장음표시 사용
141쪽
Efinitio est ratio, quae essentiam aliquam naturamve declarat: ut animal rationale . Declarat enim naturam hominis . Ut autem diuisioni diuisum , sic definitioni respondet definitum : quod nihil est aliud, quam id cuius quid ditas essentiave explicatur . Sed nos de definito tum dicemus,ctim definitione & genera omnia in quae diuiditur, methodumque definiendi, ex- ιι, plicauerimus.
fluebant, quidam spe uictoriae,alij quaestum faciendi Tusc. qu in cupiditate, alij uisendi studio ducebantur. Hic quod stio,
ad uerba attinet, nulla est membrorum diuidentium repugnantia. Fieri enim potuit, ut multi,& lucri, cupiditate, & spectandi simul studio ducerentur. In sensit icamen cernitur repugnantia, si hoc modo diuisionem interpreteris: Eorum, qui ad Graecis ludos una principue de causa confluebant, quidam spe uictoriae, ScCaetera. Hac igitur ratione dices probari posse diuisiones illas nominibus concretis usurpatas , ut sensus. prioris sit huiusmodi. Eoru, in quibus aliqua una bonitatis, appetibilitati sue, ut ita dicam, ratio, potissimum elucer, qu sdam utilia tantum, alia honesta so-him, alia iucunda duntaxat nominantur. Posterioris autem ,huiusmodi: Eorum, quae aliqua una dimensione excellunt, quaedam longa solum,ut hasta,alia lata,ut discus, alia profunda tantum, siue crassa, ut glo bus , appellantur. Quanquam hic sensus vulgo magis,quam apud Philosophos posteriori diuisoni tribuitur. Has uero solutiones diligenter no abis, ut multas usurpatas diuisiones a calumnia uendicare possis. Sed haec de diuisione uidentur fatis.
142쪽
Vnde dicta plicauerimus . Definitio igitur, quae finitio etiam a Quintil. apud Latinos appellatur, ab agrorum finibus acce- lib.7.ca. . pit nomen. Nam ut agrorum fines agros definiunt& claudunt, aliosque ab aliis secernunt, sic definitiones quibus rerum naturae declarantur, essentias earum circumsci ibunt,aliasq; ab alijs distinguunt.Dici Cur δε itur porro definitio Oratio , quia unum tantum norio sit Or - men non potest esse desinito. Definitio enim dist in-rio. cte sub ij cit intellectui, quod nomen definiti confuse 1. t p- -& proponit. Vnde cum de omni essentia quae definitio
6. top. S. & ne explicatur, duo conceptus formari possint, alter, meta. Is, quo essentia quae declaratur, conuenit cum alijs,alteX. q. ter,quo ab eisdem destinguitur, fit necessario, ut Om- . nis definitio duabus minimum vocibus constare debeat, altera, quae gignat in mente conceptum conuemnientiae, altera, quae distinctionis, disserentiaeue, Ita ergo fit, ut omnis definitio sit oratio ; quanquam explicatio nominis per aliud clarius , ad definitionem Auctore Aristotele rcuocatur, ut si quis dicat, Hone-
aliquam naturamve declarat, id diuersiam reddit Definitionem a caeteris orationibus mulli si quidem, praeterquam desinitioni, hoc munus demandatum Ost. Illud tamen non videtur praetereundum hoc loco, Defoitio- nomen definitionis duobus modis ab Aristotele ac-nis nome e cipi LSaepius, enim accipitur pro ea sola oratione,quq pius accipi- definito conuersim praedicatur qualis est illa , Am-rur pro δε- 'al rationale , comparatione hom)nis, ut diximus io praedica- victim ait, ipsam hominis rationem, definitionem uero. nisi vel est,uel erat, vel erit, aut aliquid tale addatur,
I .peri. q. non esse ei unciationem, . quia unum est,& non multa animal gressibile bipcs iterum, in definitione a. post nihil de aliquo praedicari. Et rursum, definitionem ta6.tOP. a. lem esse debere, ut ipsa proposita, statim nulloq; ne socio cognosci possit cuius rei sit definitio: ac proin--. de esse vitiosas quibus, ut intelligi possit quarum rerum sint definitio ues,opus est adiungere nomina rerum quae desiniuntur: quemadmodum in obsoletis
143쪽
1 veterum picturis, nisi titulus aliquis ascriptus esset, nemo poterat intelligere cuius nam rei quaeque pi- Vt 7. meta. ctura effet. His enim locis, alijsqne quam plurimis : Iz. te p. i plane accipit nomen definitionis pro ea ibi a ratio- & cari. λne, quae de definito conuersim praedicatur. Aliquan- Altera n i do uero sumitur pro tota euunctatione in qua insu- cψω. . per continetur definitum quale est totam hoc , Ho- moest animal rationale ut cum ait, Definitionemi aut esse principium demonstrationis, aut conclusio- I. post. 7.&ι . nem,aut totam ratiocinationem sola verborum col- a. post. IO.
. locatione a demonstratione differentem : & rursum, Omnem definitionem esse uniuersalem & assirmati- 2.post. I. uam. His namque verbis aperte comprehendit desini-' , tum nomine definitionis. Posteriorem acceptionem Lib.7.ca. amplectitur Quintilianus cum ait, sinitionem effri rei propositae propriam & dilucidam,& breuiter coprehensam verbis enunciationem. Nos priorem, uti magis usurpatam, libentius sequimur. De d sinitione nominis. Cap. II. OVanquam uero omnis definitio modo aliquo dicisosset definitio rei, quandoquidem omnis essentia, quae definitione explicatur, alicuius rei essentia est, tamen Phil , sophi in definitionem rei, &Domitiis definitionem deuidere consueuerunt, res significatas a nominibus significantibus distinguentes. Definitio'itaque nominis, quam Aristoteles nominis interpretationem, vulgus Dialecticorum desinitionem quid nominis appellat, est Oratio qua quid-ditas nominis naturaue declaratur: ut totu hoc, Uox, quae hominem ex instituto signi ficat. Hac enim oratione explicatur natura huius nominis Homo, quatenus quoddaha' est nomen: Nomen non accipitur hoc
l co presse A id est, ut a uerbo distinguitur: sed pro quise inque uocabiit b, seu categoremato. Q icta ita suero & nditura iri 3hy ,est ipsa eius signifieati quo fit, ut nihil altilii sit, nominis quidditatem & nai iram explicare. Omnis ris
144쪽
explicare, quam eius significationem patefacere. Id quod duobus fit modis: altero, definitione soli nomini quod definitur congruenti, qualis est ea, quam in exemplum attulimus, altero, ipsa definitione rei significatae. Sςpe enim qui ignorat lignificationem uocabuli ea uerborum formula rogat quid illud significet, ut quid sit res significata rogare videatur, cui plane satis iacit qui rei significatae definitionem reddit, ut si quis percontetur quid sit Geographia, intelligere cupiens significationem nominis, alius vero respondeat esse scientiam que de magnitudinibus disserit, definitione rei explicata censebitur significatio uocabuli. Itaq; quae uere ac simpliciter est definitio rei, poterit hoc modo alicui esse definitio nominis, haec de definitione nominis de quae modis quibus significatio nominis explicatur dixisse sit satis. . iEst autem hoc genus definitionis plane necessa rium non modo cum aliquid demonstrandum est. ut Aristoteles quodam loco ait, sed omnino cuiusque disputationas initio, ut idem alibi fusius,& caetera Philosophi docent. Ad hoc genus reuocantur orationes illae, quae declarant originem uocabuli, ut cum dicimus, Cunsul est, qui Reipublicae utilitati consulit, Sol est, qui inter astra omnia solus lucet: Fides est, qua sit quod dicitur: Abstemius est , qui abstinoeta temeto 2 quas Graeci uocant ἐτυμολογιας hoc est, uerito quia, quasi explicationes vocum, quae ueram adhuc retinent significationem earum, a quibus sunt ortae. Cicero nouato uocabulo notationes appellat, quia uerba sunt rerum notae. Nam hoc idem, inquit, appellat Aristotele, quod latine est nota. . De descriptione. Cf.iIII. i
DEsinitio rei , quae uocatu's let definitio quid
rei, est oratio, qua essentia rei naturaue explia Avisio. catur. Quae rursus , ut diuisio rei , in duo genera tribuitu
145쪽
Liber Quintus. I I. itur, in discriptionem, quam Aristoteles & pro- Vide Ari.
Prium, & orationem coniunctione unam uocat, atq; I. pexi. . ocra definitionem essentialem, quani ille tum simpli- λ post citer ac absolute definitionem,tum etiam terminum S I.to. 3. re tum orationem quae unum significat,appellat Deseri Stoto sPtio eodem auctore, est oratio, quae non significat op ς x0p quid erat esse rei, soli autem inest & conuersim de re 7. meta. praedicatur, ut animal discipline capax compara- .eione hominis. met. Quanquam enim haec oratio conuersim de ho- Defcra omine dicatur , id est necessario cum homine reci- 26ic Procetur, tamen non significat conuersim hominis
Nam disti plinae capax esse, non pertinet ad ho-
minis estentiam : animal autem , etsi pertinet, ta- amen non reciproca ur cum homine . Docet au-' tem Aristoteles in omni descriptione primum ponendum esse genus, deindc addendam esse unam proprie In desin ea tem, ut in adducto exemplo. Nec enim , ut ait ad- ptione pri dei det sunt plures,nisi is, qui definit significet se mul ponen-tasVescriptiones conglobatas tradere aut si dicat, dum es grHomo est animal disciplinae capax ad ridendum & nuridemG'
ad stendum natum, asserens se non unam tantum de- v a sola scriptionem afferre. proprae M. Reuocantur ad descriptionem , seu proprium ι-x9p. p. icomplexum , definitiones illae, quae loco proprie- Descriptio-tatis constant collectione aliqua communium ac- nes ex collacidentium, quae orationem recurrentem facit cum Gone com- definito: qualis haec est,Homo est animal bipes,im- munium ac Pi u m e. c denuum. . Quanquam enim horum neutrum sit homini DGriptio-Proprium, tamen ambo iuncta cum homine re- genersi currunt. i ex isti ren- Reuocansur etiam ad descriptionem definitio- iiii, quibusnes illae quibus genera definiuntur per differentias, diutuusur. quibus diuiduntur: ut si dicas, Animal est corpus animatum rationale, aut irrationale. Nam differentis dividςntes genus Ron pertineat ad eius essenxiam.
146쪽
proprium. Cur oratis conitin fo-
Reuocantur etiam , quanquam minus propriε, ora, itiones illae, quibus Oratores, aut Poetae longo sermone rem aliquam communem describunt ac depingunt. Cicero gloriam quasi describens ait, gloriam esse, quae breuietatem uitae posteritatis memoria consolatur,quae essicit ut absentes adlint, mortui uiuant,
cuius denique gradibus etiam homines in celum uideantur ascendere. Huius generas cit descriptio, qua Virgilius famam depingit, Fama,inquit, malum, quo non aliud uelocius ulturii: mobilitate uiget, uirosque acquirit eundo: &quq sequuntur, Dixi has orat Ones minus proprie reuocari ad desciiptiones, quia saepe non reciprocantur cum re quae descrjbitur, saepe etiam conflant'ubrbis translati iis,a quibus Aristoteles, quia obscuriora sunt cauendiuti esse in definiendo admonet. Explicationes etiam rerum singulariu, siue breues,ut apud Phil0soplitis,& in communi sermone, siue longiores , ut apud oratores aut poetas, quibus in describendis personis, regionibus, urbibus fluminibus, montibus, & lucis utuntur, ad hoc genus reuocari lent . Extremum locum obtinent ad D m-bratae litaedam & metaphoricae explicationes, si quado rem facile ante oculos proponunt: qualis est illa apud Ovidium , Stulte, quid est somnus gelidae nisi mortis imago p& illa apud Horatium. Ita furor breuis est. Nam Rhae orationes deseriptiones appetialantur . Dicitur autet hoc genus definitionis descriptio, quia rei naturam non omnino exprimit, sed primi quasi lineamentis adumbrat.Dicitur pr oprium,quia hoc tantum communem habet cum vera desinitione quod cohitectatur eum re . Dicitur etiam oratio coniunctione una , 'uia non signi sicat unum duntaxat naturam, ut ea O simpliciter definitio appellatur, sed multas coniunctas ita eadem re, ut eri dicti, pa-
147쪽
D. di finitione Causali. Cap. IIII. IINter descriptiones numeratur causalis definitio, quae hoc modo definiri solet, definitio causalis est oratio explicans quidditatem rei ex genere & causa liqua cau si ii e externis. Causa externae sunt Essici ea GH έ μ' o Finis, adde si placet exemplar. Efficiens quid sit Vr' satis apertum eli, Finis est id, gratia cuius aliquid fit. Fini
quo pacto beatitudo caelestis est finis rationalis creaturae.EXeplar est forma externa,cuius imitatione res Σης semst,qualis est imago, quam pictor in tabula reserre a que exprimere enititur. Ex causa efiicientel sic se id definitur uox apud Arist. Vox est sonus quidam edicitus ab anima ictu aeris respiratione attracti, cum ip do ni risum ad fauces allidit. Ex sine hoc modo definitur ani ma, Anima est forma qua primo uiuimus, sentimus,ci intelligimus. Ex causa exemplari sic potest homo definiri, Homo est animal factum ad imaginem & si militudinem Dei. Interdum autem plura, aut etiam via genera causiarum externaru in eadem definitione iunguntur, ut si dicas, Homo est aiat a Deo ad similitudinem diuinae mentis factum , ut sterna selicitate Perfruatur. Faciliusq; est ex omnibus simul causis, Facilius ena
ex una tantum rem definire,quia raro una duntaxat, ex omnibus
si nihil aliud addat, cotrahit genus ad spem des niti. simul cau-Quod si quis obiiciat, has definitiones non uideri sis externis,
descriptiones, quandoquidem non dicuntur patefa . quam ex Cereret naturam ex proprietatibus, aut accidetibus, na taurum sed ex causis; occurrendum est hoc ipsum, quod est re definire. erici ab aliqua causa, aut ob aliquam causam, aut obiectio. 1mitatione alicuius, esse proprium aut accidens rei, Solut o . cum ad essentiam eius non pertineat. Ruasdam Nonnullae sunt definitiones essentiales, quae cau- esennales sales etiam dici possunt , quae nimirum ex causis uomitiones internis rem declarant, utpote ex materia & sor- posse cansama rei, aut ex utraque generi adiuncta, de quibus sta les appellatim dicemus, sed quae causis externis extri untur fe- ria
148쪽
re sunt, quae causales dicantur. Nam illas magis placuit essentiales apellare.
Da d finitione essentiali. Cap. V. s.lop. - Efinitio e sientialis , ut Aristoteles des nit, est P cieatio quod quid erat esse significans . Hoc est oratio , quae conuersim significat quidditatem essen- Rarissim tiam Verei, quq definitur. Rarissimum est hoc genus sunt esse ' definitionis, saltem in substant ijs. Sed asserri solet
risui deo exemplum animal rationale. Cum aulcm omnis eiam ionc . sentia,quae definiri potest, constet ex materia, & λ ma, aut saltem ex genere,& differentia, illae enim co-- ponunt essentiam re ipsa,& physice, haec ratione tantum, considerationeque ut supra diximus,efiicitur,ue
ea oratio dicatur significare quod quid erat esse rei Ωμε oratio quae constat nominibus propriae materiae, ac formae dic tur rei quae definitur,aut generis & differentiae. Exempligi are causa,hae orationes,animal constans ex corpore tali, quod quia & animo rationis particips, &, animal rationis partier tessu ceps, sunt definitiones essetiales hominis; prior, tu iani. constat nominibus significantibus propriam materia& formam hominis, posterior, quia constat nominii bus proximi generis,proximaeque disterentiae eiu stae. Duplex is Ita fit ut duplex sit definitio essentialis,altera ex promitio esseo pria materia & forma generi adiunctis, altera ex Prorialis. ximo genere & proxima disterentia. Potest tamen loco proximi seneris poni genus remotum cum omisco proxi- nibus differentijs interiectis, ut si dicas,Homo est sub mi generis stantia corporata, quae interire potest, uiuens, sen poni pors tiens & rationis particeps.
genus remo At Aristoteles saepe docet unius rei unam tantum rucum Hs- esse definitionem essentialem. a Non recte igitur an fresiis om seruimus, duas eius lem rei tradi posse essentiales demses inter sinitiones, alteram ex materia & forma, alteram exti M. genere & differentia. Verum haec nil obstant. Verbis enim non modo duae,ut diximus, sed etiam plures e e
Pollunt. Nam etiam illam, quae ex genere & dii
149쪽
serentia rem declarat, duobus modis fieri posse do- solutis.
cuimus,caeterum significatione una tantum sit neces- LEρρo rose est. Omnes enim quae allatae fuerint eandem omni mellige ano essentiam significabunt. Atque hoe pacto intelli- μηisi rei gendus est Aristoteles. Vrgebit fortasse aliquis, pre- un m mn anetque hoc modo. Aristoteles docet multis in locis tum essed omnem definitionem essentialem constare ex genere mitiρη& differetia, nisi ergo ille fallitur nulla costat ex ma 6 tios. teria& forma rei, praetermissa differentia. Sed resi- DAbimtio, stendum est hoc modo, propriam materiam S sorma Solutis . rei, seu potius constare ex propria materia ac forma
rei, quod in hac definitionis formula generi adiici
turinice disterentiae haberi,idemque omnino ualere. Eundem enim gradum humans natur significat hoc uerbum Ratio uale,& haec Constans tali corpore, re- .cto scilicet,aut quo alio modo id explicaueris,& animo rational i, atque ita res habet in citeris speciebus rerum qiiq in ateria,& forina constant. Reuocantur ad hoc genus definitiones illae quae constant genere remoto, & disterentia proxima pra
termissis aut omnibus , aut quibusdam disserentiis De iii interiectis, ut si dicas, Homo est substantia corpora- ος quo prera, rationis compos, uel, Homo est corpus animatum termitium
rationale. Reuocantur etiam illae, quae loco disteren moria alitiae proximae constant nominae materiae proprie, aut 'Vom di formae duntaxat, ut si dicas, Homo est animal con- rentiam. stans recto corpore, uel homo est animal costans ani genemorarionis participe. Hae namque omnes significant re ac sola conuersim quidditatem rei & si aliquam eius parte, materia, aut partςs praetermittunt reuocantur & illae, quae μμι forma sunt ex genere & enumeratione partium integran- coHIZβnt. ti qm pertinentium ad essentiam rei, ut si dicas, Po, De ira mus est integumentum ex parietibus & tecto hoc ino nes ex enudo conitructum. Respublica est commvnjo ex ordi- meratione nefa crorum ministrorum, nobilium,&plebis;&alie partiam in huiusmodi. tegrantisi
sed quςstio est num definitiones, quae generi & Num vi disterentiae proprietatem aliquam adiungunt, in nisi που
150쪽
. . . I l6 Innit Atlanum Dialect.
essentialibus definitionibus debeant numerari, ut frraueri di eas, homo est animal rationale beatae vitae capax, Finren vel Homo est animal rationale natura mansuetum,m siruria' &id ciuilem communionem aptum .Reprehendun-ronte Alia enim ab Aristotele Cui quaestioni dicendum uigili sivi es detur,lia; definitiones esse quidem redundantes,cum senti it . satis sit ea in definitione collocare,quae ad essentiam 'c coli rei pertinent atque hac de causa ab Arist.non probage nen opus ri,caeterum non esse ab essentialibus excludendas, co sicut mne stant enim partibus conuersim significantibus essen-g ρή po tia in definiti, etsi alias adiungunt quae nullam essen- - ' essen tiae parte significent. Multo minus excludendae erund AEli des' 'ab hoc genere, quae constant nomine aliquo, quod
rique,sen- non significat quidem essentiam definiti, sed est ei uiariu Aui - modi, ut sine ipso essentia definiti intelligi n6 possit.
Vt si dicas,Pater est relatum quid, cuius respectus ad filium terminatur. Nam etsi nomen filii non significat ullam partemtestentiae patris,tamen sine ipso e sentia & natura patris intelligi nullo modo potest. Dicitur hoc genus definitionis definitio essentia- r definia iis, quia essentiam rei exprimit. Dicitur ab Aristoteloris essentia- simpliciter Definitio, quia simpliciter ac perfecte re' os hoc nose definit. Dicitur terminus, quia cognitio rei ab accidosv uetur. tibus externis prosecta, non potest ultra definitione
Cur simpli essentialem progredi, sed in ea quasi in perfecta reiciter: n. apprehensione terminatur,ut ipse autor huius nomi r termi- nis exponit. Dicitur denique oratio quae unum signi-n- . scar,quia ex materia & forma, ac omnino ex genes. mer.'i7. re & differentia , ex quibus definitio essentialis rem Cur oratio declarat, una constat essentia, non item ex genere &gVH vnΜm pi oprietate, aut ex genere & accidentibus; ex quibus Is Viscat. deseriptio conficitur. Non eodem modo res omnes δε isti Cap. VI.