장음표시 사용
401쪽
quitur: a nisi ii rei illa anteresst,huicnon antem est aut, si huic rei repugnat, illi non repugnis: auo si huic rei, limo ussius alia caussae Itolauisi ex alio hoc, ex alio illud effectum eme uouis horum id, de quo quaeritur der,' ne an aliud sit , inueniri potes . . Adremum genus quaestionis , in quo , quale
sit , quaeritur sin tomparationem ea cadunt , quae pausto anteis comp*rationis loco enumerata sunt.
In istud autem genisi in quo do expetendo fugie
doq. quaerituri, adhibentur ea phuaessent aut animi , autacorporis aut externa; uel commoda uel incommoda. Ite . cum de hMισο turpiq. qua ritur , ad animi bossa uel mala omnis dirigenda or tio est . cum autem de aequo Oi iniquo disseritur, aequitatis loci colliguntur':hi cernuntur bipartito, . O natura,et instituto 2 atur partes stubet duas, mitionem sui s ulciscendi ius τὸ In litutio autem aequitatis tripertita est. Vna pars legitimis, altera conueniens, tertia moris uetustate confirmata. Atque etiam rursus aequitas tripertita dicitur es, m una adseuperos deos , altera ad nes , tertia ad' homines pertinere. Prima pietar, secunda sanctitas, tertia iustitia aut aequitas nominatur. De proposito satis multa: deinceps de caussa pauciora diaee da sunt . pleraque eni unt et cumproposito communia. Tria sunt igitur genera caussarum, iudi deliberationis, . laudationis. quarum fines ipsi de-- clarant , quibus utendum locis sit. T am iudici m
402쪽
' A D o R EAE A Tt v Mtes tum expositaec cum aequitatis Deliberandi nis utilitas: cuius eae partes, quae modo expoli tae reris' expetendarun3. Laudationis nis , lame-sas , de qua item es ante dictu. Sed definitae quaestiones asuis quaeque locis quasi pro ηs instituum tur in μcusationem defensionemq. partitae . . Iniquibus xxijbsit haec genera , ut accusator perso nam arguat facti, defessor aliquid opponat de trisbus, aut non esse facti r aut , si si a G, aliud eiusfacti nomen esse: aut iure esse factum. Itaque aut infitialis, aut coniecturalis prima appelletur, definitiua asteris tertia , quamuismolestum nomen iam se, iurydicialis uocetur . Harum caussarum propria argumenta ex ijs sumptalocis, quos exponimus; praeceptis oratori sexplicati sunt. I sistaturautari ac sationis , in qua eri depulsio cim minis , quae Graece iam dicitur, Latine appeti turitatunin quo primum insistit quasi ad repugnat dum costgusis ensio. At se etiam in delibera tioniburi laudationibus ijdem existunt flatus . 2 tam ct negaminsaepe ea futura, quae ab aliquoi ententia dictas ni fore, si aut omnino feri non possent i aut sine summa di*cultate non possiit. iuqua argumentctione flatus conietturalis existit. At cum aliquid de utilitate, honestate, aequitate liberitur, deq. Wrebus, quae his sunt contrariae; incurrunt status t iuris, aut nominis e quod idem contingit. MI audationibus . nam aut negari potesὶ iosa Ium essae , pqod laudetur: aut non eo nomine
403쪽
afficiendum , quoilaudator affecerit: omnin non esse laudabile, quod non recte, non iure factumst. quibu/ omnibus generibus usis es nimis im,
pudeliter sa lintra Catonem meum. Bd quaei ex flatu contentio scitur, eam Graeci κρινο μυρη uocant: mihi placet id, quoniam quidem ad te scrinbo, qua de re agitur, uocari . Quibus autem hoc , iqua de re agitur, continetur , haec continentia
nocentur, quasi firmamenta defensionis , quibus sublatis defensio nulla sit. Sed quoniam lege firmius in controuersiis disceptandis esse nihil debet, danda es opera, ut legem adjutricem O te Ilem adhibeamus . In qua re alij quasistatus exi fiunt noui, sed appellantur legitimae disceptationes. Tum enim defenditur, non id legem dicere, quod aduςr- . sarius uelit, sed aliud. Id autem congingit, cumscriptum ambiguum sit, ut duae di serent essentem litae accipi possint.Tum opponitur scripto uolunt
scriptoris; ut quaeratur , uerba ne plus, an sient ι- tia ualere debeat. Tum legi lex contrarer assertur. . lita sunt tria genera, quae in controversiam in omni
scripto facere possunt, ambiguum, discrepantia
scripti uoluntatis, scripta contraria. Iam hocpesicuum est, non magis in legibus, quam in te- samentis, in stipulationibus, in reliquis rebus, quae ex scripto aguntur, posse controuersias easedem existere. Horum tractationes in aliis libris explicantur. 2 tecsolum perpetuae actiones sed etiam partes orationis isdem. locis ad ira tur, pamiam
404쪽
tim propriss , partim communibus mi in prancipD , quibus ut benevoli,ut dociles,ut attenti sint qui audiant,esciendum est propriis lacis.Itemq. narrationes,ut ad suos fines spectent; id est . t u pi M. sint,
ut breues,ut euidentes,ut incredibiles,ut moratae, ut cum dignitate . quae quamquam in tota oratione esse debent , magis tamen sunt propria narrandi . Quae autem consequitur narrationem fides, ea persuadendo quoniam ocitur, qui ad persuadendum loci maxime ualeant , dictum es in iis , in quia hus de omni ratione dicendi. Peroratio autem oealia quaedam habet, O maxime amplificationem :cuius effectus is debet esse, ut aut perturbentur animi,aut tranquillentur i, O si ita iam lecti ante
sunt,ut augeat eorum motus,autfedet oratio. Huic
generi, in quρ ct misericordia , ct iracundia, odium,et inuidia, et ceterae animi affectiones perturbantur,praeceptasuppeditantur aliis in libris quos poteris mecum legere,cum uoles.Ad id autem,quod te uelle senseram , cumulate satisfactum esse debet noluntati tuae. nam ne praeterirem aliquid, quod ad argumentum in omni ratione reperiendum pertineret, plura, quam a te desiderata erant,sum com plexus et feciq. quod saepe liberales uenditores solent,uticum aedes fundum ue uendiderint, rutis caesis receptis,concedant tamen aliquid emptori,quod ornandi caussa apte, O loco positum esse uideatur- sic tibi nos ad i quod quasi macipio dare debuimus ornamenta quaeda uolutinus non debita accedere,
405쪽
T vDEo, mi pater , Latine ex te aut i i dire ea, quae mihi tu de ratione dicen-- S di Graece tradidisti, si modo tibi est otium , si uis . C. Tiner . est , mcicero, quod ego malim,quam te quam doctissimum esse e Otium autem primum est summum, quoniam aliquando Roma exeundi potestas data eIl: deinde Matua studia uel maximis occupationibus meis anteferrem libenter C. Filius. Visne igitur, ut tu me Graece soles ordine interrogare, sic ego te uici eisdem de rebus Latine intem rogem c C. T. Sane, si placet. sic enim ct ego te meminisse intelligam, quae accepikit.: ct tu ordine radies, quae requiris. C. F. Quot in partes distribuenda est omnis doctrina dicendi' C. P. Intres. C. F. Cedo quas e C. P. Primum in ipsam uim oratoris, deinde in orationem, tum in quaeIlionem. C. F. in quo est ipsa uis c C. F. in rebus O uerbis. sed O res uerba inuenienda sunt O costocanda. Proprie autem in rebus inuenire, in uerbis eloqui dicitur. Collocare autem, etsi es commune, tamen ad inueniendum refertur, Uxor, motus , uultus. atqης
406쪽
atque omnis actio eloquendi comes es , earumq. omnium custos est memoria. C. F. Quid, orationis quot sunt partes e C. P. Quattuor.Earum duae ualent ad rem docendam, narratio .ct confirmatio e cd impellendos animos duae, principium O peroratio. C. F. Quid, quaenioquasnam habet pa te ζ C. P. Infinitam, quam consultationem appello; ct definitam, quam caussam uomino. C. F. avos i AM igitur primum en inuenire oratoris , quid quaeret C. P. Vt inueniat quemadmodum fidem faciat eis, quibus uolet persuadere, o quemadmodum motum eorumianimis Q rat. C. Tu quibus rebus fides t C. P. Argumentis , quae ducuntur ex locis, aut in re ipsa in his , aut assumptis. C .F. Quos uocas locos ἰ C. F. Eos in quibus latent argumenta. C. F. Quid es argumentum e GP. Probabile inuentum ad faciendam fidem. C. F. Quo modo igitur duo genera ista diuidis e C. P. Quae sine arte putamur, ea remota . appello, ut testimonia. C. F. Quid insitae C. P. Quae iubaerent in ima re. C. F. Et testimoniorumqMesumgenera e C. P. Divinum, o humanum: diuinum, ut oracula, ut auspicia , ut uiticinationes. ct responsa sacerdotum, aruspicum, coniectorum: humanum, quod spectatur ex auctoritate , ex uoluntate, O ex orationς aut libera, aut
. expressa: in quo insunt scripta, pacta, promissa, iurata, quaesita. c. F. Quae sunt, quae dicis insita ' C.P. Quae infixa sum rebus ipsis, tum exto-
407쪽
PA A TITIONE si 3 3to , tum ex partibus, tum ex notatione, tum ex iis rebus, quae quodam modo assectae sunt ad id , de quo quaeritur. Et ad id totum,de quo disseritur, tum definitio adhibetur,tum partium enumeratio , tum notatio uerbi. Ex iis autem rebus, quae quodam modo assectaesunt ad id,de quo quaeritur,alia coniugata appellantur, alia ex genere,alia ex formabalia ex similitudine, alia ex disserentia, alia ex
contrario,alia ex coniunctis, alia ex antecedentibus, alia ex consequentibus, alia ex repugnant bus, alia ex caussis , alia ex efectibus, alia ex comparatione maiorum, aut parium, aut minorum: ut definitio, ut contrarium, ut ea,quae sunt ipsi, contrario ne eius aut similia, aut di milia; aut consentanea, aut dissentanea; aut ea,quae sunt quasi coniuncta; aut ea, quae sunt quasi pugnantia interse; aut earum rerum, de quibus agitur, caressae: aut caussarum euentus,id est,quae sunt essem de cause sis, ut distributiones, ut genera partium generumue partes, ut primordia rerum, O quasi praecurrentia, in quibus ines aliquid argumenti s ut rerum contentiones,quid maius, quid par, quid minus sit,
in quibus aut naturae rerum , aut facultates comparantur. C.F. Omnibus ne igitur ex his locis amgumenta sumemusc C. F. Immo uero scrutabimur, O quaeremus ex omnibus: sed adhibebimus iudi cium,ut leuia semper rejciamus, nonnumqream etiam communia praetermittamus, O non necessa
408쪽
de motu. C.P. Loco tu tu quidem quaeris; sed planius, quod uis, explicabitur , cum ad orationis ipsius quaestionumq. rationem uenero. C. F. Quid sequitur igitur' C. P. Cum inueneris, collocare.
Cuius in infinita quaestione ordo es idem fere,quem
exposui. locorum. In definita autem adhibenda sunt illa etiam,quae ad motus animorum pertinent. C. F. Quo modo igitur ista explicas e C. F. Habeo communia praecepta fidem faciendi ct commouendi r quoniam fides est firma opinio: motus autem, animi incitatio aut ad uoluptatem , aut ad mole-yiam, aut ad metum, aut ad cupiditatem. tot enim sunt motus genera, partes plures generum singulorum. Omnem collocationem ad finem accommodo quaeritonis. nam es in proposito finis, fides;
in caussainfides O motus. quare cum de caussa dixero, in qua eni propositum, de utroque dixero. C. F. Quid habes igitur de caussa dicere e C. P.
auditorum eam genere distingui. 2Vam aut auscultator en modo qui audit, aut disceptator, id eri rei sententiaeq. moderator,ita ut delectetur, aut Hatuat aliquid. Statuit autem aut de praeteritis , ut iudex; aut de futuris, ut senatus. Sic tria sunt g nera , iudicii, deliberationis, exornationis: quae, quia in laudationes maxime confertur, proprium habet iam ex eo nomen. C. F. Quas res sibi proponet in in istis tribus generibus orator' C. P. D lectationem in exornatione; in iudicio aut saeuiatiam , aut clementiam iudici; in suasione autem
409쪽
untlpem , aut reformidationem deliberantis. C. F. cur igitur exponis hoc loco genera controuersiarum' C. P. Vt rationem coliocandi adfinem cuiusque accommodem. C. F. Quonam tandem modo e . P. Quia , quibus in orationibus delectatio mnis es, uari, sunt ordines collocandi. 2 am aut tesorum seruantur gradus , aut generum diser butiones; aut a minoribus ad maiora ascendimus , aut a maioribus ad minora delabimur; aut haec
inaequabili uarietate distinguimus ; cum parua magnis, simplicia coniunctis , obscura dilucidis , laeta tristibus, incredibilia probabilibus inteximus: quae in exornationem cadunt omnia. C. F.
uuid ρ in deliberatione quid pectas j C. P. Trincipia uel non longa; uelsaepe nulla. sunt enim ad audiendum , qui deliberant ,sua caissa parati. nec multum sane saepe narrandum es . eLi enim narratio praeteritarum rerum , aut praesentium esuasio autem ,futurarum. Ouare ad fidem O ad motum adhibenda es omnis oratio. C. F. Quid , in iudiosis quae est collocatio j C.P. 2Von eadem accusatoris, O rei: quod accusator rerum ordinem persequitur , oe singula argumenta quasi hasta in manu collocata uehementer proponit, concludit acriter, confirmat tabulis,decretis,tesimon' accuratiusq. in singulis commoratur ; perorationisq. praece piis,quae ad incitandos animos ualent,et in reliqua Oratione , parillulum digrediens de cursu dicendi, utitur , O uebementius in perorando . es enim
410쪽
propositum , ut iratum espciat iudicem. G F. QVid
faciendum est contra reos C.P. Omnia longe secus. Sumenda principia ad beneuolentiam conciliandam. di arrationes aut amputandae,quae laedunt: aut relinquendae , si totae sunt molestae. Firmamenta ad fidem posita, aut perse diluenda, aut obscuranda , aut digressionibus obruenda . Pectrationes autem ad misericordiam conserendae. C. F. Semper ne igitur ordinem collocandi, quem uolumus, tener ossumus f C. P. 2Vonsane. IVam auditorum aures moderatur oratori prudenti O provido: O , quod respuunt, immutandum eΩ. C. F. Expone deinceps, quae ipsius orationis,uerboruq.
praecepta sunt. C. P. Vnum igitur genus es elo quendi sua sponte fusum,alterum uersum atque mutatum. Prima uis est in simplicibus uerbis, in coniunctis secunda. Simplicia inueniendasunt, coniuncta coliocanda. Et simplicia uerba partim natiua sunt , partim reperta . QVativa ea, quae significata
sunt sensu: perta, quae ex his facta sunt , O nouata aut similitudine, aut imitatione, aut inste xione , aut adiunciJione uerborum. Atque etiam euel haec distinctio in uerbis, altera natura, tractatione altera. Natura, uisint alia consonantiora , grauiora , leniora, ct quodam modo nitidior abalia contra. Tractatione autem, cum aut propria sumuntiar rerum uocabula, aut addita ad nomen, aut noua, aut prisca, aut ab oratore modifieata, ct inflexa quodammodo : qualia sunt ea,qliae trans*-