장음표시 사용
131쪽
sai . Alletus rapEumum collacrimus: primum, hoc pacto: Dest rescit formae denitas aut morbo, aut uetnaetate: pqstremumsic: Aut morbo , aut uetustate formae dignitas de rescit. Ad sesiuitatem disiunctio essapposita. quare rarius utemur ea , ne satietatem pariat . Ad breuitatem coniunctio. quare saepius adhibenda est. Hae tres exornationes de simplici manant. Conduplicatio est,cum ratione amplificationis , aut commiserationis , eiusdem unius, aut plurium uerborum iteratio Ahoc modo: Tu-' multus C. Gracchi tumultus domesticos σintesianos comparat. Item: Commotus non es , cum tibi mrer pedes amplexaretur , non es commotus . Atem 2Nunc etiam audes in horum conssectum ueni
re proditor patriae, proditor inquam patriae ueniare audes in horum conssectum uehementer audit rem commouet eiusdem redintegratio uerbi, O vulnus maius oecit in contrario caussae, quasi at quot telum saepius perueniat in eandem partem corporis. Interpretatis es, quae non iterans idem redintegrat uerbum ,sed id commutat , quod pomtum es , alio uerbo , quod idem valeat , hoc modo: Ff ti sit, ciuitatem funditus dei cuti. Item: Patrem nefarie verberas parenti m msscelerate intulisti. Necesse es eius, qui audit sinimum commoueri, cumgrauitas prioris dicti r nouatur interpretatione uerborum. Commutatio es, cum duae sententiae inter se discrepantes ex transtettioue ita essemntur , ut a priore posterior
132쪽
contraria priori proficiscatur, hoc modo Esse ορο
τ et ut uiuas , non uiuere ut edas. Item: Ea reposemata non facio , quia , cuiusmodi uolo , non possum; ctu modi possum, nolo. Item: Quae de illo dicun- r , dici nonpossunt: quae dici possuut, non dicun-τur . Item: Si poema, loquens picturas e pictura, tacitum poema debet esse. Item: Quiasultus es,
ea re taces: non tamen , quia taces , ea re Rustus
es. Non potes dici quin commode at, cum contrariae sententiae translatione uerba quoque conue tantur. Plura subiecimus exempla , ut quoniam 'discite es hoc genus exornationis inuentu , dilucia dum esset , ut , cum bene esset intellectum , facilius in dicendo inueniretur. Termiso est , cum ostendimus in dicendo nos aliquam rem totam tradereo concedere alicuius uoluntati , sic: Quoniam,
omnibus rebus ereptis , solum mihi superest an mus ct corpus ; haec ipsa, quae mihi de multis sola relicta sunt , uobis udirae condono potestati. uos me , quo pacto uobis uidetur , utamini atque abutamini licebit impune e in me , quidquid libet,
statuiter dicite,atque obtemperabo. Hocgenus tametsi alias quoque nonnumquam tractandum en, tgmen ad misericordiam commouendam uehementisme es accommodatum. Dubitatio est,cum qua rere uidetur orator , utrum de duobus potius , aut
quid de pluribus potissmum dicat, hoc modo : O fuit eo tempore plurimum reip. Consulum, iuessul ritiam, siue malitiam .dicere oportet, siue utrum
133쪽
que .um. Tη istud ausus es. di cerehomo omnis . mortaliumo quaero quonam te digno sortibus su appestem nomine . Expeditio es, cum rationibus compluribus eημmeratis , quibus aliqua re aut Rri, aut non seri potuerit, ceteraς tolluntur, una retlinquitur, quam nos intendimus , hoc m odo:
cesse es, cum constet inum no Hrum fundum fuisse iostendas te aut uacuum phsedise, aut usiavumst cisse , aut emisse, aut heredi*gre tibi uenisse .. mum , cum ego adessem , possidere non potu i et tuum usu feciste etiamnum nou potes ρ emptio mi la profertur; hereditgintibi me uiuo mea pecu usi
venire non potuit.relinquitur ergo,ut me ui de me furtilo deieceris . haec exornatio plurimum iuuabit coniecturales argumentationesi, sed non erit tam quam in plerisique , ut , cum uelimus, ea possimissuti . nam facere id non poterimus , nisi nobis ipsi negotii natura dabit facultate. Dissolutio esmae
coniunctionibus uerborum e mediosubisis Gartihbusseparatis effertur, hoc modo e Gere mor 'di renti , pare cognatis , obsequere amicis , obtemper ra. legibus. . Item: Descenide tu integram defessionem, noli quidquam recusare a da seruos in ae Ilionem ,stude uera m inuenire. Hoc ferius Oacrimoniam habet in se , O uehementissimum est , in ad breuitatem accommoda m. Praecisio e cum,
rictis quibusdam, reliquβm, quod coeptum es oci, relinquitur in audientium iudicio, sic e limpar certatio non se id quodpopului
134쪽
holo dicere, ne cui forte arrogans uidearate iste saepe ignominia dignum putauit. IterΤu i Ila nunc audes dicere, qui nuper alienae domui ἰ non au dicere, ne, cum te digna dixero,me indignum quip-ipiam dixisse uidear. Hie atrocior tacita suspicio quam diserta explanatio facta es. Coclusio est,quae breui argumentatione ex iis, quae ante dicta sunt, aut facta, conficit id, quod necessario consequatur, hoc modo: Quod si Danais datum erat oraculum no
posse capi Troiam sine Philoctetae sagittisobae autem nihil aliud fecerunt, nisi Alexandrum per-culerunt : hunc extinguere, id nimirum capi fuit
Troiam.' RasTANT etiam decem exornationes verbo-
ram: quas iccirco non uage dispersimus,sed a superioribusseparauimus , quod omnes in uno genere positaesunt .nam earum omnium hoc proprium est,tit ab usitata uerborum potestate recedatur, atque in aliam rationem cum quadam uenustate oratio conferatur. De quibus exornationibus Hominatio es prima: quae nos admonet, ut, cui rei nomen aut non sit , aut satis idoneum non sit, eam nosmet idoneo uerbo nominemus, aut imitationis, aut mgnificationis caussa. Imitationis hoc modo, ut maiores rudere, ctu ire, ct mugire, ct murmurare , ct sibillare appellauerunt. Significandae rei caussa ,sic: Postquam i Ille in remp. fecit impetum, Iragor ciuitatis in primis est auditus. Hoc genere raro utendum est, ne noui uerbi assiduitas odiumpa
135쪽
viat . IEd si commode quis eo utatur raro, non modo non ostendet nouitate, sed exornabit etiam orationem. Pronuntiatio est, quae sicuti cognomine quodam extraneo demonstrat id,quod suo nomine appellari non poteri,ut si quis, cum loquatur de Gracchis, at non casticani nepotes,inquiet,istius modi fuerunt. Item: si quis de aduersario dicat e Videte nunc, inquit , iudices , quemadmodum me Flanosippus se tractarit. Hoc pacto non inora te poterimus O in laudando, O in laedendo aut in corpore, aut in imo, aut in extraneis rebus dicere , sicuti cognomen quod pro terto nomine collocamus. Denominatio est,quae a propinquis omnitimis rebus trabit orationem, qua possit intellii gi res, quae non suo uocabulo sit appellata. id aut ab inuentore conficitur, ut siquis de Tarpeio loquens , eum Capitolium nominet: Aut ab inuento, ut si quis pro Libero uinum , pro Cerere gemappellete Aut ab inctrumento dominum, ut si quis Macedonas appellarit hoc modo: et, on tam cito sarissae Graecia potitae sunt ut idem Gallos signia scas dicatori et tam facile ex Italia materis transalpina depulsa est ut id, quod fit, ab eo, qui se cit, ut si quis, eum bella uelit ostendemisiquidqMempiam fecisse, dicat: Nars istud te facere necessario coegit. Aut si quod facit, ab eo, quod fit, ut cum desidiosam artem dicemus, quia desidiosos facit; ostigui pigrum, quia pigros facit. Ab eo , Pod continet, id, quod continetur, hoc modod
136쪽
nominabitur: Armis Italia non potes uinci, nee Graecia disciplinis: nam hic pro Graecis ct Italis,
quae continent , notata sunt. Ab eo, quod conti'netur, id, quod continet , ut si quis aurum, uel argentum, aut ebur nominet , cum diuitias uelit nominare. Harum omnium denominationum magis
in praecipiendo diuisio, quam in quaerendo ocilis inuentio est: ideo quod plena consuetudo est non modo poetarum ct oratorum ,sed etiam quotidianisermonis, huiusmodi denominationum . circuitio est oratio rem simplicem assumptam circumscribens elocutione, hoc pacto: Scipionis prouidentia carthaginis opesstegit. Ham bic, nisi ornandi raditio quaedam esset habita,Scipio potuit ct Carthago simpliciter appellari. Transgresso est,quae uerborum perturbat ordinem peruersione,aut transiectione. Peruersione sic: Hoc uobis deos immort les arbitror dedisse uirtute pro uestra. Transiectio ne hoc modo: Instabilis in istum plurimum fortuna ualuit. Item: Omnes inuidiose eripuit tibi beneu vendi casius facultates. Huiusmodi transiectio,quae rem non reddit obscuram uultum proderit ad continuationes , de quibus ante dictum est: in quibi soportet uerba sicuti ad poeticum quendam exseruere numerum , ut persiae ct perpositi e possint
esse absolutae.lSuperlatio es oratiosuperam ueritatem, alicuius augendi minuendi ue caussa. Haec simiturseparatim, aut cum comparatione . Separatim sic: Quod si concordiam retinebimus in c-tates
137쪽
tate , imperis magnitudinem Diis ortu atque oe metiemur . Cum comparatione, aut a simile dine, aut a praestantiasuperlatios itur. Asimi litudinesic: Corpore niueum candorem , sectu igneum ardorem assequebatur A praestantia hoc modo: Cuius ore Drmo melle dulcior profluebat. Eodem genere hoc est : Tantus erat in armis splendor , ustis fulgor obseurior, uideretur. Inteli ctio, es , cum res tota parua de parte cognsitur , aut de toto pars. De parte totum sic intelligitur :2 n istae te nuptiales tibiae eius matrimonii commonebantἰ riam hic omnissanctimonia nuptiarum lino signo tibiarum intelligitur. De toto pars, ut fi quis ei, qui uestitum aut ornatum sumptuosium o- sentet , dicat, ostentas mihi diuitias, ct locupletes eopias iactas. Ab uno plura intelliguntur, hoc modo: Foenofuit Hispanus auxilio, fuit immanis illa transalpinus , in Italia quoque iidem non nemo togatus θnsit . A pluribus unum sic intelligitur a Atroae calamitaspectora maerore pusebat e staque anhelans ex imis pulmonibus praecura spiriatus ducebatur. Nam insuperioribus plures Hi θ ni , O Galli , togati, o hic unara pectus Onnus pulmo intelligitur: O erit illic diminutus numerus festiuitatis, hic adauctus grauitatis gratia.
abusio eIt , quae uerbo simili O propinquo pro
certo proprio abutitur, hoc modo: Vires bominis breues Dut , aut paruassatura , aut longum in homine consilium , aut oratio magna , aut utι ρ
138쪽
co sermone. Nam hic facile en intellecta, finitima
nerba rerum dismilium, ratione abusionis esse traducta. Translatio est, cum inbum in qua dam rem transfertur ex alia re, quod propter similitu dinem recte uidetur.possetransferri. ea utimur rei ante oculos ponendae caussa,sic : Hic Italiam tu' multus expergefecit terrore subito. Brevitatis caussa ic: Recens aduentus exercitussubito ouitaten, extinxit. Obscenitatis uitandae causa , sic: Cuius mater quotidianis nuptiis delectatur. Augendi caussa, sic: milius maeror, ct calamitas istius explere inimicitias , ct nefariam saturare crudelitatem potuit . Ninuendi causia,sic :Nagno se praedicat auxilio fuisse, quia paullulum in rebus docillimis strauit. Ornandi cause Doc: Aliquando reip. rationes, quae malitia Πο-
centum exaruerunt, virtute optimatum reuire
scunt. Translationem dicunt pudentem esse oportere, ut cum ratione in consimilemi rem transeat, ne sine delectu temere O cupide uideatur in diss-milem transcurrisse. Permutatio es oratio aliud uerbis, aliud sententia demonstrant Ea diuidi tur in tres partes, similitudinem , argumentum , contrarium . Per similitudineri stur, c miranslationes una aut plures stequenter ponuntura simplici ratione ductae, sic e Nam cum caues fungantur osciis luporum, cuinam praesidio pecu aria credemus ἰ Per argumentum tractatur , cum a persona, aut a loco, aut a re aliqua similitudo
139쪽
a ludo augendi , aur minuendi causia dicitur: ut si quis Drusum , Gracchum , Numitorem obsiste tum dicat O Ex contrario ducitur sic: ut si quis hominem prodigum O luxuriosum illudens , pamm cum O diligentem appellet. Et inhoe pυItremo P mi quod ex contrario sumitur; ct isto primo, quod a qNa smilitudine ducitum, per translationem argumen- topoterimus uti.'Ter similitΗdinem, sic: Quid tri ait hic Rex atque Mamemnon noster, siue, Mycrum D delitas es, potius Atreus Ex contrario ,si quem st , impium, qui patrEm verberauerit, L geneam uo--ἰisi cemus: intemperantem O adulterum, Hippolγ- χω tum nominemus. Haecsun ere, quae dicenda uia i is debantur de uerborum exornationibus. Hunc res lusi ipsa monet, ut deinceps ad sente tiara in exorna-
αν tiones transeamus. I . Eis Dis TR i B vTIO est, cum inplures res aut
personas certas negotia quaedam di pertiuntur ,s u hoc modo: Qui uestrum iudices nomen senatus
iiii di igit, hunc oderit necesse est: petulanti sine enim semper se oppugnauit senatum. Qui equeis Arem locum θlendidi um cupit esse in ciuita- tis, is oportet Ulum maximas poena dedisse uelit, is ne iste sua turpitudine ordini bone tissmo maculaeis atque dedecori sit . qui parentes babetis, ostenui dite Elius supplicio uobis homines impios non placere. Quibus liberisum ,statuite exempluvi, quantae poenae in ciuitate sint hominibus huius, modi comparatae. Item e Senatus oscium est, iii I a consilio
140쪽
tonsi se multatem iuuare . Magistra . cium, es , opera σἰ diligentia consequi senathsuρlunt tem , T opuli oscium est , res optimas σ homines. idoneos maximi suis hientijs eligere , si 'probare . Accusatorii oscium est , inferre crinima : D fmoris is diluere σ propulsare. Tetiis est , dicere quaescierit , aut audierit. Quaesit ris est y u- mquemque horum in oscio suo .coliti μ πι- cas ,si testem, praeterquam qηρ ciat , aut, agdierit , argumentari, ct coniectura prosequi patieris ius accusatoris cum iure tenimonii commι-:
sebis, teIsis impmbi, cupiditatem colormabis, reo duplicem defensionem parabis . Est haec exo tiatio copiosa . comprehend it enim brem πη , σsuum cuique tribuem, oscium separat, ct res di
uidit plures. Licentia est, cum apud eos , quos aut uereri, aut metuere debemus, tamen aliquid
pro iure noyro dicimus, quod eos minime ossen-dint , aut quoi hi diligunt, cum in aliquo errat ouere reprehendi posse uideantur , hoc modo: muramini Quirites , quod ab omnibus uestrae rationes deserantur, quod caussam uestram nemosuscipiat, quod se nemo uestri defensorem profiteature id trι-bgite uestrae culpae, atque desinite sud mirari. quid enim est, quare non omnea istam rem fugere ac uitare debeant Recordamini quoi habueritisi fensores , studia eorum vobis ante oculus proponiter deinde exitus omnium considerateit uo 'bis ne mi ili me emi ut uere dicam, negligentia