장음표시 사용
131쪽
ditur in aecidentia, aut accidens in subiecta, aut accidens in accidentia. In qua distributione Iuniores om My Mones Boethium quem ex antiquis fere unum habe uinoi e mus qui de diuitione ex instituto loquntur uelut diu Diuiso Iucem sequuntur . Diuisio subiecti in accidentia tune biecti mac- est, cum membra diuidentia accidunt partibus subie cium noti diuisi, ut si dicas: Animalium aliud loqui potest, aliud loqui non potest : item aliud est rectum, aliud
pronum: item aliud est aptum ad risum aliud ad hinnitum, aliud ad latratum, aliud ad boatum,& cqtera. Haec namque omnia membra diuidentia accidue
partibus subiectis animalis, utpote animalibus diuersis. Diuisio accidentis in subieeta est, cum membris Diuisio a diuidentibus accidunt partes subiectae diuisi, ut si di cidenris incas: Eorum quae mouentur, quaedam sunt caeli, quaedam elementa, quaedam milia, item, Bouorun 'quaedam sunt in animo, quq dam in corpore, quaedam in rebus externis : item , Colorum alius est in cygno, alius in coruo, alij in alijs rebus. Hic e contrario ceria as licet membris diuidentibus accidere partes subiectas diuisi . Nam quoddam moli eri accidit caelis, . 'aliud elementis, aliud mistis. eliqua exempla sunt Diuisio a Perspicua. Diuisio accidentis i. aces dentia tunc est, cidentis in
cum membra diuidentia accidunt partibus subiectis accidotia. cius rei, cui accidit diuisum: ut ii dicas Alborum quedam dura sunt, quaedam mollia, alia liquentia. Hic denique cernis membra diuidentia accidere diuersis corporibus,ut marmori, adipi,& laeti, quae furit partes subiecti corporis misti, cui accidit ut sit album. Sed obiiciat aliquis, Ergo haec diuisita: Colorat O- Obiacti cum aliud est album, aliud nigrum, aliud medio color: in sectum, e it diuisio per accidens: qtiandoquidem membra di si deiicia accidunt partious subiectis corporis misti, cii accidit colorat una,quod diuidi tur)cum in ii et ali diuiso per se. senem' uidelicet in species . tamen in his tribus diuisionibus, 'Soluta, quemadmo i ii ii iii superioribus quutuor generib . di
uitionum per acciden , semper ponendiinrestri quod
132쪽
membra diuidentia non sint per se partes diuisionis: In hoc.n. ut ex dictis perspicuum est, posita est ratio diuisionis per accidens,quae in his omnibus diuisionum formis includitur. At album, nigrum, & medio aliquo colore infectum , non sunt partes per accides colorati, sed per se illi subiecta , nimirum ut species feneri. Quare non sequitur ex dictis , hanc, & alias uiuscemodi diuisiones esse diuisiones per accidens.
Dι diuisione generis, is dist remias, . disseren iam disserentius i. Capua VII L
SEd quaestio est , ad quodnam genus diuisio
nis pertineat diuisio generis in differentias communioris differentiae in minus communes: uncum dicimus. Animalium aliud est rationale,aliud irrationale. Animatorum aliud sensus particeps, aliud sensus expers. Et quidem quod attinet ad diuisionem generis in differentias,negat Boethiui talem. diuisionem : Neque enim putat genus in difforentias unquam diuidi,nisi cum speciebus nomina non sunt imposita, tunc si quidem cogimur, ut ait, nominibus differentiarum species significare. Fauet Boethio Poephyrius,qui cum disserit de ossicio & natura differentiarum , semper ita loquitur, ut dicat genera diuidi per differentias in species, nunquam uero ita , ut fateatur diuidi in differentias . fauet & similitudo tum naturae, tum arti : res siquidem naturalis non dicitur diuidi in formas, sed per formas in uaria composita naturalia,eera item non diuiditur in figura sphaerae & tesserae, sed per has figuras diuiditur in sphaera&tefferam.Sed & ratio id uidetur comprobare. Nam idifferentiae nullo modo uidentur partes generis, nisi ratione specierum, quae sunt partes generi subiectae, quo fit ut in eas non uideatur .diuidi per se genus, sed per accideus , ut in ea scilicet quae accidunt hoc est, conueniunt partibus' pςr se iubiectis. Sic
133쪽
enim accidendi vel bum accipi potest in explicatio- De diuitionis per accidens ut saepe accipitur apud Aristote em. Quanquam hac non est negandum diuidi Per se genu, per differentias: disterentiae si quidem . contr*bunt per se genus, quod proprietates & accidentia contrahunt per accidenS.
Quod si haec sententia non placet, dicito hanc diuii sonum reuocari ad diuisione in per se totius uniuersa . Iis in partes subiectas, quia differentiar,&s no subis ciuntur per se alicui uniuersiali neque enim ullum in suis esciatiis includunt,)tamen constituum per se sp ecies que pcx se sub ijciuntur generi: quod utique pro-
1 prietates & accidentia fuere non possunt. Modo e ..dem ue dicare poteris diuisioncm communioris dinferentiae in minus communes a diuisione per accidens accidentis in accidentia. Nam etsi minus communes differentiae non sunt per se subiecta magis communibus , tamen per se constituunt species qua communioribus pense subi j ciniatur. Si cui tamen magis placuerit ut dicat hane diuisonem esse per accidens, alius uero afferat Aristote- . lem septimo lib. Metaphysicorum aperte dicentem disterentias communiores diuidi per se in dissercntias minus communes, occurrit ille, id intelligendues e de accidentibus, quibus utimur penuria uera rudi Terentiarum. Talia. n. sunt iis regenera quaedam accidentium,ut esse pedatum, quod in exemplum astere
Arist. Id quod apertius intelliges, si perpedas id quod
ille ait. Disterentiam commianiorem ita includi in inferiori, ut si minus communis addatur communi Ori,commitatur nugatio, ut si dicas: Pedes habens bi-Pes . Hoc . n. de ueris disterentiis intelligi non potest. Dicimus. n. holem e ste copriis animatum sensitiuum, rationale, sine ulla repetitione nugatoria. Id ui accidit Spterea S minus comunes disterentiae non inclu. dunt essentialiter c si muniores. Id autem ut diximus de uiuisione generis in disterentias uniuersales, ac- . commodandu est eadem ratione ad diuisionem spe - . 1 a cieta Vt 7.rop.
Nulla diseferensia iocludia in sua essentia Aliquod
munes differentia nyincluduntemnis alia
134쪽
saretis uniuersiais in diuidua.
eiei infimae in disterentias indiuiduates, id etiam qedocuimus de diuisione communioris differenti et in minus communes , ad aptandum est ad diuisionem differentiae uniuersatis in indiuiduitantes. Quam vero utilis sit diuisio generis siue per disterentias siue in disterentias, dici non potest, cum haec una sit recta via ad diuisionem generis in species, α ad definitiones essentiales. Sed quia rara admodum est apud nos,fςpissime confugimus ad diuisiones per accidens, quibus genera in accidentia diuiduntur: ut cum dicimus: Animalium aliud rectum est,aliud pronum, item. Abud mansuetum natura, aliud fersi: rursum, aliud ingredi, aliud repere, aliud nitare, aliud uolare. Haec de diuersis liuisionum generibus, nunc qua verborum formula diuisiones sint consciendae, breuiter dicamus. Qua verborum formula diuisione ni conficienda. p. IX. DIuisiones quatuor priorum generum, hoc modo sunt conficiende. Initio diuisionis ponendum Iriorer di- est nomen diuisi in gignendi casu singularis nume serae . ri , deinde ante nomen cuiusque membri diuidentis inserenda sunt haec verba, altera pars ovet alia pars aut simili : ut cum dicimus, Huius vocis Gallus alia significatio est,qua hominem Gallum significat alia,
qua gallum aueni: Tempol is altera pars est transacta altera futura. Reipublicae una pars ordine sacroru ministrorum continetur, altera nobilium, tertia plebis: Hominis lisc pars est animus, illa corpiis. Speciei al-s Wista di- tera pars costituens, est genus, altera disterentia.Diui siones autem,quinti generis, quq sunt totius uniuer-Hoc modo salis in partes subiectas, possunt qui de eodem modo D diuisio i cofici nominata natura partium, ut si dicas, animalis AEctuANa- altera pars subiecta, est homo, adtera bestia. Verum D tis artans seruata cosuetudine diui tendi Philosophorum , hoc
modo conficiei dae surit, Initio diuisionis ponendum iri est
135쪽
- Liber quartus. III est diui sum in gignendi casui numeri pluralis, deinde
addenda sunt membra diuidentia sine nomine Pars: ut cum dicimus Substatiarum alia eii corporata, aliaeOrporis expers : Corporum aliud simplex est, aliud milium. animaliu qusdam in terra degunt,alia in aquis, alia quasi viis ancipitis, utroque in loco vivunt. Causa huius giscriminis in diuidendo iis c est, qui, totum in superiori biis quatuor diuidendi sormis, cumst compositum ex suis partibus, potest esse unum tantum individuum, ut liqc vox, hoc lepus, haec Respub. hic.homo: tot na autem in extremo diuisionis genere, cum non componatur ex suis partibus, sed eas sbi subiectas habeat, necessario est uniuersale, ut substantia communis, corpus commune, animal commune, alio qui non habebit partes subiectas. Haec est igitu et causa cur in prioribus quatuor generibus nomon diuisi debς at e singularis numeri, in extremo autem plurali . Qinanquam vero haec interdum non serueritur , sunt i men naturis ἡiuisionum accommodatisi sinia . Reliquum est ut praecepta bene diuidendi tradamu S.
dici selet. Causa discriminis.
Primum praeceptum bene diuidendi. Cap. X.
O V tuor potissimum praecepta in diuidendo oh
seruanda sunt . Primum est , ut singula mem- llara diuidentia minus contineant, quam diuisum , , Omnia uero simul sumpta diuiso adaequentur. Hinc fit tit non sit bona haec diuisio , animalium alia sunt sensu praedita , alia ratione, quia sensu pratilitum aeque late patet atque animal misi intelligatur cu pa ticula Solo. Sic enim bona erit diuisio. Naque an malia aut solo sensu praedita sunt, aut rationem, Rinentem participant. Hinc etiam fit, ut hae non sint. ι bonaei diuisiones, animalium aliud est bipes , aliud , ἡ
quadrupes, aliud plures habens podes, item, alix gesti bestia, aliud homo, aliud angelus, prior, si a d milum, latius patet, quam membra diuidelia simul acceptM . - . a ' I 3 posterior. '
136쪽
posterior, quia membra diuidentia si in ut sumpta Iatius patent, quam diuisum. Sed est quod obi jciat aliquis contra hoc praeceptum. Huius enim bonae diuisionis, Hominis altera
pars ratione. considerationeque componensi, est animal, altera rationale, animal, quod eis Membrum diuidens, non modo non minus continet, quam homo : sed etiam latius patet, cum de pluribus quam homo praedicetur: Item huius bonae diuitionis, Al- tς - Φ.ἰς borum quaedam dura sunt, quaedam mollia , alia linre ρ quentia, membra omnia simul accepta latius parent, quam album : dicuntur si quidem de rebus etiam atris, ut de ebeno, de pice , & atramento . Priorem mi ρ tamen facile dilues si dicas, animal, quod ad praedi-ν sibi σιρ' cationem attinet , latius patere, quam hominem, verum quod attinet ad c sentiam', hominem plus aliquid continere: complectitur enim 'in essentia sua rationale, quod non complectitur ani hiatu Poste-rmri autem obiectioni sic occurres, In omnibus diuisionibus siue per se ,isiue per accidens istius uniuersalis in partes subiectas , semper diuisum in sin- 'gulis membris diuidentibus subaudiendum esse: du-runa amolia , molle, & liquens, etsi latius parcnr, , quam album si nihil aliud addideris . tamen sic in se . , no quoque subaudias album , iam albo ad. qqabuntur. Nam aeque late patet album per sese, atque tot uini hoc . Album durum , album molle, & album liquens. Ad posteriorem partem huius praecepti per-enin a me titi et istud quod aiunt Dialectici, Cuiusque bone di- . bra diuide uisionis membra omnia vel copulatim , vel disiun-ria comun- miri simu I accepta, reciprocari cum diuiso, ut sci-ctim avidi treet de quo dicitur diuisum, dicatur copulatum que Misim aere- ditiunctum ex membris diuidentibus, &vice versi pta recipro In prioribus ergo quatuor generibus diuisionum , Carur eum copulatum ex membris diuid tibiis , cum diuiso HAsB. reciprocatur, in quinto autem, disiunctum. Exempli, causa si hommis altera pars est animus, altera corpus, homo Mutem de Socrate dicitur, totum etiam
137쪽
Nob eopulatum, Animus S corpus dieetur de Socrate: & e contra, si copulatum ex corpore & animo, etiam homo. Quanquam Sorates non proprie dicitur ahirmis & corpus, sed c5cretum quid ex animo &corpore . Si uero animalium aliud est homo , aliud bestia,animal aut dicitur de Socrate,totum et hoc disuctum, Hymo vel bestia dicetur de Socrate, & vice nersa, si disiunctu ex homine & bestia, etiam animal. Secundum prae tum bene diuidendi. Cap. XI.
SEcundum praeceptum est, ut quantum fieri possit, . a. post. s.&diuisio fiat in proxima membi a diuidelia . Quod i & Boe. non faciunt, qui corpus animatum diuidunt in homi de diuisi
Nem,bestiam, arborem, fruticem,& herba,trantillen ne . do duo immediata genera, animal, & plantam. Sunt enim illae remotae ac distantes partes' subiectae corporis animati. Prius ergo diuidendum est animatum Cur terum corpus in animal & plantam , quae immedia e sub ij- me inuidaciuntur animali, deinde veto dist ibnendum animal min in pn in hominem & bestiam , atque planta in arborem ira remotas fruticem , & herbasn . Sspe tamen diuidimus totum in partes remotas, quia ignotae nobis sunt proximae,
Tertium bona diu sonis praceptum. Cap. XII. TErtium praeceptum est, ut in diuidendo non nna Ex s. romtantum pars totius nominetur,& altera vel reli. I. & I de quae si plures fuerint quam duae, negitione illius sita patrib. anignificentur , nec tam multae nominontur, ut lon- n alium Sior aequo fiat oratio. Nam si unam duntaxat par- Boet. loco rem nominaueris , &'aherani vel res iqtras nega -'citato. tione illius significaueris, ut ii dicas, Magnitudinum alia est linea,plia non linea,rinia videberis proprie explicare in partes id quod diuiditur, qua ne- gatio asterius partis non sollim non est 'da flerentia, Loco cit ut ait Arist. sed nullo etiam alio modo prcprie pars, i Q,
138쪽
siue componens totum, siue subiecta toti . si a tem multa admodum membra uolueris enumerare, ut si
dicas, animal tu aliud est homo, aliud elei ah altu i simia, aliud canis latras, aliud hoc, aliud illud, lingulas nimirum species infimas percurrendo,or tionem feceris, quam nec tu absoluere, nec alius co plecti anic μμ dilus ino possit. Cauenda igitur sunt hoe duo vitia in diui-cidandi no dendo, quia diuisio inuenta ex causa explicandi rem renebras of in partes, ac dilucidandi, non tenebras o undendi. sun end Tribus tamen de causis cogimur interdum diuidere rem in partem unam, & in negationem eiusmodi I i. partis. Prima est, ut faciamus diuisionem nec effa-Prima e , riam, & quam ne illo negare possi x . . Pe quacunque focur inser enim re vera est affirmatio, aut nega o. R altera est, m nega' quia saepenumero reliqua pars, aut partes ex opposi-gione diui- to illi respondentes, carent nominibus positi uis,quodamus. fit ut ad negativa sit confugiendum,h ut cum diuidia I. post. 8. mus substantiam in corpoream , & incorpoream. Et Altera. animal in rationale dc irrationale: ga ignaramus ue-b.Boeth. ras differentias, quae angelum, de brutum animal constituunt, si sorte brutum animal est una quaedam species animalis. Tertia est, si partes in quas diuisio immediate facienda est, fuerint plures, quam perspicuitas diuisionis ferre possit. Tunc enim omnes praeter unam significandae sunt nomine negativo, ut si dicas Bestiarum, quaedam sunt pennatque alie implumes: nisi uelis quasdam partes nominare, reliquas vero omnes paucis verbis complecti, ut si dicas. Figurarum rectilinearum, quodam est trium laterum,qusdam quatuor,ali 2 Verq prurium.Colorum quidam est candor
quidam nigror, c teri vero sunt me dij inter hos . Animalium aliud est homo. aliud elephas, aliud simia , aliud canis latrans , alia sunt ab homine re
Quod si quis conera haec ob ij ciat, has diuisiones esse bonas, & nulla ratione reprehendendas, Infinitorum aliud est infinitum diuisione, aliud infinitum additione , aliud infinitum essentia. Cetcorurn quidam
139쪽
eam sunt esci mente, alii sunt caeci oculis: & tamen
membra omnia diuidentia esse negativa, occurres cum diuisum est negativum, membra etiam diuiden Solaris. . ntia, in quie,ut in parpes per se subiectas diuiditur,negativa esse oportere, non ita tamen ,ut alterum sit negativum alterius, nisi ne cenitas c5pulerit,hoc si quidem est,quod cauendum esse diximus. Harum autem diuisionum membra negativa quidem sunt, verum non ita,ut alterum neget alterum,sed ut quod uis neget in parte, quod suum diuisum negat in totum.
Ωuartum praeceptum bene diuidendi. Cap. XIII.
OV rtum praeceptum est, ut membra diuidentia
si non re, certae ratione sint opposita, id est, in- Vt hoc praret se sicasDcta, ut nullii in alio in esudatur. Sic enim.ceptum omhoc loco pro omnibus generalibus diuisionu nomen. nibus diui- oppositorum interpretor. Huius praecepti praetermis. sionib. accosione vitiose sunt hae diuisiones, Corporis humani modetur alia pars est caput, alia thorax, aliς manus, aliae pe- des, aliae oculi. Viventium aliud est planta, aliud animai,aliud homo. Nam oculi continentur in ca-pi e , δε homo in animali. Vt autem hoc praeceptum - peculiari ratione quinto generi diuisionis accommo Vt ex Aricdetur, hoc ex probatissimis autoribus colliges , no-.I. de partamine oppos torum intelligenda esse repugnantia, animal. 3. hoc cst,ea, quae de eadem re simul assirmari non pos- & ex Bomsunt. Hac enim de causa ait Arist. non recte diuidi de diuisio animalia in natantia, & alba, nec rursus in urbana, ne.& siluestria , quod eadem & natantia, & alba esse possint, nec non & urbana , & sylvestria. Et Boetius eadem ratione reprehendit diuisionem animalium in rationalia, & duos pedes habentia, & co porum inalba & dulcia, quod eadem corpora reperiantur, quae alba sint, & dulcia, eademque animalia , quae & duos habeant pedes, & sint rationalia . '. P. Nec immerito huiusmodi diuisiones rei jciuntur, quoniam hoc pacto non recte dices enumeranda ..., membra
140쪽
mεbra diuidentia, Aliud est hoe,aliud est illud,qus tamen diuidendi formula quinto generi diuisionis propria est. At dicat fortasse aliquis, Ergo hae diuisiones a Philosophis approbati vitio non carebui, Bonorum quaedam utilia sunt, alia honesta,alia iucun- ida: Habentium magnitudinem, qui aedam sunt longa , alia lata, alia profunda: si quidem eadem actio esse 'potest & utilis, & honesta,& iucunda: omneque cor- 'pus est longum, latum, & profundum,hoc est, habes, longitudinem aliquam, latitudinem, & profunditatem. Huic obiectioni sic.occurres: Membra diuideritia huiusmodi diuisionem esse repugnantia si prior formula diuid edi seruetur, ut si dicas, Boni alia pars subiecta est iuile,alia honestum,alia iucundum. on tinui permanentis, seu habentis magnitudinem I alia pars subiecta est logum,alia latum, alia profundum: quandoquidem una pals subiectatio est alia. Quod si posterior diuidendi formula qua maxime Philo-Saneon e sophi utuntur)seruanda est,dices primum militas di- με abstra uisiones fieri nominibus concretis,quae tamen intellictis in diu, gendae sunt quasi factae nominibus abstractis, cuiuia Aendo et fur modi est illa apud Aristotele initum partim continuum est partim disseretu: discretum, inquit, est utam merus, dc oratio: continnum aut ut linea, superscies, ips Sc locus Nam cum lice non sint quanta, sed qua- 'titates, ne celsirio quantum in hac diuisione pro qua ' - titate accipiendum est. Atq; hoc quidem pacto nihil 'ς .a' est dissicultas in propositis diuisionibus.Stqui de me-'' bra diuidentia ab sirginis nominibus accepta,uere pugnant inter se . Nulla enim res dicitur simul utilitasti honestas , aut honestas Se iucunditas, aut iucundi- ltas εἰ utilitas. Nec uero unquam uere dixeris , rem sepe repu- eandem esse longitudinem & latitudinem,aut latita gnaria me- dinem εἰ profunditatem , aut profunditatem Sc lon- lbroru in se gitudi nem . Deinde dices, repugnantiam membro fu cernisur rum diuidentium saepenumero non in urbis, sed in non iuvem sensu quo diuisio usurpatur, sitam ese, Vc in illa Py- 1. thagorae diuisione, rum, qui ad ludus G ciae con-P. I sucbant,