Libellus de dysenteria

191쪽

rare, alter crebrae venae Sectioni multos annos adsuetus, alter insuetus. Ambobus his venam secabimus; ille istud auxilium citra incommodum fert; hic contra pro tinus animo linquiti. r. Quid Θ nonne medicum uni uino hospitem in arte haberes, qui diceret: hi C, quem exv2nae sectione animi deliquium tentavit, id auxilium non seri, Venam proinde secunda vice non secabimusῖ- Vel extinguetur miser, vel ulcus Pulmonum Contrahet, non quidem ex morbi vehementia sed ex neglecto potius auxilio. Si ergo aliquis vertiginem vel somnolentiam Post 'assumtum optum primo die lamentatur, vel si animo linquitur , Perinde absonum est, optum terrificatus seponere. Supra ex spir tuosorum esseCtu, observato in aliquo tem

poris puncto, virium sontem diiudicari posse proposui; id cum his, quae modo proposui, pugnare videtur. Reapse tamen pugnantia non dixi; siquidem spirituosa, insueto

saltem in Cita melio Corpo in non asticiunt, nam a Cuna

bulis inde homines eis adsuescunt. Divites vinum vel quotidis, vel crebrius duntaxat bibunt quam ut insueto incitamento eos assicere valent. Paupere, Vero spiritum frumenti tanti faciunt, ut plurimi eorum, Pane potius, quam 'hac recreatione egere maluerint. Uti vero notae taediosae , opii usurpationem non dis suadent, si C notae bonae et optatae eius adhibitionem audacem non suadent. Sunt, qui primo die optum non

solum citra in in modum serant, sed quoque multum inde levati videantur. Ipsissimi tamen hi , opto quandoque sanari nequeunt. Quanquam id viris ingeniosis et expertis explicare superfluum videtur , ossicii a tamen nostrum.

192쪽

ineXpertorum causa, a d. quorum manus hic libellus perve nire possit, Curatiorem explanationem exigit. Modo diximus, Osiectum opii esse duplicem , primor dium nempe et insequentem. Exemplo id illustrabimus. Esto Erasmum et Lucium una in oenopolio hibere, ille sit firmus, hic debilis. Ecce t tornos et quaternos sCyphos

bibere , et neuter est ebrius. Num ex hoc essectu Con Cludes , vinum ulterius potatum in ambobus aequalem Ostensurum essectum P Contemplare potatores post alrquot horas, et Lucium videbis ebrium , Erasinum VeiN mentis. compotem. Vel ut alio exemplo utar. Denatis, duoetshomines, alter sortis alter infirmus, propter leve aliquod taedium in pharmacopolae Circum soranei manus incidisse.

Utrique alvum purgabit. Sed si post primam purgatio

nem vel secundam, ambos in Drum modi re, et suis ossi ciis fungi vides; num ex hoC enectu primordio temeres

iudicabis, dobilem iuxta ac sortem solicisser ex iatraliptas

manibus elapsurum p Invisas ambos ulterius purgatos post aliquod tempus, et sortem, Opinor, monogragmum qui dem sed ceteroqui mediocriter Valentem , infirmum con tra marcidum et enectum deprehendes. . 'opium proinde, quod curationis ergo Parvis portionibus et interpositis certis interVallis Propinatur , primo quidem die egregium effectum Praestare potest, utpote quod intra hoc spatiiim vim vitalem infirmam convellere nequit; continuata Vero adhibitio harum exiguarum portionum quae tamen ad Curandam dysenteriam requiritur Progressu temporis Vim Vitalem omnino convellere valet.

193쪽

Quare Palam est, ex notis ellectus initialis, opii virtutem vel uoxiam vel salubrem sublude perperam diiudicari.

Quaeritur autem: utrum in Progressu morbi, insequens opii effectus vel sospitalis vel detrimentosus ex certis notis coniectari possit 8 Plerumque aegri elapso die uno alterove magnam virium debilitatem et prostrationem lumen tantur, alii contra satis alacres manent. Uti illa Virium prostratio optum seponere, vel eius quantitatem minuere non semper Suadet, ita haec alacritas, neque audaciorem opii adhibitionem hortatur , neque semper licem morbi exitum spondet.

Primum quidem manifestius est, quam. ut CuratiUS EX- Planandum sit. Quoniam enim ipse morbus in dies vires minuit, et optum perinde vires demit, sieri non potest, quin aegri post aliquot dies maiorem minoremus debili tatem sentiant. Haec debilitas tam diu tenet, donec irritatio intestinorum evanescit. Uti vero Credimus, irri lationem dysentericam, vim vitalem in intestino canale superantem ponere, optum detrahendo Vim huic organo, dysenteriae mederi, ita debilitas, quae in decursu morbi incidit, aeque parum nos terrere potest aC debilitas, quae post repetitam Venae sectionem in peripneumonicum C dit. At quare alacritas, quam quaedam Corpora in de Cursu morbi Ostendunt, neque audaciorem opii adhibi tionem Suadeat, neque felicem exitum spondeat, distici lius est explanatu. Irritatio morbosa in organo aliquo, vires Vitales Excitat, Qt excitando eas consumit, quapropter ista Consum

194쪽

tio certis notis se non prodit. Illi, quos thoracis insananiatio, vel intestinorum vehemens dolor insestat, ipsa violenta irritatione organi assecti incitantur, ut virium

Consumtionem non sentiant; nun C leCtum ΘXeant, nunc istuc se re Cipiant, nunC Elulent, nunC nini Corum opem

implorent. Cum vero vehemens ista irritatio vim vitalem in horas' consumit, incidit tandem debilitas, sed cum debilitato mors ipsa. Talis quoque irritatio dysente rica violenta, in illis corporibus, quorum virium sons est perquam languidus, mon entarium virium vigorem mentiri potest. Suspectus tamen est illo vigor; subito enim et ex improviso. vires vitales ipsa inCitatione consumtae labas Cithi, et mors eSt in Propinquo. At non irritatio solum dysonterica, sed etiam alia irritamenta aliena, virium vitalium Sta CCessivam Consum tionem interdum velare possunt. Tales Sunt animi motus, mortis formido, anxietas et Cura Circa malum aliquod negotium. Hi nempe assectus, animum Continuo turbant, exagitant, et proinde a Coi Poris Conditione devertunt, quapropter aegri debilitatem neque Conqueruntur, neque quidem sentiunt. Exemplo nobis sit miles, qui in pugnasau Cius, ex magna sanguinis profusione debilitatem vix sentit, sed vel furore incensus, Vel clamore Virorum tormentorumque tonitru entheus Cum hoste dimicat, donec sanguinis profusione exhaustus Corruit. Atque non animi assectus solum, sed alia adhuc animi conditio, Virium suCCee Sivam Consumtionem ita Velare potest, ut haec notis Visibilibus se non prodat. Nescio sere,

195쪽

quo vocabulo hanc conditionem designem, quapropter eam deSCripsisse susticiat. Sunt nempe homines animi erecti , qui tantam habeant virium suarum ti duciam, ac si Deus aliquis eis spopondisset, Se aeterno 'esse viCturoS. Talis animi conditio firmam plerumque Corporis Compa gem et virium inexhaustum lontem designat. At ubi in his corporibus vires corporis, 'vel morbis periculosis male Curatis, vel ipsa seneCta sunt si actae, animus quandoque manet sortis et inconcussus. Tunc quidem tales sibi per

Suadent, se viribus impendio adhuc pollere, cum tamen re ipsa maxime infirmi sunt. Tantum abest, ut, Cum aegrotaverint, mori cogitent, ut nequidem ex ipso morbo debiles videri velint. Quantum vero, valeant Cogitatio nes , ad excitandas vires, medi Cis gnarum est. Quisquis, cum taedium aliquod eum infestat, animum protis iis de- 'mittit, se ipsum debilem sentiet, ubi Iero animum recipit, fortis erit. Subinde id in aliis, imo in me ipso ex

pertus sum; quare, ubi leve aliquod incommodum movexat, morbi cogitationem mihi iniici et obtrudi nolo. Mirabilia prorsus huius rei novi eXempla. Homines ora xibus morbis vidi assectos, qui tamen, etsi omnes notae gravem morbum designabant, id tamen magni non facion tos circumeundo et Colloquendo sanorum speciem praebuero. Quando tales homines in debilitatem notis ovi dentibus stipatam incidunt, non in malo solum res est, sed ipsa mors in propinquo. Haud pridem est, ex quo senem talem d)Senteria laborantem omnino incurabilem observavi. Vesperi adhuc iusculum Comedit, obambu lans in diaeta collocutus est cum familia, et magnus ni cottanae amator adhuc fumigavit. Altero mane infantes

196쪽

nioribundum in lecto invenere. Nulla quidem pharmacti

hiCCe assumserat, quae corpus quodammodo turbare potuissent.

Mihi proinde persuasissimum est, virium SUCCeSSiVam eonsumtionem in omnibus corporibus certas non habere notas, quapropter absonum idetur, ex Solis notis Prne sentibus et evidentibus vel futurum morbi exitum praedicere , vel opii e flectum noxium aut salubrem Compla ture. Tutius omnino est, virium sontem, irritabilitatem intestini, et dysentericae irritationis diuturnitatem, Cognitam ex epidem ii morbi natura Comparare, Et SeCUndum hanc collationem tum futurum morbi eXitum, tu Iuopii effectum vel sospitalem vel detrimentosum diiudicare. Sciet wimirum hoc pacto artifex, quo Casu opium audaci manu liceat Jorrigere , quo 'Parcu, et quo Consultiussit ab eo utique abstinere. Ubi proinde perspexerit, nullam aegro ex hoc auxilio eXspectandam osse salutem, Vel aliud tentare poterit, vel quod melius, aegrum alii arti fici tradere, qui oppositam curandi methodum laudat. Sunt quandoque medici, qui Contra opium audaces et Periclitantes caedant sermones; ad eos oportet tales delegare aegros. Cum enim temerarii ex his curationibus non nisi precariam sibi conciliare possint famam, ad meliorem, nisi omnino sunt in emendabiles, redibunt seu gem. Atque uti istuc sciti est hominis, ita morulitati non est adversum; Siquidem iPSn moralitas nos VOCat, aegrum alii artifici curandum tradere , quem ipsi servare

non possumus. Juniores tamen Collegas Commoneo, ne

.s opii effectu vel salubri vel noxio, neque de fausto

197쪽

vel infausto morbi exitu temere iudicium serant. Ma thematicae non sunt magnitudines, quas comparamus, sed rationes obscurae subinde et suspicabiles , quare consultius

est omnes Curate Computare et trutinare.

His absolutis, irritationis intestinorum esse tum Cum effectu opii comparabimus, visuri, utrum ex hac Colla tione quidquam emolumenti ad morbi curationem redundet. Dysentericae irritationis intestinae essectns, est talis. I. Humores per anum exturbantur, atque haeC eVacuatio sine virium consumtione fieri nequit. II. Propter motus intestini irregulares, cibi cupiditas deficit, et ingesta alimenta non rite digeruntur, uude virium restauratio magis minusve imp dita. III. Universum corpus secundum naturalem partium consensum plus vel minus Vehementer irritatur, unde pro inde nova et Continua virium Consumtio. Opium Contra 1. Vim vitalem directe infirmat II. Cordis et arteriarum motum auget. III. Irritationem intestinam tranquillat, et proindἀalvum Comprimit. Ex hac comparatione elucescit Opium, quatenus vini vitalem infirmet, et quatenus Cordis et arteriarum motum augeat, Cum ipso morbo ad aegri interitum operari; qua tenus vero alvum Comprimat , eatenus solum esse sospi

tale. Inda sequitur, optum minore quantitatu datum ,

198쪽

quam ut alvum Comprimere possit, prorsus esse inutile,

imo ni stillor) detrimentosum. Altera adhuc inde magni

momenti regula sequitur , cui tamen ad meliorem intellectum quaedam Praemittere debemus. Multum differt, utrum optum in Corpus Sanum Ope retur, An in aegrotum. In secunda enim Valetudine, vis vitalis opto imminuta, sua sponte resar Citur, nam tale estuaturae Constitutum, ut Vis vitalis, potentia aliqua debi litante sere exstincta , Sua sponte resurgat. At in morbis periculosis, ista Virium resectio, magis minusque manCnesse consueVit, et quo minus Vis vitalis, vel ipso morbo vel potentiis externis imminuta rosarCitur, Co perniCiosior ost morbus. Potentiae itaque debilitantes, alium prorsus

ostendunt effectum in aegrotis Corporibus, ac in bene va lentibus. Si exempli gratia homini sano sanguinem de trahis , eo infirmatur nimirum, sed elapsis aliquot horis debilitas evanescit, et vis Vitalis repensa est. At si illi, qui febre nervica laborat, venam incidis , debilitas quae inde oritur, non protinus evanescit; sed subinde in horas augetur. Quo longius etiam Valetudo a sanitate distat, eo minus de virium reparatione Considere poteris. Id pertudo vulgaris experientia docet; in febribus enim ma Iignis , sub initio Venam secare PeriaiCiosum est, sed per niciosissimum in morbi progressu quod quidem exuncto res, medici personam gerentes Probe norunt, abstinent enim in harum febrium progressu a tal, auxilio. His Praemissis, secunda regula ex nostra collatione talis resultat. Non sussi Cit optum ea quantitate Propinare, quae alvum Comprimere Valeat; sed oportet id tempori,

199쪽

re adhuc integra facere, et non diu cunctari. Cum enim in morbi initio, valetudo tantum non a sanitate distet, quantum in morbi progressu, tuto quoque de Virium spontanea res Ctione considere possumus, et debilitas, quam indu Cit optum, non est pertimescenda. Qui secus agit, illos non servabit, qui pro morbi natura servari possunt;

Olescente enim noxa et haec quidem in horam gliscit Virium resectio magis magisque labascit , et debilitas,

quam ad comprimendam vivum necessariae opii portiones PrOCreant, Sponto AC in Sanis evanescere nequit, sed Potius augeri, et in ipsam mortem dos inere debet. Si vero de opii portionibus satis magnis sub initio morbi in gerendis loquor, manifestum est, omnes Cautelas Sufrapositas esse obserVandaS. Ultima dirimenda venit quaestio; utrum optum n cri monias , vel, si mavis, sordes Vuletudini nocivas, Si tales adsint, in intestino canale retinere queat. Medici, qui id contendunt, temere Sibi persuadent, Opium nervos intestinorum ita eXsurdare, ut acrimonia aliena et nociva non amplius 'irritentur, uCrimoniae Pro inde transeundi in massam humorum Patere tempus. At

qui talia proponunt, me iudice) neque corporis humatii

oeconomiam, neque dysenteriae naturam, neque opii CL fectum satis perspectum habent; atque si quibusdam ex his abunda naturam observandi fuit oCCasio, Perversa tamen theotia suo, oculos et animos ita ob Coechivit, ut rem utique manifestam vel non viderint, vel dissimulatini. Corpus humanum ita a natura instructum est, ut omnes materias alienas et irritantes vel forinsecus ingestas velintrinsecus natas eliminure adnitatur. HunC nisum medici

200쪽

vi medicatrici tribuerunt. Uti vero haecce vis medica trix, in universum dorpus competit, sic in ipso intestino Canale praesertim, et sub oculis nostris se exserit. In Secunda valetudine, ubi quis cibum vel potum fortiteret supra modum assumsit, alvus movetur, Et natura materiem, Cui digerendae vires erant impares, Corruptam Proinde et alienam, vel sursum vel deorsum eXturbat, In Corporibus robustis recteque valentibus id citra mag-

num incommodum accidit. Sed corpora iusto irritabi liora, aliis taediis sunt olinoχia. Natura enim medicatrix liceat nobis compendii causa prisco vocabulo uti) irritamento alieno et nocivo insurgens, maiorem subinde movet impetum, quam ad eliminandum stimulum necesse est. Tun C quidem Oriuntur motus omnino enormes et turbulenti, ut intestina nunc hic nun C illic Constringantur, atque ipsi materiae , quae huiusce tumultus fuit causa, egressus intercipiatur. Quandoque hoc casu , deficiente motu deorsum versus necessario, medicamentis purgantibus eum promovere conducit. At in dysenteria , ipsa motus deorsum versus nimietas, materiae nocivae si talis adest descen sum , intestinum reCtum Constringendo impedit , qualopalam est, ista nimietate propinato Oplo Circumcisa, materiam facilius eliminatum iri. Fortasse quis dixerit: cum actionis nimietas in intes tinis opto deletur, an non etiam actio ad eliminandas sordes apta et ne Cessaria minui et sufflaminari potest, undo sordium retentio aliaque taedia ρ - Repono : natura Certo parcius homini prospexisset, si tanti momenti operationem, cui vita et Conservatio nostra praesertim innititur, proti-