Rhetoricorum ad C. Herennium libri 4. incerto auctore. Ciceronis De inuentione libri 2. Topica ad Trebatium. Partitiones oratoriae. Cum correctionibus Paulli Manutii

391쪽

est, ut ignis accendit: Asterum , quod naturam es

ficiendi non habeat ,sed sine quo esses non post ut si quis aes caussam statuae uelit dicere, quod sine eo non post Oct. Huius generis causiarum,sine quo non escitur , alia sunt quieta, nihil agentia, noli

da quodam modo, ut locus, tempus, materiae, femramenta et O cetera generis eiusdem: alia autem praecursionem quandam adhibent ad Ociendum, O quaedam asserunt perse adiuuantia, etsi nonne tessaria, ut amori cogresso caussam attulerit,amor flagitio. Ex hoc genere caussarum, ex aeternitate pendentium, fatum a Stoicis nectitur. Atque Atearum caussarum ,sine quibus oeci non potes , genera diuisi,sic etiam vicientiu diuidi poseunt. Sistenim aliae caussae,quae plane viciant nulla re adiuuante; aliae , quae adiuuari uelint: ut sapientia esses apietessola perse: beatos ociat nec ne sola perse, quaestio en . Quare cum disputationem inci derit caussa esciens aliquid necessario, sine dubitatione licebit quod escitur ab ea caussa concludere. Cum autem erit talis caussa, ut in ea non sit ociendi necestas; necessaria conclusio non sequitur. atque illud quidem genus caussarum, quod habet uimeociendi necessaria, errorem asserre non fere solet hoc autem , sine quo non escitur,saepe conturbat.

2Von enim ,si sine parentibus filii esse non possunt, propterea caussa fuit in parentibus gigne di necessaria. Hoc igitur, sine quo non fit,ab eo, in quo certest iligenter esseparandum. Illud enim es tamqua

392쪽

Vtinaren in nemore Pelio securibus caesa cecidisset abiegna ad terram trabes. 'nisi enim cecidisset abiegnae ad terram trabes, Argo illasacta no esset: nec tamen fuit in his trabibus egriendi uis necessaria. At cum in Aiacis nauimerissi sulcans igneum flumen iniectum es, instam- matur nauis necessario. Atque etiam est caussarum dissimilitudo; quod aliae seunt,ut sine ulla appetitisne animi ,sine uoluntate ,sine opinione suum quasi

opus esciant, uelut omne intereat,quod. ortum es. aliae autem aut uoluntate esciuntur, aut perturbatione animi, aut habitu,aut natura,aut arte,aret

casu. Voluntate, ut tu cum hunc libellum legis . Terturbatione, ut si quis euentum horum temporum timeat. Habitu, ut facile ct cito irascatur. Potura, ut uitium in dies crescat. Arte, ut bene pingat. Casu, ut prsere nauiget. nihil horum sine caussa, nec quidquam omnino, sed huiusmodi caussae non necessariae. Omnium autem caussarum in alijs ines conflantia, in ali s non ines. In natura O in arte constantia est,in ceteris nulla. Sed tamen earum caussarum, quae non sunt conflantes, aliae sunt perstisue, aliae latent. Perspicuae sunt, quae appetitionem animi iudiciumq. tangunt. Iatent,

quae subiectae sunt fortunae. cum enim nihil sine caussa fiat, hoc ipsum es fortunae, euentus obscura cauisa, qnae latenter escit. incitur, etiam ut ea, quae fiunt, partim sint ignorata, partim uesu uta riar Ignorata,quae necesstate esse Ilint. Volun

393쪽

enit igitur, diligenter cognitis argumentorum lo- cis, non modo oratoribus O philosophis, sed iuris etiam peritis copiose de consultationibus suis disputare. Coniunctus huic caussarum loco locus iste es , qui ocitur ex causs. Vt enim caussa effectum indicat,sic,quod essectum eri, quae fuerit caussa,demonstrat. Hic locus suppeditaresolet oratoribus Opoetis ,saepe etiam philosophis,sed iis , qui ornateo copiose loqui possunt, mirabilem copiam dicendi, cum denunciant quid ex quaque re sit futurum.

Caussarum enim cognitio cognitionem euentorum facit. Reliquus en comparationis locus, cuius genus O exemplum supra positum ent,ut ceterorum: nunc explicanda tractatio est. Comparantur igitur

ea,quae aut maiora, aut minora , aut paria dicu

tur, in quibus spectatur haec,numerus,hpecies,uis, quaedam etiam ad res aliquas assectio. 2 umero sic comparabuntur, ut plura bona paucioribus bonis anteponantur; pauciora mala malis pluribus; diuturniora bona breuioribus; longe ct late peruaga , ta angustis; ex quibus plura bona propagentur ,

quaeq. plures imitentur , O faciant. Specie autem comparantur,ut anteponantur quas propter sie. expetenda sunt, iis, quae propter aliud: ct ut innata atque in ita, assumptis oe aduentitiis; integra , contaminatis; iucunda, minus iucundis; honesta , ipsis etiam utilibus; procliuia , laboriosis necessaria, non necessariis; sua, alienis; rara, uuli garibus; desiderabilia se, quibus facile carere pos'

394쪽

3qo A D. TRIRE ATIVM sis: perfecta, inchoatis, tota, partibus: ratione Gientia, rationis expertibus: uoluntaria , necem ruis: animata, inanimatis e naturalia, non natur

sibus : artificiosa, non artificiosis. Vis autem in comparatione sic cernitur, siciens caussa grauior quam non esciens: quae se ipsis contenta sunt hora, quam quae egent aliis: quae in nostra, quam quae in aliorum potestate sunt: stabilia, incertis: quae eripi non possunt, iis, quae possunt. sectio autem ad res aliquas est huiusmodi. principum commoda maiora, quam reliquorum , itemq. quae iucundiora, quae pluribus probata, quae ab optimo quoque laudata . Atque ut haec in comparatione meliora, sic deteriora quae ijssunt contraria. Farium autem comparatio nec elationem habet, nec submissionem: est enim aequalis. Multa autem sunt, quae aequalitate ipsa comparantur, quae ita fere concluduntur: Si, consilio iuuare ciues auxilio, aequa in laude ponendum ein, pari gloria debent esse ii qui consulunt, ct ij qui defendunt: at quod primum e Ii: quod sequitur igitur. Perfecta

es omnis argumentorum inueniendorum praeceptio , ut cum profectus sis a definitione, a partitione , a notatione, a coniVatis, a genere, a forma, a similitudine, a disserentia, a contrariis , ab a iunctis, a consequentibus, ab antecedentibus, a repugnantibus, a caussis, ab assectis, a compar

tione maiorum, minorum, parium, nulla praeterea sedes argumenti quaerenda sit. Sed quoniam

395쪽

ita principio divisimus , ut alios locos diceremus in eo ipso, de quo ambigitur, haerere, de quibus satis es dictum; alios assumi extrinsecus; de his

pauca dicamus: etsi ea nihil omnino ad uestras disputationes pertinent, sed tamen totam rem perfiaciamus, quandoquidem coepimus. neque enim tuis es, quem nihil nisi ius ciuile delecitat : O quoniam ad te haec ita scribuntur, ut etiam in aliorum . manus sint uentura, detur opera , ut quampluri- muta ijs, quos recta Hudia delectant, prodesse possimus. Haec ergo argumentatio, quae dicitur a tis expers, in te limonio posita est. Testimonium autem nunc dicimus, omne quod ab aliqua re externa sumitur ad faciendum fidem. Persona autem non qualiscunque testimonii pondus habet: ad faciendam enim fidem auctoritas quaeritur .sed auctoritatem aut natura,aut tempus assere, Naturae auctoritas in uirtute ines maxime. In tempore autem multasunt, quae adferant auctoritatem, ingenium, opes, aetas, fortuna, ars, usus, necessitas, concursio etiam nonnunquam rerum fortuitarum. Nam O ingeniosios, ct opulentos, ct aeta

tis spatio probatos, dignos, quibus credatur, putant e non recte fortasse.sed uulgi opinio mutari ui poteri, ad eamq. omnia dirigunt qui iudicant, O qui exinimant. Qui enim hisrebus , quas dirixi , excellunt,ima uirtute uidentur excessere. Sed reliquis quoque rebus , quas modo enumeraui,

quamquam in tu nulla species uirtutis est, tame T 3 interdum

396쪽

342 A D. TR A et et V Minterdum confirmatur fides, si aut ars quaedam adhibetur, magna enim es uis ad persuadendum sitientiae , aut usus; pleruuque enim creditur iis, qui e perti sunt. Facit etiam necestas fidem , quae cum a corporibus, tum ab animis nascitur. 2 ram ct uerberibus, tormentis, igni fatigati quae dicunt, ea uidetur ueritas ipsa dicere: O quae a perturbationibus animi sunt, dolor et, cupiditate, iracundia, metu, quia necestatis uim habent, asserunt auctoritatem Ofidem. Cuius generis etiam ista sunt , ex quibus nonnumquam uerum inuenitur, pueritia, somnus, imprudentia, uinolentia, infama. Hamo pueri saepe indicauerunt aliquid, ad quod pertineret, ignari: ct per somnum, uinum, insaniam multa saepe patefacta sunt. Nulli etiam in res odiosas imprudentes inciderunt, ut Staieno nuper a cidit, qui ea locutus en bonis uiris suba cultantiabus pariete interposito, quibus patefactis, in iudiaciumq. prolatis, rei capitalis iure damnatus est.huic simile quiddam de Lacedaemonio Pausinia accepi mus. Concursio autem fortuitorum talis est, ut si interuentum eri casu, cum aut ageretur aliquid, quod proferendum non esset, aut diceretur. In hoc genere etiam tua est in Palamedem coniecta su*icionum proditionis multitudo: quod genus refutare inter m ueritas uix potest. Huius etiam gene tis en fama uulgi quoddam Uultitudinis testimonium . Quae autem uirtute fidem faciunt,ea bipem ritasunt. Ex quibus alterum natura ualet, alte-

397쪽

sunt testimonia d Frimum orationis : ora uia enim

ex eo ipso appellata sunt, quod inest in his deorum

oratio. Deinde rerum, in quibus infundi quasi opera diuis quaedam . Trimula ipse mundus: eiusq. omnis Oreb . ornatus : deinceps aerei uolatus auium atque cantus e dein iusdem aeriis sonitus O ardores o mustarumq. rerum tu terra portenta, atque etia per exta inuenta praesensio A dormieri

tribus qudque m sta signific saeuisis, quibus ex lo- cis sumithterdum solent ad finem faciendam testimonia domy. O homine uirtutis opinio valet plurimum. Ophilo tem e ton modo eos uirtutem hLFere , qui ha beant, sed eos etiam , qui habere uideantur. itaque quos ingenio os studio, quos do 'ctrina iraeditos uident, quorumq. uitam conna tem O probatam, ut Catokis, Laelij, Scipionis, aliorumq. plurium , rentur eos esse quales se ipsi uelint. Ne lum eos censet tales esse, qui in honoribres populi, atque inrep. uersantur, sed θ ora

tores , O philosophos, O poetas, O historicos,' ex quorum ditiis, O siriptis Depe auctoritApetitur a faciendam fidem. Expositis omnibus amgumentandi locis, illud prisum intelligendum est, nec ullam esse dissutationem , in quam non aliquis

locus incurrat, nec fere omnes locos incidere in omnem quaestionem, O quibusidam quaestionibus a lios , quibusdam esse alios miores locos. Quaestio-Υ ' num

398쪽

3η A D τ R E iB o T I V Mnum duo Ant genera, alterum infinitum, alterum definitum . Definitum en quo μοθεσιν Graeci, nos caussam. Infinitum, quod θεσιν illi appellant, nos propositum possumus nominare. Caussa certis personis, locis, temporibus, actionibus 1 Megotiis cernitur, aut in omnibus , aut in plerisque gorim. Propositi H autem in aliquo eomm, aut issi pluribus, nec men in saximis . Itaque propositum pars cauiggs es. Sed omnis quaesio earum aliqu de re es, quibus caussae continentur, a Uvη aut

pluribus, aut nonnumquam omnibus. Quaenio num autem, quacunque de resint, duosvntgenera, unum cognitionis, Alterum actionis. Cognitionis

sunt eae, quarum finis est scientia: ut si q'aeratur, a natura ne eius profectumsit,an ab aliqha quasi codicione hominum o pactione. Actioinquit huiusmodi exempla sunt: Sit ne sapientis ad remp. a cedere . Cognitionis se aestiones tripertitae sunt, cum, an sit, alit Pid sit, aut quale sit, quaeritur Horum primum comectura ,secundum donitione, tertium iuris ct iniuriae di linctione explicatur. 6iecturae. ratio in quattuor partes distribμta essu Varinm qnρ est,cum H Meritur,sit ne aliquid. l-tera, unde ortum sit. Tertia, quae id caussa effecerit . uuarta, in qua de mutatione rei quaeritur, sit, nec nesit: Ecquidnam bonesum sit , ecquid aequum: re uera, aut haec tantum opinione sint: de autem sit ortum, ut cum quaeritur, natura an

doctrina possit oci uirtus. Caussa autem esciens

399쪽

se, ut chm quaeritur, quibus rebus eloquentia ess ciatur ia, De mmutatione sic Tis 'te eloquentia

commutatione aliqua conuerti in ι 'tiam. Cum

autem quid sit quaeritur, nouo explicanda es, O proprietat, diuisio, o partitio . haec enim sunt definitioni attributa. additur uiam desicriptio, qua

quocunque iniuriam acceperis. De honesto tum pii. Honesti nest pro patria morti Ex altero autem genere, quod erat bipartitum, unum es de eo' , dem O alio : ut si quaeratur, quid intersit inter a micum o assentatorem, ream ct orannum. A terum , de maiore O mi res ut si Paeratur, et qu entia

400쪽

regnitioni Rionibus hactenus. Actionis re si quae si,nt' arum duo suntgenera , unum ad of sicium , ah erini ad motum animi gignendum, uelsellandum I plane ue tollendum. Ad os Pium sic, ut eum quaeritur suscipiendi ne sint liberi. Ad mouendos animos , cum fundi cohortationes ad defendeuadam ren .adgloriam, o ad laudemd suo ex genere sunt querelae, incitationes mi utlantiq. flebiles , rursusq. oriuno cum iracundiam restinguens, tum dictu eripiens I tum exustaentem laetitiam comprime k tum aegritudinem abstergens. Haec

crem in propositis quaestionibus generasint , eadem in cauos -ssera itu'. Lociantem ; qui ad quas que quaesis su modatisunt deinceps es hindendum. Omnes quidem illi , quos supra diximus, ad plerassuesunt ised ut ad rimas , ut dixi, aptio

res . tacd-ν molime usa , quae ex cauggis , quae ex esseais, quae ex coniunctissumi possimi. Uradefinitionem pertinet ratio σscientia δefiniendira datque halosteneri mitimum es illud , quod appellari de eodem O altero dixi

mus : quod genus frema quaedam ades ionis est Si enim quaeratur , idem ne sit pertinacia Opers

uerantia; desinitionibus .iudicandum es. Loci autem convenient in eius generis quaelimonem conj

quentes , antecedentes , repugnantes , adiunctis

tiam duobus iis, qui sumuntur ex caussis O essectis. Ham si banc Vm illa sequitur , banc autem nons