장음표시 사용
81쪽
naturas coissequuntur,vel de superioribus subiectis,'ρυῶς aut accidentia in separabilia de rebus a quibu, separ m ης si
rari nequeunt aut contra,hoe est inferiora de supe- 'rioribus,& caetera ordine conuerso. Omnes huiusmo di praedicationes siue assirment, siue negent, fiunt in materia nece staria & naturali , quanqua non Omnes sunt naturales, seu direct ε, ut patet ex supradictis. Enunciatio ex materia contingenti est, ei tantur q-
dicatum & conuenire, & non conuenire subiecto pα - csi ii test,ut Homo est grammaticus, Homo non est gram ἔφηι maticus, & omnes, in quibus accidens inseparabi Ir L xiv D de re, cuius est accidens siue astirmatiue,siue negati- hQue praedica ruri
Enunciatio ex materia impos ibili, seu remota, est exi m prὴ euius proedicatum non potest conuenire subiecto, ut dicatio c. homo est lapis,Cygnus est niger. Dicitur autem haec tiugei diuisio secundum materiam, quia fit secundum habi *-ς tudinem praedicati ad subiectum, quam diximus niateriam enunciationis. . . . ita impombil Illud autem praetermittendum non est,enunciatio P sv nes indefinitas tum ex modo significandi suo, tum D J ὸς etiam ratione materiae contingentis, cum ea constat, idem valere atque particulares. Utraque de causi hcc enunciatio, homo est i uitus, iudicatur nil disterre Inde ita ab hac inidam homo est iustus, & ita reliquae. Veru 'nu ratio- quod addi si let, indefinitas ex materia necestaria, & ue idem uoim pollibili idem ualere ratione materiae atque viai- leant quoduersales,& si quoad eas quae constat materia impos- particula- sibili verum elle uideatur, in reliquis tamen mihi, rei. non probatur. Hae si qui de sunt ex materia necessaria Numis αυ- Animal est homo, Animal non est homo , Animal finita. e est di sciplinae capax, Animal noest disciplinae capax materιμ ns& aliae similes, ut diximus,quae tamen non iudicatur eusAt I is idem ualere atque uniuersales. Conceduntur enim impossbili simpliciter quasi particulares. Sed qui illud dicunt taem na- non existimant eas este ex matella necessaria , quia leant ar- praedicata minus late patent quam subiecta, quod ta Me seniuom meu nihil refert, ut alibi docebimus, etsi *liquando salσι.
82쪽
te minus diligenter perspecta aliquid referre put
Enunciatio finita est,cuius nomina omnia siue e tegoremata sunt finita , ut homo est iustus. Infinitavero, cuius aliquod categorema est infinitum,ut homo est non iustus, Socrates est homo non Iustus, . Quod si dixeris Socrates est seruus non iusti, non erit enunciatio infinita, quia illud Non iusti non est categorema. Enunciatio ex coniuncto extremo est, cuius aut sabiectum aut praedicatum , aut utrumq; per se est unuquid ex multis categorematis coniunctum, ut Socrates est homo iustus, Homo iustus est sapiens , Homo iustus est simplex & prudens. Quod si dicas, Socrates est simplex, prudens, non erit enunciatio ex coniuncto extremo, qua categoremata quae praedicantur, nullo nexu iunguntur, ut sint unum praedicatum: ex ruo sequitur ut non essiciant enuntiationem unam mplicem, sed plures. . Enunciatio ex smplici extremo est, cuius nec subiectum, nec prςdicatum ex multis iungitur catego-rematis, ut Socrates est sapiens, Socrates philosophatur. Hec de uarijs generibus absolutum enunciationum. nunc de earum oppositione, aequipollentia, α conuersione dicamus.
Da oppositione absolutarum enunciasionum. p. V I. Oppositio ut in absolutis enunciationibus cerni tur, est duarum ab sui utarum enunciationum eoedem subiecto praedicatoque constantium, repugnautia secundum assirmationem & negationem, ut si dicas, Hic homo est iustus, Hic homo non est iustus. Porro enunciationes opposits si fuerint uniuersales, erunt contrariae , ut Omnis homo est iustus, Nullus homo est iustus: Harum hete est conditio,ut si iuui ue
ret eo non possint, quanquam possint esse simul fal-
83쪽
sael inimiteria comi ngenti, ut paleian tridito exu λplo ii re id necesiaria mi:dicas. Omne animal est di
teria contingenti Musii hoc exemplo cernis , siue in matbriar necesseria , .ut si dicas p Quoddam animalest capax disti linae, Qoyddam animal non est capax di . scipituae iisdem quoque petes de is delinitis spectata Oppositioin , earum significandi figunt Si vero altera fuerit uniuer iti sinitaru . salis,alterayatticillaris, vel Teraqtre si lagularis; eruntdContradiacontradicentes, siue coninadictoriar , ud omnis homo. lcentes.
cstuussus: Qui dumi horri' non ostiuilux, Nullus Ni-ino est: iustis Atinidam homo est austus, Socrates est , iustus, Socrates non est miris Harii hec est conditio, Condisio eo ut nec simul vos, nec si ullat hvinqua esse possint. radicetia. Idenaidices delira quaru subicctum accipitur pro ea- oppositio e- dolii re commini. praecise .ut si dicas, Homo est spe a Nuriationis Ceses,Homo non est species. c b ii Cum ex subie- Si quis autem quaerat, mrin in quati isaeontradictio cacto tomm ne alturas excoluindicentibus sit vera,altera salsa; ocitii prosecurre nilum est, ita re in habere, praeterquam in contra sumpto. dictionibus' fiituti contingeratis, ut si dicas Hic homo Num c
morietur cras, Hic homo non uiorietur cras. Natura Vi uis con- enim ex his duabus enunciationibus determinate ac- tradicZioniscepta, vera est, aut falsa: id quod de caeteris huiusmo- altera pars di dicendum est. Sed haec quiatio alium locum deli- sis uera, Alderat ampliorem . sera falsa. Addunt multi quartum oppositionis genus, quod Subatierna,
vocant sub alternarum: duarum inquam enunciatio-mura affirmautium aut negantium idem de eodem , ita tamen ut quod altera asti imat ista otum, altera asia firmet in parte : quae propterea dicuntur sub alternae, quod altera sub altera collocetur. cuiusmodi sunt harriduae enunciationes, Omnis homo est iustus, Quidam
homo est iustus: item hae, Nullus homo est iustus,
84쪽
idam homo non estitust usi. Verum huiusmodi enunciationes non recte dicuntur oppositς, quia non, repugnant inter se secundum amrmationem,&nega-Sμβδυσης 'onem. Accedit eo quod nec etiam secundum ueria nemo alem aut fallitatem . Nam exueritate Uniuersalis', pqν - quae uocatur sub alternas, concluditur ueritas sup parti c. ticularis: & ex falsitate particularis,quae dicitur subia Co inofub alternata e5cluditur falsitas suae uniuersalis, quod inurn riz. eisdem exemplis facile est cernere. Cum igitur absuri ide uideatur dici, eas enunciationes esse oppositas, , quae nec secundum veritatem, nec secundum falsi t. tem repugnant, immo vero altera alteram secum tra- , - . mollit, efficitur ut hac quoque ratione sub alternae non
. ibi sint in oppositis numerandae.. iii ι is . . t. l
Quin etiam subcotraris, si proprie de oppositione, eiusque conditionibus loquendum si non sunt in ap- , positarum numero ponenda tum quia alteran6 uere Inegat,quod affirmatur altera,rum etiam quia non est rpropria oppositionis conditio repugnantia sedes sal sitatem, sed segm veritatem. Quo sit ut Aristoteles se-I, cundo libro de priori resolutione merito dicat, sub- ω'contrarias enunciationes non esse reuera oppositas , sed voce duntaxati Hare omnia cernes in hac figura.
i Omnis homo est Contrariae, Nullus homo est
85쪽
Quidam homo Subcontrariae Quidam homo non
est iustus. est iustus. Sub alternata. Sub alternata. ocrates est iustus. Contradic. Socrat. non est iustus.. QDe aquipollentia enuntiationum de inesse. Cap. VII.
AEquipollentes & aequi ualentes dicuntur hoe Aequipolir
loco enunciationes absolutae honstantes eodem tei quesint. iubiecto eodenique praedicato , quae una quidem aut altera negatione disterunt, sed tamen idem valent,seseque mutuo inserunt,ut hae duae, Omnis libario eiti ultus. Non quidam homo non est iustus. Quoniam igitur huius rei cosnitio non parum conducit ad exponendas obscuriores enunciationes,notandae sunt hae regulae.Prima. Negatio prs posita sub- Prima N. lecto cuiusque enunciationis, signo si signum ha- gula.
bet, essicit eam aequi pollentem contradictoriae. Haec regula iudicabis has enunciationes idem Va Iere . GNon omnis homo est iustus. Aliquis homo non est iustus, quia, nisi praeposuisses, negationem subiecto prioris, essent proculdubio contradicentes. Eadem quoque arte iudicabis has esse aequi pollentes. Omnis homo est iustus. Non quidam homo non est iustus,Socrates est iustus, Non Socrates non est iustus, S sic e teras huiusmodi. Secunda. Negatio postpost Secunda. ta subiecto enuciationis uniuersalis efficit eam squi Pollentem contrariae. Hac regula iudicabis has esse sequi pollentes, Omnis homo non est tuitus, Nullus homo est iustus,& has,omnis homo est iustus. Nul- Ius homo non pit iustus. Eadem ratio est in subcontrariis,ut patebit experienti.Tertia. Negatio proposi Teriis. ta &postposita subiecta enunciationis uniuersalis I 'aut particularis, reddit eam squivalente subalteriis. Hoc documento intelligimus has enunciationἡs ideualere, Non omnis homo no est iussus.Quada homo est iustus.& has.Nullus homo est iustus, Non aliquis
86쪽
homo est iustus . inan quam eni ny i 'Me pnsteriori
complicatione non videas subicetam secundae enunciationis habere negationem postpositam , sed solum praepolitum, tame' quia e0unclatio. si balterna superioris ita habebat, Aliquis homo non est iustus, negatione nimirum postposita subiecto, non fuit negatio iterum postponeiada sed potius tollenda: Nam idemessicies negationem pis suam auferendo, atq; non po-Opust 4s. si tam ponendo. Id quod in caeteris regulis diligenter de enucla obseruabis. Has omnes regulas comprehendunt Diatione c:9. lectici hoc uersu. Prae contra dic post contra, prae, postque sus alteri Cuius hic est sensus . Praepolit . negatio e scit ut
contradictoriae ideira ualga.nt: post pusita uero, Ut con-rraris p rq posita denique ac positposita, ut sub alternae. arta uniuersalis editnclatio ς qui pollet aggrega ; tioni omnium suarum aingularium : ut haec , omnish o m o e si i u sit u s, b u i c o ry ti o n i, H i c h o m q e si a u si us, re hic homo est iustus,& ita cς teri item liscis ullus homo e se iustus, huis, Hic E'm' non est iustus,& hic horia o non est iustus, ct ita ceteri. ininta Particularis epunctatio .equi pollet disiunctioni omnium suarum singularium: uth qc, Aliquis homo es Lustus,suic orationi,Hic homo est iustus, aut hic homo est Histus, &nc csteri, & haec. Aliquis homo non est iustus , hut c, Hic homo non est iustus, aut hic homo non . est iu situs,cc ita caeteri disiuncti Wς ibo titulo IDe conuersione affoli Iarum enunciationum.
- nili 0 Ilta moda into l . oui ui 1l . Onuersio Leu rus procatio , ut hoc. loco fumitur est comm alio extremorum enu' lationis sexuata qualitate, dc petritate, ut si dicas, sci litia labia est virtus, igitur uirtus non est scientia. . ., Enunciatio cuius eo: trema conati tantur, diuitur H- uersa, qus autem fit cx c ammutatis exti emis, dicit 'rῆOnuerten S. Seruare fixi alliatem, est essicere conues
I. prio. 2. Conuersa. Conuertos.
87쪽
Est autem triplex conuersio, simplex er accidens Triplex Spercontrapositionem. Conuersio simplex, qu setia φωρ In terminis appellatur, est conuersio, in qua siet tiatur prio 3 eadem quantitas, miliaque alia particula -adiicitur, & λ top-s quo pacto couertuntur uniuersalis negativa', & parti Cρη ermcularis asstrii latiua, ut si dicas. Nullii homo est lapis si is ergo nullus lapis est homo. Quida homo est albus,
ergo quoddam album est homo, hoc genere conuersionis nee uniuersaliva firmativa, nee particularis negativa conuertutur, quia si has en Miciationes hoc couersionis genere volueris conuertere, dabis conuersas Veras,& conuertentes falsas , ut se dicas . Omnis Conversi, homo est animal , igitiir omne animal est homo. per accido. Quoddam animal non est homo, igitur quidam homo non est animal. Conuersio per accidens, que alio nomine dicitur in parte, est couersio, in qua mutatur quantitas uniuersialis in particulare, hoc est , in qua
ex conuersa uniuersali efiicitur conuertens particu- , Iaris, quo p cto conuertuntur enticiationes uniuersa-. cles tum aErna titiae, tum negatiuae, ut si dicas. Omnis Cur nora σμ' homo est animal, igitur quoddam animal est homo, uertatur 'Nullus homo est lapis, igitur quiddam lapis no est , partieul homo Non traditur autem alia conuersio huic respo risin Vni dens,in qua videlicet mutetur quantitas particularis uerselemi.m uniuersia leni, quia 'pissime in hoc progressu;non Conuersio. seruatur veritas, ut dicas, Quiddam homo est albus, per contra bis itur omne alb um est homo, Quiddam homo non positio emest grammaticus, igitur nullus gramaticus est homo. Ex z. top- . Conuer fio per contrapositionem est conuersio, in 3. ubi Ari. c a & seruatur eadem quantitas, & additione nega- tradit e ntionum ex finitis extremis simplicibus fiunt infinita , seque iam quo pacto conuertuntur uniuersalis assirmativa, & e couersi particularis negativa, ut si dicas, Oiς homo est ani- eliciturmat is itiir omne non animal est non homo: Quod da hic reci imal non est belua , igitur quaedam non belua proca
88쪽
non est animal. t Mandantur haee memoriae hoe uno disticsq. Feci simpliciter conuertitur, Eua per acci: Asso per contra stest conuersio tota. In quo quidem quatuor ille uoces Feci, Eva, AQ& O, continent quatuor vocales, quarum A, signifieat uniuersalem affirmativam. E, uniuersalem negaritiam. I, particularem assumatiuam. O, particulargnegativam. Reliqua sunt pei spicua ex dictis. Hare de e nunciationibus, quae absolute in esse aliquid, aut noin elle declarant, dixisse susticiat, nunc ad eas quae modales vocantur, Veniamus. 1 Ibi morsint genera a cformula modalium enunciatiouum. Cap. IX.
Modalis enunciatio, ut supra diximus, est, quae
quo modo aliquid alicui insit, aut non insit, protriinciat. Hulus quattuor sunt genera, ex neces rica, ex contingenti, ex possibili,& ex impossibili Modales ex nec ellario sunt, quae enunciant aliquid esse ne serssarium, aux non necessariunt, Modales ex contingenti sunt, quae euunciant aliquid esse continges, aut non contingens. Ex possibili vero , qui e nunciat pollibile esse, aut non possibile. Ex impossibili denique,quq impossinite aut non impossibile. Necessarium est, quod noli potest non esse , ut hominem esse animal. Contingens est quod potest esse,& non esse , ut Soci atem eise grammaticum. Possibile quod nec ei facio & contingenti commune habetur, est quod potest cile liue non pollit non esse, siue possit. Exempla iam polita sunt. impossibile denique eit , quod esse non potest, ut hominem elle lassidem. Sin aula porro genera modalium duabus tant umformulis efferri polliunt, altera ii modus: id est dictio qua ligas ficamus modii, quo aliquid. alicui inest, auc
non linei sit adverbiu , ut si dicas, Homo necessario est
89쪽
est animal,socrates contingenter est grammaticus,&ita in caeteris , altera si modus sit nomen quod enun- cietur de oratione ex uerbo infinitiuo composita, quq Didium dictum appellatur, ut si dicas, hominem este animaleth ne essarium, Socratem est grammaticum est contingens,& sc in reliquisi. His enim duobus loquendi
generibus duntaxat pronunciare posthmus in actu exercitu, ut uocant, quo modo aliquid alicui insit, aut mod-lium. non insit, quo pacto pronunciandi uerbum in descri- Nota. mptione modalium intelligendum est. Na si in actu signato, ut Dialectici loquuntur, pronuncia ueris quomodo aliquid alicui inlit,aut non insit, utpote enunciando modum de aliqua uoce quae dictum aut enun Hationem in dicto comprehensam de monitret, non efficies sane modalem enuciationem, sed vere absolutam. Hςnaque sunt absolutae, Hoc dictum, Hominem . esse animal est necessarium. Haec enuciatio, Socrates t. peta.n
est' ammaticus, est contingens, id quod alio loco docebimus. Itaque inodales enunciationes duabus tantum sormulis, ut dictam est,esteruntur.
Disserunt aut duae illae formulae tribus potissimum ronibus. Primum, quia in priori, modus est adverbiu Primum in potieriori nonae Deinde, quia in priori modus non discrimen.
praedicat, sed asscit copulae nuciationis, aut in poste- Secundum. riori praedicatur. Demum, quia in priori formula unuim ei subiectum,& unu predicatum,ut patet, ut in po Tertium. seriori duo subiecta & duo praedicata repertuntur. Na dictu, seu, ut uerius loquar, uerbu dicti, quatenus
aliquid entinci at,est principale subiectu, modus plincipale praedicatu , in ipse aut dicto alterum subieci u Verbum di& alterum praedicatum continetur, quae minus princi cti vcmus palia censenda sunt. Sed nos priori formula omisa, dicisur sobquia minus usurpata est, saltem in modalibus ex pos lectum mo-
sibili & impossibili posteriore cum Artitotele tracta- Iubimus, ac primum de qualitate, lualitate, S mater a dictum. modalium dicemus, postea tres earum 3 flectiones, op Modus erapositionem, aequi pollentiam,& conuersionem quanta principale soterimus breuitate, ac perspicuitate exponemus 3 p silicas
90쪽
Uni igitur in naodali ins huius sermulte duo si0e Dul π subiecta & duo praedicata, necessario ossicitur, ut qualitat'es di meae sit qualitaε est uiatist quantitas, & materia. sent talis Altera' qualitas ternitur in affirmatione & negasi modulium ne modi i altera in asirmatione & negatione pria: cati, ludis in dicto coistinetur. Prior tanWi UpxAEc iu pua est. Hinc nata est drursio illa inbdalium in eas, quae utrunque praedicatum Hrmant, ut holninen, esse animal est necessarium t in ora, quae utrunqRς in i gant, ut Hominem non esse animal non est conti Diuiso mo gens tineas, quae modum:Ermant, S pi Iedicatum didalium ra cti negant, ut Homine monon e ste grammat c1' mea: none qu si possibile, & in eas quae modum negant,& pG Mcδ- rarii. tum dicti amrmant, ut Hominem este grammaxicum. non est impossibile.Quia tamen praecipuae qualitatis Ruaenam maior est habenda ratio, enunciationes quae io odii modales affirmauerint a Trinatiuae quae eundem negauerint
simpliciter negativo simpliciter appellandae sunt, siue dictum af
iceda sint firmativum sit,sive negativum. De qualitate aut*m' offirmatius accidentali, hoc est,de: ueritate & fallitate modat tu, c negati- hoc dicendum est, modales esse quidem ueras aue salsas quandoquidem omnes naturam enunciatio-ΩN litas nis participant, quae ueri aut falsi significatione defi-uccidenta - nitur caeterum eas quae uerae sunt, nunquam poste e lis mo - se falsas,& quae sunt falsar,ueras este nunquam posse: Vium. Om- ac proinde omnes elle aut nesellarias, aut imp0ssibi' nes mod-- les. Exempli causa, hae omnes sunt necessariae. Hpimiles auisunt nem esse animal est necesse, Hominem esse gramma- necessβrta , licum est contingens, Hominem mori esse possibile, μυι imptis Hominem est e lapidem elle impossibile, quia ita sint verae, ut falsae nunquam esse possint. Hς uero, Hominem esse animal non est necesse. Hominem esse gran amaticum non est contingens, Hominem mori non est