장음표시 사용
331쪽
confectatus est, ct confecit. . Romam rediit rium, pum ab senatu postulat. Hic, ut O in deprecatione , nihil ad nos attinet , rationibus , , i inn mationibus rationi supponendis ad iudicationem peruenire: propterea , quod , nisi alia quoque incidet constitutio , aut pars constitutionis , simplex erit iudicatio, o in quaestione ipsa continerebitur . in deprecatione huiusmodi, Oporteat ne poena assci. in hac huiusnodi, Oporteat ne prae mium dari. Nunc ad praemj quaestionem appositos locos exponemus. Milo igitur praemij quattuor es in partes diIlributa, in beneficia , in homι-nem in praemij genus , in facultates. Beneficia ex sua ui, ex tempore , ex animo eius , qui feceriti, ex caussa considerantur . Ex sua ui quaerentur , hoc modo: magna, an parua; facilis,an diocilia isingularia sint, an uulgaria; vera, an falsa quadam ex oratione bone lentur. Ex tempore autem , Si tum cum indigeremus , cum ceteri non possent ,
aut nollent opitulari , si tum cum stes deseruisset , opitulatus sit. Exanimo, si non sui commodi causisa ,sed eo consilio fecit.omnia, ut hoc conficere posset .,Ea casu, Si non fortuna, sed indoria , factum uidebitur ; aut si industriae fortuna obflitisses ..in hominem autem , uuibus rationibus uixerit: quid sumptus in eam rem , aut laboris insum erit: O , si quid aliquando tale fecerit, num alieni laboris , aut deorum bonitatis praemiusibi posuist: num aliquando ipse talem ob caussam M. aliquem
332쪽
aliquem praemio asci negarit oportere 2 aut ni miam satis pro eo, quod fecerit dronos habitus φ. aut num necesse fuerit ei facere id, quod fecerit aut num huiusemodi sit factum, ut,nisi fecisset,seupplicio dignus esset, non, quia fecerit, praemior aut num ante tempus praemium petat, et spem incertam certo uendicet praetior aut num, quo supplietum aliquod uitet, eo praemium ponulet, uti de se praeiudicium factum esse uideatur. Iu praemij autem genere, quid, o quantum, O quamobrem po- suleturio quo quanto quaeque res praemio diaina sit, considerabitur. Deinde apud maiores qui us hominibus, ct quibus de cavis talis bonos sit
habitus, quaeretur. Deinde ne his honos nimium pervagetur. Atque his eius, qui contra aliquem praemium postulantem dicet, locus erit communis praemia uirtutis oe oocu sancta ct casta em oportere, neque ea aut cum improbis communicari, aut in mediocribus hominibus peruulgari.Et alter inus homines uirtutis cupidos fore uirtutis praemio peruulgato. Quae enim rara O ardua sint, ea ex praemio pulchra O iucunda hominibus uideri . 'tertius,si exinant qui apud maiores nostros ob gregiam uirtutem tali honore dignatisunt, nota ne desiua gloria, ct m pari praemio tales homines a ei uideant, deliberari putent ' O eorum enumera tio , cum eis, quos contra dicat, comparatis. Eius autem, qui praemium petet, facii sui ampli
sicatis , O eorum , qui praemio assecti sunt, cum e
333쪽
suis factis contentio. Deinde ceteras Evirtutis*ν dio repulsum iri,si ipse praemiononsitassectus.Firi
cultates autem considerantur , cum aliquot pecuniarum praemium poIlulatur, in quoi utrum copia, ne sit agri , nectigalium, pecuniae an penuri se consederatur. Loci communes , facultates augereunon minuere oportere ;O impudentem esse , qui, pro beneficio non gratiam , uerum me rcedem stulet: contra autem, de pecunia ratiocinari, fordia, dum esse, cum de gratia referenda deliberetur ese non pretium pro facto,sed honorem, ita ui filii gratum sit is pro beneficio postulare. Ac dccovstimtionibus quidem satis dictum est : nunc de iis co trouersiis , quae in scripto uersantur, dicendum
-VLN scripto uersatur controuersia , cum exscriptionis ratione liquid dubii nascitura Ium ex amibiguo , ex scripto O sententia , ex contrari' legi bus , ex ratiocinatione, ex definitione. Ex ambia guo autem nascitur controuersia: cum, quid sen ritscriptor , obscurum eB, quodscriptum duas pia res ue res significat, ad hunc modum: Pater fami lias, eum filium heredem faceret, vasorum argenteorum centum pondo uxorisuaesio legauiteHeres meus uxori meae uasorum argenteorum pondo ten, tum,quae uolet, to. Tost morte eius i asa magnificea,et pretiose caelata petit a filio mater illest,quae ipse uesset, debere dicit.Primu ,si fieri poterιt, de monstrandum es non esse ambigue scripsis v pro'
334쪽
pterea quod omnea in consuetudine sermonis sic utisolent eo uerbo mi limbus siem rasentent ut, in qua is, qui dicet , accipiendum esse demon ser bit. Deiode ex superim inferiore scriptura docendum id, quodqMaeratur, fieri pessimum. Quare si ipsas aratim exse uerba considerentur, omnia aut pleraque Πmbigua usum tria Quae autem ex omni consideratascriptura perspicua stant, haec ambigua non oportere existimari. Deinde qua in sententia scriptor fuerit, ex ceteris eiusscriptis , . factis , dicitis, assimo, atque uita eiushumi oportebit, ct eam ipsam scripturam , in qua inerit iliud ambiguum, de quo quaeritur , totam omnibus ex partibus pertentare,si quid aut ad id appositum cicuod nos interpretemur, aut ei, quod aduersarius intelligat , aduersetur. Nam facite, quid ueriumΘle sit eum uotasse qui scri sit, ex omni scriptura, ct ex persona scriptoris , atque i s rebus, quae persionis attributaesunt , coorderabitur. Deinde erit demonstrandum ,si quid ex ipsare dabitur facultatis id, quod aduersarius intelligar, multo min scominode feri posse, quam id quod nos accipim quod illi s rei neque adminiuratio, neque exitus:llus exteta. nos quod dicamus , facile ct commode transigi posse; ut tu hac lege cmbit. enim prohibet fictam exempli loco ponere, quo facilius res iness,-σaturo meretrix coronam auream ne habeto: μ mbuerit, publicasio. Contra eum, qui meretrιcem publicari dicat ex lege oportere, posset dici, nepetr adminι-
335쪽
administratio nem esse ullam publicae meretricis, neque exitum legis in meretrice publicanda: at in auro publicando O adminiΩrationem, O exitum facilem esse,=incommodi nihil inesse. Ac diligenter illud quoque attendere oportebit, num isto probato, quodsiduersarius intestigat, utilior res, aut honestor, aut magis necessaria Ia smptore negle-Na uideatur . Id fiet, si id, quod nos demonstr biamus honestum, aut utile, aut nece lsarium demo Hrabimus eo si id, quod ab adue Uariis dicetur, minime eiustmodi dicemus esse. Deinde si in lege erit
ex ambiguo controuersia, dare operam oportebit, ut de eo , quod aduersarius intelligat , alia in lege cautum esse doceatur. Permultum autem proficiet
istud demonstrare, quemadmodum scripsisset ,si id ,
quod aduersarius accipiat sera aut intelligi uolui)Ffet: ut hac in caussa, in qua de uasis argenteis quae 'ritur, possi mulier dicere,nihil attinui spei adscribi
quae uolet in heredis uoluntati permitteret: eo enim non adscripto, nihil inesse dubitatioriis, quin heres, quae ipse uellet, daret. Amentiae igitur fui , cum heredi uellet canere, id ady cribere,quo non adscripto nihilo minus heredi, caueretur. Qua re hoc genere magnopere talibus in caussis ut oporrebitrii hoc modo scripsisset, isto Merbo U s non esset, non isto loco uerbum istud collocasiet. Nam ex his sententiastriptoris maxime peripicitur, Deinde, quo temporescriptum sit, quaerendum ςLt, ut, quod eum uoluisse in eiusmodi tempore uerisimilei, T 2 sit,
336쪽
sit intelligatur. Tosi ex deliberationis partibus, quid utilius: O qmd botiolius, ct illi ad scribendum,et his ad comprobandum sit, demonstrandum rct ex lus si quid a plificationis dabitur, communibus utrimque locir uti oportebit. Exscripto sentci iura controuersia consistit , cum riter uerbis ipsis, quae scripta sint , utitur ': alter ad id , quod scriptorem sensisse dicet, omnem adningit dictionem . Scriptoris autem sententia ab eo, qui sententia se defendet, tum semper ad idem spectare
idem uelle demonstrabitur: tum ex facto, aut ex uentu aliquo ad tempus id, quod instituit, accommodatur. Sempcr ad idem spectare, hoc modo: Paterfamilias cum liberorum nihil haberet , uxorem autem haberet, in testamento ita scripsit: Si mihi filius genitus fuerit unus , plures ue , is inibi heresso. Deinde quae assolent. Poneis, Si filius ante moritur, quam in tutelam suam ueneris , tu mihi, dicebat, secundus heres esto. Filius non es uatus , ambigunt aguati cum eo , qui est heres, si filius ante , quam in tutelam ueniat , mortuus sit . In hoc genere non potest hoc dici, ad tempus, aut ad euentum aliquem siententiam scriptoris vortere accommodari: propterea quod easola demonstratur, qua stetres ille , qui contrascriptum dicet, suam esse hereditatEm defendit. Igiterum 'autem genus eni eorum , qui sentetitiam inducunt: in quo non simplex uoluntas scriptoris Uenditur, quae in omne te pus ,
O in omne facti m idem ualeat; se deae quodam fa-
337쪽
cto , aut euentu ad tempus interpretanda dicitur Ea partibus iuridicialis assumptiuae maxime sustinetur . 'Nam tum inducitur comparatio, ut iueum,qui,cum lex aperira portas noctu uetaret inperuit quodam in bello, O auxilia quaedam in oppidum reeepit, ne ab hostibus opprimerentur, si foris essent, quod prope muros rastra hostes haberent.
Tum relatio criminis, ut in eo, qui, cum communis lex omnium hominem occidere uetaret, tribu
num militum suum , qui uim sibi inferre conaretur, occidit . Tum remotio criminis, ut in eo, qui, cum lex, quibus diebus in legationem proficisceretur, praesitueret', quia sumptum non dedit questo profectus non est. Tum concessio per purgationemo per imprudentiam, ut in uituli immolati e ro per uim ut in naui rostrata et per cas , ut in Eurotae fluminis magnitudine. Quare aut ita sententia inducetur,ut unum quoddam uoluissescriptor demonstretur: aut sic, ut in eiusmodi re Otempore hoc uoluisse doceatur. Ergo is , qui scriptum defendit, his locis plerunque omnibus, maiore autem parte semper poterit uti . Trimumscript ris collaudatione coe loco communi, nihil eos, qui iudicent, nise id, quodscriptum sit, spectare opo tere : O hoc eo magis , si legitimin scriptum pro feretur, id est, aut lex ipsa, et ut ex lege aliquid. Tostea, quod uehemeritissimum est ,facti aut lutei
tionis aduersariorum cum ipso scripto contentione,
quid scriptum sit, quid Iactnm,quid iuratus rude T 3 quem
338쪽
' Ω-duzest, quid iuratus siit, quidsequi debeat:
caussa afumptiua inferetur, quamobrem scripto nonotueTit, aut non oportuerit obimperari. S
alvisensissescriptor,alivdscripsisse dicetur, is, qui
339쪽
L r BUR . ss C v Nn v ν et stripto utetur , hoc dicet . non oportere de eius u luntate nos argumentari, qui , ne id facere possemus , indicium nobis reliquerit suae voluntatis multa incommoda consequi , si instituatur, ut ascribpto recedatur . nam ct eos , qhi aliquid scribandi, non existimaturos id, quod sicripserint, ratum futurum e ct eos, qui iudicent, certum,quod sequantur , nihil habituros, si semel a scripto recedere consueuerint. Quod si uoluntas scriptoris conseruanda sit e nonaduersarios a uoluntate eius sare. 2Nam multo propius, accedere ad scriptoris uoluntatem eum , qui ex ipsius eam litteris interpretetur,
quam illum qui sententiam scriptoris non ex ipsius scripto Jectet, quod ille siuae uoluntatis quasi imaginem reliquerit , sed domesticis suocionibus perscrutetur. Sini 'caussam asseret is, quia sententia stabit; primum erit contradicendum, quam absium dum non negare contra legem fecisse,sed, quare se
cerit, caussam aliquam inuenire. Deinde conuem
set omnia esse: ante solitos esse accusatores iudiciabus persuadere, a*nem esse alicuius culpae eum, qui accusaretur caussam proferre, quae eum ad peccandum impulisset: nunc ipsum reum caussam erre, quare deliquerit. Deinde hanc inducere
partitionem, cuius in singulas partes multae convenient argumentationes . Primum nulla in legentiam causam contra scriptum accipi conuenire.
Deinde si in ceteris legibus conueniat, hanc esse huiusmodi legem,ut in ea non oporteat. Postremo si
340쪽
in hac quoqMedem oporteat, hanc qηid caussam actipi minime oportere. Prima pars, his fere locis ηfirmabitur, scriptori neque ingenium', neque ρος ram, neque ullam facultatem defuisse, quo mi inspost aperto perscribere id, quod cogitaret: mn fuisse ei graue, nec dissicile, eam caussam exci per e, quam uersarii proferant, si quidquam excipiendum putasset cons euisse eos; qui leges scribat,
exceptionibus uti. Deinde oportet recitare leges cum exceptionibus scriptas , maxime uidere , si
qua in ea ipsa lege , qua de agitur, sit exceptio aliasiuo in capite, aut apud eundem legis scriptore quo magis eum probetur fuisse excepturum , si quid excipiendum putaret ostendere, caussam acci pere, nihil aliud esse, nisi legem tollere : ideo quod, cum semel causa consideretur, nihil attineat eam ex lege considerare, quippe quae in legesicripta non sit . quod si sit institutum, omnibus caussam dari,Opotestatem peccandi, cum intestexerint uos ex ingenio eius , qui contra legem fecerit , non ex lege,
in quam iurati sitis, rem iudicare. Deinde ct ipsis iudicibus iudicandi , O ceteris ciuibus uiuendi rationes perturbatum iri, mela legibus recessum sit , Nam O iudices neque quid sequantur habituros,si ab eo, quo criptum sit,recedant; neque quo pacto aliis improbare possint, quod contra legem iudicarint eo ceteros ciues quid agant ignoraturos, si ex suo quisque consilio , ex ea ratione, quae in mentem aut in libidinem uenerit, non ex communi