Libellus de dysenteria

171쪽

hem sentissima irritatio remisit, et stereus tenue sine Cruor' descendit Repono; ubi irritalio dysentetica intesti num tenue non infestavit, id Consensu tantum nervorum in motus raptum, integrum habetor, et lyrit,ilio quae CXraedicamento purgante ei accidit , diuturnitatem notabi lem non habet, sed vel sponte , vel datis quibnsdam pha macis leno adstringentibus vel aromaticis evanescit, quem-Rdmodum scriptores id docent, et in corporibus Caetero-

quin sanis quotidie id observamus. Hoc proinde pacto eriplicabile est, qua ratione dysenteria purgantibus pharmacis sanari et in sui initio Supprimi pohit, imo memini, me olim talem Curationem aliquoties optimo cum successu adhibere. Tum qnidem , me everrendo materiem nocivam morbum Sui Ca8se per suasus. fui, donec ulterior experientia meliora me do

cuit. ) Quid vero accidet, si in graviore morbo Pur

) Antagonista illorum , qui dysenteriam tritiosam statuunt ,

talem facere posset oppositionem. Si dysenteria adest cum intestini re ii constrictione et excrementorum retentiOAe, quemadmodum id esse solet; bilis acris, huiusce dJsenteriae causa esse nequit. Argumenta talia fere sunto. Est mutua repugnantia inter intestinum rectum et universiim canalem intestinum. Cum proinde irritatio in intestino tenui est aucta . . actio intestini recti praeponderare nequit. Ultimum probo ex ipsissimo effectu medicamen- . torum purgantium in dysenteria, quae, irritando intestinum tenue constrictionem intestini recti vincunt, ita ut saeces descendere queant. Quisquis id negat, simul omnem purgantium utilitatem in hoc morbo negat. Cum vero irritamentum leve , qualis est uncia una vel altera pulpae tamarindorum, intestinii in tenue assi- c. us constriction 'm recti vin ere desponsumque stercoris promO- vere queat; palam est , bilem aerem corrosivam si tal f sube set) prope suam scaturigiuem intestinum tenue potissimum assiciendo,

172쪽

' gantia propinentur λ Irritamentum dysentericum , iunci

quidem ipsum intestinum tenue vehementer afficit, et inmotum deorsum versus rapit. Purgantia necesSario hane irritationem augent, morbumque exasperant. Esto , hoc Casu medicamenta purgantia. irritamento odversario Con strictionem inferioris intestini vincere ; tantum vero adhuc abest, ut morbus sit victus, ut De quidem in melius sit mutatus. In testinum enim tenue, purgante medicina advehementem actionem PerduCtum, effrenate humores profundit , et aeger exstinguitur. - Quint propinemus ei Opium, alvumque Comprimamus sestinanter. - Audio l

sed istuccine erit arduum p Opium dabimus laeta quavis

quantitate , an vero alvi PronuVium moderaturum, aegrique vitam Servaturum sit nescio, Concussis saltem in Di

tillo talis sucilius divinabo qualis suturus sit iactus. Opium

irritamento a duersamo multo vehementiore intestini recti constric- tionem vincere debere. Qui id negat, vel statuere poterii, bi

iem acrem volid im quidem esse irritamentum , . VI iaulen In testina ad motum deorsum versus stimulandi carere. Istuc autem absurdum est , quoniam in intestino canesi motus Lbservatur deorsum Versus vehementissimus. Iterum dici poterit : bilem multo minore vi intestina ad motum' deorsum versus stimulante pollere, ac uncia una vel altera pulpae tarnari iactoriani. Istucaeque absurdum est, siquidem talis biliosa acrimonia, tam nociva et acris esse nequit quam nobis aliqHi pers audere volueiunt. His perpensis alvi quidem suorem ex aeri bile ori κm mihi fingere possum , non vero alvi fluorem cum intestini reeii constri tione sordii in que retentione, qualem ego observavi, et ab aliis observatum legi. - Ecce talia argumenta advorsarius illis opponere potest , qui dysenturiam eX a i bde oriam de ei ipserunt. Non dubito ianum quemque hanc oppositio Aem refutare posse, quaru mea cogitata addere Supervacuum erit.

173쪽

profecto non est Deus ex machina, cuius ope portenta Patrabimus. Praesentissimum est auxilium, si tempori adhibetur, si vero intestinum tenue dysenterica irritatione affectum, purgante medicina adhu C vehementer prorita ' tur, tunc, si vires corporis sunt medioCres tantum, in malo plerumque res est , siquidem irritatio dysenterica sun Pte natura satis pertinaχ, in quibusdam corporibus vix Compescenda est, quid sperandum, si Contraria me di Cina adhuC exasperatur P Nisi corpus impendio vi vitali pollet,

Quid ρ an ergo illi allucinati sunt, qui purgantia in

dysenteria non solum supervacua sed maxime detrimen

tosa deprehenderunt λ Istuc qui annuit, hospes est in arte medica; omnibus enim momentis rite perpensis, probabile videtur, graviorem intestinorum irritationem purgantibus exasperari , leviorem sanari. Ut colophonem huic disputationi addam, dirimenda erit quaestio : utrum in leviore aliquo Casu tutius sit purgantibus et vomitoriis uti quam opto Θ Ρrimo quidem monendum , notas, ex quibus sub ipso dysenteriae initio iudicari possit, an in corpore aliquo gravis, an levior sit futura, admodum esse incertas. Ipsius morbi popularis natura modo eam perspectam habeamus) multam obscu-

') V ledericiis Ira sima/mus , qui opii non est amicus, caeteroquiri egregius observator, inquit: Quamvis blanda laxantia et M alvum lenientia in dysenterico fluxu egregium levamen serr deprehendantur, cautissime tamen cum iis mercari oportet. M

Illis , quae modo dixi, probe perpensis haec Ho anni praemonitio tutelligetur.

174쪽

rae rei assundit lucem. De tuus , dyspnferiam in universum esse perniciosam. Libenter Concedo, morbum istum PDPularem, omnia Corpora non aequali furore, imo. ali qua leviter tantum infestare ; sed qui curationem auspi Caturus e Xplorare poteris, utrum morbus levis sit futurus an gravis ρ Tormina, tenesi Iins, sanguinis descens US, ΠΟ-tae sunt in Certa , quippe quae subinde vehementissi inaesint, ubi intestini crassi insertoi tantummodo portio, et mitiores, ubi intestinum tenue praesertim aegrotet.' 'Atque neque id perpetuum est, nam toto intestino canale aia DCto, passiones istae perinde sunt vehementes. Irritationis pertinacia et diuturnitas, morbi vehementiam et Per niciosum morem praesertim designat, quemadmodum C. p. IV. id explanavi. Vix ergo artifex aegrum accedens protinus iudi Care poterit, utrum morbus levis sit futurus an gravis. Quis quis proni de temere iudicium fert, notas incertas Sequitur, et incerta erit curatio. Purgantia dabit in hisce casibus, qui sibi loves videntur, et subinde faustus erit morbi exitus, multoties vero funestus' non pauci Saltem in Libitinae ratio nona venient, qui servari Potuissent.

An vero in leviori casu opium non iuvet ρ Utique iuvat, ct quidem ire leviori casia sacilius quam in gra

Viore. Sed nonne vesanum prorsus est Consilium, quiando in universum perspecta morbi popularis natura, iuxta verisimilitudinis leges, in unoquoque Corpore negroto Pertinaciam potius quam levitatem noxae suspicari suadet, in singulis vero Corporibus Certae notae ViX Observantur, ex quibus cyntrarium, noxae scilicet levitatem, cum

175쪽

quadam certitudine ConieCtare possumus; nonne Vesa- mim, inquam, est Consilium, anCeps quandoque adhibere auxilium, cum tutum in promtu habemus Θ Mihi saltem ita videtur, et proinde caute abstinui ab omni purgante me di Cina. At si ex perspecta morbi popularis natura patet, luem in universum es,e leviorem , et intestinum Crassum tantummodo affectum, si proinde in obvio aliquo casu, sana ratio suadet, eandem morbi levitatem coniectare: Quid Θ Au iunc quoque absonum sit Purg in

tia opio antehabere Θ Equidem credo, optum in tali morbo Populari perinde omnem absolvere numerum . nihilo tamen minus teneo, illos qui purgante medicina Curatio nem vel auspicati sint, vel absolverint, iure plecti non Posse. Quoniam enim ambo auxilia conducunt, quisque istud oligat, cuius adhibitionem et Cautelas usus et exer-

citatio eum doCuit, nam suetis armi. audacior incurret

') Varias ego curationes vidi praesertim Cliviae. Ibi in una eademque lue alter evacuantia sola adhibuit , alter optata sola, tertius ambo auxilia coniunxit. Omnes eadem fortuna non ςsse usos , ab omnibi. tamen complures aegros ad sanitatem esse perductos probe scio. Plurimi , qui suam rationem curandi describunt, lectori persuadere volunt, oppositam rationem fuisse utique interne 'inam ; istuc tamen absurdum est. Ego potius pugnantium eurationum felicem Eventum observans semper putavi , istuc incertis et perpetuis naturae legibus esse situm , quas proinde Ieges investigare pro virili adnixus sum. Dixerit aliquis : in tuo Cliviensi dysenteriam nunc cuni virium vigore , nunc cum languore fuisso iunctam . Vel in aliis corporibus rheumaticam , in aliis hi-liosam , felicemque eventum oppositarum et pugnantium γra- onum inde esse deduce udum. Talis explicatio milii duntaxat

176쪽

Niillum sero est medicamentum, quod tantas dispuistiones tantasque mov*rit rixas, atque Uium. Gnarum est medicis, duas potissimum circa eius operandi rationem esse opiniones. Sunt, qui dicant, hocce pharmaCum P O'tentissi inum solidi vivi esse incitamentum ; alii Contra pro potentia debilitante habent. Ambo tamen Con Veniunt , vim vitalem eo infirmari; discrepant tantum in eo, quod

illi debilitatem, quam sub oculis nostris incidere obser Vamus, Pro in directa, hi pro directa habent. Alibi fusius

eXPlanavi, nuSquum certa et inconcussa esse Principia, quibus disputatio superstrui possit, recentiorum Proinde viti litigatorum argumentationes, omni Continuitate Carerg. Modo tenemus, optum directe vim vitalem debilitare. Pro h3Pothesi tamen istuc ipsi habemus, neque simultates cum illis exsercebimus, qui Contrarium tenent. NeceSSO tantum Videtur, quoddam punCtum indicare, unde ordiatur disputatio. Absit proindo a nobis, hypothesin argu tiis tueri, cum instituti nostri ratio postulet, talia tantum lectori proponere, quae ad Clinicen faciant. Primo dirimenda erit questio : utrum oleum curationis ergo datum, aegrum possit ne Care. Ista quaeStio Su PCr-VaCUa non videtur, quia non defuerunt scrupulosi arti sces , imo scriptores, qui propter illud dubium ab opio abhorruerint.

admodum coacta videtur I cui vero probabilis videatur, eam acci Fiat, meamque reiiciat.

177쪽

Omne animal vi vitali pollere, in singulis vero' speciebus virium sontem multum diisere Credimus, quippe qui in quibusdam sere inexhaustus , in aliis languidus ostiandi

tur. ) Homo vero omnia animalia vi vituli antecellit, quod inde patet, quia corpus suum tot Potestatibus no Contibus resistit, quibus alia sere su CCumbunt. Illi nimi rum neque torrida Zona neque polus glacialis in se tus ;Vasta emetitur nequora, et δε Croceraunios montes iuxta AC abscondita terrae borathra perscrutatur invitus. Quot aerumnae, quot labores quot aspera in hominem cadunt, quae tamen non solum eXantiat, sed superstes etiam et

sospes eluctatur, Uti vero istud in universum genos humanum competit, ita in singulis humanis Corporibus magna diversitas oliservatur. Sunt , quibus nat ira novercalis Parciter satis vim vitalem adpendit ; hi optima sanitate

fruuntur, dum suetum Vitae genus sequuntur, potentiae que nocentes sorinsecus non irrumpunt. At si secus ca-

') In sequente disputatione subinde de vis vitalis fonte loquor , necesse erit explicare , qualem liueo locutio habeat significationem. Est nimirum tropus idem de ignaris, quod Germanimi miwen vocant, ego tacultatem dixerim. Libellum possideo, cui titulus: P ersuch et ter CVitiid der axic'tlasten Absiologischen G, tin begri e co/ι Dr. I. H. Hartihmen. Ibi auctor facultatem a . vi distinguit; illam esse inquit causam possibilitatis mutationum, haud causam realitatis. Nemo mihi succensebit, quod in hac disputatione communis intelligentiae causa tropica potius quam philosopbi ea locutione utor. Germani quandoque dicunt: ein re cher Fonds con Tres t. Perinde est dictio tropica, et quidem bona ; gallicum enuri vocabulum Fonds significat sortem, et utia ors a foenore di Tert, ita saeuitas vitalis a vi vitali.

178쪽

deantur, ipse tamen virium languidus sons a parcipromanatura eis insitus, praepropere defluit. Deinde quoque

naturae Constitutum est, ut in ipsa senectute uberrimus virium fons languescat, quapropter Corpora senilia, Cae teroquin satis alacria, potentiis nocentibus parum resis

tunt. Aliis qui dona Serius, aliis ocius infirmitas accidit, omnibus tamen instat irreparabile damnum. Uti vero Corpora respectu virium differunt, ita par tes Corporis Singulae, respectu irritabilitatis an singulis Corporibus discrepant. Aliis evompli gratia pulmo praesertim est irritabilis, aliis intestinus canalis, aliis renes vel uriniis sistula. In omnibus morbis nosse Conducit, qualis pars nimia irritabis lato laboret: in dysentθria vero Prae sertim ad id animum advertere iuvat; utpote Cum maior vel minor intestini canalis irritabilitas, aliam et aliam deposcat Curationem. Modo de irritabilitate loqui nati ,

quae intestino canali uniuscuius luct Corporis peculi Ams esse solet, et quae vel innata vel Contracta, in singulis corporibus citra morbum vel maior vel minor esse Consu vit.

Nimietas huiusce irritabilitatis duplex est. Vel ad

moto levi quodam incitamento, intestina in motus irre

gulares rapiuntur, certus tamen horum motuum non est

tenor siquidem hic illic passim stringuntur intestina, distenduntur , sursum deorsumve mctventur, unde dolor , vel in Commodi sensus, vel ructus, vel ulla laodia. In aliis corporibus irritabilitatis nimi tas aliter se OXserit. Ad moto enim levi quodam incitabulo, intestina in motum d orsum versus TZPluntur. HaeC irritabilitas, magni est momenti tu curanda do senteria, atque in Sequente Pro

179쪽

inde disputatione irritabilitatis vocabulum hanc vim prin cipaliter habeto.

Utrum itaque aliquis opto Curationis ergo dato ne cari, an Sanari possit, a relatione potissimum Pendet, quae inter xis vitalis sontem, atque inlesimi canalis irrit bilitatem intercedit. Relationes sere inleS esse Pos,unt:

Ι. Virium sons est inexhaustus, et irritabit; latis ita turalis nimietas in intHS mis nulla. Si in tale corpus irritamentum dysentericum cadit, curatio est perquam facilis; quoniam tu testinum a natura parum irritabile, et alieno solum irritamento turbarum, medicinae facile paret, et a motu deorsum versus absistit. Opium hoc casu forma liquida interpositis inter vallis propinatum, motum deorsum versus brevi cohibet,

et continuata Sui usurpatio, motum Contrarium in canalociet, qualiter id capite V. explanavi. Tunc quidem omnia ingesta protinus reiiciuntur, et uti curatio facilis est, sic interemtio impossibilis. II. Virium fons est in sexhaustus, et irritabilitas intestini

Haecce ratio non perinde facilem admittit curatio nem , quin ad Comprimendam alvum longius requiritur tempus. Cum vero tale corpus vi vitali satis magna pol leat, optum magna etiam quantitate adhiberi potest, he qus timendum ne perimatur aeger. HOC Saltem Casu anxia cunctatio plures peremit quam audacia

180쪽

III. Virium fons est languidus, et irritabilitatis ni in totas in intestino nulla. Talia corpora perinde opto feliciter curantur. Etsi enim languidus virium sons opium dissuadet, nihilominus, quia irritabilitatis nimietas in intestino nulla ost, parvis

opii quantitatibus alvum Comp imere Possumus. Ista pro inde corpora quae largas Opii quantitates non serunt, cis quoque non egent; quapropter non solum feliciter, sed brovi subinde tempore Pristinae restituuntur valetudini. IV. Virium sons est languidus, et irritabilitatis natu ratis nimietas in intestino magna. Talia corpora Curatu sunt dissio illima, praesertim si irritamentum dysenteri Cum vehementius in ea cadit. Motus

enim oritur deorsum versus Pertinacissimus vix moderan

diis. Haec irritatio, in intestino, naturali irritabilitato nimia laborante, largam et audacem opii adhibitionem suadet; languidus vero virium fons omnino dissuadet. Ecce Casumi quo Curationem opto moliri, non solum dis sicile est, sed etiam periculosum. '

- Vstu Geuns iit suo libro de dysenteria pag. 3o. Varia loca

scriptorum optum maximis extollentium Iaudibus allegat, et deinde in torrogat: PIs het Diet Wonder . dat na roo Vecte gelu ige di, nissen ten voordeele, het gerag Van Degrier, Pringle, Ziminor

,, by na altoos de oritiast-methode te dryven λ ιι - Ego istuc non miror , si Paidem Opium illa anqqqtie nocet , ct medici propter nocivum hunc effectum in. quibusdam corporibuq ob strvatum, id euius adhibitio maiorem quoque clarant et clitigeni iam deposcit quam medicamentorum evacua tutu) utique damnare non dubit