장음표시 사용
191쪽
γο re'ri debeat . 1 Relinquitur,ergo , ut omnia tria genera snt caussarum. 'Deliberatio igitur Odemon ratio non possunt recte partes alicuius generis caussae putari. Male igitur eas generalis consitutionis partes esse dixit . Quod si generis ca sae partes non possunt recte putari, multo minus recte partis cauisae partes putabuntur. Tara autem ussae tonstitutio est omnis ..2on enim causes. ad constitutionem ,sed constitutio ad caussam a commodatur et sed demonstratio O deliberatio generis caussae partes non possunt recte putari, quod ii a sunt genera. Nulloimetur minus recte partis eius , quoibis dicit, partes putabuntur. Deinde sic stitutio Oipsa, pars constitutionis eius quae libet, intentionis depulsio est, quae intentionis de pulsio non es, ea nec constitutio, nec pars constitum fionis es. At si, quae intentionis depulsio non es, ea ne conflitutio, nec pars conIlitutionis es: de . monstratio, o deliberatio neque consiitutio, nec pars constitutionis est. Si igitur constitutio O ipsa, O pars eius quaelibet intentionis depulsio se de-. liberatio, o demonstratio neque conIlitutis; neque pars constitutionis es. Placet autem ipsi con Iitutionem intentionis esse depulsionem. placeat igitur oportet, deliberationem, O demonstratio nem non esse constitutionem, nec partem constia tutionis. Atque hoc eodem urgebitur, siue const tutionem primam caussae accusatoris confirmationem dixerit , siue dest oris primam deprecatio
192쪽
nem . nam eum eadem omnia incommoda sequem tur. Deinde contecturalis caussa non potes simul ex eadem parte, eodem ingenere ct coniecturalis esse, ct desinit tua.'Rursus nec definitiua caussa si iissimul ex eadem parte eodem in genere oe de futtiua esse, ct translativa. Et omnino nulla conrestitutio , nec pars constitutionis potes simul Osuam habere, ct alterius in se uim continere: ideo quod unaquaeque erae, O ex sua natura simpliciter consideratur.Altera assumpta, numerus co stitutionum duplicatur, non vis constitutionis a getur. At deliberativa caussa simia ex eadem pamite, eodem ingenere o coniecturalem , O gener
lem , definitivam, es transeatiuam solet hab
re constitutionem , O unam aliquam , ct phres. nonnumquam: ergo.ipsa nec constitutio est, nec pars conuitutionis . Idem in demonstratione solot usseuenire. Genera igitur, ut ante diximus , haec caussarum putanda sunt, non partes alicuius couitutionis . Haec ergo constitutio, quam generalem nominamus, partes nobis uidetur duas hab re , . iuridicialem , O negotialem. Iuraicialis est,
in qua aeqκi ct rem uatura, aut praemij, aut ps nae ratio quaeritur , 2 gotialis est, in qua, quid iuris ex ciuili more, ct aequitate sit, consider ture cui diligentiae praeesse apud nos iurisiconsulti existimantur. Ac iuridicialis quidem ipsa in duas tribuitur partes , absolutam , ct assumptiuam. Absoluta e uae ipsa inse continet laris, O m-
193쪽
t PBAR. PRI ad v s III iuris quaesionem . spumptiua en , quae ipsa ex Ρ nihil firmi dat ad recusationem, foris.autem aliquid defensionis assumit. Eius partes sunt quat tuor , concesso , remotio criminis , relatio criminis , comparatio. Concesso es, cum reus non id, quod factum en , defendit; ρd , ut ignoscatur , pollulat. haec in duas partes diuiditur, purgationem, O deprecationem. Turgatio est, inm factum conceditur, culpa remouetur. Haec partes habet tres , imprudentiam , casum , necessitatem Deprecatio est, eum Opeccasse, O consulto pec easse reus β confitetur , tamen, ut ignoscatur, postulat: quod genus perraro potes accidere. Remmotio criminis es , tum id crimen , quod infertur, ab β, ct ab sua culpa ui Opotestate in alium rens remouere conatur. Id dupliciter feri poterit, si aut caussa , aut factum in alium transferetur. Caussa transfertur , cum aliena dicitur ui, O po testate factum . Factum autem , cum alius aut debuit , aut potuio facere dicitur . Relatis eriminis es, quod ideo iure factum dicitur, quod aliquis ante iniuria lacesserit . Comparatis est, cum aliud aliquid factum rectum , aut utile contenditur : quod ut feret , istud , quod arguitur, dicitur es commissum . In quarta connitutione,
quam transeatiuam nominamus, eius constitutionis eri controuersia , cum aut quem, aut quicum, aut quo modo , aut apud quos, aut quo iure, aut quo tempore agere oportea quaeritur aut omnino
194쪽
III DE. I Niv KN TIONE 'aliquid de commutatione, aut infirmatione ME nis agitur. Huius conBitutionis Hermagorastinuentor esse exiIlimatur, non quo non insint eau teres oratores saepe multi ,sed quia non anima Menerint artis scriptores eam superiores, nec retulerint in numerum confiitutionum ..Post autem ab hoc inuentam multi reprehenderunt, quos non
tam imprudentia falli putamus , έ res enim pem spicua es 9 quam inuidia atque obtrectatione quadam impediri. Et connitutiones quidem, O G-rlim partes exposuimus: exempla autem cuiusque generis tura commodius exposituriiuidemur , cum in unumquodque eorum argumentorum copiam dabimus. P am a umentandi ratio dilucidior erit, cum oe ad genus, ct ad exemplum caussae statim poterit accommodari. Constitutione cauisae repem ra, statim placet considerare, utrum causta sit simplex an coniuncta: O si coniuncta erit, utrum sit ex pluribus quaenionibus iuncta , an ex aliqua comparatione. Simplex est, quae absolutam in se con tinet unam quaesionem, hoc modo: Corinthiis bellum indicamus, an non' Coniuncta ex pluribus quaesionibus in qua plura querunturioc pactororum
Carthago diruatur,an Carthaginiensibus reddatur, an eo colonia deducatur. Ex comparatione, in qua per contentionem , utrum potius, aut quid potii mum si quaeritur d hunc modum: Vtrum me citus in Macedoniam contra Philippu mittatur, qui sociis sit auxilio, an teneatur in Italia,ut quammal ximae
195쪽
ximae contra Hannibalem copiae sint . Deinde considerandum ess, in oratione, an inscripto sit eon trouersia. 2 am scripti controuersia est ea, quae exscriptionis genere nascitur. Eius autem genera, quaesuntseparata a costitutionibus, quinque sunt. Nam tum uerba ipsa uidentur cum sententia scriptoris dissidere, tum inter se duae leges aut plures discrepare , tum id , quod scriptum est , duas aut plures res significare: tum ex eo, quod scriptum est, aliud quoque, quod non scriptum es, inueniri dium uis uerbi quasi in dis stiva constitutione, in quo posita sit , quaeri. Duare primum genus de scripto ct sententia , secundum ex contrariis legibus , tertium ambiguum , quartum ratiocinatinum, quinctum di*nitiuum nominamus. otio en autem, cum omnis quaesto non in scriptione , sed in aliqua argumentatione consistit. Ac tum conmderato genere caussae, O cognita constitutione , cum , simplex ne , an coniuncta sit , intellexeris , O , scripti an rationis habeat controuersiam , videris, deinceps erit uidendum, quae quaesis, quae ratio , quae iudicatio, quod firmamentum caussae sit: quae omnia a constitutione proficiscantur opor, tet. Quaesto.en ea,quae ex conflictione caussarum gignitur controuersia, hocmodo: 2 on iurefecisti, iure feci. Caussarum autem haec es conflictio, in qua connitutio constat. Ex ea igitur nascitur controuersia , quam quaestionem dicimus, hoc modo rrare ne fecerit. tio es e quae continet caussam;
196쪽
quae sitsublata sit, nihil in caussa controuersiae re linquetur ; hoc modo: ut docendi caussa in facili σperuulgato exemplo consistamus: Orses si accusetur matricidii, nisi hoc dicat , Iure feci, illa enim
patrem meum occiderat, non habet defensionem: quasublata,omnis quoque controuersia sublata sit. ergo eius caussae ratio est, quod illac amemnone occiderit. Iudicatio est, quae ex infirmatione Oeonfirmatione rationis nascitur controuersia. nam sit ea nobis exposita ratio, quam paullo ante exposuimus: Illa enim, inquit , patrem occiderat . At non, inquit aduersarius, abs te filio matrem necarri oportuit. potuit enim sine tuo scelere illius fa ctum puniri. Ex hac deductione rationis, illasumma nascitur controuersia, quam iudicationem appellamus . Ea eni huiusmodi: vctum ne fuerit ab orene matrem occidi, cum illa Orestis patrem occidisset. Firmamentum est, firmissima argimen' latio defensoris, ct aptisma ad iudicationem, ut si uelit Orestes dicere, eiusmodi animum matris suaefuisse in patrem suum , inse ipsum, in sorores, in regnum ; in famam generis ct familiae, ut ab ea poenas liberi sui potissimum petere debuerint.
E: in ceteris quidem constitutionibus ad hunc mo, dum iudicationes. reperiuntur in coniect ali autem constitutione , quia ratio non est, factum enim non concedituro non poten ex deductione rationis nasci iudicatio. Quare necesse est eandem esi
se quaestionem ct iudicationem , ut factum est ,
197쪽
re i xen, factumne sit. s uot in caussa consti μ
t tutiones aut eorum par tererunt , totidem necesse ita erit quaestiones, rariones , iudicationes , firma m menta reperiri. His omnibus in causa repertis, is tunc denique singulae partes totius caussae conm. derandaesunt. nam non,ut quidque dicendum priam Uum, ita primum animaduertendis uidetur: ideo quod illa , quae prima dicuntur , si vehementer ue- . ut lis congruere o cohaerere cum caussa , ex eis du-ο3 cas oportet, quae post dicenda sunt. Quare cum. a. iudicatio S ct ea quae ad iudicationem oportet ιχιμο ueniri argumenta , diligenter erunt artificio reperio, ta, cura cogitatione pertractata, tum denique ordinandae sunt ceterae partes orationis. Hae par tes sex omnino nobis uidentur , exordium , narrarii l tis, partitio , confirmatio , reprehensio, conclusio 1 Nunc , quoniam exordium princeps omnium essera debet , nos quoque primum in ratione exordiendi iraecepta dabimus . in E x o MD I v M est oratio animum auditoris sit idonee comparans ad reliquam dictionem e quod e- a ueniet ,si eum beneuolum , atteilium, docilem fe- . cerit. Q 'are qui berie exordiri caussam uoleti, eum i F necesse eugenus suae talae diligenter ante cognoscere. Genera caussarum sunt quinque , honestim , ε l admirabile, humile , anceps , obscurum. Honedum ii, genus es , cui statim sine oratione nostra auditoris . fauet animus. dmirabile , a quo alienatus es a, rimus eorum, qui audituri sunt. Humile , quod negligitur
198쪽
negligitur ab auditore, O non magnopere attendendum uidetur. Anceps,in quo aut iudicatio dubia est, aut causia o honetiatis , ct turpit'dinis particeps, ut beneuolentiam pariat olfensio nem. Obscurum, in quo aut tardi auditores sunt, aut discilioribus ad cognoscendum negoti s causesa implicita est. Quare., cum diuersa sint genera caussarum, exordiri quoque di pari ratione in unoquoque genere necesse est. Igitur expiatum in duas partes diuiditur , in principium , ct insinuati nem. Principium est oratio pesicuegae protium
perficiens auditorem beneuolum, aut docilemi, aut attentum. Insinuatio in oratio quadam dismul tione ct circuitione obscuresubiens auditoris animum . In admirabili genere caussae,si non omni infesti auditores erunt, principio beneuolentiam comparare licebit: sin erunt uehementer ahalien Mii , confugere nece se erit ad insinuassonem'. nam
ab iratis si pesicue pax beneuolentia petitur,
non modo ea non inueritur , sed, augetur, atque inflammatur odium. In humili autem genere causesae,contemptionis tollendae causia, necessc eris at tentum vicere auditorem . nceps genus caussae
si dubium iudicationem habebiit , ab ipsa iudicatione exordiendum est et sin autem partem turpitud nis , ct partem honestatis habebit, beneuolentiam optare oportebit, ut ingenus honestucaussa translata uideatur. cum autem erit bonestum caussae
genus et praeteriri principia oterit,et,si commodum
199쪽
s LIBER .PRIMVs 177mossium fuerit, aut a narratione incipiemus , aut a
lege , aut ab aliqua firmissima rapione no strae di ctionis: uel, si uti principio placebit, beneuolentiae partibus utendum est, ut id quod es, augeatur tan obscuro caussae genere, per principium do ciles auditores escere oportebit. Hunc,quoniam quas res exordio conficere oporteat, dictum est; rerili quum vi s ut ostendatur quibus quaeque res rationibus confici post. Beneuolentia quattuor ex locis comparatur, ab nostra, ab aduersariorum, ab iudicum persona, a caussa. Ab nostra,side nostris factis oe incise sine arrogantia dicemus: si
crimina illata, ct aliquas minus honestas suspitiones iniectas diluemus: si,quae incommoda accia derunt, aut quae instent di*cultates,proferemus prece O obsecratione humili ac supplici utemur. Ab aduersariorum autem ,si eos aut in odium, aut. in inuidiam, aut in contemptionem adducemus. Iuodium adducentur , si quid eorum Jurce, superbe, crudeliter, malitiose factum proferetur. In inuidiam , si uis eorum, potentia, diuitiae, cognatio , pecuniae proferentur , atque eorum usus arrogans ct intolerabilis ut his rebus magis uideantur, quam caussae suae considere. In contemptio nem adducentur, si eorum inertia, negligentia, ignauia, desidiosum studium , O luxuriosum otium proferetur. Ab auditorum persona beneuolentia captabitur, βι res ab his fortiter, sapienter, man- Detegestae proferentur, ut ne qua Uentatio nimia
200쪽
significetur : O si, de his quam honesta exitii utritio , quantaq. eorum iudicii oe auctoritatis existericitatio sit,ostendetur.Ab ipsis rebus, si nostra cavisam laudando extollamus, aduersariorum caussam, per contemptionem deprimemus. Attentos autem
faciemus, si demonstrabimus ea, quae dicturi eri mus,magna, noua, incredibilia esse, auiad omnes, aut ad aliquos illaseres homines, aut ad deos immortales , aut ad summam reip. pertinere: O si pollicebimur nos breui nostram causiam demonstra: turos, atque exponemus iudicationem , aut iudicationes , si plures erunt. Dociles auditores faciemus , si aperte oe breuiter summam caussae expo inemus, hoc est, in quo consitiat controuersia. nam cum docilem uelis facere , simul attentum fa cias oportet. nam is maxime docilis est, qui attentissime est paratus audire. 2Xunc, insinuationes. quemadmodum tractari conueniat, deinceps dicendum uidetur. Insinuatione igitur utendum est, cum admirabile genus caussae es, hoc en, ut ante diximus, cum animus auditoris infestus est. Id autem tribus ex causs fit maxime o si aut inen in ipsa caussa quaedam turpitudo, aut si ab is, qui
ante dixerunt, iam quiddam auditori persuasum uidetur, aut eo tempore locus dicendi datur , cum iam illi, quos audire oportet, defessisunt audiendo. nam ex hac quoque re non minus, quam ex primis duabus , in oratione nonnumquam an .mus auditoris offenditur . Si causiae turpitudo contrabet