Cl. Galeni Pergameni Ars medica, quae et Ars parva dicitur

201쪽

bri iunctionibus no sufficiat,virtutisq; imbecillitatem significat, ut ante monstraui Linus: ita oculi parui sufficientem ad obeunda sua munera spiritum non continent, nec

robusti sunt:quocirca parui essen possunt simul probas actiones edere. Responde

nius ut ante,si caput paruum sit,ac ione crarebri omneS, nempe principes, mactuosas,

sensusque deteriores esse,quam si modera tae esset magnitudinis:proinde oculos ipsos paruos atque imbecilles Sed si caput sit tuastae magnitudinis, oculi vero minoris quam

pro eius ratione,una cum concinnitate, ro

bustam virtutem habebit. Cuenim uni tantum muneri,ui dedi scilicet Micati sint, huic Fobeundo satis erunt, cum robustam virtu tem spiritumq; sufficientem habeandriqua a

cerebro sumunt Quod cum multas habeat functiones, nempe principes, actuosas, sensusque, ut ante declarauimus: non tan tum spiritus continere potest,quatus ad has est necessarius.Nec tam validam virtutem, quae diu durare possit. Itaq; si cerebro pro be constituto oculi parui, apteque ac concinne compositi sint, probas actiones edet. Materiam enim paucam, sed temperatam significant. Si vero cum inconcinnitate vi tiatae actiones sint,& paucam significant, G praua ac vitiosam, una cum virtUti im-m I

202쪽

Que autem ad colorem attinent, ad hunc modum explicanda sunt. Oculi puro ac non multo haemore coia lucentes, olendoris magnitudine crafi redduntur: nigri uero contra: holarum autem medi mei, causas obistinent caesim igitur oculae si aut propter magniti dinem, alit l,lendotarem costasini humoris, aut promunentem eiM situm esue tenuis a quotas humoris qui ante pupillam posita tiris, exiguitatem et pliritat Nataximi autem caesim fit omnibus hisma concurrentibM . Quod si horum ii quaedam ad ut, quaedam uero desint, magis et mmmcaesius fet. Niger raro cultu feri solet crum costallianus humror paucus, uel in profunet

do postus, uel exquisite flendidiu

a lucidiu non est et aut tenuis ita mor uel must uel stipui in est: aut cum aliqua horum adsunt, aut omnia.

203쪽

In his autem maioris et moris rattio invenitur , ut ant declaratum

est.

Splendor multus quidem in humores

ro ac pauco, caesio oculos reddit e pauccus vero in musto ac impuro, nigro S: me

diocris autem in humoris tum quantitate A tum puritate mediocri, neque plane carasios, neque nigros , sed horum medios et ficit .Hunc igitur humorem quem reaquo-Lamin tenuem humiditatem saepe vocat Galenus ad probam visionem natura in priore pupillae parte posuit, ne repente lux, mrerum oculis obiectarum species , ad crystallinum humorem primarium praecipuumque videndi instrumentum ferreniatur, quod sine oculi offensione non fietaret Paulatim igitur haec per eiusmodi hu

morem introgredi tutius est , tum pro pter memoratam causam , tum quod te Blauis ille humor crystallinum humectat, ab ariditateque vindicat, quam alioqui ab ambiente aere accepturus erata tum pupil lae rugas implet. Quoniam autem a crystallino humore illultrari debebat,ut mox docebimus , per eumque rerum specta

204쪽

paucu esse oportuit. Ipsi enim accidit quod

nubibus:quae si paruae ac rarae sint: facile so lares radios ac eorum splendore recipiunt, sin magnae densa ac compactae, neq; facile lios recipiunt, neq; illuminantur ideo atrae ac obscurae cernuntur. Ad eundem modum

aquosus quo de loquimur,humor, si multus ac crassus sit, non facile sin paucus,purus, ac tenuis, facillime splendorem admittit:proia inde lucidus ac splendidus esticitur Splen dorem autem hunc ab humore crystallino proficisci Galenus testatur. Quo igitur is

maior lucidiorque fuerit,eo maiorem: quo vero minor ac obscurior, eo minorem splendorem emittit,hac ratione magis minusve

Oculum caesium aut nigrum Scit. Rursus eiusmodi humor in oculi medio locari de buit, ut ab omnibus incommodis externis tutus esset, simulq; melius videret. Nam si promineret, albu quidem humorem magis illustraret, ac melius distinctiusq; videret: D sed certe multis casibus pateret, breuiq; imbecillitatem contraheret. Contra si in pro fundo positus esset, minus quidem iniuriis

externiS pateret, sed minuSaquosum ac tenuem humorem illustraret. proinde obscurum relinqueret obscuriusque videret. Itaque si magnus splendidusque crystallinus

humor sit,promineatque,& aquosus humor

205쪽

quem in priore pupillae parte positum esse

iuximuS paucuS sit, ac purus: maxime caesii

oculi erut . Cotra si crystallinus humor exiguus uti,nec admoduspledidus nec lucidus, in altoq; sit collocatus,aquosus vero impurus ac copiosus nigerrimi erunt oculi. At si E coloris vel caesii vel nigri causae omnes concurrat, sed mediocres existat, aut n5 omnes quidem,sed vehementes oculi vel caesii vel nigri magis minusve eriit, prout plures vel paucioreS,maiore vel minores causae fum

Tenuis iras humor aquosior et copiosior oculum humidiorem esse arguit: quemadmo discretor et parciorficciorem. costallinus ueros quidem durior sit,sicciores uero mollior, humidiore.

Docebamus modo ocu los magis minu Qve caesios aut nigros esse prout eorum austF plures aut pauciores, valentiores aut imbracilliores essent. Quoniam autem utriusque coloris diuersae causae sunt:nigri,aquosi h moris impuritas & copia crystallini vero obscuritas ac paruitas, praeterea Vsitus re conditus:glauci contra,tenuis humoris puritas&paucitas, crystallini vero magnitudo ac iplendor, situsque prominens: alim

206쪽

etor. CLAvDri carunt notas dat quibus melius oculorum tempe raturae cognosci possint. Si quidem oculus humidior sit aquosiorem ac copiosiorem humorem significat. Sin siccior, crassiorem reparciorem Sin durior, crystallinum sitaciorem: sin mollior, humi uorem esse te. Gstatur

Ad eun in modum tenuem plus iusto superet,aridioremet sinsuperetur, contrarium escit.

Certa inter crystallinum3 aquosum humore est proportio in magnitudine ac cra sitie. Quemadmodum enim tenuis humor copiolior esse debet, ita crystallinus cras iasior ac durior Si igitur aut maior aut siccior quam pro ratione aquosi humoris crystallinus humor sit, duriorem oculum estia ciet. Si vero minor aut humidior,molliore. Ita oculi durities crystallinum humorem

aut maiorem esse aut duriorem, aut utrun Helue mollities autem aut minorem aut humidiorem,aut utrunque esse ostendit.

Decordi autem temperament deis inceps dicemus, si priu memorauerta mug rosi mullamquanque partem fieri

ipsa calidiorem spe, at frigidiorem,

207쪽

eu sicciorent, aut haemidiorem dictam tu, non adaeiquam aliam,sed ad fieri ipsam referae. Nam quocunque modo natur 'igidi cor sit, temperamentilange calidior est quum cerebrum co

Ostendimusprius dum cerebri notas tractaremuS, nam quanque corporis partem,

siue calidam, siue frigidam, siue humidam,

siue siccana, temperatam in suo genere esse, modo aptum conueniensque obeundisiunctionibus a natura institutis nacta sit temperamentum. Itaque cerebrusi ad alias corporis partes referatur, frigidum est:temperata vero si temperametum habeat suis functionibus idoneo m. Ad eundem moduni cor ad aliaSpartes relatum, calidum est: temperatu vero,si probe suo munere fungatur. Reli quae corporis partes eadem ratione temperatae dicuntur, etiam si suapte natura aliis

Udae, frigidae, humidae, aut siccae iunt Cum igitur ipsas calidiores aut frigidiores aut humidiores aut sicciores dicimus , non sunt ad alias partes referendae, sed ad tem peramentum sibi debitum. Itaque cum aut cor aut cerebrum aut alias corporis

208쪽

ro e LAVDIL UALENT partes calidas dicimus,ad mediocritate non eximiam illam,sed sui generis referimus.

calidioris igitur cordu quatenus ad suam mediocritate restriuri signa quaeridam inseparabilia ac propria sunt, rem stirationis et pulsu magnitudo, celeritu,re 'equentia:audacia, et ad actio, nes obeundris impigritas. Quod si plum erimum calor exuperet, praeceps acera

sus iracundia, et Furiosa temeritu.

Cordis duplex est facultas,altera vitalis, altera quam graecia o eu vocat, quasi animosam:nos animi impetum,aut verbo uno animos dicere possumus. Prior innatum calorem tuetur:calor vero vitam:vnde xvitalis haec facultas nuncupari meruit. Innatus igitur calor moderata restigeratio es eruatur. Refrigeratur autem, proprie quidem inspirato introq; immissi aere:ex acciden te vero,fumido fuliginosoq; excremeto iaras expulso Aer enim sua qualitate, excreta Dmentum vero fuliginosum foras emissum sua absentia refrigerat. Vitalis igitur haec facultas a natura cordi tributa est, quae geminum efficeret pulsum: unum qui attolleret, alterum qui submitteret arteriam. Prior spiritum attrahit, posterior vero fu

ligi

209쪽

liginosum halitum expellit Atque his modis calor refrigeratur, cordis quidem maxime per resipirationem. reliqui vero corpora per arteriarum pulsum. Cum autem arteriae a corde originem ducant, micandique facultatem ab eo accipiant,se mutuo refrigerant ac calfaciunt, cor quidem arterias, artersae cor: quod calfactum arterias calcE facit, Marteriae vicissim cor Ad eundena modum cor refrigeratum refrigerat arterias,&arteriae cor . Quare non solum re spiratio, d&pulsus, cordis temperamentum ostendit. Igitur cor quo calidius fuerit,eo magis refingerari postulat. Magis auatem refrigeratur magnitudine celeritate ac frequentia tum respirationis, tum arteriaris pullus. Nam quo magis thorax cor Marte riae attolluntur, quoq; celerius ac crebrius, eo plus aeris attrahunt. Et quo magis hae se submittunt, frequentius recelerius, eo plus

fumidi fuliginosiq; halitus expellunt:proin

F de magis refrigerant. Porro autem cor dum dilatatur, a vicino pulmone aerem haurite pulmo vero per alperam arteriam haec peros mare ab ambiente aere. Caeterum cordiam contrahitur, per commemorata vias fumidam acrernq; materiam expirat: atque

hac ratione ipsum(vi modo dicebam ui r stigeratur. Ad eundem modum reliquum

210쪽

ros L AN DII MALEret corpus,dum arteriae distedutur ac cotranti tur,refrigeratur. Greca lectio habet adlue

etetruxui u reii, hoc est , vidistincta verba sunt,magnitudo respirationis, repulsus celeritas,ac frequetia. Itaq; solam respirationis magnitudine cordi tribuit,celeritatemvero iac frequentiam pulsui: nos vero tam pulsui quam respirationi haec tria, magnitudine, celeritatem,&frequetiam, tribu eda esse putamus. Nam ut ostendimus,tum pulsus tum respirationis magnitudo, celeritay ac frequetia,cordis calorem argunt. Itaque graecele

mur,respirationis repulsus magnitudo,celeritas,& frequetia posterior vero cordisse cultas quamasMo ra a graecis,animosam vero a nobis vocari modo dicebamus motus Hin nobis gignit turbidiores aut quietiores et placidiores, prout ratiocinadi facultaso tectam commotionis speciem aestimauerit. Rationis enim phantalias, i l est impressas in mente rerum imagines ac opiniones, vis animosa sequitur hoc est, ut Galenus ait,

Nastutur igitur ex reb estimatis opinati que tam bonis quam malis, utrisque tam