장음표시 사용
111쪽
aut est bestia,Itemque ille, quarum omnes partes, aut una , sunt hecessaris: ut Socrates est homo, aut non est lapis: Socrates etsi homo , aut non est grammati- cus: Socrates est homo, aut est lapis.Quanquam illς, quarum omnes partes sunt necessaris, quia ridiculet sunt, extrui non de boni, uti diximus. Contingens est C litan cuius omnes partes, aut a Ii lus, sunt contingentes, non ita tamen ut sint contradicentes, aut ad contradicentes reuocari possint, aut aliqua earum sit necessaria, ne tota disiunctio sit necessaria, ut nunc diximus Exempla contingentium haec sunt a Aut haec mulier
huius Pueri mater non est, aut ipsum diligit: Aut hic adolescens lapis est, aut doctus euadet. Impossibiles Imph R.
sunt, quarum omnes partes sunt impossibiles, ut S crates aut est lapis, aut est lignum.
i De qui stam enuntiationibus, expositione indigentibus. Cap. XVIII.
AC Videri quidem posset iam ad finem perdu
cta tota de Oratione suscepta disputatio, nisi Dialectici post Aristotelem quaedam huic tractationi addidissent, quae prorsu, ignorare non conuenit. Haec sunt expositiones nonnullae quarundam enun- ciationum,quae, quia ob quasdam particulas obscura sunt, & expositione indigent, exponi biles, uulgo ap- Exponia pellantur: Harum igitur quoad satis videatur traden te cur a da est hoc loco exficatio, ne si quis absciue prs me di caseiu tata cognitionό in eas disserendo inciderit,non facilla ab eis se pollit expedire. Atque ex quam plui imis, quas receiviorum nimia fortasse diligetia,exposuit, exclusi uas tantum nos,exccptiuas,& re duplicati uas, ut vocant quasti breuissime explicabimus, quo ni amrelique aut parum exhibent negotii, aut, nisi in i c'nditissima philosophia, plane ac dilucide in te Ilio non possunt, Fuerunt autem, huiusmodi cnunciationum expositioneS in hunc locum necessario disia serendae, quia sine cognitione coniunctarunt L nuncla
112쪽
De exciras iuu enunciarionibus. cap. X I x
clusi liae enunciatibnes dicuntur , quae constant signo aliquo exclusitio, qualia sunt. Taluunt , So luna, Duiuaxat,& caetera si quae ni eiusdem signifi- cationis . Huiusmiodi autum signa aliquando excludunt alia praedicata ab eodem subiecto : ut si dicas :Praedica inciata sunt tantuni deceat, Homo est tantum animal rationale : aliquando excludunt alia su- 'biecta ab eodem praedicato, seu ut aptius loquar a participatione cius deni promicati, ut si dicas: Solum animal est sensus capax, Homo dutaxat loqui potest. Hinc fit, ut duo sint exclusiuarum enunciationum 'genera, litosum prius vocari potest exclusi praedic
ti, posterius exclusi subi edi , quod sigilum in priori
genere excludat aliquod praedicatum , in posteriori aliquod subiectum,ut patet in traditis exemplis. Ex- 'clusiuae aute utriusque,generis quatuor modis esse ri possulit secundum immediatum affirmationem ,& neotionem signi,&'verbi. Aut enim utrunque aia firmatur ut in traditis exemplis: ut sollim signun aia firmatur,ut si dicas, Praedicamenta non sunt tantum quinque,Sola substantia non est in subiecto: aut utraque negatur, ut si dicas. Ptς dicamenta non sunt tan- tum decem , Non solum animal non est sensus capax: aut solum signum negatur,ut si dicas, Prsdica' menta sunt non tantum quinque, Non solum animal est uiuens. His ita constitutis,aduerte utrunque genus exclusuarum exponi enunciatione una coniuncta, seu hypothetica , composita ex duabus simplicibus, qυς exponentes dici solentMarum prior constat eodem subiecto , eodemque prsdicato detracto ta-' me, signo quibus enunciatio exponenda constat:
qu S uocatur pis iacens. Post elior cum exponit exclu'suas prioris generis yc stat eodem subiecto& ex ' citis a praedicato: cuni aute in exponit exciti si uas p uterioris, constat codem pridicato
113쪽
Ziber Tertius . . Iordo. Atque hare,cum peculiari nomine careat, diciti secunda exponens. Caeterum ex priori excL ,
genere duae tantum formae a nobiS expOl. .
ea iij mirum, in qua & signum, & verbum assirma..tur, 't Praedicamenta sunt tantum decem :& ea, in qua solum uerbum immediate negatur, ut Praedicamenta non sunt tantum quinque. . Nam reliquae duae Armae non sunt sere in usu. At ex posteriori genere,
chim omnes usurpentur,omnes sunt exponendae.
Exclusiuae igitur prioris generis, quas exclusi proe- Expositis dacati appellauimus, si utraque ex parte assirmativae exclusius-
fuerint, exponendε erunt copulative, priori expo- rum exclu-
nente astirmativa,& posteriori negativa hoc modo: sipraedicari.
Praedicamenta fiunt tantum decem, id est, Prs dicamenta sunt decem , & non sunt plura quam, decem , V, mo est tantum anrmal taliopale, id est , Homo I it anima ι rationale, & non est aliquid, ultra quam animal rationale. Si autem solum uerbum immedia- . te negauerint, ςxponendq erunt disiunctive, priori L exponente negari ua p.&. posteriori assii malitia, hoe modo : Pr dicamenta non sunt tantum quinque, id est, Prqdicamenta nota sunt quinque, uel sunt plura q iam quinque, Homo non est tantum animal, id est, Homo nost est animai,vel est aliquid ultra quam occurrimν animal. Nec vero satis e. st ita exponere negati uas, obiectioni. Praedicamenta non sunt tantum quinque, id est, prae- dicamenta sunt plura quam quinque, Homo non .est: tantum animal, id est homo est aliquidi ultra quam .animal.Saepe enim expositio haec falsa reperietur, ut si ita dicas, Predicamenta non sunt tantum uiginti,
id est, sunt plura quam 'iginti: Lapis non est tantum animal, id est lapis est aliquid ultra quam animal.
. Nam enunciationes,quae exponuntur,sunt uerg, C. ,
ponentes autem sal sq. Sed de hoc genere exclusiua- rum nihil amplius dicendum est. Expositio Exclusiuar aulcm pollerioris generis , quas eX- exclustiactus subiecti nominauimus si , & signum, &uer- ru exclusi, bum assirmauerint, exponendet erunt copulatiue, subiecti.
114쪽
priori 'x'onente indefinita, siue particulari assiri, x Huz meriori uniueis ali negativa, hoc modo: Ta- ii animal sentire potest 1id est, animal sentire potest,& nihil quod non is 'aii imal, sientire potςst.Si uo*' ro non lignum assii mauerint, CX ponantur copulative, priori indefinita, siue particulari negativata posteriori uixivei fati a firmativa,hoc modo: Tan-' s tum substantia non ell in subiecto , id est , subitantia non eii in iubiecto , & omne quod non est substantia eli in subiecto. Si autem utrunque nc gauerint,expo- nantur driiunctive, prioli uniuersali assii maliva, ct posteriori particulari negativa, hoc modo : Notiso lum animal non est sensus capax, id est,omne animal est Dia susca pax , vel aliquid quod non est animal , 'non est sensus capax.Si denique solum signum negar ' uerint, exponantur disiunctive, priori uniuersali nes uiua,& posteriori particulari assirinatiua,hoc mo uo: Non solum animal est uiuens, id est, nullum ani
mal est uiuens i uel aliquid quod non est animal, est
Cεmpa - Itaque si recte attendas , uidebis enunciationeatur inter o quq sionum amrmant,id est, primam , & secundam, σπυἐώρ- exponi copulatiue,priori ; exponente indefinita, si-ης - ue particulari quq idem valent hoc loco & posteriori uniuersali: contra uero que signum negant; id est,rertiam.& quartam, exponi disiunctive,ac priori exponente uniuersali,& posteriori particulari. Videbis etiam eas, luet & signum, & uerbum simul assii mane aut negant, id est, primam & tertiam, exponi prioriam rinatiua , & posteriori negatiua : contra vero easque alterum a firmant alterum negant, id est, secundam,& quartam, exponi,priori negatiuat& posterio, ri assirmativa. Denique primam & quartam contradictorijs exponentibus exponi: & similiter secundani S tertiana. Primam uero & tertiam subalternis,& eo,
115쪽
, I ι oppositisse exclusiuarum. Cap. XX.
Non inutile quoque fuerit si harum e nunclatio- . num oppositionem intelligas. Aduerte igitur , C trar a. Primam & secund*m elle contrarias: tertiam & quar Sμbcontrώ- tam sub contrarias: primam uero quartae , & secun - dam tertiae contradicere: denique primam esse sub- Cemra ι- alternam tertiae , & secundam quartae: quod facile ce ite . quiuis ex conditionibus oppositarum & sub alterna- Suo iterusrum, adhibita expositione cuiusque poterit collige- Ur pH 'Metre . Verum ut hec melius teneas, accipe has quatuor mimori*m dictiones. - epos Igne Tonans Malos Perdit. syc 'Quae quatuor praedictis enunciationibus eo ordine, quo a nobis propositae sunt, respondent. Deinde aduerte, in singulis esse duas uocales , quae significant qualitatem , & quantitatem exponentium, A uniuersalem assirmativam, E uniuersalem negatiuam,I pa ticularem amrmativam , & O particularem negatiuam. Haec si animaduerteris, simulque dino illa, quq CR p paulo superius diximus, in memoriam Feuocaueris riori. primam scilicet dc secundam enunciationem esse e X- ponendas copulatiue, reliquas disiunctive, itemque priorem exponentem eodem praedicato, eodemque subiecto constare debere, posteriorem uero eo dompraedicato, sed exesuso subiecto , facile, ac expedit Eliarum munitationum expositionem ,& oppositionem memoria retinebis. Id quod totum in hac de
116쪽
Sub alternans. Subalternam. 3 2Τantum animal est Tantum animal non
Id est. Contaariar. Id eii. Ig-Anim. est aegru & ΤΟ- Anim.non est a gru dine. Nihil,quod no sit nas. Omne quod non est animal,est aegrum. animal, est aegrum.
Non tantum animal Non tantum animal non est fgrum. est aegrum. Subconitaria'.
Id est. Id est. Ma-Omne ani.est fgru, Per- Nut .ani.ei gru vellos. vel aliquid, quod dit. Aliquid, quod non
non est ani.non est animal est est aegrum. aegrum. Subalternata. Subalternata. Duo tamen adhuc admonebo, quae trito sermone in hac materia dicuntur. Alterunt eis, Dictione exclusivam non excludere concomitantia, hoc est, ea quae subiectum exclusuae necessario consequuntur, Exempli causa, cum dico, Tantum homo loqui potest, noexcludo animal nec alia , quae necessario de homine
117쪽
verbi asi mali conuerti in uniuersale affirmati uanu. siquide ita suin i,onor coime : siones , i an tam o ma i et 'aegrum , igitur omiae aegriam est animal . an- , . . . tum homo loqui poleo, igitui Oimi quod loqui po- .di test,est homo: dc ua reliqua huiuS iurma. .
EXcςptiuae enunciationes dicuntur, quae conyant Exceptiuaugno aliqu0 exceptiuo, quale est Proctei ,S si quod qua Qit aliud ei uidem signiscationis - H-c uero ii num Mi fere semper excipit aliquia ci subiectum. a participa-. si ii β'mtione, consortiove praedet catl, Vt s dicas : Omne Im excepi -- mal praeter Eominem, eli rationa, expers. Verum ri . hoc loco ineptas exceptiones admittamus, relegan ludae hinc sunt όlis , in quibus, id a quo fit exceptio , .. I A quo
non vere dicitur de eo quod excipitur.QMis enim dit ex ccptio.. diat ita loquentem , Omnis homo praeter beluam est iere diri rationis particeps λ Itaque solas east exceptivas acis deber de eo, mittamus hoc loco , in quibus id i quo excepto se, quod excivere assirmatur de re excep Quanquam uero id, tim a quo fit exceptio nonnunquahi sigito particidari no- d a quotatur. ut si dicas, Aliquis rex proezer Graesum fuit di, sit exceptioues, Aliqua regio praeter Italiam est serax bonorum rara ri de- ingeniorum ,ratio tamen exceptionis poscere uideturi etsiguom ut id, a quo sic exceptio notetur signo uniuersali. niuersali. Excipere enim e ita toto gς nere par em detrahςreis, Itaque minus propria censenda est exceptio,cum id a quo fit exceptio, notatur ligno particulari: quo fit, ut Exceptiua de ea in praesentia nobis loquendum non sit. In ex- rum qua-ceptiuis igitur en unciationibus, quemadmodum in tuor itidem exclusi iis, uel signum, & uerbum affirmantur,ut si di- formula. 'cas: Omne mobile, prStercstum, interire potest: aut solii signum amrni Mur, ut Omne animal, praeter hO- .minem, non eli rationis particeps: aut utrunque negatur, ut si dicas, Non omne mobile, pr rer c qium, non potest interire; aut signum duntaxat negatur, ut si dicas , Non omne animal praeter hominem, est bipes,
118쪽
ommumK His etiam omnibus hoc commune est, ut exponan- evoracra tui una quadam coniuncta enunciatione composita
e*cep ex duabus exponentibus 1 inplicibus, quarum prior coiisset eodem subiecto, & praedicato cita tamen, vel in subiecto negetur m quod excipitur, de eo, i quo excipit r) poiterior aut ein constet eodem praedica-λ to,& eo' ratum subiecto, mi od excipitur. Prima itaque, exceptiua e Ronatur copulatiue , priori exponente uniuersiali a stirmativa,& po iteriori uniuersali negati itia hoc modo : Omne mobile, praetercstum, inter g : potest, id est, omne mobile quod non est celum,inte- ' irire potest, & nullum c luminterire potest. Secunda, quae est contraria primae, etiam copulative expo- nrtur, sed priori exponente uniuersali negativa,& po- φ. - seriori uniuersali affrinatiua , hoc modo : Omne i. . . animal pricer hominem est rationis particeps, id est, - . . nullum animal quod non est homo, est rationis pas. riceps , & omnis homo est rationis particeps. Tertia' i . uero, quae est subalternata primae, & contradictoria Isecundae,exponi inr disiunctive,priori exponente par- . ticulari a stirmatiua , & posteriori particulari negatiua, hoc modo : Non omne mobile prster coelum non
d Potest interire, id est, Aliquod mobile, quod non est 'cllum, potest interire, uel aliquod cstum non poteth interire. Quarta denique, quae contradicit primae, sub
alternatur secundae, est sub contraria tertiae , etiam' disiunctive exponitur, priori tamen exponente parti-
culari negatiua ,& posteriori particulari assirmativa hoc modo, Non omne animal praeter hominem , est
bipcs , id est , Aliquod animal, quod non est homo , non est bipes, vel aliquis homo eli bipes.
orynparan Atque ita patet, priores duas exponi copulatiuE, Arinters itemque exponentibus uniuersalibus: duas vero reli positi t. quas disiunctive,& exponentibus particularibus. Pis-tErea , exponentes contrariarum esse contrarias, sub- contrariarum sub contrarias, contradicentium contra dieentes, & sub alternarum subalternas. Quae omnia
cernes in sequenti desci iptione, notatis primum his
119쪽
Quet eodem modo indicant exponentes exceptiua-xum,quo superiores exclutivarum. Prima enim significat exponentes primae, & cartei ae quae sequuntur, e dem ordine exponentes reliquarum. subalternans. Subalternans.
Omne mobile praetercq- Omne mobile praeter celum interire potest. Ium interire non potest.
Gu-Omne mobil. quod Ce-Nullum mob. quod non est clium, in- non est celum inte- terire potest,& rire potest, & vite Nullum coelum inte- das Omne coelum inte- rire potest. rire potest.
Non omne mobile praeter Non omne mob. praeter celum non potest interire. cstu Interire potest.
120쪽
Id est. Id est i P. . Sub contrariae. i
Pris-Aliquod mobile, Mo- Aliquod mobile .
quod non cεluna, non potest interire , vel ri Aliquod celum interire potest. Sub alternata. quod non est caelii, interire potest. vel
co Aliquod estu interire non potest. Subalternata.
Duplex aeceptio dictionis gemia
De re duplicatiuis enunciationibus. Cap. XXII. FN:inciariones reduplicatiuae dicuntur, quae constant dictione aliqua geminante, seu reduplicat te, ut vocant. Veluti si dicas, Homo qua remis est homo ,est disciplinae capax. Illa enim dictio, a tenus, quia apta est ad aliquid geminandiana & iterandum, reduplicans & reduplicativa dici solet, quemadmodum &caeterae omnes eiusdem significationis. Duobus autem modis accipiuntur hae duniohes. Altero ,' ut notant in subiectis rationem aliquam , secundun, quam ipsis conueniunt predicata quo disiphcificative accipi appellant)ut si dicas, Homo qua homo est, est species, Homo qua est homo,est grammaticus. Nec enim sensus est, causa in cur homo sit species, aut gramaticus,esse quia est homo quandoquidem hoc pa- do omnes homines essent species, atque grammatici)sed sensus est, quod ratio conueniens homini , cuqua simul reperitur ut sit species,& grammaticus,est ratio hominis, non Socratis tantum , aut Platonis, quanquam etiam Socrates, & Plato, qua sunt hi homines, grammatici dici pollini. Altero modo accipiuntur ut significant aliquid quod subiecto conuenit,ese causam praedicati, quod uocant reduplicatiue accipi ut sit dicas, homo qua homo est,uel, qua rationalis naturae est,est disciplinae capax. Omissa igitur priori acceptione, quae minus propria est, quod ad posteriorem attinet hoc tantum dicendum uidetur, multo iacilius &familiarius enun-