipsa pestilentia, tales, auxilia medica detrectantes quandoquh emergant. Vero non est simile , dysenteriam Neoinagenseruomnes iugulasse. Zimmermanu similia fere profert ilon maiorio

tamen moviculi.

83쪽

lummodo dare, quae nihil efficere possunt: sed sanatio nes spontaneas idcirco sedulo observamus, ut naturae in sua operatione subvenire, hanc abbreviare et perficers Possimus; et quo liberior est artificis animus ab hypothesium Compede , eo maiorem ex Curi OSR naturae observa tione colliget frugem. Indicationes medicae supra positae,eX naturae potius observatione, quam ex hypothesi rosultant. Tramitem a natura monstratum legimus, hac ta

men disserentia, ut, quod illa operatione longa et tae diosa perficit, breviori, tutiori, et iucundiori modo Per

siciam US.

Omnis irritatio, ubi ad summum pervenit, paulatim

satiscente vi vitali in organo affecto Componitur. Nos opto directe vires detrahimus organo asseCto, irritationemque Compescimus, quo sit, ut breviori spatio secunda redeat valetudo. Quoniam Vero non Vehementia Solum , sod quoque diuturnitas morbi multos iiigialet, palam est, arte medica servari multos, sola medicante natura utiqua non servando8. Ρostquam Curandi methodum, quam lectori proponam, a Vana suspicione, a C si Coeco et imprudenti sit superstructa consilio quod quidem viri haud

mediocriter in arte versati opinaverunt, vindicavi, i ad ipsum medendi artisiicium transeamus. Si proinde aliquis morbo dysente rico populari assectus opem meam implorat, qui neque puer neque Capularis est seneX, Sequentem ei propino potionem, R Gummi tragacanthae grana quinde Cim, solve in aquae unCiis septem , adde tincturae opii guttas centum, huiusce me di cinae singula hora unum Cochlear capit aegrotus. Effec-

84쪽

tus respestu Corporum est diversus; ut plurimum tamen deiecti otium numerus et tormina protinus minuuntur. Si fortasse ante assumtum mediCinam quinquagesies aeger

intra diem noctemque desederat, sequente die quinquies tantum vel quater desidebit. Qui talem medicamenti essectum prima vice in nostro morbo observat, huiC Cu ratio facilis, iucunda, intra paucos dies absolvenda vide

bitur, opii minorem dabit quantitatem, vel quod multis

accidit) non amplius necessarium Credet. Sed malus est error; ubi enim aequae huius medicum in is quatilitati quid quam detrahitur, deieCtionum numerus denuo nugetur, doloresque recrudescunt. Multi propter insecutam novam talem exasperationem, praecoci plane iudicio, optum Pro inefficaci medicamento in dysenteria habuerunt, et id publice proclamare non dubitaverunt, quo factum CSt, ut bona pars modicorum, divinum hocce pharmaCum, temporarium Solommodo aegris adferre levamen autumantes , vel ab eo plane abstinuerint, vel ad sopiendos veste mentissimos tantum dolores urgente neccessitate adhibu-

D cipitem inio satalem eventum, praematurum et largum eo-m rum scilicet Dareoticorum ) usum habuisse observatum est, di, sedium enim et dolorum induciae , quas assurebant, admodum di, sallaces erant. Reddebant medicum et a grum solummodo secia di, ros , ut inimico malo minus quam oportebat , obviam iretur , P interea alterum sempiternus somnus oppressit, ulter inflamma γ tione corropius interiit, aut alvi fluxus per illa ad aliquot hora, v d dies suppressus dein copiosior redibat. Hic ergo sedium

est dolorum inducias opto factas , sallaces dieit Degner. Nullus dubito eas suisse fallaeus, 4ed quare id fuere 3 Quia mediet tum

85쪽

Deio Ctionum numerus quamquam primo diu post as

sum tam medicinam minuitur, quae excernuntur, aliena

tamen manent, taliaque Persistunt ad quartum usque diem,

tun C, serius ocius e XCrementa sterCorosa desCendunt. et naturae morbi tum virtutis opii ignari, induciis saetis, morbum victum crediderunt. Opium proinde non est in culpandum , sed ipsi inedici. Aliquos , inquit, sempiternus somnus Oppressis; id libonior oredo; sed supra XXVII. dixit, post vomitorium ad

ministratum , morbum in quibusdam esse exasperatum , vires desecisse , eventumque tunc suisse lethalem. Hos adeo , perinde sempiternum somnum oppressisse puto. Auctor vero hunc eventum vomitorio non tribuit , opto autem eunden tribuere nulluc dubitat. Ecce theoriae effectust aequus arbiter levi pede tales observationes non transit. Absonum profecto videtur, eundem

lothalom eventum nam nihil interest, utrum quis dormiendo vel eacaturiendo moriatur) nunc med camento , nunc morbi vehementiae tribuere. Si De nor nocivum opii effectum ex suis experi mentis deducit, adversarius ex ipsissimus Degneri experimentis nocivum vomitorii e Tectum e em iure deducere poterit. - Alvi

fluxum post horas et dies copiosiorem rediisse, non probat, Opium nocivum fuisse, sed probat potius medicos opii effectum utiquo ignorasse. In dysenteria simplici, admodum difficile est, indu eias aliquot dierum impetrare ; in dysenteria itaque, quae acrimoniam biliosam rodentem pro sua agnoscit, id multo dimetiiugesse , sata' ratio accipere suadet. - Ubi ergo tales induetae fieri possunt, ibi bilis duntaxat arsenicalis esse nequit; et Degner fomlasse perspecta et rite explorata opii virtute, et adhibitis cauteli, necessariis, ex induciis aliquot dierum, pacem perpetuam sacere, aegroque brevi sanitatem conciliare potuisset. De aliiς auctor usdisserere spatium non permittit, tu urimi autem, qui ab opto u

horrent, eius virtutes parum noscunt; talis exempli gratia Zim mercitanta opium cum medicamentis adstringentibus in uuam farraginem coniicit, quod tamen nemo faciet, nisi hospes tu ait medica.

86쪽

quidem tenerrima, haud raro muco virgisque cruentis

Quo magis primis diebus sedium numerus minuitur, eo ocius ceteris paribus stercus deSCendet. Bonum nimirum est, si aeger primis diebus ter vel quater tantum desidet, melius est si semel tantum, optimum Si eX toto alvus non movetur, cest tamen hoc Casu observatio quaedam ne cessaria, quam deinde, de minuenda vel augenda optiquantitate locuturus tradrem.) Sunt, qui Cum Stercus descendit, morbum superatum Credant; ego autem Omnes, qui hoc malum ipsi non crebro observaverunt, diligenter communeo, ut eadem intrepidi insistant via, eandemquesopii quantitatem porrigere Continuent; ubi enim negotiosi nimis eam CirCumcidere Properent, magno Cum aegri detrimento deiectiones increbrescere vidibunt. Imo haud raro stercus deinde non amplius descendet, sed denuo Cum cruore muCus. Interdum, ubi talis error est com missus, aucta opii quantitas Confestim intestini constrictionem denuo reserat; interdum Vero Pertinacior est con strictio , ut denuo laini ternive dies ad eam resolvendam requirantur. Hanc ob rationem tutius omnino est, idoneam opii quantitatem non minuere, quamquam enim storcus liquidum descendit , morbus tamen nondum est suderatus, multis enim, imo quamplurimus qui huic labi succumbunt, modo non Celeriter rapiantur) alvus stercorosa ad mortem usque fluit. Tantum abest, ut

haecce deiectionis mutatio fausta caeteroquin) aegrum extra periculum collocet.

87쪽

Plerumque tamen primam deiectionem stercorosani quam subinde multa tormina praecedunt, post exiguum

temporis spatium, altera Cruenta vel mucosa insequitur; ipse enim stercoris descensus, intestinum admodum irri tabile proritat, unde denuo vehementior luminis constrictio. Post primam itaque deiectionem stercorosam, Pro tinus dare unum cochlear potionis supra memoratae, quamquam horarium spatium nondum Sit elapsum, eximie iuvat; eo enim intestinum, expulsione foriorum Commotum Confestim tranquillabis.

Hoc quidem stadio, dysenteria fluorem alvi simplicem similat, sed nihilominus hoc multo pertinacior est, multo maiorem requit opii Copiam, longiusque ad Curandum tempus. Etsi enim opii quantitatem supra positam, qua vis hora propinas, stercus tamen manet fluidum, et tale octo, interdum decem dies persistit. Aeger bis, vel ter

vel quater die desidet, praecedente sensu ingrato in ventre. Si quis opii virtutes probe nosCit, morbi vero naturam ignoscit, is hercules de Comprimendo ventre desperabit ; sed oportet moderare impatientiam , et tempori aliquid committers , multi enim eXstant morbi, quos non protinus Confodere , sed speculabundi Circumvenire de bemus.

') Illi, qui in universum de dysenteria disputantes, eam pro morbo intestiui plenioris habent, ex mea sententia nota Parum allucinantur. Verum est, Plandoque tu testinum crassum tantum aegrotare, tunc Vero hac irritatione tranqliillata, alvi fluor deutiquam est pertino, βηd vel sponte, vel levi osera compescitur

88쪽

Primae deiectiones stercorosae sere semper odorem spargunt Putridum, eo tam on terreri non Convenit; nor mali enim intestinorum actione et humorum in hoc organo secretione, ingesta a Corruptiωne vindicantur; turbato itaque legitimo motu et humorum secretione, seri non potest, quin sterCus CorrUPtionem aliquam subeat, prae sertim cum propter intestini in inseriori parte Constric

ne ista corruptio aliquam Corpori inserat noxam; adest enim in intestinorum Canale nimietas motus, nC TOSerata luminis Constrictione, omnia Contenta, deorsum vi quadam propulsa, spoute et copiose eliminantur: ita ut hoc quoque stadio remedia alvum purgantia esto, no Xam non exasperent) supervacua tamen prorsus Videantur; quoniam enim adest nimietas motus, hunC adhuc augere, rationi non est Consentanei . dier) - Quid proinde dicendum de illis, qui propter foedum ex

orementorum Odorem materiam putridam quantocius everrendam Pro causa dysenteriae habuerunt λ

η') Illi, qui proposuerunt, naturam eliminandae materiae

asse imparem, oportet non admodum oeulati suerint, siquidem nullus est morbus, in quo natura tantum satiat imphtum. Si vero primis diebus stercoris descensus est interceptus , id non propter naturae deficientem vim , sed propter nimium et exorbitantem cius impetum accidit. Sod medicamenta laxantia quandoque superato sere morbo malum c Xasperare testatur h/. mann in med. Nat. Systcni. C. . de dus. Neque raro observavi,

inquit) is insusum laxaus mannatum, finito iam penitus, qui se diutius as Rixit, morbo , sublatisque gravioxibus symptomatibus

n usurpatum, tormina et alia Sontica mala revocasse. ιι

89쪽

Interdum hoc stadio stercora Coloris sunt cineret, id CirCo autem aegri peius se non habent. Fortasse in his

Corporibus, pruno morbi stadio ieCur fuit assectum, et fellis secretio impedit , vel huius liquoris mistura quodammodo alterata, unde, quae Prostant in Canale eXCre menta, Cinere a descendunt' elapso enim post reseratam intestini constrictionem die uno alterove, excrementa lutea sequuntur. IIaro saltem hoc stadio sellis secretio turbata permauet: unum tantum videre memini Virum , Cui stercus Cinereum decem integros dies descenderet. Ali quoties accidit, ut stercus tenerrimum sua sponte ex uno

profluat, perinde ac si ani ori sicium sit resolutum; haec vero accidentia terrere non debet, quippe quae singula rem nequidem deposcat medelam. Post octi duum, interdum ocius, interdum serius, ex crementa paulatim spissantur, et pultes sterCorosae des cendunt. Si aeger hoc stadio ter, quater vel quinquies intra diem noctemque desidet, opii quantitatem minuere non Convenit; ubi enim praePropere nimis minuitur, alvus denuo tenerrima fluit, omniaque in peius ruunt. Quando vero alvus integro die non moVetur, tun C oportet opii quantitatem circumcidere. Tutissimum est, omniseCunda. hora unum Cochlear dare, ac si intra dimidium diem alvus nondum movetur, omni tertia. Si altero, veΙ quod melius est, tertio die ventris exoneratio nondum insequitur, hisce diebus a deiectione vacuis, bis tantum, vel ter die unum cochlear porrigere iuvat. Ubi Vero Se gundo vel tertio adsellat aeger, oportet confestim, Post 'quam excrementa descenderunt, unum cochlear Propi

90쪽

paro, timendum enim, ne expulsio stercoris, denuo turis bamentum sit intestinorum. Verumtamen si nihilominus sensus ingratus in ventre post deiectionem remanet, tutius est, horarium intervallum non observare , sed protinus secundum Cochlear, et si necesse, tertium Superdare, donec turbae, eXpulsione foriorum ortae omnino taceant. Eodem quoque die, tertia quaque hora unum dare Coch Iear e Xpedit ; praecavendum enim, ne eodeni die altera deiectio insequntur. Hoc praesertim stadio magna opus est Cura et attentione , Si aegrum non solum servare, sed pristinam quo que valetudinem ei conciliare volumus. Cum enim motus abnormis tantum solum in intestinis relinquitur, quantum minimum est, pessimae et molestissimae sequelae inde oriuntur: ventris scilicet inflatio, mala digestio, fluxus chronicus, triste que horum malorum syrma. Interdum

tres guttae tincturae opii quater die datae, ad exstin guendam morbosam intestini irritabilitatem sufficiunt, in terdum quinque guttae aqua dilutae, et ne quidum una

vice, sed certis intervallis propinatae, toto die omnem absolvunt numerum. Saepenumero sussicit, post deiectio nem tantum, guttas aliquot quotidie dare.

Ab iusto hoc temperamento, persecta Sanatio unice pendet. In universum vero hoc Stadio, de necessaria

quantitato nihil perpetui praecipi potest, oportet potius

x circumstantia Consilium petere. Nimietas nocet, Perinde parcitas; ulrinde aeger tu ipso secundae valetudini)liniine citra necessitatem tenCtur.