장음표시 사용
181쪽
hi nur Osuis, O. publicis rationibus utili us, atque amicissimus ciuis fore uidetur.Ac si uolumus huius ei, quae uocatur eloquenti siue artis, siue stud' , siue exercitationis cuiusdam , siue faculta, tis a natura profectae considerare principium, re et seriemus id ex honesistas cavis natum, atque optimis rationibus profectum. Ham fuit quoddam tempus, cum in agris homines passm bestia rum more uagabantur , O sibi uictu ferino uitam propagabant, nec rationi animi quidquam, sed pla
M. uiribus corporis administrabant. nondum diuinae religionis, non humani vici ratio colebatur e nemo legitimas uiderat nuptias: non certos
qui quam in exerat liberose non, ius aequabit
quid utilitatis haberet, acceperat . ita propter e rorem atque inscitiam, caeca ae temeraria domi natrix animi cupiditas i ad se explendam uiribus corporis abutebatur perniciosi is fatestitibus: quo te ore quidam, magnus uidelicet uir ct s meus , cognouit quae materia esset, O quanta ad maximas res opportunitas in animis ine siet hominum,se quis eam posset elicere, o praecipiendo mirore eddereo qui dispersos homines in agri , σω tectis siluestribus abditos, ratione quadam com pullat in unum locum, O congregauit, ct eos in unamquamque rem inducens utilem atque hone iam, primo propter insolentiam reclamantes, de inde propter rationem atque orationem nudiosius dientes , ex feris O immanibus mites reddidit,
182쪽
edi mansuetos. ac mihi quidem uidetur bot nectatita,nec inops dicendi sapientia perficere potuisse,ut homines a tonsuetudine subito conuerteret , ct ad
diuersas uitae rationes traduceret. Age uero, umbibus constituti , ut fidem colere, O iustitiam retinere discerent, at s pareresua uoluntate consues ent, ac non modo labores excipiendos communis commodi caussa, sed etiam uitam amittendam existimarent, qui tandem feri potuit, nisi homines ea, quae ratione inuenissent loquentia per suadere potuissente profecto nemo nisigraui ac suaui commotus oratione, cum uiribus plurimum posset*d ius uoluisset ne ui descendere:ut inter quos posset excellere, cum uisse pateretur aequari, O sua uoluntate a iucundisma consuetudine recede et, quae praesertim iam naturae uim obtinereppropter uetunatem .ae primo quidem sic nata, Oprdiressa longius eloquentia uidetur, O item ponea maximis in rebus pacis O belli cum summis lominum utilitatiburem uersata. postquam uero commoditas quaedampraua uirtutis imitatrix, si 'ne ratione oscij dicendi copiam consecuta eno tum nigenio steta malitia , peruertere urbes, O vitas hominum labefactare sueuit. atque huius quoquη exordiura mali , quoniam principium boni diximus , explicemus . Verisimillimum mihi uidetur, quodam tempore neque in publicis rebus infantes insipientes bomines solitos esse uersari, με uer ad priuatas eausas magnos,ac disertos bominea
183쪽
accedere: sed cum asummis uiris maximae res ad ministrarentur , arbitror alios fuisse non incallidos homines, qui ad paruas controuersias priuatorum accederent.quibus in controuersiis cum saepe a me dacio contra uerum homines stare coχ Descerent, iacendi asduitas aruit audaciam, ut vecessario sup riores illi propter iniurias ciuium resistere audaci- MAO opitulari suis quisque necessariis cogeretur. itaque cum in dicendo saepe par , no umquam etiamsuperior uisus esset is , qui omissostadio sapientiae , nihil sibi praeter eloquentiam comparasset fiebat ut O multitudinis , ct suo iudicio dignus
qui remp. gereret , videretur. hinc nimirum non is iniuria , cum ad gubemacula resp. tmerarii atque audaces homines accesserant , maxima ac miserrima nausiagia fiebant. quibus rebus tantum ori atque inuidiae suscepit eloquentia , ut homines in geniosissimi, quasi ex aliqua turbida tempestate inportum ,sic ex seditiosa , O tumultuosa uita se in tis ludium aliquod traderent quietum . quare mihi ux' dentur postea ceterastudia recta atque bonesta per otium concelebrata ab optimis, enituisse; hoc uero aplerisque eorum desertum obsolevisse eo tempore, quo multo uehementius erat retinendum , O sudiosius adaugendum . nam quo indignius rem honest imam Orectissimam uiolabat stultorum Oimproborum temeritas , o audacia summo cum reip. detrimento , eostudiosius O illis resistendum Du, O resp. consulendum, quod nostrum istum a
184쪽
non fugit catonem, neque Laelium, neque horum, ut uere dicam,discipulum Africanum, neque Gracchos oricam nepotes, qurbus in hominibus erat summa uirtus, ct summa virtute amplificata auctoritas, ct, quae bis rebus ornamento , ct reip.
praesidio Uet , eloquentia . quare meo quidem animo nihilo minus eloquentiae studendum est, etsi ea quidam ct priuatim, ct publice peruerse abutunis tur, sed eo quidem uehementius , ne mali magno cum detrimento bonorum , ct communi omnium pernicie plurimum posuit , cum praesertim hoc u-mm sit, quod ad omnes res o priuatas , O publieas maxime pertineat; hoc tuta , hoc hone Ita , hoc illusiris, hoe eodem uita iucunda fiat. nam hinc ad remp. plurima commoda ueniunt , si moderatrix omnium rerum praesto est sapientia: hinc ad ipsos , qui eam adepti sunt, laus, bonor, dignitas confluit: hinc amicis quoque eorum certissimum ac tuti mum praesidium comparatur. ac mihi quidem vi dentur homines, cum multis rebus humiliores infirmiores sint , hac re maxime benijs praestare, quod loqui possunt . quare praeclarum mihi quiddam uidetur adeptus is , qui , qua re homines besesiis praeIDAt , ea in re hominibus ipsis antecellat.
hoc si forte non natura modo, neque exercitatione conficitur , uerum etiam arificio quodam compa ratur; non alienum ess uidere quae dicant i , qui quaedam eius rei praecepta nobis reliquerunt. Sed antequam de praeceptis oratoriis dicamus, uidetur
185쪽
v dicendum degenere ipsius areis, de incis , de me, ae de materia, de partibus . nam, his rebus cognitis , facilius,'expeditius uniuscuiusque animus ipsam
ia rationera, ac viam artis considerarepoterit . . . .
n Cru ILIs quaedam ratio est , quae multis Osa mixtis ex rebus constat . Eius quaedam magna pars est artificiosa eloquentia , quam Metora ricam uocant'. nam neque cum ijs sentimus , qui ci- uilem scientiam eloquentia mon putant indigeret O ab iis, qui eam putant omnem rhetoris, ut, O s artificio contineri, magnopere dis ni us . quare iii hanc oratoriam facultatem in eo genere ponemus , tit eam ciuilisscientiae partem esse dicamus. - rium autem erus facultatis uidetur esse dicere ap-
in posite ad persuasionem: Finis, persuadere dictione. oscium autem O finem hoc interes, quod in osscio, quid fieri, in sine, quid vicio conueniata
consideratur ent medici oscium dicimus esse , c rare apposite Usanandum; finem, curation anare. Item , oratoris, quid osscium, oe quid sinem tui esse dicamus, intelligemus, cum .id, quod fatere e debet, oscium esse dicemus, istud, cuius cauisa --j, cere debet, finem appellabimus. materiam artis
tu eam dicimus, in qua omnis ars ct ea facultas,quae conficitur ex arte, uersatur, ut si medicissaaemate riam dicamus morbosHac uulnera , quod in his o- mnis medicina uersetur: item, quibus iu rebus ver, satur ars , O facultas oratoriag eas res materiam inii rhetoricaecinominamus o .Has vigem res alijs L a plures,
186쪽
plures, alui pauciores existimauerunt. nam Gorgias Leontinus, antiquismus fere rhetor, omnibus de rebus oratorem optime posse dicere existimauit. Hic infinitam ct immensam huic artificio materia ubiicere uidetur. Aristotelem autem, qui huic arti plurima adiumenta atque ornamenta subministrauit, tribus in generibus rerum uersari rhetoris oscium putauit, demonstrativo, deliberat uo, iudiciali. Demonstrativum est, quod tribuitur
in alicuius certae personae laudem, aut uituper
tionem. Deliberativum ekl, quod positum in disceptatione , ct consultatione ciuili, habet in sesententiae dictionem. Iudiciale eIi , quod positum in iudicio, habet infe accusationem oe defensionem,
aut petitionem Orecusationem. O , quemadmodum nostra quidem fert opinio , oratoris ars, O facultas in hac materia tripartita uersari exiklimanda es. Tlam Hermagoras quidem nec, quid dicat , attendere , nec, quid polliceatur, intelligere uidetur, qui oratoris materiam in caussam, ct in qua sionem diuidat.ἡCaussam esse dicit rem, quae habeat inse controuersiam iii disendo: positam cu personarum certarum interpositionerquam vos quoque oratori dicimus esse attributam . nam ei tres pamtes , quas ante diximus, supponimus, iudicialem, deliberatisam, d onstrativam. Quaestionem astem erim appellat quae habeat in se controuersiam indicendo posita', sine certarum persumarum interpositime, ad buve modum: acquid sit bonumta praeter
187쪽
aeter honestatem: Verinesint sensus: Quae sic mundi forma: Quae sit solis magnitudo. quas qua siones procul ab oratoris osscio remotas , facile mnes intelligere existimamus. 2 am quibus in rebus summa ingenia philosophornm, plurimo cum labore consi pta intelligimus eas sicut aliquas pamas res oratori attribuere , magna amentia videtur. Quod si magnam in his Hermagoras habuissetfacultatem, studio O disciplina compar tum ς uideretur stetus suascientia falseum quoddam connituisse O.oratoris victo, O , non quid ars, m quid i eposset, exposuisse . nunc uero ea uis in homine , ut ei multo rhetoricam citius quis ad merit , quam philosophiam concesserit. neque eo dico , quod eius ars , quam edidit, mihi mendosis- Ne scripta uideatur : cinam satis in ea uidetur ex antiquis artibus ingeniose O diligenter electas res
collocasse, ct nonnihil ipse quoque noui protulisse
erum oratori minimum est, de arte loqui; quod hie fecit; multo maximum, ex arte dicere; quod eum minime potuisse, omnes uidemus. Quare materia quidem nobisi Metoricae uidetur artis ea , qua miaristoteli visam esse diximus. Partes autem hae sunt , quas plerique dixerunt , inuentio , di positio, elocutio,memoria, pronunciatio. Inuentio est, e cogitatio rerum uerarum, aut uerisimilium , quae caussam probabilem reddant. Dispositio est,rerum inuentarum in ordinem distributio. Elocutio eri , docteorum verborum ad sententiarum inuentionem
188쪽
xs6 DE. I NsvENTIONE accommodatio. Nemoria en , firma animi rerumae uerborum ad intentionem per ceptio .LPronum ciatio en, ex rerum uerborum digni tate , vociso corporis moderatio . 2 tunc his rebus breuiter confiitutis, eas rationes,quibus oriendere possimus
genus , O vicium, O finem butus artis , aliud in
tempus disseremus . nam ct multorum verborum indigent, non tantopere ad artis descriptionem, o practepta tradendapertinent. Eum autem,qui artem Rhetoricam scribat, de duabus reliquis reribus, de materia artis , ac partibus ,scribere oportere existimamus. Ac mihi quidem uidetur coniuncte agendum de materia ac partibus. quare inventio , quae princeps es omnium partium , potis-ymum in omni caussarumgenere , qualis debeat efii se, consideretur.
OMNIS res, quae habet in se positam in diactione , aut disceptatione aliquam controuersiam, aut facti , aut nominis , aut generis , aut actionis continet quaestionem . Eam igitur quaeIlionem, ex qua caussa nascitur, constitutionem appellamus.
constitutio es prima consti cito caussarum , ex depulsione intentionis profecta , boe modo e Fecisii, non feci, aut iure feci. Cum facti controuersia eIL
quoniam coniecturis caussa firmatur , constitutio coniecitaralis appellatur. Cum autem nominis , quia uis uocabuli definienda uerbis est , confiitutio demnitiua nominatur. Cum vero, qualis sit res,qua
ritur , quia O de ui , O degenere negoti' contromversia
189쪽
nermis , constitutio generalis uocatur. cum caussa ex eo pendct, quod non alit is agere videtur, quem oportet; aut non cum eo, qui cum oportet; aut non apud quos, quo tempore, qua lege,quo crimine , qua poena oportet; transalitia dicitur con- itutior quia actio transeationis, O commutati nis indigere uidetor. Atque harum aliquam in omne caussae genus incidere necesse est. nam in quam non inciderit, in ea nihil esse poterit controuersiae. quare eam nec caussam quidem conuenit putari . Aefacti quidem controuersia in omnia tempora po
testd ribui: nam ct quid factum sit, potes qua
ri, boc modo: Occiderit ne Aiacem Vbsses. Ex quid fiat, hoc modo: Bono ne animo sint erga populum R. Fregellami. Et quid futurum sit, hoc modo: Si Carthaginem reliquerimus incolumem , numquid sit incommodi ad rempublicam perventurumcet ominis controuersia est, cum de facto conuenit, O quaeritur id, quod factum est, quo nomine applietur. Quo in genere necesse es ideo nominis esese eontrouersiam,non quod de re ipsa non coueniat, non quod de facto non constet, sed quod id,quod farictum sit, aliud alui uideatur esse, O accirco alius alio nomine id appellet. Quare in butu odi generibus definienda res erit uerbis, O breuiter describenda, ut, si quis sacrum expriuatosurripuerit,utrum fur , an sacrilegus sit iudicandus. Vam id cum quaeritur, necese erit definire utrimque, quid si fur , quid sacrilegus sua descriptione oste M i. L q dere
190쪽
dere alio nomine illam fera, de qua agitur, απest ri oportere, atque aduersari, dicunt d Generis est controuersia , cum O, quid factumsit , conuenit, O quo id factum nomine appectari oporteat, con stat ,mtamen, quantum, O cuiusmodi, O omniano quale sit, quaeritur, hoc modo: Iurium an in iustum,utile an inutile, ct omnia, in quibus, qualem id, quodfactum est, quaeritur, sine ulla nominis controuersia. Huic generi Hermagoras partes quattuor supposivit, deliberativam, demonstratiuam buridicialem, negotialem. quod eius, ut nos
putamus, non mediocre peccatum reprehendendum
sudetur , verum breui; ne aut , si taciti praeterieriamus, sine caussa non secuti eum putemur; aut ,si diutius in hoc constiterimus, moram atque impedimentum reliquis praeceptis intulisse videamur. Si deliberatio, ct demonstratio genera sunt caussarum,non possunt recte partes alicuius generis caussae putari. eadem enim res aliuenus esse, alij pars potes , eidem genus esse ct pars nonpoteri. Deliberatio autem ct demonstratio,genera sunt caussarum. nam aut nullum caussae genus es, aut iudiaciale solum, aut oe iudiciale . O dmonstrativum,
O deliberatiuum. nullum dicere caussae esse genus, cum caussas esse multas dicat , O in eas praecepta det, amentia eri . unum autem iudiciale solum esse
qui potes c cum deliberatio O demon Bratio neque ipsae similes interse sint , O ab iudicialigenere plurimum dissideant, oe suum quaeque finem habeat,