장음표시 사용
211쪽
NuIIum an7mal est homo, Ietitur nullus homo est animal.
Umnis homo es animal ut dixeras Igitur nullus homo est animal, & Omnis homo est animal. inae quidem sunt contra-
Collegi ergo euidenter ex dictis. illius duas conerarias simul'veras, ex quibus etiam euidenter collisti ossunt diis ontradictoriae. Haec eollectio, ut vides, eis non directo ostendit perperam illum negasse conclusionem admissis sumptionibus , tamen ex hypotheti id probat, ex hoc nimirum communi princi-Plo, quod oes disputantes tacite ponunti Id possibileno esse, ex quo i possibile aliqd costet depreheditur. Tria igitur hic aduerte . Primum, hoc probationis tenere quemlibet imperfectum syllogismum probari posse per aliquem perfectum. Alterum ex contradicente conclusionis cum altera sumptione imperfecti, extruendum esse antecedens perfecti: ex conclusione Ξutem persecti, aut eius comi ertente cum altera sumptione imperfecti, extruendum esse antecedens extremae consequentiae. Tertium in probatione imperfectorum primae,prieterquam moli Celantes, cotradicentem conclusionis impersecti faciendam esse maiorem perlacti, & maiorem imperfecti minorem r iii probando autem modo Celantes, contradicentem conclusionis impersecti iaciendam esse minore perfecti,& mihi rem imperfecti maiorem. At vero in probandis modis secundae figurae, contradictorium con .elutionis faciendum esse minorem res icta eadem niatiore , & improbandis modis tertiae, iaciendum esse maiorem belicta eadem minore . Quanquam vero his obseruati x perfacile sit intentigere, quo pei secto mo impersectus qui'; eo firm tui, tame o multo etia sit facilius, accipe huc versa. Phoebiser axis obit tena Aaethranus quotannis.
log mi per de Dionradi ess-bile probari possunt . Ex quibus
dus sit . Syllogis ad impolinis.
212쪽
quibus imperfecti hoc probationis genere confirmaridi sunt. A, significat Barbara: E, Celarent: I, Darij: O, perio. Non eis tamen habenda ratio vocalium, a quibus diphtongi incipiunt. Prima igitur dictioί-gnificat,ex tribus primis imperfectis modis primae si gurq, primum probari per Celarent. Secundum per Iaarso,tertium rursus per Celaren . Secunda vero, significat ex duobus sequentibus, Fapesmo scilieet, αFrises morum, priorem probari per Barbara, posteriorem per Darii. Ex quibus intelliges quid caeteret dictiones sigiaificent. Hqc de probatione imperfectoru r. , syllogismorum per euidentem deductionem ad ii n- η' 'possibile, tuae mihi non admodum proprie videtur M p liei reductio imperfectorum ad perfectos, quoniam .icit'r' ς hae arte ex sumptionibus imperfecti no struitur per- Τηροβι ρ r. sectus eandem conclusionem colligens , sed ex con-
tradicente conclusionis cum altera sumptionum coaia cludens contrariam, aut contradicentem alterius.
De probatione impersecurum θigismorumper expositio
I Robatio denique ina perfectorum syll6gismorum
d i s p q L per e, positionem squa Aristotelςs confirmat ne C t ' i'r cessitatem concludendi syllogismorum textil figu- pq DVρ rae duobus mod is seri potest. Uno quidem euidenter concludendo ex sumptionibus syllogi seni imperseo i. . . sumptiones syllogismi expositoris, ex quibus conci' Pr Voptu sio colligatur .Quia enim quicquid sequi ev - prρ iur ex consequente sequitur ex antecedente, conclu ue 3 φρ ν ἔφ' sio, quς ex sempitombus syllogis ni exposi orij cvi l cta snerit, ex sumptionibus etiam imperfecti, e quibus illae efficiuntur, concludi comperietur. Exe-
213쪽
Liber Sextus. et dio sili causa, quod hic syllogismus in Darapti neces
Omne animal est sensus capax, Omne animal est corpus, Igitur quoddam corpus est sensus capax . hoc pacto confirmari potest expositorio syllog. Omne animal est sensus capax , di omne animal est corpus ab . Igitur hoc animal est sensus capax. & hoc animal est corpus.
Noe animal est sensus capax, Hoc animal est corpus , Igitur quoddam corpus est sensus eapax. i Quare ex primo antecedente necessario sequitur extremuna consequens in Darapti, ut diximus. Eoderacto probari potest necessitas colligendi in modo
Alio modo fieri potest expositoria probatio, non Ai us md colligendo quidem ex sumptiopibus imperfecti syl- os probalogismi sumptiones expositorij, si pe enim colligi no a. per ex Pollunt, ut in coeteri Quatuor modis tertis figurs,sia psistique mex particulari propolitione non colligitur singularis , sed sumendo sub medio termino aliquid singulare, ratione cuius uera sit particularis sumptio , &extruendo ex eiusmodi singulari medio , ac eisdem ςxtremis smiliter se habentibus secundum affirmationem,& negationem , syll0gismum exp'sitorium, qui candem colligat conclusionem . Verbi causa , si quis negauerit hunc syllogismum in Disamis neeesa
Quidam homo est grammaticus, lomnis homo est animal, Igitur quoddam animal est grammaticum. sic poterit necessitas consequutionis hoc probatio ' λDis genere cons rimari, Sumo hominem aliquem sin gularem, ratione cuius uere dictum sit, aliquem hon Q aeta
214쪽
nem esse grammaticum , utpote Antondum . Tum conficio expositorium syllogismum hoc inodo, Antonius est grammaticus, Antonius est animal,
Igitur quoddam animal est grammaticum . Quia igitur quidam homo dicitur grammaticus ratione Antoni, essicitur, ut si ex eo quod Antonius est grammaticus,r& est animal, colligitur quoddam animal elle grammaticum,eadem conclusio colligatur ex eo , quod Iquidam homo est grammaticus , Momnis homo est animal. Hoc pacto probantur per expositionem reliqui quatuor modi tertiae sgur c qi facile est exemplis ostendere. De probatione igitur modorsi tertiae figurae per expositione, haec fatis sint. sed insurget quis contra ea,quq diximus, argumetabiturq; hoc modo, Hie syllogismus,
Aliquis oculus necessarius est ad uidendum , Omnis oculus est pars capitis, Igit aliqua pars capitis necessaria e ad uidedu.nte syllogismus,inquiet,est in Disam is,&tamen non potest probari expositione , igitur non recte dictum est,omnes syllogissimos tertiae figurae hoc probationis genere posse probari.Confirmabit autem propositio- .nem hae ratione, Quia'sub medio termino huius
syllogisni non potest colligi, aut aecipi aliquid sin-
ulare,ratione cuius maior propositio sit uera: quan-oquidem nec dexter oculus meus exempli causa necessarius mihi est ad uidendum, cum sinistro cemnere possim, nec sinister,cum dextro possim aspicere. Diaesta mesa maiorem propositionem propositi syllogismi duplicem sensum habere posse , disiuncti uu,& disiunctum. Disiunctivus est huiusni odi, Hic oculus necessarius est ad uidendum, aut i lle oculus hecessarius est ad uidendum : quo quiden, pacto propositio est falsa, quia utraq; pars disiunctionis falsa est. Risiunctus sic habet Ric oculus, aut hic necessarius Est ad uid EJum: qui sensus haud dubie uerus est, qua-du quidem indifferEme ac indeterminate alter ocu-
215쪽
Ius est ad uidendum necessiarius.Si ergo maior prppvsitio disiunctivum habet sensum, ut a recentioribui Dialecticis ex forma sua habere iudicatur, syllosismus est in Dilamis, sed ipsa est salsa, quo fit ut non . U. Iiceat sub subiecto eius collidere, aut iumerealild . . singulare,cui conueniat praedicatum. si uero ei con- seniueludamus sensum disiunct. in 1 ut populari sermone habere δε- habere uidetur, erit illa quidem uera, sed non ena beas pare
' ciet syllogismum .Particularis ςnim propositio , 'ut euiam pro ad syllogismum assumitur,imo quae proprie,ac um pos sis imi pliciter particularis dicitur,disiunctivum sensum ha Dei here debet. De sensu autem disiunctivo, & disiunct. Lib.8.l ad fine haru institutionu nonnihil amplius dicem'.
DIxi hactenus de materia, & forma absolutorum syllogisniorum , nunc quae sit materia, & sormamodalium qua 1 potero breuissime docebo. Materi
cuiusque,quemadmodum de absolutis diximus,du- p ex est: propinqua,& remota. Propinqua sunx duae Malisial propositiones modales, aut altera modalis, aloera ab pinqua mosoluta,ut cernere licet in his syllogismis. li , si at i datiam μNoc esse est omne animal esse substantiam, . i. Necesse est omnem hominem esse anima , Igitur necesse omnem hominem esse s dlatis. Necesse est omnem uirtutem esse qualitatem , Omnis iustitia uirtus, Igitur necesse est oem iustitiam esse qualitatem. Possuntq; ad structuram modalium syllogismorum,non solum niodales propos xiones cum absolu- eis, sed etiam modales cum in alibus multifariam , Permisceri .Remota uero materia sunt tres termini et in quibus quidem non numeratu h modus. Itaque uemodus in conuersione modalium non numeratur in . Materiam ter praedicata, & subiecta, sic in syl logismis modali- mota m bus non numeratur in terminis. OLoste
216쪽
tii, Institutionum Dialer . . i
ghra etiam & modo constat, quemadmodum & abso sutorum. Estq; in utroq; genere triplex fisuta. At uero modi concludendi non ijdem sunt in nutibus. M. non Quanquam enim syllogismi quorum utraque sum'-g ς sin ptio eit ex necessario, eisdem illis modis cortigant
m omnibus conclusiones ex necessario,quibus absoluti colligunt , ῖ mρ absolutas, id quod nullo negocio expetieris, in relis libμs βι quis tamen tanta est uarietas, ut merito a nobis hoc
L MD, loco sine prstermittendi. De Ollogismis ex obliquis. Cap. XXX. . c. I CEd antequam syllogismi simplicis facultates, seu
O potestates b Aristotele traditas refero, breuitcic. de syllogismis, qui ex terminis obliquis constant, ga, nonnihil exhibent negocij,dicendum arbitror. Quatuor itaque documenta uideo sere obseruari in examine huiusmodi syllogisnaorum. .m 2 ad iγ l Primum est. In modis a stirmative eocludentibus, si altera tantum sumptio fuerit ex obliquo,apte esticietur coclusio ex obliquo, modo hec duo obstrues . alteruim,ut extremum obliquam in antecedente, sic - - obliquum in consequente: alterum, ut cum medium . . ix fuerit obliquum in una sumptione, extremum alte
rius suinptionis sit obliquum in coclutione. Exepta. omnis potestas eit a Deo, V lyr.ὶ Regnum est potestas, Igitur regnum eli a Deo. 'Omnis uirtus est honestas. i f. n. O- . . In omni probo est uirtus, sei - Oi Igitur in omni probo est honestari -υ Contrariorum eadem est scientia, io , . ari Sanitas & morbus sunt contraria, i
et ii Igitur sanitatis S morbi eadem est scientia
au' i Omne uitium est malum, - ἰ
QNdam appetitio est uitii, nota ni rubornIgitur quςdam appetitio est mali. : Secundum in modis negatiud concludentibus , scaffirmauila tantum fuerit ex obliquo, nulla conci
217쪽
eo essicietur,siue ea rectis siue ex obliquo.Si vero sola. negativa ex obliquo fuerit. eificietur conel ulio ex obliquo, obseruatis duabus animadueisionibus su perioris documenti. Verbi causa,ratiocinaciones in hao oratione comprehensa ihil colligunt.ε ιέNullus sol est animal. Ouritis equus- l. - il. Igitur Nul Ius equus est animal, vel ab animasti.
. Nullum: vitium est in Dco, tr Omnis, acceptio personarum est vitium, I Igitur nulla acceptio personarum est in Deo. l . . , Omnis pax est tranquilla libellas. I ,Σ Impio non best tranquilla libertas,
Igitur impio non eit pax. U. . . u . Ita toli
Q, . Nulli mortali est impune peccare, sello
ii t. Igitur nulli tega est impune peccare tauri ix omnis pietas est uirtus , i - Nulla reprehensio est virtutis, i l U Igitudinidia reprehensio est pietatis. iij Tertium. In modis aflirmative concludentibus , s z.ia .eil. eambs sumpticinex fuerint ex medio,obliquo,aut utra- tu .i. ἡγque ex obliquo exiteiano nuda conclusio efficietur si- . 83 have ex rectis, siue ex obliquo. Hae siquide sunt inepto vi , Lratiocinationes. Cuiq; hoi inest tmellectus,cuiq; ha . E inest sensus,igitur sensus est intollectus . Cudusq; regis est distrihuere magiitratus parasitus est regis, igx turparasiti Sit distribuere magistratus. o is loquutib est a lingua, omnis. Ioquutio eit a gu ture, igitur guttur est lingua, vel igittar guttur eii a lingua. li Quartum. In modis negative eo cludentibus, si amhq fuerint et medio obliquo , aut utraque ex obia quo xtremo essicietur conclusio ex rectis, vis dicas.. Nulla fide; regni socis, C6fabulatio e regni socijs, Igitur confabulatio non est fides .h, Nullius iustitis est cot mnere mortis periculas . . Cuiusdi virtutis est cotenere in oriis pericula Igitur quedam uirtua uou est iusticia. .....
218쪽
Haec sere nidεtur obseruari partim ab Arist. dicturartim i posterioribus adiecta. Securius tame putauexim,praeceptum illud Arist. quo iubet in tesolutione atq; ex anime huiusimodi Syllogismorum reuocare propositiones ex obliquis ad propositiones ex rectis, non mutata sensu propositionum. Hoc enim ii fiat, facile iudieare quisque poterit an syllogismus exobliquis apte concludat an non. Nam si propositiones ex rectis habentes eundem sensum,effecerint conclusionem,quae idem significet atq; illa quae syllogismo ex obliquis eoiligebatur, apte cocludere diced erit syli Iogism' ex obliquis, sin minus, vitiosa erit rocinatio. Hoc igitul ut fiat aliqua do loco casus obl isi ponedus est rectus eiusde nominis mutata aliquantulum reliqua oratione,ut si sensum illius propositionis, cotrariorum eade est scientia,hoc a exprimas, Contraria sunt res, quarum ea de est icientia, vel hoe mo, contraria cadui sub eade scientia. A liqua do vero ex sensu enunciationis eliciendus est rectus alterius no -m inis,cui adiungat ide obliquus, aut alius qui eundea .lib.pri. a sensum efficiat, uod, quod dictu est, cis potestacest cap. i. usq; donum a Deo, dicas hocmodo , omnis potestas est ad I 8. a Deo,vel donum Dei .His ergo,&adiis modis reuo Prima p- care poteris propositiones ex obliquis ad propositioisse l. nes ex recti ut intelligas sit ne aptauinuitiosa consequutio cuiusque propositi syllogi seni ex obliquis'. ii De quibusdam fullogismorumfacutiatib. Cap. ox SExsa Itates seu potestates syl logismorum simplicium tradit Aristoteles iri t i v.
Prima est plura concludendi. Qui enim inseri sub alternantem , potest etiam inferre sub alternatam, α qui colligit conuersam,potest colligere conuerten- m. Amplius extenditur haec potestas ab Aristotele, sed haee dixisse fatis sit hoc loco. Ο
Secunda potestas est. Vera ex salsis eoiligendi.
Nam eadem ratiocinationis forma, qua ex ueris v
gum colligimus posivinus ex salsis Ue.um idem con-
219쪽
: actae Liber Sextus I 2 7s eludete,id quod ex supra dictis facila lytelliges.
Tertia est,Circulariter,seu in olbe in ratiocinandi. Tert Quod tuni fit,cuinex eadem conclusione,& o ertente alteriussimptionis, altera sumptio colligitur, Verbi causia, si dicas, Omne quod est risus capax, est fetus capax,omnis homo est risus capax, igitur om--s homo est fletusaeapax, est conch ii ς quidem caconuerten maioris colliges minorem, ex eadem vgro coisci iis orieo m eonvertete in inoris colliges maiorem. Dices.n.Omnis homo est fletus capax, omne tutus rapax eli risus ea pax, igitur omnis homo est ria dias capax. Etalusus , Omnis homotest fietus capax, omne risiis ea pax est homo, igitur omne risus ea pax Cρηχersi. est flectus -alx Hic conuersio late accipitur,ut Lia tare a M. Hicet comi lectitiir reciprocationem simplicem ex vi l materiae,quae quidem sit inter terminos, conuertibi- i Ies, hoc eri, qua de se inuicem uniuersali affrmatio-Me dicuntur , quales sunt ii ex quibus nunc propositi syllogismi consecti sunt. Vnde fieri perfecta circ datio , hoc est , qua utraque semptio concluditur , m.Barbara duntaxatiferi possit. i Quarta est,Conuersueratiocinandi. odiae po- S uari Ἀctissimum fieri docet Arist. cum ex contradictorio con ' clutionis, cum altera sumptionum, colligitur cotva- dictorium alterius sumptionis. Hoc modo diximus, supri,probari posse omnes imperfectos syllogismop, Ii 6.ca.27 Quinta est, Ratiocinandi per impossbile, qapacto fiat superius diximus,cum de syllogismo duce- Loco iamae ad im possi bile di meritimus. Dissert aute haec pote- Citato. Esas a superiori suod illa requirit cosectu prius syl--logismum,' rit sumat cotradictorium conclusionis caaltera sumptionum,hac solum ponit negatam esse a- iliquam veram propositionem, cuius contradicentem cum aliqua perspicue uera propostione accipi. J Sexta es,Ratiocinandi ex oppositis,quod tunc fit, statis .
cum ex duabus contrariis,aut contradi 'Omis,coclu- - - - . . dimus enunciationem, in qua idem de seipso negetur
ut si dicas Omnis homo est animal, di nullus horno . i. M
220쪽
est animat,igitur nullus homo est homo. Nullus Iaia pis est sensus particeps: quidam lapis est sensus pareticeps, igitur quidam lapis non est lapis I Est asit hoc Tatiocinandi genus accomodatissimum ad reui cedos eos,qui per proterviam oppositas propositiones admittunt. Haec de syllogismis simplicibus seu categora eis videntur fatis, nuuc de.co iunctis aliqd dicam ,
EX Cice- CYllogismus coniunctas, seu hypotheticus, is esis in top. & Ddefinitur, qui ex una principali propositione con
B r. i ii. iuncta,& altera quadam liue coniuncta, sive simpli Syllo. ei minus principali conclusionem colligit, Vt, cra hypota . Sites si est virtute praed itus, est laude dignus , si a D.Th. p' tem est ilistus , est virtute praeditus, igitur si est iustus 48.c--laude dignus6., Si sol lucet, dies est, sol autem it seq. R A cet,d ies igitur est . Si sol lucet, dies est,non est auremuer. I. pri..dies, igitur sol non lucet. Principalis propositio dici. ad e. 3ι- mira pud Boethiam, & maior, & propositiis, & sum- Maior pro pium minus principalis, tum minor, tum adumptio. Urora : Quanquam vero minor,& conclusio, tum categori-Do qui με eae, tum hypodieticq esse possint, nos tamen in praesenstita. --tia de iis tantum, hypotheticis Syllogismis dissere-po. gedu. mus,qui ex minore ac conclusione categoricis conficiuntur. Sunt.n.simpliciores, qua de causa illos etiam Triplexsit omittemus; in quibus maior propositio constat pluria tu. h ρt, bus, quam duabus categoricis. Triplex est: igitur sylseu coriiun logismus coniunctus, sondition iis, copulativus, &HIu. disiunctivus, ratione videlicet maioris propositionis, Condition. quae triplex esse potest, conditionalis, copulativa,&ysiog. du- disiunctiva,de quibus supra di tum est. i. i. . plex Au. Conditionalium duplex figura esse dicitur. Prior
insingulis est,cum ponitur antecedens propositionis, ut ponatur consequens. Posterior,cum tollit consequens, ut tol-η. modis latur antecedens.Vtriusq; sunt paulo ante allata exeMoni pri' pla. Modi singularu sue quatuor. Aut.n.ta antecedes,ma Aguta. q. coseques assirmativi, i sol lucet die fiat sol lusςe