장음표시 사용
201쪽
o BER. tuus contrahet ofensionem; aut pro eo homine, in quo offenditur, alium hominem, qui diligitur', intemponi oportet; aut pro rei, in qua ossenditur, aliam rem, quae probatur, aut pro re hominem, aut pro homine rem , ut ab eo, quod odit, ad id, quod dilia git, auditoris animus traducatur; O domulare id te defensurum, quod exinimeris defensurus. Deinde, cum iam mitior factus erit auditor, ingre dipedetentim in defensionem, O dicere , ea, quae indignantur aduersarii, tibi quoque indigna uid ri. Deinde, demo jirare nihil eorum ad te pertinere, O negare te quidquam de aduersaruis esse dicturum, neque hoc, neque iuud, ut neque aperte laedas eos , qui diliguntur, O tamen id obscure fa ciens,quoad poss,alienes ab eis auditorum uoluntatem; ct aliquorum iudicium simili de re, aut auctoritatem proferre imitatione digitam . Deinde
aut eandem, aut consimilem, aut maiorem, aut
minorem agi rem in praesentia , demonstrare. Sivoratio aduersariorum fidem uidebitur auditoribus
strisse, id quod ei, qui intelligit, quibus rebus mdes fiat, facile erit cognituu oportet aut de eo ,
quod aduersari sibi firmismum putarint, ct maxime ii, qui audierint , probarint , primum te dicturum polliceri: aut ab aduersarij dicito exordiri, ab eo potissmum , quod isse nuperrime dis
rit; aut dubitatione uti, quid primum diras, autini potissmum loco respondeas cum admiratione. nam auditor cum eum, quem aduersarij perturbam a tum
202쪽
putant oratione, uidet animo firmissimo comt dicere paratum ; plerunque se potius temere asensisse, quam illum sine caussa considere arbitratur. Sin auditoris studii m defatigatio abali rami casa; in breuius, quam paratus fueris, esse dicturum, commodum ui polliceri , non miatourum aduersarium. Sin res dabit , non irati leo ab aliqua re noua aut ridicula incipere , aut
tempore qssae nata sit, quod gen*s strepit , acclamationem; aut iam parata, quae uel
apologum , uel fabulam a uel aliquam contineat irrisionem e aut, si rei dignitas adimet iocandi facultatem , aliquid triste , nouum , horribile , statim non incommodum est iniicere . nam ut cibi satietas o fastidium , aut subamara aliqua re
releuaturi, aut dulci Vitigaturo sic animus defessus audiendo, aut admiratione integratur, aut riseu renouatur. Ac separatim quidem , quae Oprincipio , ct insitinatione dicenda uidebantur , Mee seres te nunc quiddam breuiter θ' cor muniter de utroque praecipiendum ii detur. Exornium sentemiarum O grauitatis plurimum debet habere, O omnino omnia, quae pertinent ad dignitatem, continere in se ; propterea quod idntime faciendum en , quod oratorem auditori maxime commendat: splendoris , O festiuitatis, O concinnitudinis minimum; propterea quod ex bis si picio quaedam apparationis atque artificio-De iligentiae nascitur, quae maxime orationi m
203쪽
sunt certi a exordiorum , quaesummopere uitare oportebit,uulgare,commune, commutabile , to gum ,separatum , translatum, contra praecepta.
stare est,quod in plures caussas poteri accomnio- ' , co evise uideatur. Commune es , quod nihilo minus in hanc quam in contrariam partem caussae potest conuenire. Commutabile,quod ab ad- uersario potest leuiter mutatum ex contraria parte dici. Longum est, quod pluribus uerbis aut sentem tib ultra quam satis en producitur . Separatum, uod non ex ipsa caussa ductum est; nec ,sicut alia
quod membrum , annexum orationi. Translatum
est quod aliud confici quam caussaegenus postulat: uti quis docilem faciat auditorem,cum beDevole tiam caussa desiderat : aut si principio utatur , cum insinuationem res postulat . Contra prae repta es , quod nihil eorum eincit , quorum caussa de exordiis praecepta traduntur , hoc es , quod eum, qui audit , neque beneuolum , neque attentum , neque docilem ocit; aut , quo prostito nihil peius es , ut contra sit , facit. c de exordio quidem satis dictum es.' NARRATIO en,rerumgestarum ut nigestarum expositio. 2 arrationum tria sunt genera. Vnumgenus es , in quo ipsa caussa , ct omnis ratio controuersiae continetur. Alterum , in quo didire sto aliqua extra caussa aut chiminationis, aut simiιitudinis, aut delectationis non alienae ab eo ne-
204쪽
DE. INVENTIONE- gotio, quo de agitur , aut amplificationis caussat ter ponitur. Tertium genus eIt remotum a ciuili-hiu caussis , quod delectationis caussa non inutilicum exercitatione dicitur, oescribitur . par- reis ni duae, quarum altera in negotise, altera in personis maxime uersatur. Ea, quae in negotiorum expositione posita est,tres habet partes, fabulam floriam. rgumentum. Fabula es, in qua nec uerae, nec uerisimiles res continentur.cuiusmodilesio An gues ingentes aliter iuntii iugo. Historia est genares , ab aetatis nostrae memoria remota. quod I
nus , Appivis indixit Carthaginiensibus bellum. Argumentum est ista res,quae tamen fieri potuit. huiu modi apud Terentium. Ham is postquam excest ex ephebis Sosia. Illa autem narratio,quae uersatur in personis,eiu semodi est , ut in ea simul cum rebus ipsis personarum sermones , animi perstici possint , hoc modo: Venit ad mesaepe clamitans, Quid agis mitio ecur perdis adolescentem nobis' cur amat 'cur potat ἰ cur tu his rebus sumptus suggeris e
Vestitu nimio indulges: nimium ineptus es. Nimium ipse durus est, praeter aequum O bonum. Hoc in genere narrationis multa inesse debet fe- fiuitas, confecta ex rerum uarietate, animorum disimilitudine ,grauitate, lenitate, spe , metu,suspicione , desiderio , dissimulatione errore , misericordia, fortunae commutatione , in 'erato incommodo,subita laetitia sucundo exitu rerm . Verum haec .
205쪽
rariornamenta sumuntur. 2 Unc de narratione ea, quae, caussae continet expositionem, dicendum uidetur. Oportet igitur eam tres habere res, mise-
vir, ut aperta , ut probabilis sit. Breuis erit, si, unde necesse est, inde initium 'metur , O non ab ultimo repetetur: O si, cuius rei satis erit sum mam dixi se, eius partes non dicentur: nam saepe satis es quod factum sit dicere, non ut enarres quemadmodum sit factum e si non longius, quam quod scitu opus en, in narrando procedetur: O si nu lam in rem aliam transibitur: O si ita dicetur, ut nonnumquam ex eo , quod dictum sit, id, quod dictum non sit, intestigatur: O si non modo id, quod obes, uerum etiam id, quod nec obest , nec adiuuat, praeteribitur rosi semel unumquodque dicetur et si non ab eo, in quo proxime desitum erit, deinceps incipietur. et multos imitatio decipit brevitatis, ut, cum se breues putent esse , longi i
int: cum dent operam, ut res multas breuiter dicant, non ut omnino paucas res dicant, Onon quam necesse sit. naru plerisque breuiter dicere nudetur, qui ita dicit: Acces ad pedes, puerum euocaui: respondit: Quaesiui dominum, domi ne , gauit esse. Hic tametsi tot res breuiusinon potuit dicere, tamen, quia satis fuit dixisse, Domi negauit essest rerum multitudine longus. suare hoc quomque in genere uitanda es breuitatis imitatio,et non illus rerum non necessariarum I qηam uerbo- N q rum
206쪽
rum multitudine supersedendum . Aperta autem narratio poterit esse,si, ut quidque primum genunς
erit , ita primum exponetur, O rerum ac temporum ordo seruab ιtur; ut ita narrentur , ut genae. res erunt, aut ut potuissegeri uidebuntur. Hic co siderandum erit, ne quid perturbate, ne quid. coη- torte dicatur, ne quam in aliam rem transeatur, ne ab ultimo repetatur, ne ad extremum prodeatur,
ne quid, quod ad rem pertineat, praetereatur: Oomnino,quae praecepta de breuitatesunt,hoc quoque in genere sunt conseruanda . nam saepe res parum est intellecta longitudine magis, quam obscuritate narrationis. c uerbis quoque dilucidis uintendum es e quo de genere dicendum est in prasceptis elocutionis. Probabilis erit narratio , si in ea uidebuntur inesse ea, quae solent apparere jn ueritate, si personarum dignitates servabuntur , si caussae factorum extabunt,si fuisse facultates s ciundi uidebuntur, si tempus idoneum , si spatij
satis ,si locus opportunus ad eandem rem, qua de . re narrabitur, fuisse obtendetur: si res O ad eorum , qui agent, Naturam ,. e d ad uulgi morem, O ad eorum, qui audiunt, opinionem accommodabitur . ac ueri quidem similis. ex his rationiabus esse poterit . Istud autem praeterea considera' re oportebit, ne, aut cum obsit, narratio,aut cum nihil prosit, tunc interponatur; aut non loco, aut non quemadmodum caussa ponulat,narretur.Obentum, cum ipsius rei gestae expositio magnam excis
207쪽
an ruus rpit ensionem: quam argumentando, O caussam agendo lenire oportebit. quod cum acciderit,membratim oportebit' partes rei geHae dispergere in . caussam , O ad unamquamque confestim rationem accommodare ; ut uulneri praeso medicamentum
sit , O Odiumstatim defensio mitiget. P ihil pro-
dest narratio tunc, cum, ab aduersariis re exposi- . ra, nostra nihil interes iterum , aut alio modo nam rare: aut cum ab sese, qui audiunt, ita tenetur negotium , ut nostra nihil intersit eos alio pacto doc re et quod cum acciderit,omnino narratione supers dendum est. Non loco dicitur,cum non in ea parte orationis collocatur, in qua res postulat: quo de genere agemus tum,cum de dispositione dicemus e nam
hoc ad dispositi em pertinet. 2 on qMemadmodum caussa postulat, narratur, cum aut id , quod aduersario prodesi,dilucide, o ornate exponitur; aut id, quodipsum adiuuat obscure dicitur O n
gligenter i suare, ut hoc uitium uitetur, omnia torquenda sunt ad commodum suae caussae, contraria, quae praeteriri poterant, praetereundo; quae illius erunt euiter attingendo, Ja diligenter, enodate narrando. Ac de narratione quidem satis dicium uidetur. deinceps ad partitionem transeamus.
R E C T a habita in caussa partitio, istustremo perspumam totam escit orationem. Eius pamres duae sunt, quarum utraque magnopere a dape riendam caussam, O constituendam pertinet controuersiam. Vna pars es, quae, quid cum aduer
208쪽
1s conuenio, ct quid in controuersia relianeu tur , ostendit: ex qua certum quiddam designatuν
ariditori, in quo animum debeat habere occupatum.AAltera est, in qua rerum earum , de quibus:
erimus dicturi, breuiter expositio ponitur distribi
ta: ex qua conficitur , ut certas animo res icneat
auditor; quibus dictis , intelligat fore peroratum. Nunc utroque genere partitionis quemadmodum conueniat uti kbreuiter dicendum uidetur. Quae partitio, quid conueniat, aut quid non conueniat; ostendit, haec debet illud,quod conuenit, inclinare ad suae caussae commodum,hoc modo: interfectam. matrem esse a filio , conuenit mihi cum aduersariis. Item contra: Interfectum esse a Clitemnestra Ag memnonem, conuenit. 2Vam hic uterque Oid posuit, quod conueniebat; ct tamen suae caussae cum modo consuluit. Deinde,quid controuersiaesit, pornendum eIi in iudicationis expositione:quae quem , admodum inueniretur, ante distum est. Quae autem partitio rerum distributam continet expositionem , haec habere debet breuitatem, absolutionem, paucitatem: Breuitas est , cum nisi nec fra isarium nullum assumitur uerbum . Haec in hoc genere iccirco utilis est, quod rebus ipsis par-.tibus caussae, non uerbis, neque extraneis orna mentis animus auditoris tenendus en . Absoluti est, per quam omnia, quae incidunt in caussam. getiera, de quibus dicendum est, amplectimμr . in . qua partitione uidendum eIi , ne aut aliquod ge .
209쪽
rius utile relinquatur aut fero extra partitio vetii , id quod uitiosi um ae turpissimum est, inferatur . Paucitas in partitione seruatur, si, nera ipset rerum ponuntur , neque permine cum partibus implicantur . nam genus es, quod plures partes amplectitur , ut animat: pars est , quae suta eri generi ,οt equus. Sed saepe eadem res alijgenus, alij pars es. nam homo, animalis pars est; Thebani , aut Troiani, genus. Haec ideo diligemitus inducitur praeseriptio, ut, aperte intellectav nerali partitione , paucitas generum in partitio ne struari possi. nam qui ita partitur, ostendam propter cupiditatem, ct audaciam, O auaritiam aduersariorum omnia incommoda ad remp. perumnisse; is non intestexit, in partitione, exposito genere, partem se generis admiscuisset. nam genus es omnium nimirum libidinum cupiditas: eius autem generis sine dubio pars in auaritia. Hoc igitur uitandum eΠ , ne , cuius genus posueris, eius secum aliquam ψ diuersam, ac dissimilem partem ponas in eadem partitione. Quod si quod in genus plures incident partes , id cum in priama partitione caussae erit simpliciter expositum, distribuetur eo tempore commodi e , cum ad ipsum uentum erit explicandum in caussae dictione post partitionem. Atque illud quoque pertinet, ad paucitatem , ne aut plura , quam satis eΠ, d nonstraturos nos diramus, hoc modo: OIlendam aduersarios, quod arguimus , potuissesac
210쪽
π88 D E. I VINTI O ine; ct uoluisse , Ofecisse: nam ,fecisse, Omndere satis est. Aut cum in caussa partitio nulla sit , oecum simplex quiddam agatur, tamen utamur distributione, idq. perraro potes accidere o Ac sunt alia quoque praecepta partitionum, quae ad hunc
visum oratorium non tantopere pertinent,quae ue
santur in philosophia, ex quibus haec ipsa trannulimus, quae conuenire uidebantur, quorum nihil in ceteris artibus inueniebamus. Atque his de pamtitione praeceptis,in omni dictione meminisse oportebit , ut oe prima quaeque pars , ut exposita es in partitione ,sic ordine transigatur; omnibus explicatis,peroratum sit, hoc modo, ut ne quid posterius praeter conclusionem inferatur. Partitur apud Terentium breuiter oe commode senex in Andria, quae cognoscere libertum uelit: lEo pacto ct gnati uitam, O consilium meum cognosces, quid facere in hac re te uelim. itaque quemadmodum in partitione proposuit , ita
narrat primum gnati uitamd . . .
Vam is ponquam excessi ex ephebis Sosia, Liberius i tuendi fuit poterias.. Deinde suum consilium,
Deinde quid Sosiam uelit facere, id quodpostr nnim posuit in partitione , ponremnm dicite Id unc tuum est vicium. Quemadmodum igitur hic O ad primam quamque partem primum accest , O , omnibus absolutiss