장음표시 사용
211쪽
tis , finem dicendi fecit si c nobis placet O ad singulas partes accedere , ct omnibus absolutis perorare . 'nc de confirmatione deinceps, ita ut o do ipse pilatat , praecipiendum videtur. CON hIRMATIO es, per quam argumentando nostrae caussae nemi, O auctoritatem, σ
ta sunt praecepta,quae in singula caussaris genera diu sntur. Verum u incommodum ui:
detur, quandam siluam , atque materiam Isuiuersam alite semis lami, Mi confusam eXponere Omnium argumentationum e pori autem tradere quemadmodum unumquodque geniIs caussae , hinc omnibus argumentandi rationibus tractis , confirmare oporteat . Omnes res argumentando sonet firmantur , aut ex eo , quod. personis , aut ex eo,
quod negotiis es attributum. Ac personis has res attribμtas putami s,nmen, naturam, uictum, io tunam,habitum, Ufecti em , nudia, con a ,sam fia , cas Τ, orationes . Nomen en , quod unicuinque personae datur , qηosuo quaeque proprio, incerto uocabulo appellaiηr. Maturam ipsam de nire diocile est. partes autem eius enumerare eas aquarum indigemus ad hanc praeceptionem L facilius est. Hae autem partim diuino,partim mortali in genere uersantur. M talim autem pars jn ho-iminum, pars in besiarumge re enumeratur. --que hominum genus ct visexu consideratur,uirile an muliebre sit oe in natione,patria,cognation et
212쪽
19o DE . IN v xv T I o N Raetate e natione, Graius ait barbarus: patria, a theniensis an Lacedaemonius o cognatione , quibus maioribus, quibusconsanguineis : aetate, puer an adolescens , natu grandior ausenex. Praeterea commoda ct incommoda considerantur ab natura data animo, aut corpori , hoc modo: ualens an imbecillis , longus an breuis, formosus an deformis , uelox an tardus sit, acutus an hebetion, memor an obliuiosus, comis , Ociosus, pudens, patiens,
an contra. Ea omnino quae a natura data animo et
corpori considerabuntur in natura consideranda sunt. 2 tam quae indi stria comparantur, ad habitum pertinent, de quo posterius dicendum est. Invictu eonsiderare oportet, apud quem, ub more , O cuius arbitratu sit educatus; quos habuerit artium liberalium magistros, quos uiuendi praeceptores; quibus amicis utatur; quo in negotio, quaesti', artificio sit occupatus; quo modo rem familiarem adminitiret; q ua consuetudine domestica'. in fortuna quaeritur, seruus sit an liber,
pecuniosus an tenuis, priuatus an cum potestate dy cum potestate, iure an iniuria, felix, clarus , aucontra; quales liberos habeat. Aut ,si de non uiuo quaeretur, etiam quasi morte sit affectus , eris
considerandum. Habitum autem hunc appellamus, animi, aut corporis constantem absolutam ali qua in re perfectionem, ut uirtutis aut artis perceptionem alicuius , aut quamuisscientiam. item corporis aliquam commoditatem , non natura. i datam ,
213쪽
ilatani, sed studiσ ct industria partam. Affectio
est, animi, aut corporis ex tempore aliqua de caussa commutatio, ut laetitia, cupiditas , metus , molentia , morbus, debilitas , ct alia , quae genere in eodem reperiuritur. Studium autem est , animi af sidua ct uehemens ad aliquam rem applicata magna cum uoluntate occupatio , ut philosophia podtriae, geometriae , litterarum. Consilium es aliis quid faciendi aut non faciendi uere excogitata raiatio. Facta autem , ct casus , O orationes tribus ex temporibus considerabuntur , quidi fecerit, audi
quid ipsi acciderit , aut quid dixerit , aut quid falciati, quid ipsi accidat, quid dicat , aut quid actuariis sit , quid ipsi casurumsit , qua sit usurus oratio
ne . Ac personis quidem haec uidentur ese attri buta. Regoti autem quae sunt attributa , pamtimsunt continentia cum ipso negotio, partim ingestione negoti considerantur , partim disiuncta negotio hunt, partim gestum negotium consequuntu continentia cum imo nego sunt ea, quae sempera a esse uidentur ad rem, neque ab ea poseunt seή parari. Ex his primas breuis complexio totius negotii , quae summam continet facti', hoc modo e Tarentis occisio , patriae proditio I Deinde caussa eiussummae per quam , O quamobrem , O cuius rei caussa factum sit k quaeritur. Deinde ante rem genam quae facta sunt , continenter usque ad ipsum negotium. Deinde in ipso gerendo negotio
quid actum sit . Deinde suidpostea factum sit. In
214쪽
gesione autem negotii, qui locus secundus erati iis, quae negotiis attributa sunt, quaeretur loci s, tempus, modus, occasio , facultas. Locus consideratur in quo resgesta sit, ex opportunitatta quam uideatur habuill e ad negotium administrandum . Ea autem opportunitas quaeritur ex magnitudine , interuallo, longinquitate, propinquitate , solitudine, celebritate ,. natura ipsius loci, O uicinitate totius regionis. Ex his .etiam attributionibus,sacer, an proonus; publicus, an priuatus alieoni , an ipsius, de quo agitur, locus sit , ausu rit. Tempus autem es id , quo nunc utimur, citam
ipsum quidem generaliter donire disicile em pars
quaedam aeternitatis cum alicuius annui, men-
frui, diurni, nocturni Me spatῆ certa significatione . In hoc quae praeterierunt, considerantur , o eorum ipsorum, quae propter uetustatem obsoleverunt , ut incredibilia uideantur, O4am in sab larum numero reponatur : ct quae iamdiu gesta, a memoria nostra remota, tamen faciant fidem,u re tradita esse, quod eorum monumenta certa in litteris extentio quae nuper gesa sint , quae scire plerique possnt : ct item q/iae instent in praesentias O quae maxime fiant, O quae consequantur. In quibus potes considerari, quid oc yus, ct quid
serius futurumsit. Et item communiter in tempore perspiciendo longinquitas eius en consideranda. nam saepe oportet commetiri cum tempore negotiu, o Fidere, potuerit ne auς magnitudo negρtij, aut
215쪽
DI BE R. PRI M v pq io et multitudo rerum in eo trairigitempore. Consido Iratur autem tempus O apni , O mensis, ct diei. noctis, o uigiliae, ct horae, O in aliqua pa te alicuius horum. Occasimauum est pars temporis, habens iube alicuius ref idoneam faciendi, aut non faciendi opportunitatem. quare cum tempore hoc dissert e nam genere quidpm utrumque idem fise intelligitur ruerum in tempore si alium quodammodo declaratur, quod in annis, aus in anno, cuin aliqua anni parte spectatur: in occasione adllatium temporis faciendi quaedam opportunitas i telligitur adiuncta. Quare cum genere idem sitis aliud, quod parte quadam, O specie, ut diximus. disserat . Haee distribuitur in tria genera, publicum, commune, singulare. Publicum es, quod ciuitas uniuersa aliqua de caussastequentat, ut ludi, dies festus , bellum. commune, quod accidi omnibus eodem fere tempore, ut messi, vindemia, calor, frigμs .Singulare autem est,quod aliqua de caussa priuatim solet alicui accidere, ut nuptiae , sacrificium, funus, conuiuium, somnus. Nodus autem es, in quo quemadmodum, oequo animo factumsit, quaeritur. Eius partes sunt, prudentia O imprudentia. Trudentiae autem ratio quaeri tur ex iis, quae clam, palam, ut, persuasione fece rit. Imprudentia autem in purgationem confertur , cuius partes sunt, inscientia, casus, nece ras; ct in assectionem animi, hoc es, molestam , iracundiam , amorem, cetera, quae in miliν -
216쪽
nere uersantur. Deustatessunt, aut ibus istianus sit , aut sine quibus aliquid confici ii potest .
adiunctum autem negotiio id intestistitur, quod maius, ct quod minus , O quod simile erit ei negotio , quo de agitur , i quod aeque magnum, quod contrariam . O quod disparaturei , O genus, O pars , ct euentus Naius , O minus , O ae que magnum , exm, in ex numero, in ex figura negoti', sicut ex natura remoris p consideratur SSimile autem ex Jecie comparabili, comparabile autem ex conferenda atque asmilanda natura iu--atur. contrarium est, quod positum n genere diuerso , ab eodem, cui contrarium esse dicatur, plurimum distat, ut stigus calori, uitae more. Diseparatum autem es id j quod ab aliqua re per ορ- positionem negationis separatur , hoc modo ,saps,re, O non sapere. Genus es, quod partes a liquas amplectitur , ut cupiditas. Pars es, qua e subest generi, ut amor, auaritia. Euentus es , alicuius exitus negotus, in quo quaeri solet, quid ex quaque re euenerit , eueniat, euenturumq. sit. Ouare
hoc in genere, ut commodius, quid euenturum sit, ante animo colligi post, quid quaque ex re solet
euenire, considerandi est hoc modo : Exarroiantia odium, ex insolentia arrogantia. Quarta autem pars est, ex *s , quas negotiis dicebamus esse attributas.consecutio In hac hae res quaeruntur , quae gestum negotium consequuntur. Primum ,
quodsactum est,quo id nomine appetiari conueniat. Deinde
217쪽
yeinde eius facti qui suntprincipes ct inuentores ,
qui denique auctoritatis eius O inuentionis comprobatores atque aemuli. Deinde ecquae ea de re, aus eius rei sit lex, eo uetudo, actio , iudicium , scientia , artificium. Delyde natura eius euenire uulgo soleat , an insolenter ac raro. Postea Mn nesidsua auctoritate comprobare,an obfendi in his
consueuerint, O cetera , quae factum aliquod similiter confestim, aut ex interuallo solant consequi. Deinde postremo attendendum est,num quae res ex
iis rebus , quae sunt positae in parti a bone statis,
aut utilitatis, consequantur; de quibus in deliaberativo genere caussae distinctius erit dicendum .
Ac negotis quidem fere res eae , quas comm mora imμs , sunt attributae, Omnis autem a gumentatio is quae ex iis locis, quos commemorauimus, sumetur, aut probabilis , aut necessaria,
debebit esse. Etenim, ut breuiter describamus , argumentatio uidetur esse inuentum ex aliquog nere, rem aliquam aut probabiliter ostendens, aut necessarie demonRrans. 2Vecessarie demonstrantur ea, quae aliter, ac dicuntur , nec feri, nec probari pusunt, hoc modo: Si peperit , cum uiro concubuit. Hocgenus argumentandi,quod in necessaria demonstratione uersatur , maxime tractatur in dicendo , aut per complexionem, aut per enunierationem, Ut persimplicem conclusionem. Complexio est, in qua utrum concesseris , reprehendetur, ad hunc modum: Si improbus est , cur uterisZ
218쪽
s probus, cur accusas Enumeratio est, in qua, pluribus rebus expositis, O ceteris infirmatis, una reliqua nece sario confirmatur, hoc pactor Necesse est,aut inimicitiarum caussa ab hoc esse occisium , aut metus,aut spei, aut alicuius amici gratia; aut , si horum nihil en, ab hoc non esse occisum. nam sene caussa maleficium susceptum esse non potest. Sed neque inimicitiae fuerunt, nec metus ullus , nec stes ex morte illius alicuius commodi, neque ad semicum huius aliquem mors eius pertinebat relinquitur igitur, ut ab hoc non sit occisus. Simplex autem conclusio ex necessaria consecutione conficiatur, hoc modo: si uos me iuud eo tempore feci' dicitis, ego autem eo ipso tempore trans mare fui; relinquitur, ut id, quod dicitis, non modo non fecerim ,sed ne potuerim quidem facere . Atque hoc diligenter uidere oportebit, ne quo pacto genus hoc refelli post; O ne confirmatio modum in se argumentationis solum habeat , ct quandam sim litudinem necessariae conclusionis; verum ima a Inmentatio ex necessaria ratione consistat.Probabile autem est id, quod fere feri solet; aut quod in opinione positum en; aut quod habet in se ad haec quandam similitudinem ,siue idolpum est , e u rum. Verum in eo genere,quod fere solet fieri probabile huiusmodi est: Si mater est, diligit filium: s auarus est, negligit iusiurandum. In eo autem, quod in opinione positum est, huiustmodi sunt probabilia: Impiis apud inferos poenas esse praepa
219쪽
, I TRAM P π ary io ritumor, qui philosophiae dent operam non arbia trari deos esse . Similitudo autem in contrariis, 'Oparibus , ct in iis rebus , quaesub eandem cadunt rationem, maxime spectatur. In contrariis hoc modo diri amsi iis , qui imprudentes laeserunt, ignosci conueniti iis , qui necessoris profuerunt , haberi gratiam non oportet. Ex ari ,sic: Nam ut loco sine portu , nauibus esse non potes tutus; sic ani
mus sine fide , flabilis amicis non potest esse. In iis
rebus, quae sub eandem rationςm cadunt, hoc modo probabis consideratur . 2Namsi Modiis turpe
non sportorium locare ne Hermacreonti quidem turpe est conducere. Haec tum uerasunt hoc pactor Quoniam cicatrix est ,fuit uulnus . Tum uerisimi lia , Mac modo :si multus erat in calceis puluis, ex
itinere eum uenire oportebat. Omne autem,ut.cem
ias quasta inpartes diaribuamus , probabile quod sumitur ad argumentationem , aut signum est , απcredibile ut iudicatum, aut comparabile. Signumeri, quod sub sensum aliquem cadit , O quiddam signiscat: quod ex ipso profectum uidetur , quod aut ante fuerit, autrin ipso negotio, aut post liconsecutum tamen indiget tesimonii, O grauioris confirmationis , ut cruor , fuga , pastor , pulvis,
O quae bis punt similia Creditile est, quod me
ullo teste auditoris opinione firmatur, hoc modo: 2 emo en, qui non liberossuos incolumes , O beatos esse cupiat Hudicatum es res assensione ,aut auctoritate , aut iudicio alicuius, aut aliquorum com 3 probata.
220쪽
probata. Id tribus in generibus spectatur, re gioso, communi, approbato. uligiosum est,quod iurati legibus iudicarunt. Commune en, quod omnes uulgo probarunt, O secuti sunt, huiusmο- die ut maioribus natu assurgatur , ut supplicium misereatur. Approbatum eui,quod tamines, cum dubium esset, quale haberi oporteret , sua confintuerunt auctoritate , velut Gracchi patris factum,
quem populus R. ob id factum, quod insiciente cotilega in censura nihil gessi ,pose Censuram consulem
fecit. Comparabile autem es, quod an rebus diauersis similem aliquam rationem contineta bEius sunt partes tres, imago, collatio, exemplum. Imago en oratio demonstrans corporum aut natur rum similitudinem . Collatio in oratio rem cum re ex similitudine conferens . Exemplum est , quod rem auctoritate, aut casu alicuius horeinis , aut negotj eonfirmat, aut infirmat. Hornm exempla ct descriptiones in praeceptis elocutionis cognosecentur'. Ac fons quidem confirmationis. ut facultas tulit, apertus ess , nec minus drlucide, quam rei natura ferebar de monstratus es. suemadmodum autem quaeque confit utio , - O parseonstitutionis, ct omnis controuersia , siue in ratione ,siue inscripto uersetur , tractari debeat, quae in quasque argumentationes conveniant ,singillatis insecundo libro de unoquoque genere dicemus . In praesentia tantηmmodo numeros in modos, partes argumentandi consise O permisse