장음표시 사용
161쪽
ia formata , ct ei oratio attribuitur ad dignitatem,
siccommodata , aut actio quaedam , hoc pacto olim . Quod s nune haec urbs inuictissima uocem emit' nor: boc pacto loquatur ' Ego ista plurimis trophaeis ornata, triumphis ditata certi is . . iii rissimis locupletata uictori si, nunc ueniris sta 'o nibus o cives uexor'. quam dolis malitiosa Cartha ala, go , uiribus probata 2Vumantia, disciplinis erudi F ta Corinthus labefactare non potuit, eam patiemi ιij- ni nunc ab homunculis deterrimis proteri atqμera conculcari ' Item: Quod si nunc L. ille Brutus re.. ιν uiuificat, O hic ante pedes uestros adsit, non bacusti utetur oratione e Ego reges eieci , uos tyrannoJ in m troducitisi:,ego libertatem, quae non erat, peperisit, vos partam seruare non uultis: ego capitis mei pe , al, riculo patruam liberaui, uos liberi sine periculo eois, se non curatis . Haec conformatio, licet inplures res mutas atque inanimatas transferatur, procudi, plurimum in amplificationis partibus O commis rarione. Significatio est, quae plus in suspicione rem i, liuePis, quam positum es in oratione. ea fit per
. exuperationem, ambiguum, consequentiam , a scissionem , similitudinem . Per exuperationem, iij cum plus dictum ekt, quam patitur veritas, auge
is daesulpicionis caussa, sic: Hic de tanto patrimonio ita tam G testam, qua sibi petat ignem, non reliquit. M, Per ambiguum, cum uerbum potes in duas plures Me sevientias accipi, sed accipitur in eam partem, e quam vult is , qui diasto ut de eo si dicas, qui laut
162쪽
eueri uerbis commutando , pronuhiciatione quoquesehementius immutabimus. IIbe xieqs e cominodi escribi potest, neque parum est apertum. non eget exempli. Tertium genus es commutationis, quod tractando conficitur' si sententium traiiciemus, autὴ sermocinationem, aut ad exuscitationem. Sermocinatio es , de qua planius
pasti post suo loco dicemus . iunc breuiter, ad hane rem quod satissit , attingemus, in qua con-ρituetur alicuius personae oratio atcommodata Ed dignitatem ,hoc modo, ut, quo facilius res cognosci post , ne ab' eadem sententia recedamus, sapiens, qui omnia reip. caussa , fuscipiet inperia ruta putabit Isaepe ipsesecum loquitur: di ou mi hi soli, sed etiam'atque adeo musto potiuy natus sum patriae : uit a P quae fato debetur ,saluti pa triae potissmum soluatur. Aluit haec me, tu, cuique honeste produxit inque ad hanc aetatem,rnunsit meas rationes bonis legibus, optimis' --
τibus, honestismis disciplinis 'id est , quod a
1cte satis ei persoluipost, unde haec accepta suntlauia haec loquitur secum sapiens, saepe ego in pe- ficulis reip. nullam 'se periculum fugi. 1 em mistatur res tracta dos traducitur ad exustitatiὸnem, cum es mos dommoti dicere uideamur, O audito vis animum con Oilereus, sic : Quis es tam tenui cogitatibne ν laeditus', peratus animus tantis aeto inuidiae continetur, qui non hunc homi-
163쪽
rem miliomme laudet , in sapientissimum
dicet qui pro salute patriae, pro incolumitate a
tersubia. Equidem trunc d Aminem et cupinsatis laudare,quam possum; , demq. hoc certo scistri uobis omnibus usis senis: Ρήm res igitur bis tribus in dicendo comis a M- ribus, uerbii in
pronunci is, tractand o a Mir4ctando dupliciriter ,sermocinatione, O ex citatione. Sed de e dem re ηδε, μ' --m OR tam tmnibun m cum rem simpli iter pronunci rimus, rationem po erimus subiscere. Dei*hiplicem, Mi sine rationibus, uel cum rationi,ssi pronunciare sententiam is eo de afferre cρη ,rium . de quibui omnibus semis in uerbo A exornationibus. Deinde simile exemplum , delaqμo suo loco plura dicemus Deinde conclusionem de qua in se undo libro , euge opus fuerunt, diatrimus , demonstrantes argume0tationem quemad- motam c cludere oporteat.in hoc libro docq us,. cuiusmodi esset exornasio in i cui conclusion rimen es. Erro huiusmodi uebetenter ornata pote rit esse expolitio , quae cor abit ex frequentisiugine borum exornationibus seqtentiaru. Hoc m
dem scissentiae non rece mus exemplo, v fingi post quam facile praeceptione Getorica res sim, lea Multiplici ration tractetur. Sapiens nudum pro
164쪽
pro rep. periculum uitabit: ideo quod saepe sit,uti cum pro rep. perire noluerit, necessario cuiu rep. pereat. Et quoniam sunt omnia commoda a patria accepta, nullum incommodum pro patria graue put dumen. ergo qui fugiunt id periculum , quod pro rep. subeundumen, stulte faciunt. nam neque effugere incommodi po sunt, ct ingrati in ciuit tem reperiuntur ι at qui patriaepericula suo peri culo expetunt Phisapientes putandi sunt; cum Oeum, quem debent, honorem seip. reddunt, O
pro multis perire malunt, quam cum multis. Etenim uehementer est iniquum, uitam , quam anatura acceptam propter patriam conseruqueris, naturae, cum cogat, reddere; patriae, cum roget ,
non dare: ct cum possis cum summa uirtute O honore pro patria interire, malle per dedecus O ignauiam uiueres cum pro amicis o parentiabus ct ceteris necessariis adire periculum uelis, pro republica, in qua, ct borio istu anctissmum
nomen patriae continetur, nocte in discrimen ueni- re . itaque uti contemnendus eIi, qui in nauigando ser, quam navim , mauult incolumem: ita uituperandus, qui in reip. discrimine, siuae plus quam communi saluti consulit. Plaue enim stacta multii lumes fuerunt, ex na agio patriae saluus nemo potest enatare: quod mihi bene uidetur Decius iistellexisse , quise deuouisse dicitur, O pro legio nibus in hostes limisisse medios . amisit uitam , at non perdidit: re enim uilioma parua mari
165쪽
LI et E R . Q V A It T V . δεῖ vim redemite dedit uitam; accepit patriam: M111usit animam , potitus Ugloria; quae. cum sum malaude prodita uetustati, quotidie magis eniteriscuc Quod si, pro repo debere:accedere adpericu et tum , ct ratione demonstratara es Poe exemplo, comprobatum eiusapientes sunt: existimaniri, qui, nullum pro salute patriae periculum uitantia D his igitur generibus ex olitio uersatur: de qua productisvinus ut plura diceremus . quod non modo, cum caussam dicimus I adu at exornat ora
tionem ,sed multo maxime per eam exercemur ad
elocutionis facultatem. auare conueniet eatra caussam inexercendo rationes αdhibere expolitisnnis; 4n dicendo uti, cum exornabimus argumentaritionem; de qua diximus in libro secundo . Commo ratio est, cum in loco fimus o, quo tota caussa
continetur , manetur diutius, ct eodem saepius reditur. hac uti maxime conuenit , ct id est ora: toris boni maxime proprium . non enim daturditori potestas animum de re firmisma dimoumedi. Huic exemplum satis idoneum subiici non sertuit o propterea quod hic locus non est a tota caussa separatus, sicut membrum aliquod , sed , tam qua anguis, perfusus est per totum corpui 'metionis. Contentio est, per quam contraria rerum tur . ea est in uerborum eaornationibus, ut aliudocuimus, eiusmodi animicis te placabilem , amicis inexorabilem praebes. In sententiam , huiusmodi : Vos huius incommodis lugetis, i reis.
166쪽
74 A D . H Ra N N I v Mealamitate laetatur. Vos uestris fortunis diffiditi iste solussuis eo magis considit. Inter haec duo c-tentionum genera hoc interest: illud ex uerbis celeriter relatis constat; hic sententiae contrariax ex comparatione referantur, oportet .cSimilitudo essoratio traducens ad rem quampiam aliquid . ex redi pari simile. Ea sumitur aut ornandi caussa , auς probandi,aut apertius dicendi,aut ante oculos ponendi. Quo modo igitur quattuor de caussis sum tur, ita quattuor modis dicitura per contrarium, per negationem , per breuitatem, per colyationem. Ad unamquamque. summiae caussam similitud nis aceommodabimus singulos modos pronuntiandi . Ornandi caussa sumitur per contrarium. , ςrion enim, quemadmodum in palamna, qui ta das candentes accipit Ierior siti cursu continuo, quam ille qui tradit ; ita melior Imperator nouus , qui accipit exercitum , quam illa qui decedit: propterea quod defatigatus cursor integro facem, hic peritus Imperator imperito exercitum tradit. Hoc
sine similisatis plane, ct perspicue, O probabi
liter dici potuit , hoc modo: Dicitur, minus bonos Imperatores a melioribus exercitum accipere sole re sis ornandi caussa simile sumptum est, ut ora tioni dignitas quaedam comparetur. Dictum essautem per contrarium. Vam tunc ilitudo sumi tur per contrarium , cum ei rei, quam vos proba mus , aliquam rem negamus esse similem , ut multa ante, cum de cursoribus disserebamus Per nega Dram; ara tionem
167쪽
tionem dicetur probandi caussa, hoc modo: equς equus in domitus , quamuis natura bene compomui fit, idoneus potest esse ad eas utilitates, O aptus quae desiderantur ab equo: neque homo indoctus ,
quamuis sit ingeniosus, ad virtutem potes peruenire. Hoc probabilius factum es, quod magis sverisimile , non posse uirtutem sine doctrina copa ri; quoniam nec equus quidem indomitus idonem post Vse ergo sumptum es probandi caussa. Di ctum es autem per negationem : id enim per*L cuum est de primo similitudinis uerbo. Apertiradicendi caussa similitudo dicitur per breuitatem ,
hoc modo et In amicitia gerenda ,sicut in certamine currendi, non ita conuenit Ger eri ,ut, quoad ne
cesse sit, peruenire posi; sed ut productus sudio
O uiribus ultra facile procurras. 2Xam hoc sim is eri,ut apertius intelligatur, mala ratione facere: qui reprehendant eos, qui uerbi caussa post morteo amici liberos eius custodiant et propterea quod in cursore tantum uelocitatis esse oporteat, ut essero tur usque ad finem; in amico tantum braeuolentiae Iudium, ut ultra, quam amicus sentire possc , pro currat amicitiae Audio. Di mautem simile essper breuitatem. 2Non enim ita , ut in ceteris rebus res ab re separata est , sed utraeque comui igo confusepronuntiatae. Ante oculos ponodigoti' caussa ,sumetur similitudo per codalisenem
sic et Vii citharoedus , cum prodierit o ineves ins ,palla inaurata indutus, curiolam, epμγ
168쪽
146 A D. HERE NOUM rea coloribus uar3s intexta, ct cum corona aurea
magnis fulgentibus gemmis illuminata, citharam tenens exornati imam, auro ct ebore dilbnfiam,
pse praeterea forma O Ipecie sit, ct flatura apposita ad dignitatem ,si, cum magnam populo commouerit his rebus exspectationem, repente silentio facto, uocem emittat acerbissmam cum turpissimo corporis motu , quo melius ornatus, ct magis fue-vit exstectatus, eo magis derisus ct contemptu elicitur: ita si quis in excelso loco, ct in magnis ac locupletibus coptiis collocatus fortunae muneribus, o naturae commodis omnibus abundauit ,si ui tutis oe artium, quae uirtutis magisirae punt, e gebit; quo magis ceteris rebus erit copiosus, Oistioris, ct existentatus, eo uehementius derisus
o contemptus ex omni conuentu bonorum eiicietur . Hocsimile exornatione utriusque rei, ct aes
terius inscitia artific3, alterius Rustitia simili ratione collat sub aspectu omnium remsubiecit. Di- sum autem est per collationem, propterea quod, proposita similitudine, paria sunt omnia relata. 'Iuymilibus obseruare oportebit diligenter,ut,cum rem asseramus similem, cuius rei caussa similitudinem attulerimus,uerba quoque adsimilitudinem habeassius accommodata. id est huiusmodi: Ita ut hiriindines aestuo tempore praesto sunt, rigore pulsae reo dunt:ex eadem similitudine nunc per tranflation m uerba sumimus: itafalsi amici sereno uitae tempone praesto sunt simulatque hiemem for
169쪽
LI BER. Q V A RTVs et q7tunae viderint,deuolant omnes. Sed inuentissimialium facilis erit, si quissibi omnes res animatas in inanimatas , mutas ct loquentes, ferus o man suetas, terrestres, ct caelesta, O maritimas , artificio , casu , natura comparatas , usitatas asque inusitatas , stequenter ante oculos poterit ponere, O ex his aliquam uenari similitudinemes quae aut ornare , aut docere , aut apertiorem rem facere, aut ponere ante oculos post. non enim res tota tonae rei necesse essimilis sit; sed ad ipsum , ad quod
conferetur ,similitudinem habeat , oportet. Exemplum es alicuius facti, aut dicti praeteriti cum cern auctoris nomine proposito. id sumitur iisdem de cavis, quibus similitudo. Rem ornatiqrem facit , tam nullius rei nisi dignitatis caussa sumitur: Apertiorem , cum id, quod sit obscurius , magis dilucia dum reddit: Probabiliorem , cum magis uer milem facit. Ante oculos ponit , cum exprimit omnia perspicue , vi res dicta prope. manu tentaripvit . uscuiusque generis singula subiecissemus exempla, nisi , exemplum quod genus esset , in expolitione demonBrassemus , ct caussassumendi in similitudiise aperuissemus o quare noluimus ne-qMe pauca , quo minus intelligeretur , neque,re inpellecta, plura conscribere. Imago e i, formae cum forma cum quadam similitudine collocatio.haec sumitur aut laudis, aut uituperationis caussa. Laudis caussa, sic: Ibant in proelium corpore tauri ualidi i , impetu leonis acerrimi similes. Vis E a perationis
170쪽
3 3 0.ΗQPNV vuperationis, ut in odium, aut in inreuitam, ast in contemptionem adducat . Ut in odium, hoc modo:
me quotidie per forum medium tamquam iubatus draco serpit, sectu uenenato, *iritu rabido , circum bectans huc re ill c, si quem reperiat, cti, aliquid mali fastcibus assare, quem ore attingere , dentibus insecare, lingua aspergere possit. Vsis inuidiam adducat, hoc modo: Iue, qui diuitias suas iactat, sicut gallus e Phrygia, aut ariolus qui biam depressus, ct oneratus auro clamat, Odeierat. Vt in contemptionem adducat, pc: I te, qui tamquam cochlea abscondens, retentat se se tacitus, quo sit tutus, comeditur cum domo sua, ct aufertur. Uctio en, cum exprimitur oe es, Deitur uerbis corporis cuiUuam forma , quod setis sit adintelligendum, hoc modo: Hunc dico
iudices rubrum, breuem, incuruum, canum ,su crisum , caesium, cui sine magna en in mento crineatrix, si quo modo potest uobis inmemoriam re dire . Haset haec exornatio cum utilitatem , si quem uelis oriendere; tum uenustatem ,si breuiteroe diIucide facta ed. Votaitio est, cum alicuius natura certis describitur signis P ae,
tae quaedam , naturaesunt attributa. Vtβ uetis non diuitem issed ossentatorembere, se, inquies udices, qμι, se dici diuitem, putat o h praeclarum, primum nunc Milete, quo