장음표시 사용
371쪽
TOPICA dam. Gehius Oformam definiunt hoc modo: Genus est notio ad plures disserentias pertinens.Forma es
notio, citius disserentia ad caput generis,quasi fontem referri poteri, et otionem appello, quod Graeci tum hνοιαν, tuin χοο 4ιν dicunt. Ea es insita
O ante percepta cuiusque formae cognitio enodationis indigens. Formae igitur sunt eae, in quas genus sine ullius praetermisione diuiditur : ut siquis ius in legem,morem, aequitatem dividat. Fodimas qui putat idem esse quod artes confundit a tem : O similitudine quadam conturbatus non satis acute, quae sunt secernenda, dininguit . Saepe etiam definiunt O oratores O poetae per transeatione uerbi ex semilitudine cum quadam suauitate. sed ego a uestris exemplis nisi necessario non recodam . Solebat igitur Aquillius , collega, fami
liaris meus , cum de litoribus ageretur, quae omnia
publica esse uultis cluaerentibus ijs,ad quos id per tinebat,quid esset litus, ita definire, qua fluctus elideret. hoc es, quasi qui adolescentiam florem aetatis,feneritatem occasum uitae uelit definire. Translatione utens discedebat a uerbis propriis rerum ae suis. Quod ad definitiones attinet, hactenus: retia qua uideamus. Partitione autem sic utendum es
nullam ut partem relinquas: ut si partiri uelis tutelas , inscienter facias, si h stam praetermittas: at si Ripulationum aut iudiciorum formulas partiare, non es uitio sim in re infinita praetermittere aliquid , quod idem in diuisione uitiosum est . Form X q rum
372쪽
328 AD TREBATIVM rum enim certus es numerus, quae cuique generi subiiciantur. Partium dinributiosaepe es infiniatior, tamquam, rivorum a fonte deductio.Itaque in oratoriis artibus quaestionis genere propositio, quot eius formae sint,subiungisur absolute: at cum de ornamentis verborum, siententiarumq. praeciapitur , quae uocantur σώ-- , non fit idem. Res enim est infinitior, ut ex hoc quoque intestigatur, quod uelimus inter partitionem O diuisionem interesse. Quamquam enim uocabula prope idem ualere uideantur: tamen, quia res disserebant, nominna rerum di lare uoluerunt' Multa etiam ex notationesiumuntur: ea eri autem cum ex ui nominis amgumentum elicitur, quam Graeci ετυμλ ιαν uocant, id es, uerbum ex uerbo, veriloquium. 2Vos autem nouitatem uerbi non satis apti fugientes,genus hoc notationem appellamus,quia sunt uerba re rum notae.itaque hoc idem Aristoteles συμcολον appellat , quod Latine es nota. Sed cum intelligitur quidsignificetur, minus laborandum es,de nomine. Multa igitur in disputando notatione eliciuntur ex uerbo, ut cum quaeritur, postliminium quid sit, non dico quae sint poIlliminis. nam id caderet in diuisionem, quae talis es: Positiminio redeunt haec , homo , nauis, mulus clitellarius, equus, equa, quae ena reciperesolet. Sed cum ipsius Illiminii uis quaeriturio uerbum ipsum notatur,in quo Seruius noster, ut opinor, nihil putat esse notandum, nisi
post, ct liminium istud productione esse uerbi uutit,
373쪽
το PIc A Ur 9ut in finiti O,legitimo, aeditimo non plus inesse t mum, quam in meditustio iustium. Scaevola autem Publi, filius iunctum putat esse uerbum, ut sit in eoo , po is , O limen: ut quae a nobis alienata sunt, cum ad hostem peruenerint, ct ex suo tamquam homine exierint, dein cum redierint post ad idem I men, postliminio uideantur rediisse. Quo in genere etiam Mancini caussa defendi potest,postliminio rediisse ; deditum non esse, quoniam non sit receptus: nam neqne deditionem, neque donationem sine acceptione intestigi posse. Sequitur is locus,qui .constat ex uis rebus,quae quodam modo affectae sunt ad id, de quo ambigitur, quem modo dixi in plures partes
distributum. Cuius primus en locus ex coniugatione, quam Graeci o γ αν uocant, finitimus notationi, de qua modo dictum est: ut, si aquam pluuiam eam modo intelligeremus, quam imbri collectam uideremus, ueniret mutius, qui, quia coniugata uer ba essent pluuia ct pluendo, diceret omnem aquam oportere arceri,quae pluenn creuisset. Cum autem a genere ducetur argumentum, non erit necesse id usque a capite arcessere . saepe etiam citra licet,
dummodo sup* sit quod sumitur, quam id ad quod
sumitur: ut aqua pluuia ultimo genere ea est, quae de caelo ueniens crescit imbri:sed proprie loco, in quo quasi ius arcendi continetur ,genus est, aqua pluuia nocens: eius generis formae,loci uitio O manu nocensequarum altera iubetur ab arbitrio coemceri, altera non iubetur. Commode etiam tracta tur
374쪽
D . Υ R A R A τ t v Mtur haec argumentatio,quae ex genere sumitur cum ex toto persequare partes, hoc modo: Si dolus malus en, cum aliud agitur,aliudsimulatur,enumerare licet, quibus id modis fato deinde tu eorum aliquem id, quod arguas dolo malo factum,includere: quod genus argumenti in primis firmum uideri so- let. Similitudo sequitur,quae late patet: sed oratoribus O philosophis magis, quam vobis. Et si enim omnes loci sunt omnium di putationum ad argumenta suppeditanda, tamen alijs disputationibus abundantilis occurrunt,aliis angustius. Itaque generatibi nota sint: ubi aute his utare, quaestiones ipsae te admonebunt. Sunt enim similitudines,qVae ea pluribus collationibus perueniunt quo uolunt,hoc modo:Si tutor fidem praestare debet, si socius,si cui madaris, si qui fiduciam acceperit,debet etia procur
tor.Haec ex pluribus perueniens,quo uult,appella tur inductio,quaeGraece παραγωγη nominatu qua plurimu est usus insermonibus Socrates. Alterum similitudinis genus contionesumitur, cum una res uni,par pari comparatur,hoc modo. Quemadmodus in urbe de finibus cotrouersia es, quia fines magis agrorum uidentur esse quam urbis, niblis regendis adigere arbitrum non possscs aqua pluvia iuurbe nocet, quoniam res tota magis agrorum es, aquae pluuiae arcendae adigere no posses arbitru. Ex eodem militudinis loco etia exemplasumuntur , ut
crassus in Curiana caussa exemplis plurimis usus est, Mens de eo, qui testamento sic heredem instituisset, ut
375쪽
tuus prius quam in1ssam tutelam uenisset, secundus heres hereditatem obtineret: quae commemoratio exemplorum ualuit, eaq. uos in respodendo utimultum soletis. Fij ta etiam exempla similitudinis habent uim: sed ea oratoria magis sunt, quam Mefira: quamquam uti etiam uos boletis, sed hoc modo: Finge mancipio aliquem dedisse id, quod mancipio dari non potes , num iccirco id eius factum est, qui accepit' aut num is, qui mancipio dedit, ob eam rem se ulla re obligauit' In hoc genere oratoribus Oph losophis concessum est,ut muta etiam loquantur, ut mortui ab instris excitentur, aut aliquid, quod si ri nullo modo positiataedae rei gratia dicatur, auxminuendae quae Operbole dicitur, O multa mirabilia alia. Sed latior est campus illorum, eisdem tamen ex locis c ut ante dixi in maximis, O in minimis quaeisionibus argumenta ducuntur. Se quitur similitudinum disserentia, rei maxime con
traria superiori obed exi eiusdem di ite O simile
inuenire. eius generis haec sunt: Non,quemadmodum, quod mulieri debeas,recte ipsi mulieri sine tutore auctore soluas ta , quod aut pupillae, aut pupilio debeas, recte possis eodem modo soluere. De inceps locus es, qui a contrario ducitur. Contra riorum alite genera su ni plura. Vnum eorrem,quae in eodem genere plurimum disserunt, ut sapientia O Liuitia. Eodem autem genere dicuntur, quibus propositis occurrunt tamquam e regione quaedam
376쪽
Υ o P: I C A 333ροIn rem euenerit. 2 lihil hoc ad ius, ad Ciceronem, in quibat Gallus no ter , si quis ad eum tale quid retulerat , ut de facto quaereretur. Tu tamen patiere nullum a me artis institutae locu praeteriri, ne ,si nilii, nisi quod ad te pertineat , si ribendum putaris, nimium te amare uideare . Es igitur magna ex parte locus hic oratorius , non modo non iurisconsultorum ,sed nephilosophoram quidem. ante rem enim quaeruntur , quae talia sunt , apparatus, colloquia, locus, constitutum conuiuiu. Cum re autem, pedum crepitus, Lirepitus hominum, corporum umbrae , si quid eiusmodi. At post rem, rubor, pastor, titubatio ,si qua aliasigii conturbationis O con sitientiae: praeterea re sin-LIus ignis,gladius cruentus, ceteraq. quaesulpicionem facti possunt mouere. Deinceps es locus dialecticorum proprius ex consequentibus, ct an e dentibus , ct repugnantibus, qui etiam ab adiunctis longe diuersus es. 2 tam adiuncta, de quibu
patulo ante dictum es,nonsemper eueniunt,consequentia autem semper. ea enim dico consequentia, quae rem necessario consequuntur. Itemq. O ghte cedentia, O repugnantiae quidquid enim cytec dit quamque rem , id cohaeret cum re necessario:
O quidquid repugnat, id, eiusmodi es, ut cohaerrere numquam possi. Cum Tripertito igitur distribuatur locus hic, in consecutionem, antecessonem, repugnantiam,reperiendi arg menti lociis simplexes, tractandi triplex. 2, am quid interes, cum hoc
377쪽
sumpseris , pecuniam numeratam mulieri deberi, cui sit omne argentum legatum , utrum hoc modo concludas argumentum 'si pecunia signata arge tum est, legata es mulieri: es autem pecunia signata argentum, legata igitur. an illo modo e Si n me
vata pecunia non est legata,non est numerata pecunia argentum: es autem numerata pecunia argen
tum egata igitur est. An illo modo: Non o legatum argentum es , O non est legata numerata pecunia e legatum autem argentum es , legata igitur numerata pecunia est. Appellant autem dialectici eam conclusionem argumenti , in qua cum pri mum assumpseris,cosequitur id, quod annexum est, primum conclusionis modum. Cum id , quod annexum est , negaris , ut id quoque , cui fuerit ann xum,negandumsit; secundus appellatur concludendi modus. Cum autem aliqua coniuncta negaris, σhis alia negatio rursus adiungitur , ct ex his primumsumpseris , ut , quod relinquitur , tostendum situs tertius appellatur conclusionis modus. Ex hoc illa rhetorumsunt ex contrariis conclissa, quae ipsi Tnt memata appellant:non quod omnis sententia proprio nomine Ent mema dicatur: sed ut Homerus propter excellentiam commune poetarum nomen ocit apud Graecos suum; sic, cum omnis sententia Ent mema dicatur , quia uidetur ea , quae ex contrariis conficiatur , acutissma , sola proprie nomen commune pvidet. Eius generis haec sunt:
Hunsmetuere, alterum in metu non ponere r
378쪽
Τ Ο Ρ I C A 33sgam, quam nihil accusas , damnas: Bene quam merita esse autumas, dicis male mereri.
I quod scis, prodes: nihil id, quod nesicis, obes. Hoc dissere di genus attingit omnino ue iras quoque in re*ondendo disputationes sed philosophorum is, quibus est cum oratoribus illa ex repugnatibus sententiis communis conclusio, quae a dialecti
cis tertius modus, a rhetoribus Enthymema nuncupatur . Reliqui dialecticorum modi pluressunt , qui ex disiunctionibus constant: aut hoc, aut i ud: hoc autem , non igitur illud. Itemq. aut hoc, aut illud rnon atitem hoc, illud igitur. Quae conclusionesi circo rataesunt, quod in disiunctione plus uno u ram esse non potes. Atque ex ijs conclusionibus, quas supra scripsit,prior quartus,posterior quinctus a dialecticis modus appellatur . Deinde addunt coniuncitionum negantiam , sic: ct hoc en , O isiud: hoc autem , non igitur istud. hic modus essextus. Septimus autem, riton O hoc, ct illud: non autem hoc, istud igitur . Ex bis modis conclusiones innumerabiles nascuntur, in quo es fere tota dialectica . Sed ne eae quidem, quas exposivi, ad hanc institutionem necessariae. Proximus eni locus rerum vicientium , quae caussae appellantur . deinde rerum essectarum ab escientibus cavis. Harum exempla,ut reliquorum locorum,paullo aute posui , ct quidem ex iure ciuili: sed haec patent latius. Caussarum igitur genera duo sunt. Vnum,
quod ut flua id, quo ub ea subiectum es, certe eo-
379쪽
AD. TREBAT ivu est, ut ignis accendito Alterum , quod naturam essiciendi non habeat ,sed sine quo esses nonpost ut si quis aes caussa atrae uelit dicere, quod sine eo non post oeci. Huius generis causiarum,sine quo non escitur, alia sunt quieta, nihil agentia, Liol
da quodam modo, ut locus , tempus, materiae diem ramenta : ct cetera generis eiusdem: alia autem praecursionem quandam adhibent ad oeciendum, edi quaedam asserunt per se adiuuantia , etsi non netessaria, ut amori cogressio caussam attulerit,amor flagitio. Ex hoc genere caussarum, ex aeternitate pendentium, fatum a Stoicis nectitur. Atque ut
earum caussarum ,sine quibus oci non potes , genera diuisi e etiam e*cientiu diuidi poseunt. Sunt
enim aliae caussae,quae plane esciant nulla re adiuuante; aliae , quae adiuuari uelint: ut sapientia
escit sapietes sola per se: beatos ociat nec ne sola
per se, quaesto est. Quare cum disputationem inci derit caussa esciens aliquid necessario, sine dubitatione licebit quod escitur ab ea caussa concludere. Cum autem erit talis caussa, ut in ea non sit ociendi necestas; necessaria conclusio non sequitur. Atque illud quidemgenus caussarum, quod habet uim e*ciendi necessaria, errorem asserre non feresolet hoc autem , sine quo non escitur saepe conturbat. Hon enim ,si sine parentibus filii esse non possunt, propterea caussa fuit in parentibus gigne di necessaria. Hoc igitur, sine quo non fit,ab eo, in quo certe: inligenter esse parandum. Illud e m e tamquaninam
380쪽
Vtinamne in nemore Pelio securibus i ta a cecidisset abiegna ad terram trabes . nisi enim cecidisset abiegnae ad terram trabes, Argo intacta no esset: nec tamen fuit in his trabibus et ciendi uis necessaria. At cum in Ailatis nauimerissi sulcans igneum flumen iniectum es, instam- matvr nauis necessario. Atque etiam est causarum di ilitudo; quod aliae sunt,ut sine ulla appetitione animi ,sine uoluntate ,sine opinione suum quasi
opus esciant, uelut omne intereat,quod ortum est. aliae autem aut uoluntate efficiuntur, aut perturbatione animi, aut habitu,aut natura,aut arte,aret
casu. Voluntate, ut tu cum hunc libellum legis . Terturbatione, ut si quis euentum borum temporum timeat. Habitu, ut facile ct cito irascatur. Natura, ut uitium in dies crescat. Arte, ut bene pingat. Casu, ut pro 'ere nauiget. nihil horum sine caussa, nec quidquam omnino, sed huiusnodi caussae non necessariae. Omnium autem caussarum in alijs ines conflantia, in ali s non ines. In natura
O in arte constantia est,in ceteris nulti. Sed tamen earum caussarum, quae nonsunt conflantes, aliae.
sunt per*kue, aliae latent. Perspicuae sunt, quae appetitionem animi iudiciumq. tangunt. Latent, quae Dbiectae sunt fortunae. cum enim nihil sine caussa fiat, hoc ipsum est fortunae, euentus obscura caussa, qnae latenter esscit. Escitur, etiam ut ea, quae fiunt, partim sint ignorata, partim uolunt a ria: Ignorata,quae necestate esse Ilint: Volun T raria,