장음표시 사용
111쪽
rensiderabo . post ille conuicium fecit, O magis magis' praesentibus multis clamauit. Friuolus hic quidem iam , O illiberalis essermo . non enim adeptus est id, quod habet attenuata figura , puris
verbis O electis , compositam orationem. Omne genus orationis , O graue , O mediocre , O atte- .nuatum, dignitate assciunt exornationes , de quibus post loqueraur: quae si rarae dissonentur,distinctamsicuti coloribus; si crebrae collocabuntur,oblitam reddunt orationem. Sed figuram indicendo commutari ' oportet , uigrauem mediocris , mediocrem excipiat attenuata. deinde identidem comm tentur, ut facile facietas uarietate vitetur.
Qv ONiAM, quibus in generibus elocutio ue sari debeat, dictum es; uideamus nunc quas res de beat habere elocutio commoda ct perfecta. Quae maxime admodum oratori accommodata est , rus res isse debet habere,elegantiam , compositionem, dignitatem. Elegantia es , quae facit ut .vnum 1uodque pure oe aperte dici uideatur. Haee distribuitur in latinitatem , O explanationem. Latinitas es , quae sermonem purum conservat ab omninitio remotum. Vitia in sermone, uno minus is latinussit, duo possunt esse,soloecismus O barbari
mus. Soloecismus ess , cum in uerbis pluribus consequens uerbum superiori non accommodatAr. Bambarismus est, cum uerbum aliquod uitiose effertur. Haec qua ratione uitare possinus, in arte gramma
tica dilucide discemus. Explanatio es,quae reddit . G 6 apertam
112쪽
apertam ct dilucidam orationem .6Ea comparatur duabus rebus; usitatis uerbis, O propriis. Vsitatasιnt ea,quae uersantur insermone, ct consuetudine quotidiana . Propria , quae eius rei uerba
sint , aut esse possunt , qua de loquemur. Compositio est uerborum constructio,quae facit omnes pamtes orationis aequaliter perpolitas. ea conseruabiatur , si fugiemus crebras uocalium concursiones, quae uastam atque hiantem orationem reddunt ut hoc est. Baccae aeneae amoenissimae impendebant.
Et si uitabimus eiusdem litterae nimiam viduitatem , cui uitio uersus hic erit exemplo : nam hic nia hil prohibet in uitiis, alienis exemplis uti: io Tite tute Tati tibi tanta tyranne tulisti. Et hic eiusdem poetae: ' 'Quidquam quisquam cuiquam,quod conueniat, neget j Et si eiusdem uerbi as uitatem nimiamfugi
mus : ea es huiusnodi: L am cuius rationis ratio non extet , ei rationi ratio non est fidem habere. Et si non utemur continenter similiter cadentibus uem bis , hoc modo: Flentes, plorantes , lacrymantes obtestantes. Et si uerborum transiectionem uitabimus, nisi quae erit concinna; qua re ponerius loquemur: quo in uitio es Lucilius assiduus , ut hoc est in priore libro : Has res ad te scriptas Luci mia
mus Aeli. Item, fugere oportet longam uerborum continuationem , quae O auditoris aures , ct
oratoris spiritum laedit. His uitiis incompositione uitatis , reliquum operis consumendum est in digni-
113쪽
laenivssi R. Qv ARTV s ros , DUnitas eri, quae reddit ornatam orationem, uarietate dininguens. haec O in uerborum,o seritentiarum exornationem diuiditur. Verborum e ornatio es , quae ipsius sermonis insignita contianetur perpolitione . Sententiarum exornatio ent, quae non in uerbis ,sed in ipsis rebus quandam habet denitatem.' i . . tR , P E T 1 T I o es, cum continenter ab uno,
atque eodem uerbo in rebus similibus O diuersis principia sumuntur, hoc modo : Vobis istud attribuendum est, obisgratia habenda, uobis restitia erit honpri. Item: Scipio Mumantiam sustulit,. Scipio Carthaginem deleuit , Scipio pacem peperit, Scipio ciuitatem seruauit. Item: Tu in forum prodire, tu lucem conspicere , tu in hαrum. conspectum. uenire conaris ' Audes uerbum facere, audes quidquam ab is petere, audes supplicium deprecaricuuid est, quod possis defendere quid est, quod audeas postulares quid es, quod tibi putes concedi o portere ' 2 n iusiurandum reliquisti e non amicos prodidisti j non parenti manus intulisti e non deni-ique in omni dedecore uolutatus es e Haec exorn tio cum multum iisnutakiis habet, tumgrauitatis O acrimoniae plurimum . quare videtur esse adhibendi O ad exornandam, O ad augendam orationem. Conuersio eri, per quam non, ut aute, trimum repetimus uerbum sed ad postreinum continenter reuertimur, hoc modo: Poenos populus R. iu- Iulia uicit, armis uicit, liberalitate uicit . Item :
114쪽
Ex quo tempore concordia de ciuitate sublata est, libertassublata es desoblata e injicitia subb-
tu est. Item: C. Laelius homo nauus erat, ingeniosus erat, doctus erat, bonis uiris o sudiosis amicus erat,ergo in ciuitate primus erat. Item: amcum istos,ut absoluant te, rogas; ut perirent,rogas; ut existimationem negligant, rogas; ut leges populi tuae libidini largiantur, rogas . . mplexis es, quae utramque complectitur exornationem, O hanc, O quam ante exposuimus. ut O repetatur idem primum uerbum saepius , ct crebro alidem postremum reuertamur, hoc modo. Quisunt,
qui foedera saepe ruperunt Carthaginienses Qui sunt, qui crudele besium in Italiagesserunt ἰ Carthaginienses. Qui sunt,qui Italiam deformaverunte Carthaginienses. Qui sunt, qui sibi postulant in sti e Carthaginienses. Videte ergo, quid conueniat
eos impetrare. Item e Quem senatus damnarit, quem populus R. damnarit, quem omnium existi matio damnarit, eum uos sententiis uestris absoluetist Traductio est, quae facit ut, cum idem ue tam crebrius ponatur, non modo non ossendat animum,sed etiam conciuniorem orationem reddat, hoc pacto: Qui nihil habet in uita iucundius uita, is cum uirtute uitam non potes colere. Item : Eum
tu hominem appellas, qui si fuisset homo , numquam tam crudeliter uitam hominis petis et . erat inimicus: ergo inimicum sic ulcisci uoluit, uti esibi reperiretur inimicus. Item: Divitias sine
115쪽
AEustum esse , tu vero virtutem praefer diuitiis. etiam si uoles diuitias uirtute comparare, uix D V, eae tibi uide tur initiae , quae virtutis pedissequae semi Exeodem genere exornationis . cum idem uerbum modo ponitur in hae , modo in gite hoc modo: iur eam rem ta fudisse ζ Item: Amari iucundum eri , si curetur ne quid insit amari. Veniam ad uos ,si mihi senatus det ueniam. φ hh quattuor generibus exornationum , quae ad . proposiisse sunt, non inopia uerborum sit , ut a uem uerbum redeatursaepius Ued ines feniuitas quaedam , quae facilius auribus diiudicari, quam uerbis demonBrari pote R. Contentio est,cum ex contrariis uerbis oratio conficitur hoc pacto: Habe assentatio iucunda principia, eadem exitus asseri . Item: Inimicis te placabilem, amicis inexorabilem praebes. Item o In otio tumultuaris , tumultu Isolus es otiosus: in restigidiss- salesl, inferuentissimastiges . Tacito cum opus ciam : cum loqui conuenit , obmutescis . . des, abesse vise abes, reuerti mpis. In pace bellum quaeritas, in bello pacem desideras.In concione de uirtute eloqueris, in proelio prae ignauia i baesonitum perferre non potes.Hoc genere si istiuguemus orationem . O ornati graues poterimus esse. Exclamatio est, quae conficit significationem doloris aut indignationis alicuius, per homiaris , aut urbis, aut loci , aut rei cuiuspiam compe
116쪽
dationem, hoc modo: enunc alloquor meanm cuius mortui quoque nomenθlendori ac cocten ciuitati. Tui clarissmi nepote sus sanguinerunt inimicorum crudeli zdmo Demis perfidi basis Fregellae, quam Deiles ere umro rontabunsis r ut , cuius nitor urbis Italiam nuper illustra uis , eius nun uix μὴd et Ustrum is iuὸHMneant. Item: Bonorum insidiatore latro ibui
tam innocentissmi cuiusque petistis e tantam ne Fae iniquit/te iudiciorum uestris calarentis I assumitis facultatem ρ me exclamat seni si raro, cum rei magnitudo postulare is HebimGad quam volemus indignationem animuis astest Vis vid ducemus . Interrogatio non omnis grauis est; neque, concinna ,sed haec sequae, cuni GuMerata sint ea,quae obsunt casae aduersariorum,consimmat superiorem orationem, Pocpacto ex Cum liatur haec omnia faceres , dioeres , administrares , utrum animos sociorum abrep. remouebas in alienabas, an non e ct utrum ne aliquem exornari
portuit, qui ista prohiberet, ac feri nou sineret. asi noni Ratiocinatio est, poη quam ipsi a nobis rationem poscimus quare quidque dicamus, ct crebro nosmet a nobis petimus uniuscuiusque propo
tionis explanationem. ea shuiusemodi: Maiore, nostri si quam unius peccati mussierem damnabant, simplici judicio multorum maleficiorum conuictam putabant . suo pactos quoniam, quam impudicam iudicarant, eam uenestri' quoqae damna tam
117쪽
existimabant. Quid ita o quia necesse est eam, quae
suiιm corpus.addixerit turpissimae cupiditati me re permultos. Quos istos uirum, parentes, ceteros , ad quos uidetsuidedecyris infamiam pertinere . Quid pouea j quos tantopere timeat,eos ne eese est,ut, quoquo modo possit, ueneficio peta'. cur c quia nulla potes bonecta ratio retinere eam, quam magnitudo peccati facit timidam, intempe
rantia audacem, natura muliebris incon sideratam.
Quid ueneficij damnat lc quid j putabant impudicam quoque necesario. Quarec quia nulla facialius ad id maleficium caussa quam turPis amor, o intemperans libido commouere potuit e cum cuiqs animus mulieris esset corruptus, eius coπμs cq-
sum esse non putarint. Quid in uiris' idem ne hoc obseruabant c minime. Quid ita j quia uirosydunumquodque maleficium singulae cupiditates impellante mulieres ad omnia maleficia cupiditasv- η ducit. Item: Bene maiores nostri hoc compara-ης uet, ut neminxm regem, quem armis cepissent,
uita priuarent uuid ita j quia quam nobis facultatem fortuna dedisset, iniquum erat in or m Opplicio consumere, quos eadem fortuna paulo se in amplissimo tu collocarat. Quid, quod exerci tum contra duxit' desino meminisse. Quid ita quia uiri fortis es , qui de uictoria contendant , eos h ses putare; qui uicti sunt , hos homines iudicare,vit possi bellum fortitudo minuere, pacem humanitas augere. At ille, si uicidet , num idem feci
118쪽
set ' non profecto tamsapiens fuisset . Quid igitur
ei parcis ε' talem nultitiam contemnere, non imita vi consueui. Haec exornatio ad sermonem uehementer accommodata est, ct animum auditoris retinet tum uenustate sermonis, tum rationum ex
spectatione . Sententia es oratio sumpta de uita, quae, aut quid sit, aut quid esse oporteat in uita , breuiter ostendit, hoc modo: Di*cile est primum uirtutem reuereri, qui semper secunda fortuna sit usus. Item: Liber es inexistimandus , qui nulli turpitudini Aruit. Item: Egens aeque es is, qui non satis habet, oe is, cui nihil satis potes esse. Item: Optima uiuendi ratio es eligendar eam iucundam consuetudo reddet cimiusmodi sententiae sim plices non sunt improbandae: propterea quod habet breuis expositios rationis nullius indiget, gnam delectationem. Sed illud quoque probandum est genus sententiae, quod confirmatur subiectionerationis, hoc modo: Omnes bene uiuendi rationes in uirtutesunt collocandae:propterea quo ola uirius in sua potentate eLi , omnia praeterea subiecta sunt fortunae dominationi. Item: qui fortunis aliaeuius inducti amicitiam eius secuti sunt, hi ,simu ac fortuna dilapsa es, deuolant omnes. Cum enim recessi ea res, quae fuit conjuetudinis caussa, uia hilsupereri quare possint in amicitia retineri. Sunt item sententiae, quae duplices esseruntur, hoc modo sine ratione: Errant, qui in pro*eris rebus omnes impetus fortunae se putat fugisse . Sapienter
119쪽
grint, qui temporibus secundis casus aduersos Teformidant 2 Cum ratione , hoc pacto: Qui adolescentium peccatis ignosci putant oportere , fallun- έur,ipropterea, quod aetas illa non es impedimento, bonis studijs: at hi sapienter faciunt , qui adolescentes naxime castigant, ut quibus uirtutibus omnem uitam tueri possnt , eas in aetate maturis a uelint comparare. Sententias interponi raro com nil ut rei' actores , non uiuendi praeceptores esse uideamur. cum ita interponentur , multum Us rent ornamenti. nam necesse est animo eam comprobet tacitus auditor , cum ad caussam uideat accommodari rem certam ex uita O moribus sumptam . Contrarium idem fere est, quod contentio. Contrarium est, quod ex rebus diuersis duabus , alteram breuiter O facile confirmat , hoc pacto: Nam , qui suis rationibus inimicus fuerilsemper , eum quomodo alienis rebus amicum fore speres ' Item emtam , quem in amicitia perfidiosum cognoueris , eum quare putes inimicitias cum de habere posse e Et qui priuatus intolerabili superbia fuerit , eum commodum, O sui cognoscent em uidere in potesate quis speret Et qui in sermonibus ct conuentu amicorum uerum dixerit numquam , eum sibi in concionibus credis a mendacio temperaturum e Item: Quos ex collibus deiecimus, cum his in campo metuimus dimicare e cui cum plures erant,paucis nobis exaequari non poterant; hi postquam pauciores sunt, metuimus ne sivit superioresἰ Hoc eri
120쪽
Urnationis genus breuibus o continuatis uerbis perfectum esse debet , ct cum conmodum es audi tu propter breuem et absolutam conclusionem, tum uero uehementer id, quod opus es oratori, comprobat contraria re , EP ex eo , quod obium non est, expedit illud, quod dubium en, ut aut dilui nou post,aut multo disscillime post. Membrorum orationis appellatur res breuiter absoluta sine totius sententiae demoAsiratione, quae demst alio mei tro orationis excipitur .ioc modo: Et inimico proderas; id es unum, quod appellatur membrum: δε- inde hoc excipiatur. oportet ab altero, O amicum laedebas. Ex duobus membrii haec exornatio p
tes constare: sied commodi a ct absolutisma es,
quae ex tribus conriat, hoc pacto. Et inimico proderas , ct amicum laedebas , O tibi ipsi non comsulebas. Item: nec reipublicae consuluini,nec amicis profuisti , nec inimicis restitisti. Articulus diacitur , cum singula uerba interuallis distinguentur
caesa oratione, hoc modo: Acrimonia , ustce, uultu aduersarios perterruisi. Item: Inimicos inuidia, iniuru's, potentia, perfidia su Ilulisti. Inter hujus generis σ illius superioris uehementiam hoc interes, quod illud tardius o rarius uenit ioc credibrius O celerius peruenit. itaque in isto genere ex remotione brachi, ct concortione dextrae gladius ad corpus afferri, in hoc autem crebro O celeri
ιιιlnere corpusso auctari uidetur. Continuatio Hi densa oe continens Irequentatio uerborum cum rum . absolutione