Rhetoricorum ad C. Herennium libri 4. incerto auctore. Ciceronis De inuentione libri 2. Topica ad Trebatium. Partitiones oratoriae. Cum correctionibus Paulli Manutii

231쪽

ν Dr aris Rr MVs . a y 1 M L, istimo qui philosophiae dent operam,non arbiatrari deos esse. Similitudo autem in contrari', 'Oparibus , ct in iis rebus , quae sub eandem cadunt rasionem, maxime spectatur. In contrariis hoc modo : Nam si iis, qui imprudentes laeserunt, ignosci conuenit; iis, qui neceseris profuerunt, haberi gratiam non oportet. Ex ari ,sic: Nam ut locus sine portu, nauibus esse non potes tutus; sic an

reus sine fide, stabilis amicis non potes esse. In iis

rebus, quae sub eandem rationem cadunt, hoc modo probabile consideratur. Namsi Modra turpe non sportorium locare, ne Hermacreonti quidem turpe est conducere. Haec tum uerasunt hoc pactor suoniam cicatrix es, fuit uulnus . Tum uerisimilia, hoc modo osi multus erat in calceis puluis , ex

itinere eum uenire oportebat. Omne autem,ut.ce:

tas quasta in partes dictribuamus, probabile quod su itur ad argumentationem, aut signum est , an credibile ut iudicatum, aut comparabile. Signum est, quod sub sensem aliquem cadit, O quiddam significat: quod ex ipso profectum uidetur, quod aut ante fuerit, aut in ipso negotio, aut post liconsecutum ;' ct tamen indiget testimonis, O grauioris confirmationis , ut cruor , fuga, pastor, puluis,

O quae bis punt similia Credibile en, quod mensio teste auditoris opinione firmatur, hoc modo: d emo en, qui non liberos=os incolumes, O beatos esse cupiat.Iudicatum est res assensione,aut auctoritate , aut iudicio alicuius, aut aliquorum com- . 'κ 3 probata.

232쪽

probata. Id tribus in generibus spectatum, retagioso, communi, approbato. Religiosum est, quod

iurati legibus iudicarunt . Commune en, quod Omnes uulgo probarunt , O secuti sunt, huiu-ο- die ut maioribus natu assurgatur , ut supplicium misereatur. Approbatum en,quod homines , cum dubium esset , quale haberi oporteret , sua confli- tuerunt auctoritate , velut Gracchi patris factum,

quem populus R. ob id fatium , quod insciente cotilega in censura nihil gessi , post Censuram c solem

fecit. Comparabile autem est, quod an rebus diauersis similem aliquam rationem continet, 4 Eius

sunt partes tres , imago, collatio , exemplum . D mago en oratio demonstrans corporum aut natur

rum similitudinem . Collatio en oratio rem cum re ex similitudini e conferens . Exemplum est, quod rem auctoritate, aut casu alicuius horeinis , aut negotii eonfirmat , aut infirmat. Horstm exempla ct descriptiones in praeceptis elocutionis cognoficentur . Ac fons quidem confirmationis, ut facultas tulit , apertus en , nec minus inlucide, quam rei natura ferebat, de monstratus es. su admodum autem quaeque constitutio , O parseonstitutionis , ct omnis controuersia , siue in ratione ,siue inscripto uersetur , tractari debeat , O quae tu quasque argumentationes comentant ,singillatim insecundo libro de unoquoque genere dicemus . Inpraesentia tantηmmodo numeros, modos, partes argumentandi confuse O per se i U dispersimus:

233쪽

do ersimus: postdescripte O electe in genus quo

que caussae, quid cu'. conueniat sis hac copia digeremus . Atque inueniri quidem omnis ex his locis argumentatio poterit inuentam exornari, σcertas in partes distingui , O suauissmum es, σsumme necessarium , O gb artis scriptoribus maxime neglectum. Quareinde ea praeceptione nobis O in hoc loco dicendum uisum est,ut ad inuentionem argumenti absolutio quoque argumentandi adiungeretur. Et magηa cum cura diligentia locus hic omnis considerandus est: quod non rei solum magna utilitas en, sed praecipiendi quoque summa di ultas.

OMNIS igitur argumentatio aut per inductionem tractanda en, aut per ratiocinationem. Inductio es oratio, quae rebus non dubiis captat assensionem eius, quicum instituta es: quibus asesensionibus facit, ut illi dubia quaedam res, propter similitudinem earum rerum, quibus assensit, probetur et uelut apud Socrati m Aeschinem demonstrat Socrates, cum Xenophontis uxore , O cum ipso Xenophonte Alpinam locutam. Dic mih quaeso, Xenophontis uxor, si uicina tua melius habeat aurum, quam tu habes ; utrum illius, a tuum malis j Illius, inquit. Quod si uenem O ceterum ornatum muliebrem pretii maioris habeat, quam tu habes; tuum ne, an illius malis j Illius uero, respondit. Age, inquit ,si uirum ista meli rem habeat, quam tu habet; virm ηe tuum, ass

234쪽

μμ I

liti

a ira bin

235쪽

eo , quod concedi uolumus, cuius caussa similit dines adhibitaesunt. Tertia ex conclusione, quae

aut confirmat concessonem, aut, quod .ex ea conficiatnr , ostendit Sed quia non satis uidebitur alicui dilucide demonHratum nisi quod ex ciuili caussarum genere exemplum subiecerimus; videtur huiusmodi quoque utendum exempla; non quo praeceptio disserat, aut aliter hoc in sermone, a que in dicendo sit utendum; sed ut eorum uola tali satisfiat, qui, quod aliquo in loco uiderint, alio in loco,nisi demonstratum es, nequeunt agno scere. Ergo in hac causa , quae apud Graecos es peruagata , quod Epaminondas Thebanorum imperator ei, qui sibi ex lege praetor successerat. exercitum non tradidit , O , cum paucos ipse dies

contra legem exercitum tenuisset, Lacedam inios funditus uicit, poterit accusator argumentatione uti per inductionem , cum scriptum legis comtra sententiam defendat , ad hunc modum e Si i

dices , id quod Epaminondas ait legis scriptorem sensisse , adscribat ad legem , ct addat exceptionem hanc, extra quam si quis resp. caussa exerciatum non tradiderit, patiemini e non opinor. Quod si uosmet ipsi, quod a uestra religione, O sapιe tia remotissmum ent , istius bonoris caussa hane eandem exceptionem , iniussu populi ad legem a scribi iubeatis ,populus Thebanus patietur ne id fieri j profecto non patietur. Quod ergo adscribi

ad legem nefas si id sequi , quasi adscriptum sit,

rectum,

236쪽

L I2πR . P R I M v sti Mib rectum uobis uideatur c Thoui uestram intelligem e tiam . non potes ita uideri, iudices.. Quod si si s. teris corrigi neque ab isto , neque a uobis scripto , ris uoluntas potes; uidete , ne multo indignius Mid u iudicio uestro mutari, quod ne uerbo qui dem commutari poten. c de inductione quidem' satis in praesentia dictum uidetur . 2 une dei

is, ceps ratiocinationis uim o naturam considere, musa. Ratiorinatio es oratio ex ipsa re probabilei, aliquid eliciens , quod expositum oe perse cognia ρ tumsua se ut O ratione confirmet. Hoc de genere ii qra diligentius eonsiderandum putauerunt , cum ii, idem usu dicetai sequerentur, paullum in praecia is piendi ratione dissenserunt. nam partim quinqueae eius partes esse dixerunt; partim non plus quam, in irra partes posse distribui putauerunt. eorum

t. controuersium non incommodum uidetur cum utro in inmque ratione exponere. nam ct breuis est, O, non eiusmodi , ut alteri prorsus nihil dicere phteni, tur ; O locy s hic nobis in dicendo minime neglias. genos uidetur , Qui putant in quinque distribuiis parte oportere, aiunt primum conuenire exponereis sum m argumentationis , ad hunc modum : Μ tius accurantur quae consiliogeruntur , quam quae, sine .consilio administrantur; Hanc primam partem ii, numeranto eam deinceps rationibus varisei, O ii qμam copiosi is uerbis approbari putant oporte si re oc modooDomus ea, quae ratione regitur , O-i innitas instructior es rebus , o apparatior , qua

237쪽

nistrantur . nihil autem omnium rerum Delius quam omnis Vundus , adminintratur : consilio igitur mundus administratur. Quinque auitam igitur hoc pacto putant esse argumentationem. Qui autem tripertitam esse dicunt, ij non aliter putans tractari oportere argumentationem, sed partitionem horum reprehendunt. negant enim neque a propositione , . neque ab assumptione approbationes earum separari oportere ; neque propositionem absolutam, neque assismptionem sibi perfectam uider quae approbatione confirmata non sinquare , quas illi duas partes numerant, propositionem , ct approbationem ,sibi unam partem ui

deri propositionem: quae si approbata non sit, propositio non sit argumentationis. item , quae ab iliis assumptio , O assumptionis approbatio dicitur 4 eandem sibi assumptionem solam uideri . Ita sit , uxeadem ratione argumentatio tractata , aliis tripertita , aliis quinquepartita uideatur. Quare euenit , ut res non tam ad usum dicendi pertineat, quam V rationem praeceptionis. Nobis autem commorior ilia tartitio uidetur esse , quae in quinque partes distributa en , quam omnes ab Aristotele , O Theophraso profecti , maxime secuti sunt. nam quemadmodum illud superius genus argumentandi , quod petr inductionemD-mitur , maxime Socrates O Socratici tramusrunt; sic hoc , quod per ratiocinationem expoliatur, summes ab Arsqtele . atque Peripatetia

238쪽

ris Theophrasto stequentatum, deinde a rhetoribus iis, qui elegantissmi, ataue artificiosi mi putati sunt . Quare autem nobis illa magis partitio probetur, dicendum uidetur, ne temere secuti putemur: O breuiter dicendum, ne in huiusmodi rebus diutius, quam ratio praecipiendi postulat, commoremur. Si quadam in argumentatione satis estriti propositione, ct non oportet adiungere approbationem propositioni; quadam autem in argumentatione iis ima eu propositio, nisi adiunctasit V probatio separatum quiddam es a propositione approbatio . quod enim adiungi , O separari ab ali quo potes, id non potest idem esse, quod es id, ad quod adiungitur , ct a quo separatur. M autem quaedam argumentatio, in qua propositio non indiget approbatione , O quaedam, in qua nihil valet absque approbatione, ut ontendemus. separata est igitur a propositione approbatio. Ostendemus au tem id, quod pollicitisumus, hoc modo: Quae propositio inst quiddam continet perspicuum, quod conflare inter unes necesse es,hanc uelle approbare, O firmare ..ibit attinet. Ea es huiusmisi: Si, quo die ista caedes mae facta est, ego Athenis eo die fui, interesse insaede non potui. Hoc quia perspicue uerum erim bilattinet approbari. Quare

assumisatim oportet isoc modo: Fui autem Athenis eo die.hoe si non consta indiget approbationis; qua inducta, complexio consequetur: igitur in caede interesse non potui: Est igitur quaedam proposi

239쪽

eio, quae non indiget approbatione enam esse quindem quandam, quae indigeat , qui attinet ostende Te, quod cuiuis facile perspicuum est' Quod si ita est; ex hoc, ct ex eo I quod proposiutramus hoc cons citur,separatum esse quiddam a propositio se approjationem. Si autem ita est; falsum est non esse plus,

quam tripartitam argumentationem: Simili modo

'liquet; alteram quoque approbationem separatam esse ab assumptione . nam si quadam in argumenta 'rionesaetis es uti assumptiones ρο ηος oportet adii gere ansobationem assumptioni; quadam au tem in argumentatione in rma est assumptio , nisi adiuncta sit approbatio sepa ratum quiddam est extra assumptionem approbatio .es autem regumenta tio quaedam, in qua assumptio non indiget apyrotationis; quaedam autem,in qua nihil valet sine approbatione, ut ostendemus. separata est igitur ab assumptione approbatio. Ostendemus autem quod polliciti sumus; hoc modo. Quae per stimam omnibus ueritatem continet assumptio , nihil indiget approbationis. ea est huiusmodi Gi oporte apere , dare operam philosophiae coiruenit . baec propositio indiget approbationis . non enim persticua' est,neque constat inter omnes: propterea quod multi nihil prodesse philosophia plerique etiam obesse arbitrantur. Mumptio perspicua est haec: Oportet aut sapere . hoc autem quia ipsum exre perspicitur , o uerum esse intelligitur, nihil attinet , approbari. Quare Ilatim conclauenda es argimen

240쪽

4 v ε-3 v v 3 η aratio: Igitur dare operam philosophiae onuenit. Es ergo assumptio quaedam, quae approhationis non indiget : nam , quandam indigere , per1picuum

es. separata es igitur ab assumptime approbqtio.

Falsum ergo est , non plus quam tripartitam argumentationem. Atque ex his illud iam perspicuum es, esse quandam argumentationem , in qu

neque propositio , neque Humptio indigeat approbationis, huiustmodi, ut certum quiddam O breuς exempli caussa ponamus: Summo si operesapie tia. petenda s s summo etiam opere stultitia u tanda est e sun opere autem sapientia petenda es; lithrsummopere stultitia uitanda es. Hic assumptio, σφropositio peroicuses Ir quare neutra quoque indiget approbatione . Ex his omnibus illud penpicuum est, approbationem tum adiungi tum non adiungi. Ex quo cognoscitur, neque in propositioncineque in assumptione contineri approbationem; sed utranque,suo loco positam , uiam suam tamquam certam ct propriam obtinere . Quod si ita es, commode partiti sunt illi, qui in quinque

partes distribuerunt argumentationem Quinque sunt igitur p/rtes eius argumentationis, qMae per ratiocinationem tractatur: Propositio , per quam ' breuiter locus is exponitur, ex quo omnis uis oportet emanet ratiocinationis. Propositionis approbatio, per quam id, quod breuiter expositum ess r

tiovibui asmatum, probabilius oe apertius M. I ptio , Πν quam id, quod ex propositione ad