Libellus de dysenteria

161쪽

gram intra diem nocteir q te dedi. Eventus si it optati Si-nriis; altero enim die aegrum accedens audivi, alvi pro fluvium cessavisse' tertio sterCuS spissum deiecit. At medicis satis notum est, neque sal lixivium, neque terras calcarias ultaque obsorbentia, ad exstinguendum aciditateria tibique sussicere; si atodem in te id uni in ipso canale intestino, vix obturanda acidi videtur osso Scaturigo. ) Asa foetida cum extractis anini is mixta, udeχstinguendum ociditatem laudatur, et non immerito qui

dem , subide enim illis, qui ab infantia inde huic taedio

fuerant obnoxii, maximum reminiscor nitulisse levamen. HAC Proinde experientia Commotus, asam foetiddim in dysenteria ad exstinguendum acidum et ad Comprimen dum ventrem dedi, primo quidem extruCtiS amaris mari tatam , quia Credidi, ab haC Coniugatione laudatum es iactum quodammodo pendere, deinde vero Catapotia ex pura asa foetida C im opto mixta, meliore abhuc cum offoctu dedi; extracta enim amara, Se Cundo dysenteriae statio, minima etiam quantitate intestina irritabilia tur bant. Hac ratione ultima lue m Atronam sanavi, quae pertinacissimo uixi prosluvio omnes artes eludente labo

rabat.

Non dissiteor tamen, signa aciditatis imi ventris interdum esse incerta. Vulgaris experientia id abunde docet.

) De aciditate intestinorum logi meretur Pe ili. RicAteri liber svermisclite med. und chirurgi sche Beobaelit ungen pag. i 74

et alius adhuc memorabilis tractatus in Ioiarnal der TLeor Mi i

162쪽

sunt, qui acido et alvi fluori una obnoxii, illud taediuitinaediCamentis, magis vero apta diaeta ita domuεrint, ut nullum inde incommodum percipiant. Hi, si Silpra con

Suetudinem Cerevisiam vel vinum acidum aliquot dies ast alim bibunt, aciditatem denuo contrahunt, sed uni cum in Commodum , quod ex hoc taedio eis accidit, est alvi profluvium. Neque in statio et tormina eos in sestant,

neque acidum ruCtant, neque Ventri Culi aestum lamon iantur, neque eXCrementorum Color est mutatus.

Cum vero in his corporibus ipse alvi suor unicum sit aciditatis signum , qua ratione talem acrimoniam Cognos cere possumus, si irritatio dysente rica intestiuum turbat λAdest equidem alvi profluvium, sed id omnibus aegris com mune est. Ex acrimonia acida profluvium augeri, in universum scimus; sed etiamsi in obvio reliquo casu vehe mentissinium est, notae tAmen desunt, ex quibus colligeres possumus, an irritamentum dysenteri Cum Suapte natura, an acrimonia acida Profluvium ad talem vehementiam perduxerit. Tali casu , ubi fere omni Certo destituti su mus, tutius videtur incertum adhibere auxilium quam omnino nullum. Subinde Praeteritae vitae Circumstantia quaedam recordabilis , acrimoniae uCidae Suspicionem Praebet, subinde tantum ipsius nuoris pertinacia. Medicamenta interea, quae Contra acidum' dantur,otsi nihil proficiant, saltem non nocenI ; quaproptUr tali Casu Consultius est, angustam scrupulositatem abiicere, et Conchas vel asam Propinare. Ego saltem interdum empiri-Cεn brutum SeCutus aegros Sanavi, quos rationali methodo Sanare non potui, neque facillegimu mihi ve detur tu isti,

163쪽

casibus, ut, motae evidentes aliaeque Circumstantiae Certum auxilium noti indicant, incertunt adhibere, quod subinde Profuit, et nunqHam nocuit. In universum me iudice medici rationalitas potissimum in eo est, ut perspectum habeat , artem quam profiteatur esse mere empiricam et proinde truncam ; ad hanc vero perspicientiam non nisi assiduum artis medicae studium artificem perducit.

De medicamentis quibuSdam . Singulat Π.

Vomitoria me iudice triplicem in dysentoria effecturuhabere Possunt, I. Ventriculum ropurgant, ΦΙΙ. Ciendo in canale intestino motum deiectioni ad

versarium , spasmos et ConstriCtiones intestini latioris ino derant, et quandoque sanant. De duplici hoc essectu idonioro loco locuti sumuS. III. Spasmos et constrictiones VASOrum Cutis reserant. exhalationem proinde et sudorem Promovent. Sunt, qui hunc vomitorii effectum magni faciant, et eapropter in nostro morbo adhiberi velint ). Non ab re fore exis

-) Hum and vomitoria ad pronioVendam cutis exhalationem et ad sedandos spasmos bono successu adhibuisse testatur. Ad eundem scopum ea laudat Nichter. Ambo tumen , quantum ego eos intelligo , describendo morbos populares quibus ipsi tale fuere , Purpetua Praecuta condere uolueruat.

164쪽

timo hanc opinionem paulo Curiosius ventilar'. Vomitorium duplici modo cutis exhalat OLem sudoremque pro

movet.

Primo quidem si λ ipso vomendi nixu , universum Cor-Pus vehementer eXugitur, et magna pars musculorum in impetum rapiuntur. HaC Proinde ratione vomitus eundem sere effectum habet, aC quaevis alia vehemens Corporis exercitatio. Sanguis enim Cum impetu peripheriam Cor Poris Versus propellitur, quod ipse adspectus docet, si quidem minimae faciei venae sanguinae turgent. Sudor, qui hoc modo elicitur, a vehemente Corporis actionis pendet. Perpetuitatem habere nequit, quippe qui Composito illo impetu evanesCat , non seCUS HC in sanis cor poribus ex vehemente exercitatione desudantibus , sudor

si quietem aliquam sponte desinit. Altera ratio qua Vomitus sudorem promovet, talis fere est. Omnis vehemens solidi vivi actio debilitatori post se relinquit, solidumque quasi detendit. Hoc pacto,

vasa Cutis relaxata, laticem ex suis orificiis facilius transmittunt. Vulgaris experientia id abunde testatur ', non enim vomitus solum, sed etiam Venae Sectio aliaque auxilia , quae Corpus infirmant, sudorem promovent. In

morbis loligis propter debilitatem sudores profusi erum punt, qui etiam post aCutos haud raro aegrum in stant, et peculiarem deposcunt medelam

Arctissimum autem Ventriculo est Commei Cium Cum

universa corporis Compage, et debilitatem, quae illi ac cidit, lineo protinus Persentiscit. Dissert tamen, au

165쪽

aegrotus canstitutione firma, an infirma gaudeat, siquidem infirmus post vomitum in maximam debilitatem incidit, quae diuturnitatem notabilem habet, firmus contra brevi Vires quodammodo recuperat, qua propter hie illo disti Cilius ex vom tu desudat. Porro Ilioque interest aliquid,

utrum Cutis sit laxa vel stricta , quippe laXa, oborta uni versi corporis debilitate, ad sudorem extemplo est pro- Clivis , cum Contra stricta , infirmato etiam Corpore sudorem non transmittit. Quod manifestum ost in illis, qui phthisiscunt , horum nempe plurimi ab initio inde veho

menter Sudant, aliquos vero non nisi ultimo morbi stadio,

Vomitus, quatenus vehementem Corporis impetum Ius Citat, et sudorem proinde extorquet, utilis esse nequit, quippe talis sudor diuturnitatem non habet; quod mani festius est, quam ut longa Argumentatione evin Cendum sit. Quatenus vero debilitatem inducit vomitio et proinde cutis relaxationem, eatenus utilitatem hubere potest. Praecipuum dysenteriae momentum est irritatio iti tosti norum , et totius Curationis Cardo irritationis moderatio. Cap. IV. e Xplanctui, quatenus Vomitorium irritationem dyssentericam leviorem, quae PraeCipue in intestinum crat- sum cadat, moderare possit. Hoc ita quo casu vomitoriast iam ad relaxandam cutem et ad promovendam exhalationem commode adhibentur. Neque me iudices illi es 1 r

166쪽

lucinati sunt, qui vomitoria magnis extollunt laudibus , quatenus id tantum litteris mandarunt, quod experientia

eos Circa luis curationem docuit.

Si vero irritatio dysenterica altius intestinis inhaeret,

et tenue etiam a sicit, tun C anceps omnino est auxilium vomitoriis cutis exhalationem moliri. Irritatio enim vo . mitoriis sursum et deorsum operantibus augetur, et Si su dor etiam erumpit, morbus tamen nondum est SuperiatuS,m Ortuntur enim , quibus Sudor copiosus pronuit. Post vomitum Cum multo vehementiore intestinorum irritatione

nobis faciendum est, quam deinde opto impugnare debe- mus; imo dubium est, an auctre illa irritatio componi possit. Si sudatio Certum auxilium, et aegrotus sudans .. Semper in vado esset, tunc prudentis foret medici, ad ii lud protinus confugere. Cum vero anceps sit auxilium, quod fortasse cum mediocri effectu, fortasse cum morbi exacerbatione, imo cum vitae dispendio periclitatur, tutius est ab illo abstinere.

An vero optum ad relaxandum Cutem, Spasmos sedandos ,' sudoremque eliciendum minus Potens sit quam vomitorium ρ - Papael qui id contendere et eXperimentis Probare vellet, durum susciperet opus. Corpora debilia, quorum cutis praesertim laxa, facile post vomitum desudant , sed his perinde ex opio cutis madet. Corpora Contra vasta firmaque disicili us eliciendo vomitum sudaro . coguntur, quippe quae Post voimitionis impetum in uni versalem debilitatem non incidant. Tandem Corpora debilia , quibus cutis stricin et tulis in secunda quoque va-

167쪽

letudine fuit, ex vomitu maxime debilitati ne quidea

dosudant. Plerumque etiam violenta intestinorum irritatio sudo rem impedit; quae violentia tamen non ex crebra deiectione, vel ex vehemente dolore solum, sed eX ipsa per tinacia motus deorsum vorsus cognoscitur. Ad Promo Vendum propterea exhalationem impendio magis neCesse est, irritationem intestinorum opto moderare quam vomitoriis augere. Ubi in corpore vasto firmoque, vehemens intestini i ritatio eYhalationem impedit, tutius omnino Videtur, Ve- Dum se Care, et dein op in propinare, quam Vomitu In elicere; siquidem venae Sectio, in tornas turbas potius moderni, quam auget, et una Cutem reluxando exhalaritionem promovet. Corpora vero debilia, quorum cutis stricta, ubi ve hemens intestini tenuis irritatio en in sesint, Perperam vomitoriis sudare coguntur. Artifex enim ad hunc scoponi collina ans, una vomitione parum prosl Cit, repetita vero, irritationem intestini multum auget, viresque Convellit ut tandem in mortis arti Culo sudor erumpat. Quaprop ter consultius videtur, tales aegros in solium immittere

optum eis dare, aliaque auxilia adhibere , quae capite quarto Proposui. Tandem vomitorium in graviore dysenteria, quae to tum fere intestinum canalem asscit, non solum morbum exasperare, sed omnino insanabilem reddere potest , per

ducendo scilicet vesitriculum ad tantam irritationem, ut

168쪽

qui modo nervorum Consensu ingesta reiecerat, nunc ipsa locali assectione ea reiihiat, et nequidem optum aliaque sedantia retineat; quae quidem paόsio Periculosissima esse Consuevit. . In universum proinde Vomitoria omni Casu , quo irri tationem intestinorum Vel everrendυ materiam a Crem, vel Ciendo actionem ad xersariam moderant, ad sedandos quo que spasmos et ad relaxandam Cutem Commode adhiben tur. Ubi vero vehementiorem irritationem intestini au

gent, nihil boni de illis sperandum esse puto. Atque haec sententia moderὼta satis, a Vero Parum abludere videtur. In dyse teria Cliviensi eXportissimus Foche, Collega meus, Primo vomitoria adhibuit, non, quod mihi dixit, ad everrendam materiam. HCrem et no i VHm ,

sod ad sodandos spasmos cutisque eXhalutionem Promo vendam in qua Curatione alios et quidem non mediocres in arte scriptores seCutus est. Mox tamen abstinuita tali auxilio , siquidem effectum potius imitantem quam sedantem inde observavit.

MEDICAMENTA ALVUM PURGANTIA.

Non dubito sore plerosque, qui me Contra medica menta purgantia medicosque Ea mn X imis e X tollentes laia dibus declamaturum Credant. Hi tamen toto Coelo errant; nam ad inveniendam veritatem Hliquam , praestat sicca disputatione quam declamatione uti. De purgantium utilitate , quatenus morbi fomitem CVerrunt, nihil proponam, nam haec materia a scriptorum Cohorte totios recocta ad ulteriorem rumiustrionem nos adlicere nequit. Aptius

169쪽

videtur disquirere, utrum medicamenta alvum purgantia, in istis etiam casibus, ubi neque bilis, neque aliae Sordes in intestino canale prostent, curii aliqua utilitate adhiberi possint. In canale intestino , perinde ac in aliis corporis par tibus , mutua observatur repugnantia. Fibrae nimirum circulares in inferiors intestino recto, repugnant fibris i testini tenuis, et crassi superioris partis; ita ut in secunda valetudine sibrarum circularium intestini recti actio praeponderet. Nisi enim Canalis ita instructus esset, multo-tios saltem die desidere Cogeremur. Stercoris descensus ita peragitur, ut in intestino tenui et in pleniore superiore, motus deorsum Versus Iuge itur; quod quidem sit ipsius stercoris irritamento et ex Parte ipsius voluntatis. Intestinum tenue sub hoc excernendi actu deorsum moveri , Sensus in medio abdomine stercoris descensum anteCedens accipere suadet. Auctus itaques stimulus in intestino superiore, auctam Orocreat aCtionem ;hoo pacto ista aucta aCtio, actionem fibrarum orbicularium intestini recti vincit , et stercori proinde Via patet.

intestinum rectum HssiCere, et tenue esse immune; nonnes remedia purgantia intestinum tenue irritando , eius actio noni augere , et hac ratione udVersario irritumento actio- noni intestini recti exorbitantem ita Compescere debent,

ut stercus descendere queat Θ ) - Sed recurret, dicis,

') Medicamenta purgantia mitiora praesertim intestina tenuia issicere, sana ratio. accipe e suadet. Ad intestiua crassa enim

170쪽

Intonini recti irritatio post peractam purgantis operationem. - Bene mones, recurret quidem Sed nonne scriptores Suadent, Crebrius purgantia dare ρ Quidnam sibi volunt cum hac cautela ρ - Eo esticere volunt, ut irritatio adversaria aliquod spatium teneat. - Sed Cum Per-Petuo purgantia propinare nequeas, recurret tamen de muni intestini recti irritatio et Constri Ctio. - Respondeo non reCurret, siquidem ad moderandam actionem exorbitantem in organo aliquo , susicit plerumque actionem exorbitantem ope irritamenti adversarii ad naturae normam Te ducere , et ope eiusdem irritamenti in ista mediocritate retinere ', organum enim istud hac ratione a morbosa ac tionis nimietate desuescit. Si vero irritamentum adver sarium non satis diu adhibetur, pars assecta ad eandem actionis nimietatem relabitur, et haec est causa, quod scriptores purgantia crebrius adhiberi volunt. Si vero quis obiiciat: reserata intestini recti Constrictione et des cendente sterCore, morbus nondum est victus, imo intestinum tenue, purga late medicina vehementer est irritatum nonne proinde alvi profluvium stet CorOSUm, negrum ne cabit, moriunturne plurimi, Postquam intestini recti ve

non nisi multis humoribus diluta muroque involuta Perveniunt , Ut intustinuita cras iam vix irritare quoa ut Illi, qui talia sumserunt , nullam prorsus d6sidendi cupiditatem sentiunt, nisi quae humorum descendΡntium pondero procreatur. T. in ollarisaeopaea ratior ali hanc observationem testatur. Rosae , violae , inquit , rassia , manna oliaque similia quae sunt partium sublilium et valde tenuium , pleriamque ventri ultim minime pertur-hant, et pyloro superato duodeni tunicam nerveam exquisitius .

sen ibilem irritare incipiunt, et priusquam ulterius pergaui, vim ruam sere totam illic impendunt.