Rhetoricorum ad C. Herennium libri 4. incerto auctore. Ciceronis De inuentione libri 2. Topica ad Trebatium. Partitiones oratoriae. Cum correctionibus Paulli Manutii

311쪽

tonstitutumesia thra lagit a ex legibu ο gnosci oportebit. His erget partibus iuris quid

quid .aut ex im re, aut simili, aut ex maiore, aut ex minorei nascisidebitur , quemque at endere , atque elicere pertentando unamquamque par tem iuris opstraebiu . . Locorum autem Gmmunium,

quopiam, ut alite dictum est, osunt gener quorum alterum dubiac rςi , alterum certi esqntinet amplificationem, quid ipsa caussa det, O quid augeri per communem lo cum post, oporteatis considerabitur. ram in omnes incidant ,h-ci praescribi non. possunt : in plerisque fortasse ab auctoritateiurisconsultorum contra ausioritatem dici oportebit. Attendendum es quiem in hac, ct in omnibus, num quos locos communes, praeter eos , quos exposuimus , ipsa res oriendat: Ponc iuridiciale genus , en partes: ejus conse

- LURIDICIALIs encin qua aequi ct iniqui natura, ct praemui aut poenae ratio quaeritur. Huius partes sunt duae , quarum alteram absolutam, alteram assumptiuam nominamus . Absola

o abscondite, sed patentius ct expeditius re- non recti quaestionem continet. Ea es bul fimovi Cum Thebani Lacedaemonios bello supera uissent , O fere mos esset Grajs, cum interse bel ιμm gessissent, ut η, qui ulcissent , ππhaeum. alia quod in finibus flatuerent uictoriae modo in prae-

312쪽

. i I 2 E R a s 3 C varia V s dis sentu declarandae caussa ton ut in perpetuum beia si memoria maneret, aeneum natuerunt trophaeum. Accusantur apud Amphictyonas, id en, apud commune Gracliae concilium. Intentio es, oportuit. Depulsio est, Oportuit. Quaesio est, oportuerit ne . Ratio est, Eam enim ex bello gloriam uirtute peperimus, ut eis aeterna insignia po- seris ngris relinquere uellemus: . Infirmatio est, Attamen aeternum inimicitiarum monumentum Graios de Graiis statuere non oportetia Iudicatio est, Cum summae uirtutis celebrandae caussa Grai' de Graiis aeternum inimicitiarum monumentum statuerint recte ne, an contra fecerint . Hanc ideo ratioηem subiecimus, ut hoc caussae genus ipsum, de quougimus, cognosceretur. 2 Iam si eam supposuissemus, aua fortasse usi s ut P on enim iuste, neνη pie bellum gessistis ; in relationem criminis

dilaberemur, de qua pori loquemur. Vtrumque autem caussae genus in hanc caussam incidere perspicuum ea. In hanc argumentationes ex iisdem locis sumendae sunt, atque in caussam negotialem, de qua ante dictum es. Locos autem communes ct ex caussa ipsa ,si quid inerit indignationis, aut con quesionis, o ex iuris utilitate , O natura multos

O graues sumere licebit, O oportebit, si caussae

dignitas uidebitur postulare . 'Nunc assumptiuam partem iuridicialis consideremus . Assumptiua igitur tunc dicitur: cum ipsum ex se factum probari non potes, aliqηο autem foris adiuncto argume

313쪽

268 Bac DNVENTION a tbdefenditur. Eius partes sunt quattuor , comporario , relatio criminis , remotio criminis, conceseso: Comparatio: en cum aliquod factum , quod per se imum non sit trobandum , ex eo , cuius id caussamosi, defendituri ea es huiusmodi : Quia tam imperator , cum ab hostibus circumsideretur, ndique Agere usto modo posset , depactus en cum eis , ut arma O impedimenta relinqueret , milites e ceret ditaq. fecit: armis impedimentis amisese, praeter stem milites conseruauit a accusatur maiestatis. Incurvit huc definitio', quid sit laedere materiatem Ued nos hunc docum , de quo agimus, consideremus. Intentio est, ri on oportuit arma ct impedimenta relinquere . Depulsio est ; Oportuit. Messio est, oportueritne isto est, lites enim omnes periissent. Infirmatio es , aut coniecturalis,m onperit sent: 'aut altera coniecturalis, Nyn ideo fecisti. Ex quibus seunt iudicationem, Periissent nee

Ideo ne fecerit . aut haec comparatia , cuius nunc indigemus, At enim satius fuit amittere minlites, quam arma ct impedimenta hostibus concedere. Ex qua iudicatio nascitur: Cum omesperiaturi milites essent nisi ad hanc pactionem uenissent, utrum satius fuerit amittere milites, an ad hanc tondicionem uenire. Hoc caussae genus ex his locis tractari conueniet . Oportebit adhibere ceterarum quoque constitutionum rationem atque praecepta, sic maxime coniecturis faciendis infirmare illud, quod cura eo, quod crimini dabitur, ij, qui accus da buntur,

uae id

314쪽

buntur, comparabunt. Id fiet, si aut id, quodῶ- a cent defensores futurum fuisse, nisi id factumessuerit quo defacto iudicium est futurumsuisse negabitu,r aut si aliaratione, ct aliam ob caussam, ac dic ei se reus fecim demonstrabitur factuim, Urais rei confirmatio, item contraria de lane in rἀιt: matio ex coniecturali conBitutione 1'metur. Sin autem certo nomine malefici uocabitur in iudiam cium , sicut inhac caussa, cpam maiestatis accerit situro definitione ct definitionis praeceptis ni o u portebit . Atque haec quidem plerunque in hocge

in nere incidunt, ut coniectura o definitione utem.

a dum sit. Sin aliud quoque aliquod genus incidet re eius generis praecepta licebit huc pari ratio transferre. 2Nam accusatori mρximo es in qudi laborandum, ut id ipsum factum, propter quod sicii bi reus concedi putat oportere, quamplurimis in-c firmet rationibus. Quod facile in ,si quampluri mis conuitutionibus qggrediatur id impν

Ipsa autem comparatio separata a ceteris generi bus controuersiarumsic exs ui considerabitur,si illud, quod comparabituri, aut non honerium,a non utile, aut non necessarium fuisse, aut nonian topere utile, aut non tantopere honenum, mu tantopere necessarium fuisse de iistrabitur. De- inde oportet accusiatorem illud, quod ipse argitat, ab eo, quod defensor comparat, separa .. Id a tem faciet ,si demontirabit ηon ita erisolere, ne, que oportere, neque es erationem, quare hoc pro

315쪽

λο diso Da. INUENTIO Napter hoc fiat , ut proptersalutem militum ea, quae Mutis caussa comparata sunt , hostibus tradantur. Postea comparare oportebit cum beneficio malem erum , O omnino id, quod arguitur, cum eo, quod factum ab defensore laudatur,aut faciendum fuisse demontiratur, contendere, O, hoc extenuando, maleficii magnitudinem simul adaugere . Id feri poterit, si demonstrabitur , honesius, utilius, m gis necessarium fuisse istud,quod uitarit reus,quam illud, quod fecerit. Honesti autem, O utilis, ct necessarus uis O natura in deliberationis praeceptis cognoscetur . Deinde oportebit ipsam illam

comparativam iudicationem exponere tamquam caussam deliberativam, de ea ex deliber tionis praeceptis deinceps dicere. Sit enim haec iudicatio, quam ante exposuimus: Cum omnes perituri milites essent, nisii ad hanc pactionem uenissent; trum satius fuerit perire milites, an ad hanc p etionem uenire. Hoc ex locis deliberationis, quasi aliquam in consultationem res ueniat, tractari oportebit. Defensor autem, quibus in loris ab accusatore aliae constitutiones erunt inductae an iis ipse quoque exi sdem constitutionibus defensionem comparabit: ceteros autem omnes locos, qui ad ipsam comparationem pertinebunt, ea contrario tractabit. Loci autem communes erunt accusatoris , is eum, qui, cum de pacto turpi aliquo, aut inutili , aut utroque fateatur, quaerat tamen aliquam defensionem,m facti inutilitatem, aut turpitudinera

tari

316쪽

. LIBAR. s A seu nus eisidignatione proferne . Defensoris es nullum factism inutile , neque turpe , neque item utile , neque honeItum putari oportere nisi quo animo, quo

transere P qua de caussa factum sit intelligatur .

cui locus ita communis es , ut bene tractatus in 'Hac caussa magno ad persuadendummomento futurus' o Et alter locus , per quem magna cum ampli catione beneficii magnitudo ex utilitate , aut honestate , aut facti necessu ne demonstratur. Et tertius ,per quem res expressa uerbis, antedin

Ios eorum . qui audiunt; ponitur , ut ipsi se quoque idem facturos fuisse aerbit ur, si sibi illa res atque ea faciendi caussa per idem tempus accidisset. R

latio criminis est cum reus id, quod arguitur, co fessus, alteriusse inductum peccato urefecisse de monstrat Ea est huiusmodi. Horatius, occisis triabus Curiatibus , ct duobus amissis statribus, domum se uictor recepit. is animaduertit sororem fluium de statrum morte non laborantem ,sponsi a tem nomen appellantem identidem curiatis cum gemitu lamentatione, indigne passus , uirginem occidit: accusatur. Intentio est, Iniuria sorore

Occidistri eou b est Iure occidi. Luaestio est,

Iure nς occiderit. Ratio est, illa enim hostium mortem lugebat , statrum negligebat , me O populum uicisse molese ferebat . Infirmatio es , Tamen a tre indei natiui necari non os ortuit. ex qua iudicatio fit , cum Horatiastatri mortem negligeret , hostium lugeret, ct de statris O populi

317쪽

facere ipse, qui nunc accusat, uoluisset, ne hoc qui dem ipso quidquam opus fuisiet iudicio: si uero cesteri quoque idem faciant, omnino iudicium nullum futurum. Postea demonDirabitur, ne si iudicio quidem ilia damnata esset , in quam id crimen ab reo conferatur, potuisse hunc ipsum de illa supplicium sumere. Quare esse indignum,eum,qui ne de damnata quidem poenas sumere potisisset, de ea Iuppliciusumpsisse, quae ne adducta quidem sit in iudiciuυ. Deinde postulabit, ut legem, qua lege fecerit, pro

ferat . Deinde quemadmodum in coparatione praecipiebamus , ut illud, quod comparabitur, exte- . nuaretur ab accusatore quammaxime: sic in hocgenere oportebit illius culpam, in quem crimen transferetur, cum huius maleficio, quise iurefeci' dicat , compaHre . Ponea demonstrandum eri , non esse istud eiusmodi, ut ob id hoc fieri conueniret . 'Extrema est, ut in comparatione, sumptio iudica- 'tionis, de ea per amplificationem ex delibera tionis praeceptis dictio. Defensor autem, quae per alias constitutiones inducentur,ex ijs locis,qui tra-'ditisunt, infirmabit. V m autem relationem comprobabit, primum augendo eius, in quem refert crimen, culpam O audaciam', O quammaxime per indignationem, si res feret, iuncta conquesio ne, ante oculos ponendo. Postea leuius demonstrat, do reum punitum,quam sit ille promeritu ossuum supplicium cum illius iniuria conferendo Desnde oportebit eos locoti qui ita erunt ab accusatore tra

318쪽

27 DE. INVENTIO Namti , ut refelli, O contrariam in partem conuerti possint, quo in genere sunt tres extremi, contra rijs rationibus in mare. Illa autem acerrima a cusatorum criminatio, per quam perturbationem

fore omnium iudiciorum demonstrant , si de in demnato supplici,sumendi poterias data sit, leuabitur . Trimum si eiusmodi demonstrabitur iniuria, ut non modo uiro bono, uerum etiam homini libero videatur non fuisse toleranda. Deinde ita perspicua, ut ne ab ipso quidem, qui iecisset, in dubium uocaretur. Deinde eiusmodi, ut in eam is maxime de buerit animaduertere, qui animaduertit, ut non

tam rectum, non tam fuerit honestum in iudicium illam rem peruenire, quam eo modo, atque ab eo uindicari , quo modo, ct a quo sit uindicata. To- flea sic rem fuisse apertam, ut iudicium de ea res ri nihil attinuerit. Atque hic demonstrandu ext rationibus,et rebus similibus, permultas ita atroces, et 'perspicuas res se,ut de his non modo non necesse sit , sed ne utile quidem, quis mox iudicium fiat, exspectare. Locus communis accusatoris in eum, qui cum id , quod arguitur, negare non posset, thmen aliquid sibi spei comparet ex iudiciorum per turbatione. Atque hic utilitatis iudiciorum demon ratio, ct de eo conquestio, qui supplicium dederit indemnatus: tu eius autem, quisumpserit, asdaciam ct crudelitatem indignatio. iab defensore, in eius, quem ultus sit, audaciam sui conquenione, rem non ex nomine ipsius negotii ,sed ex cons

lis h

319쪽

lio eius , qui fecerit, O caussa , O tempore conmorari oportere: quid mali futurum sit, aut ex iniuria aut ex scelere alicuius , nisi tanta , ct tam peripima audacia ab eo , ad cuius famam, aut adparentes , aut ad liberos pertinuerit, aut ad alia quam rem , quam caram esse omnibus aut necesse es, asiloportet esse , fuerit uindicata. Remotio criminis est , cum eius intentio facti, quod ab aduersario infertur, in alium, aut in aliud dimou tur. Id fit bipertito. Nam tum caussa, tum resipsa remouetur. Caussae remotionis hoc nobis exempso fit : Mocti quosdam legarunt Athenas . Legatisquaesores sumptum, quem oportebat dari, non dederunt. Legati profecti non sun e accusantur . Intentio est. Proficisci oportuit. Depulsio est. Non oportuit. Quaesio est, Oportuerit ne . Ratio es , sumptus enim,qui de publico dari solet, is ab quaestore non est datus. Infirmatio e1j, Vos tamen id, quod publice uobis datum erat negotii conficere o portebat. Iudicatio est , Cum iis, qui legati erant, sumptus , qui de publico debebatur , non daretur,

oportuerit ne eos conficere nihilo minus legationem. Hoc in genere primum , sicut in ceteris, si quid aut ex coniecturali, aut ex alia constitutione

sumi post, uideri oportebit . Deinde pleraque ex

comparatione , ct ex relatione. criminis in hanc quoque caussam conuenire poterunt. accusator

autem istum,cuius culpa id factum prius dicet,primum defendet,si poterit : sin minus poterit, nega S a bit

320쪽

bit ad hostiudicis illius ,sed huius, quem ipse a cum , culpam pertinere. Postea dicet suo quem que ossicio consedere oportere: nec si ille peccasset, huaic oportuisse peccare . Deinde, si illa deliquerit, separatim illum ,sicut hunc, accusari oportere, O

non cum huius defensione coniungi istius accusationem. Defensor autem cum cetera, siqua ex alsis incident constitutionibus, pertractarit, de ipsa r motione sic argumentabitur . Primum, cuius a ciderit culpa, demonstrabit. Deinde, cum id ali

na culpa accidisset, ostendetse aut non potuise,aut non debuisse id facere, quod accusator dicat oportuis . Ouod non potuerit, ex utilitatis partibus , in quibus es necessitudinis uis implicata, demo strabit. Quod non debuerit, ex honestate considerabitur. De utroque distinctius in deliberativo nere dicetur. Deinde omnia facta esse ab reo quae in ipsius fuerint potestate: quod minus quam comenerit factum sit, culpa id alterius accidisse. Deinde in alterius culpa exponenda demonstrandum est, quantum uoluntatis oe Rudii fuerit in ipso id signis confirmandum huiusmodi, ex cetera diligentia , ex ante facitis, aut di iis, atque hoc ipsi utile Disie facere, inutile autem non facere, O cum cetera uita magis hoc fuisse consentaneum , quam quod propter alterius culpam non fecerit. Sin au nem non in hominem certum Jed in rem aliquam caussa dimouebitur, ut in hac eadem re, si quaestor mortuus esset, idcirco Legatis pecunia data non

est,