장음표시 사용
361쪽
L I B MR . s E L F N.' ν 3 ΙΤlio . reo si Vm fecit . Sugni igitur res quae Hex tempore, O ex consilio, non exsua yatura condi derandae: quibus in omnibus , quid tempore he tant f aut quid personis dignum sit , considerandum cs: O non quid sed quo quidq*e imo , qui k, quo tempore, quamdiu at, attendendum es . His . ex partibus ad sententiam dicendam ictos sumi oportere arbitramur. Laudes autem O vitupera tiones ex ijs locis sumentur, qui loci personis sunt attributi, de quibus ante dictum est. Sin distributius tradiare quis uolet , partiatur in ani*um Ocorpus oe eAtrarias res licebit. Animi est uirtutis cuius de partibus paullo ante diditim en. Corporis ualetudo , dignitas, uires, uelocitas. Extrariae, honos , pecunia , vinitas, genus , amici, patri opotentia, ct cetera quae simili esse in genere inte ligentur. Atque in his id, quod in omnia ualet, ualere oportebit contraria quoque , O quae , o qualia sint , intestigentur. Videre autem in laudaudo, ct in uituperando oportebiti , non tam quae tu corpore , aut in extrariis rebus hghuerit is, de qμρ etur , quam quo padio his rebus ustis sit. fortunam quidem O laudare stultitia , O visuperare superbia es. Amini autem laus bono , O uituperatio uehemens est. 2 tunc quoniam in ein causaegenui argumentandi ratio tradita est, ictimentione , prima ac maxima parte rhetor.icος 'tis dicitum uidetur. quare quoniam ct una par sid
entum hunc 44 superiore libro perdocta es, oe hix
362쪽
liber non parum continet litterarum; quae rectant. in reliquis dicemus.
MOREs nos res scribere ingressos C. Trebati , ct ijs libris , quos breui M tempore satis multos edidimus , diagniores , e cursu ipso reuocauit uoluntas tua. cum enim mecum in Tusculano esses; ct in bibliotheca separatim uterque no-srum adsuum studium libellos , quos uellet , euolveret; incidisti in ristotelis Topica quaedam , iquaesunt ab illo pluribus libris explicata. qua in iscriptione commotus, continuo a me eorum libro L. rum sevientiam requisisti. quam tibi cum exposuissem , disciplinam inueniendorum argumento- irum, ut sine ullo errore ad eam rationem uia perue iniremus ab Aristotele inuenta, libris illis contine- iri: uerecunde tu quidem , ut omnia, sed tamen ut lfacile cernerem te ardere nudio, mecum , ut ibi il- , la traderem , egisti. cum autem ego te non tam ui- . itandi laboris mei caussa, quam quod interesse tua iarbitrarer, uel ut eos per te ipse legeres , uelut tom iram rationem a doctissmo quodam rhetore accipe- i reti
363쪽
V Υ o p 1 C A es, hortatus essem: utrumque , ut a te audiebam, es expertus :sed a libris te obscuritas reiecit hemtor autem ille magnus , ut opinor , Aris Iotelica se
ignorare respondit . quod quidem minime sum admiratus , eum philosophum rhetori non esse cognitum , qui ab ipsis philosophis , praeter admodum paucos, ignoretur. quibus eo minus ignoscendum est, quod non 'odo rebus iis, quae ab illo dictae ct inuentae sunt, astici debuerunt ,sed dicendi quoque incredibili quadam cum copia, tum etiam suauitate. Ἀζon potui igitur tibi saepius hoc roganti, O tamen uerenti ne mihi grauis esses , cfacile enim id cernebamo debere diutius , ne ipsi iuris interpretiferi uideretur iniuria. etenim cum tu mihi , meisq. multasaepe cauisses; ueritus sum, ne ,si ego grauarer, aut ingratum id , aut superbum uideretur. sed dum fuimus una , tu optimus es resis , quam fuerim occupatus. ut autem a te disces in Graeciam proficiscens , cum opera mea nec re p. nec amici uterentur; nec honese inter arma uersuri possem, ne si tuto id quidem mihi liceret; ut ueni Veliam, tuaq. O tuos uidi, admonitus huius aeris alieni , nolui deesse ne tacitae quidem flagitationi tuae . itaque
haec , cum mecum libros non haberem , memoria
repetita in ipsa nauigatione conscripsi , tibi. ex itinere misi: ut mea diligentia mandatorum tuorum , te quoque , etsi admonitore non eges, ad memoriam nostram rerum excitarem. Sed iam tempus es ad
id, quo instituimus, accescre.
364쪽
CVM omnis ranio diligens disserendi duas habeat partes, unam inueniendi, alteram sedicandi; utriusque pris epi, ut mihi quidem uidetur, Ari- soteles fuit. Stoici autem in altera elaboraue runt. iudican i enim uias diligenter persecuti sunt, eascientia, quam dialecticen appellant: inuenien di uero artem, quae Topice dicitur , quae ct ad usum potior erat , ordine nature certe pri0r , to- ' tam reliquerunt. 'reos autem, quoniam in utraquesumma utilitas G, O utramque ,si erit otitim, peri qui cogitamus, ab ea, quae prior est, ordiemur . Vt igitur earum rerum, quae absconditae sunt, monstrato notato loco facilis inuentio Gryc, cum pervestigare argumentum aliquod uolumus , locos nosse debemus . sic enim appellatae ab Aristotele sunt hae quasisedes, e quibus argumen ta promuntur. itaque licet definire, Locum esse argumenti sedem: Argumentum autem, rationem,
quae rei dubiae faciat fidem. Sed ex bis locis, tu quibus argumenta inclusa sunt, alvj in eo ipso, de
quo agitur, haerente alij assumuntur extrinsecus. In ipso, tum ex toto, tum ex partibus eius, tum . ex nota, tum ex iis rebus , quae quodam modo a
sectae sunt 4 ii de quo quaeritur. Extrinsecus autem ea dicuntur, quae absunt, longeq. disiuncta sunt. Sed ad id totum, de quo disseretur, tum d Luxio adhibetur, quae quasi inuolutum euoluit id, ς et o quaeritur. Eius argumenti talis es formula : Ius ciuile es, aequitas connituta ijs, qui ei '
365쪽
dem ciuitatis sunt, ad res suas obtinendas. Eius autem aequitatis utilis es cognitio , utilis es ergo
iuris ciuilis scientia. Tum partium enumeratio, quae tractatur hoc modo: Si neque censu, neque vindicta, nec teriamento liber astus es,non est liber e neque es ulla earum rerum , non es igitur liaber . Tum notatio, cum ex ui uerbi argumentum aliquid elicitur, hoc modo: Cum lex Aelia Sentia duo uindicem asiduum esse iubeat, locupletem iubet locupleti: locuples enim assiduus, ut ait -- lius, appellatus ab aere dando. Ducuntur etiam argumenta ex Mys rebus, quae quodammodo affectae sunt ad id,de quo quaeritur. Sed hoc genus in plures partes distributum est. 2 tam alia coniugata appellamus, alia ex genere, alia ex formula, alia ex similitudine, alia ex disserentia, alia ex contrario,
alia ex adiunctis, alia ex antecedentibus , alia ex consequentibus,alia ex repugnantibus,alia ex caussis, alia ex essectis, alia ex comparatione maiorum, aut parium, aut minorum. Coniugata dicuntur, quae sunt ex uerbisgeneris eiusdem. Eiusdem au-.temgeneris uerba sunt,quae orta ab uno uarie commutantur, ut apiens ,sapienter, sapientia . haec .
uerborum coniugatio A γia dicitur, ex qua huiuscemodi e In argumentum: Si compasculis ager est, ius es compascere. Agenere sic ducitur: Quoniam argentum omne mulieri legatum est, non potest ea pecunia, quae numerata domi relicta est, non esse legata. Forma enim a genere, quoad suum nomen
366쪽
322 AD. TREBATI v Mretinet , numquam seiungitur . 'Numerata autem pecunia nomen argenti retinet. legata igitur uid tur. forma generis, quam interdum, quo pla- accipiatur , partem licet nominare, hoc modo: Si ita Fabiae pecunia legata est a uiro,si ei uiro materfamilias esset , si ea in manum non conuenerat nihil debetur. Genus est uxor:eius dua formae ,
una matrumfamilias, earum, quae in manus convenerunte altera earum, quae tantummodo uxores habentur. Qua in parte cum fuerit Fabia legatum ei non uidetur. ia similitudine, hoc modo: Si aedes eae corruerunt, uitum ue fecerunt, quarum usus ructus legatus est, heres restituere non debet, nec reficere, non magis quam seruum renituere ,si is,cuius usu uctus legatus est, deperi et . a dij ferentiae 2 cons uxori uir legauit omne argentum, quod suum esset; iccirco, quae tu nominibus fuerunt , legatasunt. Multum enim differt, in arcane positum sit argentum, an in tabulis debeatur. Ex contrario autem sice. 2 si ii debet ea mulier, cui uir bonorum suorum usu uetum legauit, cellis uinaruis oleariis plenis relictis putare id ad se pertinere , usus enim non abusus legatus e R. Ea sunt inter se contraria. .ab adiunctis: Si ea mulier te- flamentum fecit , quae se capite numquam dimianuit, non uidetur ex edicto praetoris secundum eas tabulas possessio dari: adiungitur enim , ut secundumseruorum, secundum exulum, secundum puerulorum tabulas posseso uideatur ex edicto dari . Ab
367쪽
TOPICA 3z3 si antecedentibus autem , ct consequentibus, repugnantibus, hoc modo: Ab antecedentibus Si uiri culpa factum es diuortium, etsi mulier nu cium remisit, tamen pro liberis manere nihil oportet . A consequentibus: Si mulier cum fui siet nupta cum eo, qreicum connubiimis non esset, nuncium remisit , quoniam qui natifunt,patrem non sequuntur,pro liberis manere nihil oportet. A repugnatutibus: Si paterfamilias uxori anciliarum usu u-ctum legauit a filio;neque a secundo herede legauit, mortuo filio mulier usum ructum non amittet. Quod enim semel tenamento alicui datum es, id ab eo inuito , cui datum est, auferri non potes: repugnat enim recte accipere , ct inuitum reddere. Abesscientibus calvis, hoc modo: Omnibus es ius p rietem directum ad parietem communem adiungere , uel solidum, uel fornicatum. At si quis in pariete communi demoliendo damni infecti promisi rit , non debebit praestare , quod fornix ut ij siec rit . 2 enim eius uitio , qui demolitus est , d mnum factum est ,sed eius operis uitio, quod ita
aedificatum est, ut sit pendi non post. Ab sectis
rebus , hoc modo: Cum mulier uiro in manum conuenit , omnia, quae mulieris fuerunt, uiri sunt dotis nomine. Ex comparatione autem omnia ualent , quae sunt ei modi: Quod in re maiore valet , ualeat in minore: ut si in urbe fines non regren . tur , neque aqua in urbe arceatur. Item contra rQuod in minore ualet, ualeat in maiore, licet idem. X a exemplum
368쪽
let , ualeat in hac, quae pars est: ut quoniam usus auctoritas fundi biennium es, sit etiam aedium.
aut in lege aedes non appellantur , uni ceterarum omnium , quarum annuus est usus: valeat aequitas,quae paribus i n caussis paria iura desiderat.
Quae autem extrinsecus a muntur, ea maxime ex auctoritate ducuntur. itaque Graeci tales argumentationes ἀτερος uocant , id eri artis capertes:
visi ita respondeas: Quoniam P. Scaevola id solum esse ambitus aedium dixerit , quod parietis communis tegendi caussa tectum pro iceretur , ex quo in tectum eius , aedes qui protexisset,aqua deflueret , id tibi ius uideris. His igitur locis , qui sunt expositi , ad omne argumentum reperiendum tamquam elementis quibi dam significatio O demonstratio datur. Vtrum igitur hactenussatis est ἐtibi quidem tam acuto ct tam occupato puto. Sed quoniam auidum hominem ad has discendi epulas recepi ,sic accipiam, ut reliquiarum sit potius aliquid, quam te hinc patiar non satiatum discedere.
Ouado ergo uni quisque eorum locorum, quos e
posui, sua quaedam membra habet, ea quam subtilissime persequamur, o primum de isa definitione dicatur. Definitio es oratio, quae id, quod desianitur , explicat quid sit. Desinitionum autem duo. sunt genera prima: unum earum rerum,quae sunt: alterum earum, quae intelliguntur. Esse ea dico, quae cerni tangi ue possunt, ut fundum, aedes pa-
369쪽
rietem Gillicidium, mancipium, pecudem, supella'ctilem, penus , cetera quo ex genere quaedam imterdum nobis definienda sunt. 'Non esse rursus ea dico, quae tangi demonstrari ue non possunt, cerni
tamen animo atque intelligi possunt: ut si usucapionem, si tutelam, si gentem ,si agnationem definias, quarum rerum nullum subest quasi corpus, es ta men quaedam confirmatio insignita ct impressa in
intelligentia, quam notionem uoco: ea saepe tu argumentando desinitione explicanda sunt. Atque etiam definitiones aliae sunt partitionum, aliae dia uisionum. Partitionum, cum res ea,quae propo
ta est, quo in membra discerpitur: ut si quis ius cia uile dicat id esse, quod in legibus, senatusconsultis,
rebus iudicatis, iusperitorum auctoritate, edictis magistratuum, more, aequitate consistat. Diuisio num autem definitio formas omnes complectitur, quaesub eo genere funt; quod definitur, hoc modo: abalienatio es eius rei, quae mancipi es, aut traditio alteri nexu,aut in iure cesso. inter quos ea iure ciuiliferi possunt. Sunt alia genera definitionum , sed ad huius libri institutum ilia nihil pertianent o tantum est dicendum, qui sit definitionis modus . Sic igitur ueteres praecipiunt, cum sumpseris ea, quae sunt ei rei, quam definire uelis, cum aluis communia, ut Me eo persequi, dum proprium e*ciatur, quod nustam in aliam rem transferri post. Vt hoc,Hereditas est pecunia,commune adhuc ultita enim genera sunt pecuniae. Adde quod sequituri
370쪽
326 A D. TRE B Ar I VM quae morte alicuius ad quempiam peruenit: non dum est definitio : multis enim modis sine hereditate teneri mortuorum pecuniae possint. Vnum adde verbum, iure: iam a communitate res disiuncta uindebitur, ut sit explicata definitio: sic: Hereditas est pecunia, quae morte alicuius ad quempiam peruenit iure. 2Vondum en satis: adde, nec ea aut leg ta testamento, aut possessone retenta: confectum est. Itemq. ut illud. Gentiles sunt, qui inter se eodem nominesunt. 2Xon est satis. Qui ab ingenuis oriundi sunt. 2Xe id quidem satis e i. Quorum maiorum nemo seruitutem seruiuit Abesi etiam nunc.
Qui capite non sunt diminuit Hocfortassir satis est, Nihil enim uideo Scaevolam Pontificem ad hanc definitionem addidisse. Atque haec ratio ualet in utroque genere definitionum , siue id, quod eri,siue id,quod intelligitur, definiendum eR. Partitionum autem O diuisionum genus quale esset, Vendimus: sed quid inter se disserant, planius dicendum es. In partitione quasi membra sunt, ut corporis , caput,
humeri , manus , latera , crura, pedes , O cetera.
In diuisione formae sunt , quas Graeci imo uocaui: nοIiri ,si qui haec forte tractant ,species appellant: non pome id quidem , sed inutiliter ad mutandos casus in dicendo. nolim enim , ne si Latine quidem
dici possit , specierum Ospeciebus dicere, O saepe
his casibus utendum est : at formis O formarum melim. cum autem utroque uerbo idem significetur, commoditatem tu dicendo non arbitror negligen