Libellus de dysenteria

201쪽

nus turbari sineret. Nael illa tantam istis motibus salutaribus tribuit perbe verantiam, ut non temere possint turbari, et ubi quis vi et impetu eos turbare voluerit, in ultus saltem id non faciat. Age expertissime collegat qui tantus sordium retentionem et inclusionem times, dato dysenterico, qui revera acrimonias nocivas in intestinis fovet, dato illi opium , et experire , an motum deorSum versus salutarem Possis impedire. Vel frustra prosecto

id periclitabere , vel ubi magnis opii quantitatibus indu --

Cias a natura extorseris, reCurret tamen brevi motus salutaris , aut tormina violenta Orientur, aut an Xietates, vel

ventris in statio, vel alia taedia, et nisi omnino brutum es animal, sestinanter satis a tali auxilio abstinebis. h: Quid pati ergo, ubi dysenteria opto perfecte est sanata, acrimoniae in intestino retentae valetudini insidias asserant ρ Allegas ex medicorum monumentis eXempla. Homines opto a dysonteria liberatos variis deinde taediis obnoxios fuisse resors. - Macte i tibi opitulabor ; en mirabilem historiam i Dysentericus quidam adhibito opto perse C te sanatus, satis bona valetudine uti visus est. Sequente vero hieme in glacie ambulans cecidit, dextrumque humerum fregit. Commissis ossibus, serulisque Super accommodatis, ami-

cus quidam meus, medicus impendio doctus tenuit, sor ) F. mi manu de optatis inquit: Μ Si in morbi initio dan

,, tur intus retenta materia, summus praecordiorum anxietates, sin-

b, gultum , aphthas et periculosas inducunt inflammationes. Si materia nociva adest, id alvo opto compro sa aesti det, seAmagnum erit artificium, hoc casu alvum comprimere , et quam maximum , d senteriam Perfecte opto sanare.

202쪽

des et acrimonias ox d) sentoria superioris anni residuas, huic homini casum in glacie humorique fracturam secisse. Probavit quoque doctissimam suam sententiam ' aliquoties

enim aegro alvum purgavit, et quod mirabile dictu, fra Cturam paucis septimanis sanatam vidimus. - Quid Θxides P credis ino fabulam tibi narraro ρ Vel oportet titulo professoris, aut archiatri, aut equitis Sim ornatus, ut fidem mihi habeas. - Nullum putas esse neXum interii timorum fractum sordesque dysentericas. - Noster estotidem teneo, et ea propter hunc apologum, iuxta aC levi si das SCriptorum observationes, in quibus sana ratio nullum inter noxam riusque causam perspi Cit ne Xum, nisi Precarium in ipso tantum imaginoso scriptorum Cerebro Sitiam Castaeque e Xperientiae utique incognitum, vilipendoctique reiicio. )

Tatig Z minemn n homini post dysenteriam opto sanatam purgantia propinat ; sebris oritur intermittens. Hanc deinde so dibus dysentericis non susscienter eversis tribuere non dubitat litatis narrat; in provincia aliqua medicum opto dysenteriam sanasse ; modo omnes a dr senteria I beratos vel hJdrop o vel artuum

doloribus eqse exstinctos , vel miserrimos saltem mortem amicam

avide exspectaret At si in provincia oti qua, do sonteria mi dio- u

eriter tantum gras citur , magnus profecto hominiam niam rus uegr

tat. Quaeso i finge tibi, omnes post superatum morbum, vel hydrope, vel dolorisias artuum non VeNari soli an , sed exstingui, Dum ne stupidissimus quisque nexum aliqDom inter noxas istas se excipientes esset suspiea iurus λ Ego di in taxat puto , medicum latieuratione mediocres tantum laudes inter Popia in ibi eo parare posse; Zimmermania iamen inquit, populum nihilominus illum artificona Diag si ad tuo sacere. O in te ibi ne amicus quidam . m-mermanuo roscrip sorat. Sed ii ominos , qui tab s nugas mec idon serunt, vel urtisices, quos calumniantur, odio habent, vel medi

203쪽

Nihil corto ridiculosius, quam omnes morbos qui dysenteriam post longius Vel brevius spatium sequuntur, Pro ipsius dysenteriae male curatae sequelis habere. Quis est artisex, qui, cum aliquem a morbo liberavit, perfecto

sanato omnium futurorum malorum immunitatem spondero

possit ρ Edepol l mihi ipse gravem morbum optarim , ut

talem artificem adire, mihique non solum sanitatem, sed suturarum etiam noXarum immunitatem Comparare Possim. HaC OCCasione singularem narrabo Casum, quem , etsi

olim litteris mandatum, huius libelli lectoribus incognitum

tamen Puto. Vir quidam sexagenarius robustuS, Strenuus potator, dysenteriae notas an inradvertit. Cum vero vinum Optimum omnium morborum antidotum sibi videatur,

vesperi eiusdem diei repotia celebrans tantum vini ingur gitat, donec crapulae est plenus. Dysenteria hoc panaComultum aucta, aeger opem medici implorat, qui Rheo aliisque pharmacis alvum ei probe purgat. Morbus exasperatur: me appellat aeger, et paucis diebus ratione su pra descripta sanitati eum restituo. At revalescendo hic in insaniam incidit, absona et aliena effutiens. In o non intra verba solum desipuit, sed ipsa vestimenta laceravit, aliaque perpetraVit, quae rationalem hominem indecent. Arteriarum pulsus et alvi excrementa erant sanorum similia, neque aliae notae febris suspicionem dabant. Ego qui dem primo coniectavi, optum huiusce insaniae esse causam. Sed quare insania primis morbi diθbus, cum aeger largiorem opii quantitatem assumserat, Orta noucum, cui tales apologationes impingunt, urbanitatis vel adulationis causa titillare gestiunt.

204쪽

'r' Quare in re valescentiae stadio, cum sere in eo esset, ut medicinae vacationem concederem p Quoniam id inex- pacabile mihi visum est; tenui, me omnino nihil moliendo sed exspectando, optime aegro consulturum. Quinto sere die, ista insania sua sponte Cessavit, et aeger protinus ossiciis suis sungi valuit. Tum ut certus sierem, an Opium insaniam induxisset, huic viro aliquot dies optum experimenti Causa propinavi, sed neque insania, neque aliud taedium eum infestavit. Quaesol si quis ex procaci omnia temero diiudicantium tribu hunc virum vidisset, nonne eXClamaturus fuisse : Ecce i homo ipso opto lymphatus Θsod talis insania quandoque alios etiam morbos sequitur. Memini puellae, quae post Capitis erysipelas eam Con traxit, et non quidem e X Opio, quippe quae neque optum neque alia Pharmaca assumserat. Han C ego sanavi, Sed aliam memini, quae sua sponte in potestatem rediit. At si quis virum insanientem, cuius historiam narraVi, adhibitis medicamentis purgantibus Sanavisset; quid Θ an inde sequeretur , insaniam ex retentis sordibus intestino Tum ProVenisse 'ρ- Neutiquam; pharmaca enim purgantia subinde cerebri irritationi medentur, non everrendo morbi fomitem, sed ciendo in intestinorum canale irritationem

advorsariam.

Noxi puellam, quae a dysenteria ope piargantium liberata , paulatim in desipientiam incidit. Strenuus purgantium inimicus opitque defensor, hoc casu sine dubio exclamaturus esset: eni detrimentosus purgantium e Tec tu si Tales vero technae vitilitigantem potius quam serio disputantem decent. Ubi morbus alter, alterum sequitur, tunc

205쪽

quidem, si gemini illi in magno hominum numero con

stanter Se exCipiunt, sana ratio 1 eCundum verisimilitudinis deges noxiam aliquem, ei si incognitum inter ambas nΟXas accipere dictat, et quo maior est hominum numerus, in quibus ista morborum si ries observatur, eo similius est Vero, ne Xum aliquem subesse. At si contrarium accidit si in quam maximo aegrorum numero talis noxarum Series non observatur, Sed in uno tantum alterove homine; sana ratio perinde suadet, in Singulo tali casu , nexum inter primam et secundam labem non statuere, Sed de

aliis potius vel evidentibus vel latentibus secundi morbi

eausis curate inquirere.

Medicus, qui febres nervi Cas medicamentis excitantibus curavit, hominesque eX ipsis orci faucibus ad vitam reduxit, dysenteriam vero Popularem ipse non curavit, facile sibi persuadebit, ista medicamenta in hoo etiam morbo eundem l Madatum Praestatura esse effectum. Mul tum vero differt dysenteria a tali febre, quod capite IV. explanavi. Debilitas , quae ex dysenteria hominibus ac cidit , non nisi alvi compressione praecaveri et sanari potest. Cum Vero neque vitrioli naphtha , neque spiritus vini aliaque excitantia alvum Comprimant, inutilia prorsus ea habeo. Una autem dirimenda est quaestio. Neminem dysenteria rapit, nisi cuius viros ocius fa- tiscant , quam ut medicus alvum comprimere possit. Nonne proinde his excitantia conducunt, quae Vim Vita lem suscitent et sustineant, ut medico ad comprimen flam

206쪽

alvum tempus pateat ρ Haec quidem propositio probabilis

videtur, reapse tamen falsa est. Opium ex nostra sententia alvum comprimit non ex

citando s*d debilitando. Ubi proinde excitantia opio iunguntur, ipsius opii vis eo infringitur, et quanquam

homines assumtis eXCitantibus satis alacres videantur , ni hilominus, nisi alvus comprimi potest, morbo succumbunt. Opium in integram Corporis oeconomiam operatur, Praesertim vero in intestino Canale essectum suum exserit. Et virtus quidem sua, qua intestinum afficit, virtutem , qua reliquam fabricam assicit, longo antocellit. Id inde Patet, quod in Corporibus sanis, tales quantitates evidenter intestina assciunt, alvumque Comprimunt, quae re liquam corporis oeconomiam ne evidenter quidem assiciuat. Spirituosa autem excitantia, ut in inlogram fabricam operantur, Praesertim suam virtutem in Cerebro, arteriis,mUSCulisque exserunt, ita intestinorum, canalem tardius

assiciunt, operatio saltoni in hoc organo nisi ingente quantitate ingerantur) perinde evidens non est, a C in reliqua fabrica, Pra sertim in Cerebro. At es lectus medicamenti alicuius non solum ab irritabilitate totius corporis, sed a relatione etiam pendet, quo e inter singulorum organorum irritabilitatem intercedit; qua propter id, quod modo de spirituosis diximus, etsi in universum a Veritate non abludat, multas tamen patitur ex optio ires. Exemplo id explanabo. Esto, tres homi nes te qualom spiritus quantitatem bibere. Alteri ventri μ

207쪽

culus iusto sit irritabilior, alteri' systema vasorum, alteri Cerebrum. Tunc in tribus his, pro diversa partium irri

tabilitato alius et alius orietur spiritu osorum offectus. Pri mus nimirum nauseam sentiet, Ventri Culusque ei move bitur, antequam ad crapulam pervenerit. Alter vasa habebit turgida, arteriae vehementer pulsabunt, uestusque ingens cum incommodi sensu eum tentabit. Tertius verone lae nauseam, neque aeStum sentiet, sed animus ei ex altabitur , et iocosos effutiet sermo nos Vulgaris haec observatio docet: mutata irritabilitatis ratione in aliquo 'organo quam quidem mutatam ratio nem morbus procreare potest alium et alium esse spiri tuosorum essectum. Quapropter etsi opii virtus qua alvum Comprimit, virtutem qua Cerebrum reliquumque corpus amicit, evidenter antecellit etsi spirituosa non in universum solum virtute Pollent Contraria, sed etiam res pectu partium quas peculiariter assciunt, etsi pro indocum opto mi Xta, in Corporibus quorum intestina minus irritabilia, opii virtutem qua alvum Comprimit, non in fringunt, sed tantum nocivum eius est C tum in cerebrum reliquamque oeconomiam redundantem praecavent: nihilo tamen minus in corporibus dysentericis, quorum in lebtina,

eximia irritabilitate laborant, alvum movebunt, et Pro inde opii virtutem qua hanc comprimit, evidenter infringent. Unde sequitur, spiriti Osa eXcitantia, in dysente ria neque laudatum praestitu A esse Clum, neque id, quod exporiolatia de opii et spiritu osorum e Tectu in f hribus

cum virium languore nos docuit, ad dysenteriam temere

opplicari posse , siqui leni in hoc alia prorsus irritabilitatis intestini rasio observatur atque in illis.

208쪽

Πaso cogitata ut ut vulgaria ad eXperientiae obrus sam vocavi. Mihi enim operae pretium videbatur explorare, utrum in illis corporibus, ubi propter virium debi litatem eximiam quo intestini irritabili salem sanatio fieri nequit, excitantia spirituosa cum opto iuncta debilem

vim vitutem erigondo, opii virtutem, qua alvum Compri . mit, non infringorent, ut hac ratione Componendis intestini turbis tempus pateret, et aegri prZepropera mors a tisicem huc curatione excubantem non opprimeret. Dummodo id ex voto successisset, neminem dysenteria in posterum abstinatura soret. Sed eventum votis non respondit.

Primo isentavi istud auxilium in corporibus morbo sanabili assectis, et quidem initio tuis, quoniam tali tempore suapte natura perniciabilis non est. Opium cum nuphtha vitrioli miscui, siquidem haec , virtute excitante omnia pharmaca antEcellit. Drachmas duas Cum guttis sexaginta tincturae opii et sex aquae viscosae conieci , singulaque hora unum Cochlear propinavi. Observabam, aegros salis bene se habero, nec debilitatis sensum lamentari ; neque in eorum vultu elu Cus apparebat, qui Post assumtum optum apparere ConsueVit. . Deiectionum quoque numerum Protinus imminutum vidi. His obser vatis parum adhuc scivi, ut Certus fierem, diducen in

orat Curatio.

Ex mea quidem sententia, si naphtha , opii virtutem qua alvum comprimit, non e X parte infregerat, data ea dem quantitate opii immixti , sedium numeria, sere idem manere d0bebat. Quo id explorarem, abstinui a naphtha, et eandem opii quantitatem, quam antea cum naphtha

209쪽

eommixtam dederam, nun C solam propinabam. Nunc secun morbi die, nunc tertio id iaci, in diversis enim corpo Ius id experiri necesse est. At optum immixtum

Protinus sub oculis nostris deiectionum numerum duplo plus minuit ac Cum naphtha remixtum. Fortasse quis crediderit, me naphtham impurom, acido sulphuris inquinatam adhibuisse. Huic respondeo : nuphtha, qua utor, secunda vice ex hali caustico destillatur, deinde adhuc aqua abluitur, qua propter acidum sulphuris non Continet , et spiritus vini solummodo tantum, quantum minimum est. Scio quidem, naphtham arte che mica ad ulteriorem adhuc subtilitatem cogi posse , id tamen ad usum medicinalem supervaCuum est in optimis saltem Germaniae ossicivis, quas ego vidi, meliorem non offendi. Postquam ergo perspexeram, naphtham in corporibus morbo sanabili affectis, alvi compressionem impedire, a tali auxilio in his abstinui. Supra vero dixi: quaedam Corpora sanationem non admittere, talia scilicet, quorum vires nint debiles et intestini irritabilitas magna. Haec grassante potissimum dysenteria, insanabilia esse proposui ;siquidem eo tempore irritatio dysenterica longius habet duramentum, quam Cum morbus popularis non est. Su inde , si medicus aliquot annos in loco aliquo medicinam iacit, corporumque Varias Constitutiones noscit, omnibus circumstantiis rite perpensis, tali casu certam mortem praedicere potest, antequam medicamentorum quidem

essectum in istis dysentericis observavit. Talia proindε corpora mihi su nisi, imo ossicium meum aestimavi, tu his

210쪽

aliud et novum tentare auxilium , in quibus a sueto et probato nihil fausti sperandum.

Inter alios monastriae septuagenarine, Cuius Constitu

tionem probe perspectam habebam, in potione sex tin Ciarum, guttas opii sexaginta et drachmas tres naphthae Vi . trioli propinavi ; cuius potionis Singula hora tinum CoChlear capiebat aegra. Nullam omnino sensit debilitatem monaCha nostra, sed sedium numerus, qui ab initio magnus non fuerat, ex opio nihil decrevit. Tertio die ab stinens a naphtha , cum Cadem aquae quantitate triginta tantum guttas tincturae opii miscui. Esectus erat singularis , triginta enim guttae opii immixti, ad Comprimen dam alvum plus faciebant, quam sexaginta cum naphthamixine. Cum Compressa vero alvo, debilitas incidit et somnUS in Certus, negraque Conquesta est, varios sibi ante oculos volitare gryllos. Rursus naphtham propinavi , et evanuit elucus, auctis una deiectionibus. Ex quo Coniecto , naphtham opii virtuti multum detrίdaere. Tandem veniunt Corpora , quorum vis vitalis modica

et intest ni irritabilitas impendio magna. . Ubi tu haec perniciosior dysenteria cadit, dubia est curatio. Multi largis opii quantitatibus sub initio datis servari Possunt.

Sunt tamen , quorum intestinorum irritabilitas tanta, ut magnae etiam opii quantitates non solum alvum non Comprimant , sed ad minuendas deiectiones ne hilum quidem faciant, quod nisi ipso expertus vix crediderim. In tali Corpore, Primo larga satis quantitate optum adhibui, nihil voro proficiens et Proinde iudi Cans , aegrum Certo esse Poriturum, naphtham Vitrioli cum spiritu vini ist opto dodi