장음표시 사용
381쪽
let , ualeat in hac, quae pars est: ut quoniam usus auctoritas fundi biennium es, sit etiam aedium. Aut in lege aedes non appellantur, oesunt ceterarum omnium , quarum annuus est usus: valeat aequitas,quae paribus i n caussis paria iura desiderat.
Quae autem extrinsecus a muntur, ea maxime exauctoritate ducuntur. itaque Graeci tales argumentationes uocant, id en artis eapertes:
utsi ita respondeas: Quoniam P. Scaevola id δε-lum esse ambitus aedium dixerit, quod parietis communis tegendi caussa tectum proηceretur, ex quo in tectum eius , aedes qui protexisset,aqua deflueret, id tibi ius uideris. His igitur locis, qui sunt expositi, ad omne argumentum reperiendum tamquam elementis quibujdam significatio Ode- montiratio datur. Vtrum igitur hactenussatis es elibi quidem tam acuto O tam occupato puto. Sed quoniam auidum hominem ad has discendi epulas recepi ,sic accipiam, ut reliquiarum sit potius aliquid, quam te hinc patiar non satiatum discedere.
Ouado ergo uni quisque eorum locorum, quos e
posivi, sua quaedam membra habet, ea quam subtili e persequamur, ct primum de ipsa definitione dicatur. Definitio est oratio, quae id, quod demnitur , explicat quid sit. Desinitionum autem duo. sunt genera prima: unum earum rerum,quae sunt: alterum earum, quae inteiriguntur. Esse ea dico , quae cerni tangi uepossunt, ut fundum, aedes pa-
382쪽
ctilem, penus, cetera quo ex genere quaedam interdum nobis definienda sunt. 2Non esse rursus ea dico , quae tangi demonNrari ue non possunt, cerni
tamen animo atque intelligi possunt: ut si usucapionem, si tutelam, si gentem ,si agnationem definias, quarum rerum nullum subes quasi corpus, es tamen quaedam confirmatio insignita ct impressa in
intelligentia, quam notionem uoco: ea saepe in argumentando desinitione explicanda sunt. Atque etiam definitiones aliae sunt partitionum, aliae dia uisionum. Partitionum, cum res ea,quae propo
ta est, quo in membra discerpitur: ut si quis ius cia uile dicat id esse, quod in legibus, senatusconsultis,
rebus iudicatis, tu sper torum auctoritate, edictis magistratuum, more, aequitate consistat. Diuisio num autem definitio formas omnes complectitur, quaesub eo genere funt; quod definitur, hoc modo: abalienatio es eius rei, quae mancipi est, aut traditio alteri nexu,aut in iure cesso. inter quos ea iure ciuiliferi possunt. Sunt alia genera definitionum , sed ad huius libri institutum ilia nihil pertianent o tantum est dicendum, qui sit definitionis modus . Sic igitur ueteres praecipiunt, cum sumpseris ea, quae sunt ei rei, quam definire uelis, cum aliis communia , usque eo persequi, dum proprium ess-ciatur, quod nullam in aliam rem transferri possit.
Vt hoc,Hereditas est pecunia,commune adhuc,multita enim genera sunt pecuniae. Adde quod sequitur, X a quac
383쪽
326 A D. TRE B Ar I VM quae morte alicuius ad quempiam peruenit: nondum en definitio : multis enim modis sine hereditate teneri mortuorum pecuniae po t. Vnum adde verbum, iure: iam a communitate res disiuncta ui debitur, ut sit explicata definitio Osic: Hereditas est pecunia, quae morte alicuius ad quempiam peruenit iure. Nondum en satis: adde, nec ea aut leg ta testamento , aut possessione retenta: confectum est. Itemq. ut illud. Gentiles sunt, qui inter se eodem nominesunt. ton est satis. Qui ab ingenuis oriundi sunt. 23 e id quidem satis in. Quorum maiorum nemoseruitutem seruiuit Laberi etiam nunc.
Qui capite non sunt diminuti. Hocfortassis satis est, 2Vi'il enim uideo Scaevolam Pontificem ad hanc definitionem addidissee. et que haec ratio ualet in utroque genere definitionum , siue id, quod eR,Dei quod intelligitur, definiendum eR. Partitionum autem O diuisionumgenus quale esset, ostendimus: sed quid inter se disserant, planius dicendum est. In partitione quasi membra sunt, ut corporis, caput,
humeri, manus, latera, crura, pedes, O cetera.
In diuisione formae sunt, quas Graeci uocaute notiri ,si qui haec forte tractant ,species appessant: non pessime id quidem .sed inutiliter ad mutandos casus in dicendo. nolim enim, ne si Latine quidem dici post, θecierum Ospeciebus dicere, O saepe his casibus utendum es : at formis O formarum
uelim. cum autem utroque uerbo idem significetur, commoditatem tu dicendo non arbitror negligen-
384쪽
TOPICA 3 7 dam. Genus O formam definiunt hoc modo: Genus est notio ad plures disserentias pertinens .Forma est
notio, carius disserentia ad caput generis,quasi fontem referri potest, Photionem appello , quod Grasci tum σνοιαν , tum πο-ιιν dicunt. Ea es insita O ante percepta cuiusque formae cognitio enodationis indigens. Formae igitur sunt eae, in quas
genus sine ustius praetermisione diuiditur : ut siquis ius in legem,morem, aequitatem dividat. Fosemas qui putat idem esse quod Pries confundit a tem : O similitudine quadam conturbatus non satis acute, quae sunt secernenda , distinguit . Saepe etiam definiunt O oratores O poetae per transeatione uerbi ex semilitudine cum quadam suauitate. sed ego a uestris exemplis nisi necessario non recodam . Solebat igitur Aquilli us , collega, Ofam
liaris meus, cum de litoribus ageretur, quae omnia
publica esse uultis,quaerentibus ijs,ad quos id per tinebat,quid esset litus, ita definire, qua fluctus elideret. hoc est, quasi qui adolescentiam florem aetatis senentutem occasum uitae uelit definire. Tranis latione utens discedebat a uerbis propriis rerum ae suis. suod ad definitiones attinet, hactenus: retia qua uideamus. Partitione autem sic utendum es nullam ut partem relinquas: ut si partiri velis tutelas , inscienter facias , si h stam praetermittas: at si Hipulationum aut iudiciorum formulas partiare, non est uitiosum in re infinita praetermittere aliquid , quod idem in diuisione uitiosum en . Form X q rum
385쪽
328 AD TREBATI UMrum enim certus es numerus , quae cuique generi
subsiciantur. Partium distributiosaepe es infinitior, tamquam, rivorum a fonte deductio.Itaque in oratorsis artibus quaenlionis genere propositio, quot eius formae sititsubiungisur absolute: at cum de ornamentis uerborum, siententiarumq. praeciapitur , quae uocantur , non sit idem. R enim est infinitior , ut ex hoc quoque intestigatur, quod uelimus inter partitionem O diuisionem i teresse. Quamquam enim uocabula prope idem ualere uideantur: tamen, quia res disserebant, nomina rerum di lare uoluerunt Nutita etiam ex nothtionesumuntur: ea eri autem cum ex ui nominis amgumentum elicitur , quam Graeci ετυμολογίαν uocant, id es, uerbum ex uerbo, veriloquium. 2 os autem nouitatem uerbi non satis apti fugientes,g nus hoc notationem appellamus,quia sunt uerba rerum notae.itaque hoc idem Aristoteles συμ&λον appellat, quod Latine es nota. Sed cum intelligitur' quidsignificetur, minus laborandum est,ile nomine. Multa igitur in disputando notatione eliciuntur ex uerbo, ut cum quaeritur , postliminium quid sit, non dico quae sint pontiminii. nam id caderet in diuisionem, quae talis es: Positiminio redeunt haec, homo , nauis, mulus clitellarius, equus, equa, quae fraena reciperesolet. Sed cum ipsius Illiminu= uis quaeritur,o uerbum ipsum notatur,in quo Seruius noster, ut opinor, nihil putat esse notandum, nisi
post, ct liminium istud productione esse uerbi nuut,
386쪽
mum, quam in meditullio tullium. Scaevola autem
Publi, filius iunctum putat esse uerbum, ut sit in eoo , post, ct limen: ut quae a nobis alienata sunt, 'cum ad hostem peruenerint, ct ex suo tamquam homine exierint, dein cum redierint post ad idem liamen, postliminio uideantur rediisse. Quo in genere etiam Mancini caussa defendi potest, postliminio redusse; deditum non esse, quoniam non sit receptus: nam neqne deditionem, neque donationem sine acceptione intelligi posse. Sequitur is locus,qui constat ex js rebus,quae quodam modo assectae sunt ad id, de quo ambigitur, quem modo dixi in plures partes
distributum. Cuius primus en locus ex coniugatione , quam Graeci συ γ is uocant, finitimus notationi, de qua modo dictum est: ut, si aquam pluviam eam modo intelligeremus, quam imbri collectam uideremus, ueniret mutius, qui, quia coniugata uer ba essent pluma ct pluendo, diceret omnem aquam oportere arcer quae pluenn creuisset. Cum autem a genere ducetur argumentum, non erit necesse id usque a capite arcessere . saepe etiam citra licet,
dummodo sup* sit quod sumitur, quam id ad quod
sumitur: ut aqua pluuia ultimo genere ea est, quae de caelo ueniens crescit imbri :sed proprie loco, in quo quasi ius arcendi continetur, genus est, aqua pluuia nocens: eius generis formae oci uitio O manu nocensequarum altera iubetur ab arbitrio coemceri , altera non iubetur. Commode etiam tracta-
387쪽
T o P I C A ba 'Dat , si filius natus esset in decem mensiibus, isq. mo tuus prius quam insuam tutelam uenisset,secundus heres hereditatem obtineret: quae commemorario exemplorum ualuit, eaq. uos in respodendo uti multum soletis . Fiba etiam exempla similitudinis habent uim: sed ea oratoria magis sunt, quam uen et quamquam uti etiam uos boletis, sed hoc modo: Finge mancipio aliquem dedisse id, quod mancipio dari non potes, num iccirco id eius factum est, qui accepit' aut num is, qui mancipio dedit, ob eam rem se ulla re obligauit' In hoc genere oratoribus Oph losophis concessum est,ut muta etiam loquantur, ut , mortui ab instris excitentur, aut aliquid, quod si ri nullo modo postia edae rei gratia dicatur, aut minuendae,quae Operbole dicitur, O multa mira bilia alia. Sed latior es campus istorum, eisdem tamen ex locis c ut ante dixi in maximis, O in minimis quaeritonibus argumenta ducuntur. Se quitur similitudinum disserentia, rei maxime comtraria superiori r seed exi eiusdem dissmite O simile
inuenire. eius generis haec sunt: Non,quemadmodum, quod mulieri debeas,re die ipsi mulieri sine tutore auctore solvas;ita, quod aut pupillae, aut pupilio debeas, recte poss eodem modo soluere. De inceps locus est, qui a contrario ducitur. Contra riorum aute genera su ni plura. Vnum eorum,quae in eodem genere plurimum disserunt, ut sapientia O nullia. Eodem autem genere dicuntur, quibus propositis occurrunt tamquam e regione quaedan
388쪽
T o,P: I Co s 333ροIl rem euenerit. Nihil hoc adius, ad Ciceronem , in quibat Gallus noster, si quis ad eum tale quid retulerat , ut de facto quaereretur . Tutamen patiere nullum a me artis institutae locu praeteriri, ne , si nihil, nisi quod ad te pertineat, si ribendum putaris, nimium te amare uideare. Et igitur magna ex parte locus hic oratorius, non modo non iurisconsultorum ,sed nephilosophorum qui dem. ante rem enim quaeruntur, quae talia sunt, apparatus, colloquia, locus, constitutum conuiuiu. Cum re autem, pedum crepitus, Itrepitus hominum, corporum umbrae, quid eiusmodi. At post rem, rubor, pallor, titubatio ,si qua alia sigii conturbationis O conscientiae: praeterea restinctus ignis,gladius cruentus, ceteraq. quae sussicionem facti possunt mouere. Deinceps es locus Oale liticorum proprius ex consequentibus, ct antecedentibus , ct repugnantibus, qui etiam ab adiunctis longe diuersius es. 2Nam adiuncta, de quibui paullo ante dictum est,nonsemper eueniunt,c sequentia autem semper. ea enim dico consequentia i quae rem necessario consequuntur. Itemq. O si te cedentia, O repugnantia: quidquid enim clytec dit quamque rem, id cohaeret cum re necessario: O quidquid repugnat, id, elusimodi es, ut cohaerere numquam pos . Cum Tripertito igitur distribuatur locus hic, in consecutionem, antecessionem, repugnantiam,reperiendi argumenti lociis simplex est, tractandi triplex. Nam quid interes, crina hoc φ . sumpseris,
389쪽
33q AD. TRA EATIVM sumpseris , pecuniam numeratam mulieri deberi, cui sit omne argentum legatum , utrum hoc modo concludas argumentum 'si pecunia signata arge tum est, legata est mulieri: es autem pecunia signata argentum, legata igitur. an illo modo ' Si numerata pecunia non est legata,non e i numerata pecunia argentum: es autem numerata pecunia arge
tum,legata igitur est. An illo modo: Non o legatum argentum es, O non es legata numerata pecunia : legatum autem argentum es , legata igitur numerata pecunia est. Appellant autem dialectici eam conclusionem argumenti , in qua cum primum assimpseris,cosequitur id, quod annexum est, primum conclusionis modum. Cum id, quod annexum est , negaris, ut id quoque , cui fuerit ann xum,negandum sit; secundus appellatur concludendi modus. Cum autem aliqua coniuncta negaris, σhis alia negatio rursus adiungitur, ct ex bis primum sumpseris, ut , quod relinquitur , tollendum sit is tertius appellatur conclusionis modus. Ex hoc illa rhetorum sunt ex contrariis conclusa, quae ipsi Tnt memata appellant:non quod omnis sententia proprio nomine Ent mema dicatur: sed ut Homerus propter excessentiam commune poetarum nomen ocit apud Graecos suum s sic, cum omnis sententia Ent mema dicatur , quia uidetur ea, quae ex contrariis conficiatur, acutissma, sola proprie nomen commune podet. Eius generis haec sunt :
390쪽
T o P I C AEam, quam nihil accusas, damnas: . . in Bene quam merita esse autumas, dicis male mereri.
I quodscis, prode1t: nihil id, quod nescis, obest. Hoc dissere di genus attingit omnino uestras quoque in ressondendo disputationes sed philosophorum is, quibus est cum oratoribus illa ex repugnatibus sententijs communis conclusio, quae a dialecti
cis tertius modus, a rhetoribus En γmema nuncupatur . Reliqui dialecticorum modi plures sunt, qui ex disiunctionibus constant: aut hoc, aut lilud: hoc autem, non igitur illud. Itemq. aut hoc, aut illud : non autem hoc, illud igitur. Quae conclusionesic circo ratae sunt, quod in disiunctione plus uno usram esse non potest. Atque exi s conclusionibus, quas supra scripsi,prior quartus,posterior quinctus a dialecticis modus appellatur . Deinde:addunt coniunctionum negantiam, sic: Non Ohoc eII, O illud: hoc autem, non igitur istud. hic modus esseatus. Septimus autem, 2 on O hoc, ct illud: non autem hoc, istud igitur . Ex his modis conclusiones innumerabiles nascuntur, in quo es fere tota dialectica . Sed ne eae quidem, quas exposui, ad hanc institutionem necessariae. Proximus e Ii locus rerum sicientium, quae causae appellantur . deinde rerum essectarum ab rificientibus cauiss . Harum exempla,ut reliquorum locorum austo aute poqui, quidem ex iure ciuili e sed haec patent latius. Caussarum igitur genera duo sunt. Vnum,