Libellus de dysenteria

71쪽

fientiam. Mane paulo diutius in lecto se tenere iuvar ιlit diluculi frigora evitentur, aurora, enim tali tempore non est Hygeae amica. Si id Vero fieri nequit , vesti

mentis paulo calidioribus obtegere Corpus tutum est. Neque sufficit ventrem et peCtus severe, Oportet etiani pedibus prospicere. Bona pars hominum mane Crepidata Circumcurrit, genualibus braccae solutis ac periscelide in abaco relicta. Parum tamen iuvat truncum fovere , si pedes negliguntur; tutius est protinus ocreas induersi xol calceos obstragulis fibulatis. Mulieres, quae propter calorem aestivum femoralia posuerunt, ea recipiant, et quae more seculi amictu araneo utuntur, Pallam superaddant. Interdiu si quis domo tenetur, levius ses vestire alienum non est, quippe Vehemens sudatio luem non avertit, sed cutim reddit sensibiliorem, unde maior ad morbuni opportunitas. Mulieres vero negotiosae, si interdiu frigi darium intrant, denuo amictorium sibi iniiciant, tempe raturae enim vicissitudo transitu ad ista lota maxima ac

perniciosissima esse ConsueVito

Iter quoque sacientibus quaedam observatio est necesasaria. Pedes Parum periclitatur, quippe qui se dimovendo refrigerationem vitat. Modo abstineat ab umbra , et si domum revertitur Vel in Cauponam vesperi deversitat, ad focum iti culina sedeat, et modicuim spiritus vini vel frumenti haustum capiat. Quisquis Vero equitat, palli una sumat, quo frigore oborta corpus contogero possit. Si nihilominus crepusculuiti sibi ingratum videtur sensusque horridulus membra percurrit, tutius est tolutim cedere , hi succussatura corpus irecalescat; si vero id propter da

72쪽

terrimam viam sieri nequit, oportet ad primani caupo nam suStinere gradum , et vinum bibere vel spiritum,

donec horror evanesCat. Qui curru Vehuntur, PraeSertim vestimenta prospiciant, Cadente enim Vespern, maXi me Periclitantur, quoniam ista Commotione Corpus non lincalescit. Melius est Carruca uti, quae frigore suadente claudi possit, quam Cisio aperto. Qui amoenitatis Causa spatiantur, sibi Caveant, ne Sudantes in umbra re cubent. In flumine quoque Vel in stagno navigare alienum est, raro enim spatiantes Vestimentis idoneis sunt Provisi, ut corpus ambulatione desudans , in lintre contra auram ingratam defendere queaut . Si talem vero navi gationem evitare urbanitas non Permittit optimum est, in transtro protinus Considere et remigare, vel contum arripere, ut labore refrigeratio avertatur.

De infantibus parva observatio est. In hos identidem noctu perfrictio cadit , inquieti enim et somniantes stra gulum lecti deculcant, et nudi dormiunt. Si adhuc ubera

sugunt, neCesse est, mater Vel Cunaria Crebrius noctu ad eos invisat si Vero maiores Sunt natu, sibique noctu relicti, stragulum in utroque latere ad Cunas vincire tu Vat, ut Somniantes Corpus denudare nequeant. Proximum est, ut de esca disseram. Cum vero mul tum reserat, an intestinum sit firmum an debile, perpe tua praecepta non temere aliquis condet.

Cui intestinorum Canalis firmus alvusque parum mobilis, huic non opus est suetis Cibis quidquam detra here , vel addere, ultra modum tamen ventrem implero

73쪽

parum conducit. Maxime omnes semper commone 6, ut diligenter recordentur, qualia esculenta facile serant, qui busque laedantur , quo his vitatis illa assumant. Nosse quoque Conducit , an intestinum sit irretabile tantum, et inflationi obnoxium, an ad fluorem quoque pronum. Primum turbatur variis oleribus et pomis, qui hus tum abstinere iuvat; insequens Curatiorem exigit Observationem.

Sunt, quibus ex sola irritabilitate in tostinum ad stilo

rem vergat , alii facile acrimoniam in ventre contrahunt, unde alvus fusior. Illi nimiam satietatoni caveant, in Prandio aromata assumant, quae alvum Comprimunt, qualis est nux moschata et cinnamomi CorteX ', Post Pran dium paululum meridiari alienum quoquo non est. Quos vero aciditas insestat, abstineant quantum id fieri potest, ab omni olere, legumine, et pomis, vescantur Potius CarnenSSa succulenta, Pane Candido hesterno, ovis hapalis si milibusque. OZypora omnia, embammata Composita, et scitamenta his Corporibus sunt infensa. Quod vero attinet ad potum, tutissimum est, abstinere ab omni potione refrigerante , qualis est aqua cum succo Citri mixta, vel cum Vino. Cerevisia probe ser mentata Conducit, perinde Vinum generosum. Qui acido intestinorum vexantur , vina acida , Rhenanum et Mosel lanum fugiant, utantur potius Burgundico optimo Vel Burdigalensi vel Malacensi vel Campanico rubro non mus sanie. Vappa omnibus corporibus est nociva. Spiritus vini vel frumenti alienus non est, si assumitur, dum quis

74쪽

multo mane in sorum prodire volit. Sunt quidem, qui vinum vel spiritum magna quantitate bibant, sibique per

suadeant, tali intemperantia luem praecavsiri. Pessimus tamen est error, nam asotia Corpus contra luem muniririequit; strenuos bibones dysenteria affectos observavi. Do animi motibus non est, quod multum disseram. Ossicium medici est, formidolosorum animos probabili ser serimone lenire, Praesertim decumbentibus diligenter opem ferre, quo secunda brevi eis contingat valetudo; quot enim sanaverit, tot habebit medicae artis praecones, Pa vidique animum recipient. Qui valetudinem suam tueri satagit, omnia sugiat me

dicamenta, quae alvum movent. Quoniam vero inter populum Consuevit, ad praecavendam dysenteriam anti dota quaedam assumere; optimum est, ubi quis talia offlagitet, corticem Cinnamomi, nuCem mosChutnm , COrticem Winteranum, similiaque aromata in lagenam Coniicere, spiritum vini vulgarem superinfundere, et hanc tincturam propinare. De opportunitate ad dysenteriam nihil disputabimus, dum enim, Causas, a quibus Pendeat ignoramus, arduum omnino foret, qua ratione evitari possit, tradere. At Contagio Curiosam meretur attentionem. Tutissimum Videtur, ut is, Cuius provin Cia non est aegros adire, eos quoque non inVisat. Si vero id propter familiarita

tem yel cognationem ς vitari nequeat, ut saltem non diuod lectum decumbentis moretur, tandem ut vini vel spiritus haustum decumbentes visitaturus capiat. At si quis

75쪽

in domo aliqua aegrotat, protinus oportet ad cubiculuim singulare eum ablegare ; si vero aedis angustia id non per mittit, saltem eo videre, ut matula, vel sella familiarica crebo lavetur, ut cubiculi aer subinde repurgetur fumi gio, vel, quod omnino melius est, pernatu. Quo homines reddantur tuti adversus contagium, optimum est, dysenteriam in unoquoque Corpore , in quo sui praecursores adparent, confestim supprimere, antequam suetam in

duerit formam. Quo magis enim labes olescit, tanto maior veneni copia producitur, tantoque maius Contagionis periCulum. Ad compescendam in loco aliquo luis serociam, sup- PresSione nec tutius nec praestantius auxilium. Quum vero de supprimendi ratione in transitu disputare non susticiat, quippe quae singularem deposcat obserVationem, in calce libelli eam sigillatim proponere Constitui .. Artifices tandem commoneo, ne in istis locis, ubi medicinam faciunt, magnum de dysenteriae Contagione mo-Veant rumorem. Sunt quidem , qui Vel propter avari tiam , vel ut plus praestitisse videantur, Parvam rem at tollant , et ubi morbus aliquis contagiosus Caput extulit,

tantum hic illic de imminente periculo deblaterent, ut formidolosi pestilentiam increbruisse putent. Id vero probum non decet medicum; sani enim eXpavescunt, et uni culae aegris ministrantes, mercedem ex Aggerant. Cre

brius tamen egent hisce ministris cives quorum faculta tes mediocres, quam divites magno famulitio provisi. Neque decet medicum ipse contagionem timere. Oportet, inquit Celsus, n considere vultu hilari, pauxillum

76쪽

cunctari, et probabili sermone animum aegri lentro, unc si id quoque propter decumbentium numerum quoti die fieri nequit, stat saltem interdum. Si enim artis ex

Begrum RCCedere abominatur, animum ne aeger et amici abiiciant Θ - Pauperibus praeterea magno est solatio, si medicus eos accedit, et amice de valetudine fabulatur; san Cle duntaxat praecepta sua Sequuntur; Cum Contra

medicum, qui ex longinquo adstans, cum Cipione do Cto rati vela spondae adlevat, vultuque nauseabundo in de Cumbentem inquirit, parvi pendunt, eiusque Praecepta negligunt. Non dissi tendum tamen , ossicium medicatoris tali tem-Pore esse perquam molestum. Aegros visitare, si Cubicula interdiu probe sunt purgata, id ingratum non est nisi delicatulo.

At ' si ruri aegros horis antemeridianis visitaturus, Ur bicos multo mane inviso, antequam dormitoria perflatu sunt purgata, tunc pati Perum praesertim tuguria intrare, taediosum est opus . Aer nimirum est Corruptus, tepi diis, ViX respirandus, Corporum sudantium ei luvia, ster Cus in matella, et male exstinctum lucernae linamentum CD in longo fungo, axe abdem spargiant odorem: sed quid faciendum Θ - Plii losoplii credunt, interpositis molestiis , voluptates 1 lino alioquin taedio nos Consecturas relevari: quisquis Proinde. Dolutinas mane intravit,' maiori deindes cum voluptate ad odorum formosae mulieris abacum ponsidet.

77쪽

C A P. IV.

De curanda . Senteria.

Proximum est ut dysenteriae Curationem Proponam. Do morbi natura Capite secundo disputavimus, medendi Itaque rationem superstruere, disicile non erit. Iristatio' morbosa praecipuum est dysenteriae momentum, Com pescendo proinde hanc irritationem , omnis absolvitur indicatio medica. Cum Calisne omnes remotiores eatenus dysenteriam faciant, quatenus qu quam in Corpore sano mutent; in curanda lue tantum proinde in Censum ducendae Sunt, quatenus Praesente adhu C momento in Corpus aegrotum agant, non quatenus quidquam in Corpore mutaVerunt, morboque ansam praebuerunt ) siquidem causis non medemur, sed morbis. Cum ipsa irritatione et aucto in- ) Sunt , qui investigatis causis remotioribus , his praesertim

curationem superstruant. Cum Vero omnes tales causae, muta

tionem quandam in eorpore procreent, ista mutatio potius in censum ducenda est. Exemplo id illustrabimus. Si quis exponendo

corpus exaestuans aeri frigidi, rheumaticos dolores contraxit. tutio accommodando curationem huic causae, optimum esset auxilium ,

aegrum stragulis operire , et ingestis sudoriferis et potionibus calidis sudorem elicero. Talis vero curatio vulgatissima quidem)multoties frustra periclitatur, imo subinde rheumatismus hodie hoc auxilio fugatus , cras vel perendie recurrit ; aeger haud raro integros menses trahit , et t. bilis demum evadit. Propinato contra adido sulphuris , illud taedium multo breviori tempore et perfectius quoque sanatur, quippe acidum sulphuris cutis eximiam irritabilitatem minuit. At si causae, quae morbo alicui an Samdederunt, accedente modico ad hiro in corpus operantur, tunc om

nino absonum est e s non respicere. ε

78쪽

wstinorum motu , virus Contagiosum multiplicetur; sequi tur, sui numinando motus intestinorum ab normes, genera

tionem viri animalis impediri.

Cum mi Cus, Cruor, aliaque exorementa aliena, ab irritatione intestinorum producantur; sequitur, haC miti

gata, illam secretionem Sponte Cessaturam. Cum Ster

Coris retentio a vehemente irritatione, intestini lumen Constringente proficiscatur; irritatione sopita stercus DCile deSCendet. Cum febris non sit morbus primarius, sed ab irritatione intestinorum potissimum Pendeat; hac Cicur tailla evaneSCet. Cum virium prostratio et mors subita, ab irritatione intestinorum proficiscantur; oportet, etsi ignoramus qua tenus inde pendeant, irritationem brevissimo Compescere spatio. Cum irritatio intestina, Chemicam rodentem tpalpubiloni acrimoniam neque prodii Cat, neque Pro SURCuusa agnoscat; medicamenta evacuantia , Causam irrita tionis non everrent, irritationemque ipsam perinde non mitigabunt. ') Cum plurima medicamenta evacuantia intostinum vellicent, irritationemque omnem augeant; Se -

) Etsi in morbi; popularibus Cap. I. deseriptis excrementa nullam dederunt aerimoniae rodentis et uoci 'ae suspicionem 7 nihilominus ex Oxperimento Cap. II. allegato quod periit. Humbo id instituit) apparet, irritamentum ina Dpicuum, acerrimos et rodentes humores posse procreare. Quare palam est, id quod modo dixerim, perpetuum vix esse. Prudentis saltem est medici, in diiudieando hoc momento omnem adhibere praecautionem , et si in alterutra parte rationes suspiod biles non praeponderant, in adhibendis auxiliis suspenso gradu Procedere.

79쪽

quitur, dysenteriam eo exasperari, virique animalis g' ne rationem iuvari. Cum omnis irritatio auctam so lidi actionem supponat, haec Vero auctam vim; Sequitur, detractione virium , irritationem istam posse mitigari. Cum vero praesentibus auctae actionis notis, aucta vis vitalis certo nondum sit posita; quippe Corpus animale non solum vi vitali est praeditum , sed quatenus ex materia ad normalem quandam formam e ficta et ad normales motus ACcomodata Constat) , oliis quoque legibus physicis est subiectum, aliisque viribus tam a normali forma quam a materiae mistura pendentibus instructum disputationaquidem erui poterit, an aucti motus a superante vi vitali, an a mortua sit venia prisco vocabulo) proficiscantur; nihil tamen absolute certi evincetur, nisi argumentatio

cauto obsignetur experimento. Quo autem suetum in scribendo Ordinem observemus, liceat experimentis nostram sententiam praemittere. Te

nemus: irritationem inlestini, a superante vi vitali in hocce organo proficisci, detractione virium posse mitigari.

Quoniam vero turbae reliqui corporis, ab irritatione intestinati originena trahant, neCesse non esset Vires uni verso Corpori detrahere, sed tantum parti assectae. At corporis fabrica ita instructa est, ut in uno organo vix quidquam mutari possit, quin totum eo assiciatur. De trahendo itaque vires organo intestinati, universum Cor pus assicietur; quod quidem in praesente artis humanae statu evitari nequit. Oportet vero eligere medicamentum,

) Id perinde perpetuum non esse, loco idoneore OStendam.

80쪽

quod, quamquam in universam animalem machinam ope-Tetur, spe Cissica tamen qualitate, intestinum praesertimassiciat, huiusque actionem exorbitantem CompesCat. Ex

horum Vero medicaminum tribu, optum facile aliis palmam praeripit. Duplex de hoc pharmaco inter medicos est sententia alii credunt, vires vitales dilecte eo demi; alii, actionem solidi vivi eo adaugori, donec viribus ipsa aucta actione 'εxhaustis debilitas incidat, quam artis vocabulo in directam, illam directam vocant. Quia do hac discrepantia

alio loco prolixo satis disputavimus, modo Primani Sententiam cum aliis Claris viris accipere nobis placet, neque timemus quemquam nobis id succensurum. Positis indicationibus medicis videndum est, qua Tntione natura morbo nostro medeatur. Omnis Vero , Velie

mens irritatio, modo aegrum non iugulet, sua sponte, ubi ad summum pervenit, paulatim componitur; Vires enim vitales sustinendae vehementi actioni tandem sunt impares, unde tardior motus. Cum Vero ipso exorbitant motu Alterantur; palam est, naturam ipsa vehemente solidi actione morbo mederi. Talis voro sanatio multoties imperfecta esse Consuevit; actio enim eXorbitans, non semper ad sanitatis normam redigi iur, sed tantum minuitur, Unde re valescentes tam

diu trahunt, donec fabrica animalis ad inordinatos organi