Rhetoricorum ad C. Herennium libri 4. incerto auctore. Ciceronis De inuentione libri 2. Topica ad Trebatium. Partitiones oratoriae. Cum correctionibus Paulli Manutii

121쪽

LI BER. Q V A RTVs III. absolutione sententiarum. ea utemur commodis me tripertito, in sententia, in contrario,in concti

sone. In sententia, hoc pacto ei non multum potes obesse furtuna, qui sibi rmius in uirtute, quam id

casu praesidium collocauit. Iu contraris,hoc modor

Nam si quis spei non multum codrocarit in casu.. quid eIt quod ei magnopere casus esse post conclusione, hoc pacto : suo. in eos plurimum

fortuna potes, qui suas rationes omnes tu casum contulerunt, non sunt omnia committenda ortu nae , ne magnam nimis in nos habeat dominatio nem. In his tribus generibus ad continuiationis uim adeo stequentatio est necessaria,ut infirmas a cultas oratoris uideatur, nisi sententiam , ct contrarium ., o conclusionem stequentibus esserat serbis. Sed O alias quoque nonnumquam noualienum est, tametsi necesse non es' , eloqui res aliquas per huiuscemodi continuationes. conflpar appellatur, quod habet in se membra oratio nis, de qvibus ante diximus. , quae conHant ex pari fere numero sollabarum. hoc non de enum

ratione nostra fiet. nam id quidem puerile es , sed tantum effert usus oe exercitatio facultatis, ut animi quodam sensu par membrum superiori referre possmus, hoc modo : In poelio mortem pater oppetebat, domi filius nuptias compar bat: haec omnia graues casus administrabant. Item: Isti fortuna felicitatem dedit, huic industria virtutem c parauit . In hoc genere saepe fieri

ri potes,

122쪽

potest, ut non plane par sit numerus octabarum.

O tamen esse uideatur, si una aut etiam alterafflaba en alterum breuius d aut si cum altero plures sunt, in altero longior aut longiores, plenior aut pleniores syllabae erunt; ut longitudo aut plenitudo harunmultitudinem alterius assequaturo exaequet. similiter cadens, exomatio dicitur, eum in eadem conitructione uerborum duo aut plurasunt uerba, quae similiter isdem casibus esseruntur, hoc: modo elHominem laudas egentem virtutis , abundantem felicitatis . Itemz: Cuius omnis in pecunia spes en, eius a sapientia es anninus remotus.α Diligentia comparat diuitias, negligentia corrumpit animum: ct tamen, cum ita uiuit, neminem prae se ducit hominem. Similiter desinens est, cum , tametsi caseus non insunt in Membis , tamen similes exitus sunt boc pacto: Turpiter audes facere, nequiter studes dicere. Vivis tu uidiose , delinquis Itudiose, loqueris odiose. Item : Audacter territas, humiliter placas. Haec duo genera, quorum alterum in exitus, alterum in ca sus similiter uersatur , inter se uehementer conueniunt; o ea. re, qui bis bene utuntur, plerunque simul ea collocant in isdem partibus orationis. Id hocpacto facere oportet: Perditissima ratio essa orem petere, pudorem fugere , diligere fommam , negligere famam. Hic ea uerba, quae casus habent, ad casus similes; O illa, quae non habent , ad similes exitus ueniunt. Annominatio

123쪽

is, p

meti ira

l LIBER .QVA'RTus opes, cum ad idem uerbum acceditur commutatione , uel additione unius litterae, aut litterarum δγsi bae, aut ollabarum; aut ad res di ilas similia iuerba accommodantur . ea multis O uariis ratio- .mbus conficitur. Attenuatione aut complexione eiusdem litterae, sic: Hic, qui se magnifice iactat atque ostentat, uensti a te ante, quam mam A nit. Ex contrario: Hic, quos homines alea uincit, eos ferro statim uinci t. Productione eiusdem lit terae , hoc modo: Hunc auium dulcedo ducit ad, auium. Brevitate eiusdem litterae,hoc modo: Hic tametsi uidetur esse honoris cupidus, tamen non tantum curiam diligit, quantum Curiam. Addendis litteris, hoc pacto: hic sibi posse temperare, nisi amori mallet obtemperare. Demendis litteris, sic: Si lenones tamquam leones uitasset, uitae se tradidisset. Transferendis litteris,sic: Videte tu dices, utrum homini navo, an vano credere maliatis. Item: 2Nolo esse laudator, ne uidear adulator , Coramutandis, hoc modo e Deligere oportet, quem uelis diligere. Hae sunt annominationes , quae in litterarum commutatione breuitate, alit productione, aut translatione, aut aliquo huiusmodi genere uersantur. Sunt autem aliae, quae non

habent tam propinquamin uerbis similitudinem, O tamen dissmites non sunt: in quibus degeneribus unum eis huiusmodi: Quid ueniam, qui sim, quare ueniam, quem insimulem, cui prosim, quem postulem, breui cognoscetis. P am hic es tu qui-H a busdam

124쪽

busdam uerbis quaedam similitudo non tam assectanda , quam iliae superiores,sed tamen adhibenda nonnumquam. Alterum genus huiusinodi: Demus operam Quirites, ne omnino P. C. circumscripti putentur et Haec annominatio accedit magis ad similitudinem, quam illa superior ; sed mi

nus , quam istae superiores e propterea quod non solum auditae, sed uno tempore demptae quoque litterae sunt.υTertium genus es, quod uersatur in

casuum commutatione , aut unius, aut plurium nominum: unius nominis , hoc modo : Alexander. Macedo summo dolore animum ad uirtutes a pueritia confirmauit. Alexandri uirtutes petae orbem terrae cum laude gloria uulgataesunt. Alexandro si uita data longior esset , trans Oceanum Macedonum gloria. transvolasset. exandrum omnes maxime metuerunt, item plurimum dilexerunt. Varie hic unum nomen in commutatione casuum volutatum est. Plura nomina , casibus. commutatis , hoc modo facient annominationem: Ti. Gracchum , remp. ad inistrantem , indigna prohibuisnex diutius in ea commorari e C. Graccho simi liter occasio oblata es, quae reip. uirum amantiniamumsubito de simu ciuitatis eripuit. Saturninum , de captum malorum perfidia per scelus uita priuavit. Tuus , o Druse , sanguis domesicos parietes,, O uultum parentis aberbis. Sulpicio , cui paullo ante omnia concedebant um breui patio non mο do uiuere ,sed eti m sepeliri prohibuerunt . Haec tria

125쪽

tria genera proxima exornationum, quorum unum in similiter cadentibus, alterum in limiliter de Mnentibus uerbis, tertium in annominationibus positum est, perraro sumendasunt cum in ueritate diacemus : propterea quod non haec uidentur reperiri posse sine elaboratione o consumptione operae . Eiumodi autem IIudia ad delectationem , quam adueritatem uidentur accommodatiora . Quare fides O grauitas , ct seueritas oratoria minuitur his exornationibus frequenter collocatis: ct non modo tollitur auctoritas dicendi , sed offenditur quoque in eiusmodi oratione auditor .' propter

quod es in his lepos, O fesiuitas, non dignitas, neque pulchritudo . quare quae sunt ampla oepulchra, diu placere possunt o quae lepida ct con cinna , cito sacietate mciunt aurium sensum fantidiosismum. Quomodo igitur, si crebro his generibus utemur, puerili uidebimur elocutione delectari: ita, si raro has interseremus exornationes , O in caussa tota uarie dissergemus; commo de luminibus distinctis illustrabimus orationem. Subieritis en, cum interrogamus aduersarios, aucquaerimus ipsi, quid ab illis, aut quid contra nos dici post: deindesubj ciemus id, quod dici opor . tet,aut quod non oportet: aut nobis adiumento fiaturum sit, aut offuturum illis e contrario , hoc modo : Quaero igitur unde se tam pecuniosus siefactus . Amplum patrimonium relidium es e re patris bona uenierunt. Hereditas aliqua obuenite

126쪽

non poten dici: sed etiam a necessariis omnibus

exheredatus eri. Praemium aliquod ex lite aut iudicio cepit c noni modo id non fecit ,sed etiam in-- per ipse grandi sponsione uictus est. Ergo, si his

rationibus locupletatus non est, sicut omnes uide iis , aut si domi nascitur aurum , aut unde lici tum non es pecunias accepit. Item: Saepe iudices animaduerti, multos aliqua exhonsa re, quam

ne inimici quidem criminari possnt, sibi praemdium petere, quorum nihil poteri aduersarius facere. 23 am utrum ad patris eius uirtutem confugiet ζ at eum uos iurati capite damnastis. An ad Dam reuertetur antiquam uitam alicubi honese tractatam non . nam hic quidem ante oculos ve-yros quo modo uixerit ,scitis omnes. cognatos suos enumerabit, quibus uos conueniat comm

ueri ἰ at hi quidem nullisunt. Araicos proferet eat nemo es, qui sibi non putet turpe, istius amicum

nominari. Item: Credo inimicum, quem nocentem putabas, in iudicium adduxisti e non: nam indemnatum necasti. Leges, quae id facere prohibent,neritus es c at ne scriptas quidem iudicasti. Cum iapse te ueteris amicitiae common ceret, comm tus eseat nihilo minus,sed etiam Rudiosius occidiast. Quid c eum tibi pueri ad pedes uolutarentur, misericordia motus es' at eorum patrem crudelissime sepultura quoque prohibuisti. multumlines are moniae O grauitatis in hac exornatione: propterea quod cum quaesitum es quid oporteat ,subjὸ

127쪽

tur id non esse factum. Quare facillime fit, ni a

gratur indignitas negotii . Ex eodem genere, ut ad nostram quoque personam referamussubiectionem, sic:2Nam quid me facere conueniret,cum a tota Gallorum multitudine circumsederetuEan dimicarem' at cum parua manu tum prodiremus,locum quoque inimici um habebamus. Sederem in castris e a neque pubsidium , quod exspectarem , habebamus, neque erat quo uitam produceremus. castra relin querems at obsidebamnr. Vitam militum neglige rem ' at ea uidebar eos accepisse condicione , ut, quoad possem,incolumes patriae ct parentibus conservarem. Honium condicionem repudiarem e nsalus antiquior en militum, quam impedimento-ram . Huiusmodi consequuntur identidem subiectiones, ut ex omnibus ostendi uideatur , nihil potius, quam quod factumsitfaciundum fuisse. Gr

datio est,in qua non ante ad consequens uerbum d

scenditur , quam ad superius cosensum es, hoc modo: Ham quae reliqua spes manet libertatis ,si , ut quod libet,licet: O, quod licet, possunt: quod possunt audent: O, quod audent, faciunt: σquodfaciunt , uobis molesum non est j Item:2 ou sensi hoc,oe n on suasi neque suasi, et non ipse statim

facere coepi: neque facere coepi, non perfeci:n - qsse perfeci,ct non probaui. Item: Africano in 'dustria virtutem , uirtus gloriam, gloria aemulos comparauit. Item: Imperium Graeciae fuit penes

Athenienses, Atheuiensium positi suntSpartia ae . II 6 Spartiatas

128쪽

Spartiatas superauere Thebant, Thebanos Mac dones uicerunt, qui ad imperium Graeciae brevi tempore adiunxerunt Asiam bello subatiam. II bet insequendam leporem superioris cuiusque crebra repetitio uerbi, quae propriaes huius exornationis . Definitio est, quae rei alicuius proprias amplectitur potestates breuiter o absilute,hoc modor

Naiestas reip.e Uu qua continetur dignitas cta plitudo ciuitatis. Item: Iniuriae t , quae aut pulsatione corpus, aut conuicio aures, aut aliqua turpitudine uitam cui iam uiolant. Item e. Non

est ista diligentia, sed auaritia: ideo quod diligentia

es accurata conseruatiosuorum; auaritia iniuriosa appetitio alienorum. Item: ri on est issa fortitudo sed temeritas: propterea quod fortitudo estcontemptio laboris O periculι cum ratione utilitatis , O compensatione commodorum: temeritas in cum

inconsiderata laborum perpessione gladiatoria periculorum susceptio. Haec igitur commoda putatur exornatio, quod omnem rei cuiuspiam uim potestatem ita dilucide proponit, o breuiter explicat, ut neque pluribus verbis oportuisse dici uideatur, neque lucidius potuisse dici putetur. Transitio uocatur,quae, cum ostendit breuiter quod dictum sit, proponit item breui quod consequatur, hoc modo: In patriam cuiusmodi fuerit, habetis: nunc, in parentes qualis extiterit, considerate. Item: digea in sum beneficia cognoscitis:nunc,quo modo isse mi bi gratiam retulerit, accipite. Proficit haec ali-

quantum.

129쪽

ra ita

i ferat

rem I correctio est , quae loliit id , quod dictum est, O pro eo i quod magis idoneum tradetur ,reponit, hoc pactor Quod si olesuos hospites rogasset, immo innuisset modo,hoc facile posset o Item: diram poΩ- quam inii uicerunt, atque adeo uicti sunt; eam quomodo uictoriam appellem, quae victoribus plus calamitatis quam boni dederit e O uirtutis comes i uidia , quae bonos insequeris plerunque,atque adeo i

insectaris. Commouetur hoc genere animus audi toris . res enim communi uerbo elata, tantum modo dicta uideatur: ea poni us oratoris correctio nem magis idonea fit pronuntiatione. IVon igitur satius esset , dicet aliquis,ab initio , praesertim cum scribas , ad optimum lectissmum verbum deue-mre ' est, cum non es satius , si commutatio uer bi id erit demonLiratura , eiusmodi rem esse , ut, cum eam communi uerbo appellaris , leuius dixisse uidearis; cum ad lectius verbum accedas , inmgniorem facias. Quod si continuo uenisses ad id uerbum', nec rei , nec uerbi gratia animaduerso esset. Occupatio es, cum dicimis nos praeterire, aut non scire , aut nolle dicere id , quod tunc maxime dicimus , hoc modo: T am de pueritia qui dem tua , quam tu omni intemperantiae addixia si, dicerem ,si hoc tempus idoneum putarem 2 nunc consulto relinquo. Et illud praetereo,quod rei militari te infrequentem tradidisti. Deinde, quod iniuriarum

130쪽

viarumsatisfecini L. Labeoni, nihil ad remi pertianere puto. Horum nihil dico:reuertor ad illud , de quo iudicium est. Item:2 ton dico te ab sociis pecu

nias accepisse:nonsum in eo occupatus, quod esu tates, regna , domos omnium depeculatus es: fur ta , rapinas omnes tuas omitto . Haec utilis est exornatio ,si aut rem, quam non pertineat aliis o

Bendere, occulte admonuisse prodes; aut si longum est, aut ignobile,aut planum , aut nonpotes

fieri, aut facile potest reprehendi; ut utilius sit o culte feci se s picionem, quam huiusmodi intendisse orationem,quae redarguatur. Disiunctio eni, cum eorum, de quibus dicimus, aut utrumque, aut unumquodque certo concluditur uerbo,sic: Populus R. 2Numantiam deleuit, Carthaginem flustulit, Corinthum disiecit, Fregellas euertit. Psibit Hi mantinis uires corporis auxiliatae sunt , nihil O thaginiensibus scientia rei militarisiadiumento

fuit, nihil Corinthiis erudita calliditas praesidi'

tulit, nihil Fregellanis morum essermonis socie tas opitulata est. Item: Formae dignitas aut mo bo deflorescit,aut uetustate extinguitur. Hic utrumque , ct in superiore exemplo unamquamque rem certo uerbo concludi videmus. Coniunctio est,cuna interpositione uerbi ct superiores orationis partes comprehenduntur O inferiores, hoc modo aseFo mae dignitas aut morbo deforescit, aut uetustate. Adiunctios, cum uerbum, quo res comprehenditur , non interponimus,sed aut primum , aut pa Bremum