장음표시 사용
231쪽
sophisticus, qui Dialecticum sillotismum
fallaciter imitatur.' ' - - let Ae demonstrationis finis est efficere icientiam orι-ismi Dialecticu gignere opinionςm; pseudogran phi,errorem, hoeest, taliam in modum scientiae o si mationem; sophis iei, deceptionem. .Vnde sin priora duo genera explicanda sint, ut illis utamur , posteriora,ut ea cum ipsit uiaredua ab aliis proposi-
Emonstratio igitur duplex est, alter qua osten ditur ita esse duntaxatur conclusio enunciat , in quae propterea dicitur demonstratio quod sit vulgo cemonstratio. Quia: altera qua ostenditur propter quid ita sit, quae uocatur,propter quid. Demons ramo quod sit,assumit pro argumeto effectum, aut cau-sam remotam Effectum quidem, ut si demonstres lu-siam deficere,eo quod eum plena sit nullumque in-eer nos & ipsam sit obstaculum, nullam facit umbra Per eausam uero remotam , ut si demonstres unam I. deficere, quia sol opponitur illi per Diametru mundi. Dem6stratio propter quid assumit pro medio eausam proximam,ut si illud ipsum L lunam inquam deficere' ostendas quia terra interposita est inter idi am,& solem:& hominem esse diiciplinae capacem, - quia est rationis particeps. Hoc genus demonstrationis , quod ab Aristoti- legum φιλοσοφημα quasi dicas, Philosophorum Propria ratio I tum etiam demonstratio sim pis citer ac absolute dicitur, hoc modo , eodem auctore definitur . Demonstratio est Sillogi sinus efficiens scientiam . scire autem simpliciter ut paucis,quet Slle pluribus dicit complectar est effectum neces sarium per eau iam proximam cognoscere , ut in aexemplis nue adductis licet intueri. Ita distinguitur Dcmonstratio propter quid non solum a Sillogis-
232쪽
mo Sophistico , qui eiu est decep 3s,men ..d Pseud grapho qui gignit errorem , i Dialectico qui opinionem , sed etiam a Demonstratione quod sit,quae id modis esticit,ut aliquid cognoscamus pereste diu, aut causam remotam, ut dici una est. Dinnitur etiam hoe modo. De monti ratio est 1atiocin tio quae constat ex omnino veris necessariisue,ex primis,seu immediatis,ex prioribus ae notioribus natura,& continentibus causam conclusionis.Ex necessariis quidem quia etsi id quod necessarium est , ex non necessariis colligi potest, percipi tamen, ac cognosci, nisi ex necessariis,non potest. Ex immediatis autem ,hoc est, in demonstrabilibus, quia zsumptio aliqua fuerit demonstrabilis necdum tamen demonstrata , non erit utiq; eonces a,saltem firmissimo a sensu,& plane euidenti, qualem requirunt sumptiones denaonstratiq-nis. Si in sumptiones fuerint demonstrabiles,sed iam fimpliciter demonstratae,erunt haud dubie aptae, ad demonstratione propter quid. Quod Arist. explicanx ait,Demonstrationem esse cum ex veri aς primis si Ilogismus conficitur,aut ex iis, quae per prima,& uera suae eognitionis principium acceperui. Ex prioribus vero,& notioribus natura,quia ex causs.Cau' siquidem priores sunt ae notiores natura, quam enecta , quanquam nostra eognitione , quae ab externis rei accidentibus ad intimas rerum naturas profiscitur, priora & notiora sint effecta, qualia causae. Denique ex cotinentibus causam conclusionis,quia scire simplieiter, ut dictum est, est per causam cognoscere. v pristi eo lusione deme IDarienis. Cap.3. EX dictis pater,ssiptiones dem sistrationis,quae pricipia demo strationis dicuntur,aut indemonstrabiles ee debere,aut ia demo stratas: indUm6strabiles aut, per se notas e se oportere,alioqui essent ignota spropositiones P se notae dicunt ab Arist. pronunciAxa neccilaria adeo ἔ spicus veritatis,ut si terminorv n Q
233쪽
Q non per alia sed per se ipsa si de habent. Harum quaeda dicunrur principia comunia,uel Ommb.scien ρνine'ἰπtii, ut Impossibile est quicqua simul esse,&no esse et ebmmisistis uel quibusda, ut si absqualita aequalia demas, quae remanent sunt aequalia: qu da propria uni sciexit, 't phiseipia natura est principiu motiis, quictis, Psictus est cui ' ργοργώ. pars non est. habetq; situ in magnirudine. Atque ill3 Dentiam dicuntur αξυω τα seu dignitates; haec positione . . Osirimen C6elusio aut demo strationis propter quid, etsi det Cone sis
bet esse necessatia, S per se quemadmodum S sum- .vimonia ptiones,no debet inesse per se nota Hoe.n. pacto e Et in demonstrabilis, cum in demo strabilis esse debeat. l. bo. Duobus autem modis dicitur enuntiatio aliqua pse.uel quia praedicatu est ratio definitio uς essentiali. athisises iis subiecti aut ad eam pertinet, ut Homo est animal ra C., c doο-tionale. Homo eit substantia corporea: uel qui subie b mbdis.ctum pertinet ad rationem praedicati , ur, Homo est ri 'disciplinae capax, Animal rationale est disciplina ea , i '' pax. Haec de Demonstratione,& principiis, ac conclusione demonstrationis sint satis r tunc de quaestione demonstranda, deque inuentione medii, argumentiue ad eam olfendendam breuiter dicamus. Da r sione demonstranda , dr partibua eius. Cap. IIII. , '
OVaestiones, quae demonstrari possunt tres sent.
Prima est, An res sit,ur,sit ne caelum nonum. Altera, Qualis sit, ut An caelum octauum sitirutundum. Tertia , propter quid talis sit, ut Propter quid caeli' omnes sint rotundi. Nam quaestio, Rid res sit , quam Aristoteles secundam facit , Ia des itione proprie tractatur : Prima, & secunda possunt demonstrari demonstratione quod sit . utcglum nonum esse, ex motu quem in octauo em cere eonspicitur, & octauum esse rotundum ex eo quod omnia astra quae fixa appellantur, uidentur
234쪽
Partes duaσuiusque suastionis.
no.Tertia uero non potest demonstrari, nisr demoria stratione prppter quid , Vt, omnes caelos .esh rot dos,quo possint hoc pacto in orbe moueri, motibus, que inter se discrepatibus & gbusda pene contrarijs. v Omnis autem quq stio duas habet partes integram tes. Altera est subiectum,quod & datum, S conceia sum iecirco appellatur , quia antequam fiat demon- .stratio pr nosse debemus quod sit Vt ait Aristotel. hoe est, quod non sit apexte res impossibilis. De rebus enim, quas plane compertum habemus no posse cohet rere in rerum natura, nemo δggreditur demo strationem. Altera est prς dicatum, quod potissimum est proprietas aliqua subiecti,qua de causa tu passio, eum affectio uocatur: Dicitur etiam quaesitum i quod quaeramus, Ob quam causam subiecto couemat, aut, non omnino conueniat. Proinde non est necesse, ut praenoscamus passionem, seu affectionem esse, sed tatum quod nocabulum siginiscet: id, quod commune est omnibus simplicibus partibus demonstrationis.
De inuentione med ij, argumentiue deri r .. monstrativi. C p. Mi .
QVia igitur nulla quaestio demonstrari notest,nisi
prius quartatur mediu argumentsiue ad demonstrationem conficienda , argumenta uero,nisi certis notatis locis, in ei iri facile non possupt, dicendumeti nunc, quid si argumentum demo traiiuu.quotque sint loci,unde huiusmodi argumeta erui queant. Argumentum itaque demonstrativum est necessa iuinuentum ad se ciendam fidem ,hoc est, mediu quod cum pretdicato & subiecto quςstionis necesi si in haebet connexionem, eiusq; quod confirmandum proponitur, persectam essicit persuasionem, T c. o 1 ii, Loci uero quos demonstrator perscrutari debee ut huiusmodi argumenta inuenia tres sunt. Pximus
est effectorum, qui quidem publicus pene est, pro- Priusque eorum argumentorum, ex quibus de mori stratis
235쪽
stratio Ood sit eonficitu Rhiter locus est causarum, s. isti halici ibus qui deni phruius, sed ea quo ad utri divi M.
genus demonstratibnis argumenta depromi postsint . . . .
ex ea usiέ remotu fit demonitratio quod sit, ex phoximis , pro 'MOld; ut dictum. .st.Sumet autem Vsui fuistitiuusquisq; artisest ei Melodo iras ea .sas quas in re lotitiarius,
bus quas tractae, reperiri ani in aduerterit. Proinde physicus accipiet quiuis causarum genera, quoniam rin rebus naturalibus de quibus difforit,umries causae .m diae .ernuntur ι Metraphysici ramutet causam materia-etem,quia res supemustrales,quas csite platur, mate-Haes c expertes ἐθυruis philosophus potissimuri . . rutetur Me,quix bonitas, & peruersias actionum hu . Maiar Rii,de quibuWipse agit ex fine quem sibi quis PQue phoponio praeei l cutur. sic csteri artifiees inro ratione rerum quas pes reactam,causas deligere eurabuntaertius locus,quo maxinee: utuntur rixa he m. , Hemiatici, est Ioeus definitionis. Ex quo utrique etiam neri demonstrationis argumenti suppeditantur: Nam enm passiones quae eidem subi Min comi eni ut, samburi , ordine quodam ab eius essentia prinuant, ut gravi- ter& docte ostendunt Metaphisici*ut a natura intera lectiu1 primum intellectiis, de incla uoluntas,& i ita Λ tura sensitiua,proxime sensus deinceps appetitiis,eia i icitur,ut principia essenti ubi em qu definitione ' ' . . dubietaleontinent e sint causae proximae primi pas- sonis, & hqes eundo & secunἐ2 tertiae, scq; ut per definitionem subiecti ostendatur m ima passio demo stratione propter quid, secta uero demonstratio- ' ., ne quod sit, pariq; rit ve ni secunda demonstretile prima demonscia inne, proprer quid ,tertia uero de- , monstratiove quod fir, & cetters eodem ordine. - Sed quoniam hi tres loci continemur inter locos Ibὸ i. aDialecti eos, de quibus paulo inferius agendum est, ἐ-,. inde poterit qujsque accipere,quae hic fortasse desi- η
delabit.Quanquam ea quae ad demostrationem per-.tinerit, maioris moHEti sunt, quam ut neu iiij ex hoc
.libello pleniore ui tutelligentigra debsat requirere
236쪽
a in concluditur.Suns autem probabilia,qu uideritur omnibus,aut plurimis, aut sapietibus: atque his. uel omnibus, uel, plurimis,uel spectatissimis . modo non init Paradoxa,id est, praeter omni u opinionem Omnibus,ut.Pareiues diligere natos suos; obsequi una amico conciliare. Plurimis,ut,opes magno fladio esse conquirendas: Par pari reserendum: omnibus sapientibas, ut, Praestatiora bpna esse , que in ariamo sunt quam quae in corpore Q ut rebus externis et Melius esse ratione duci, quam fortuna : Plua imas autem, ut, Animos hominum esse immortales a Fα- Iieitatem no esse in uoluptatei posita: spectatissimis ut, suduna caepisse quod dixit in to, di omnia contimenter ruere ae labi, ut ait Heraclitu. Quae tametiata probantur ijs, qui sapientissimi sint contra omnium opinionem, non numerantur in probabilibus, quale est illud Parmenidis,& Melissi, omnia essetium,oc illud Zenonis, nil moueri posse. Probabilia porro,aut suns per se probabilia,aut malia. Per se probabilia dicuntur, quae non eget eonfirmaticine, sed simul atque proponuntur,approbari solent, ut,Melius regi Rempublieam a uiris probis quam ab improbis , Persalia approbantur , ut, Melius gubernari Rempublicam uno principe, qua iudicio multitudinis Cum ergo audis, Dialecticuna syllogismum esse eum,qui ex probabilibus concludatur, intellige uerba, Ex probabilibus in numero etiam ungulari,quasi dictum iit, Ex utraque sumptioene probabili,aut ex altera fallem . Potest enim ait xa ene necessaria, dc altera probabillis,ut si dicas,Qui illa reprehendunt, odium sibi conflant, qui autem iurea,& homicidia insectantur, uitia reprehendunt. Igitur qui furta & hom ieidia insectantur odium sibi Conflant, Hic maior propositio est probabilis, sed minor necessaria. Quin etiam hoc syllogisinorum
pncie uxraque sumpno potest eae neces aria, si alis
237쪽
ieera saltem non sumatur ut necessaria, sed ut probabilis duntaxat.
Animaduertendum est autem,Dialecti eum syllogismum Epicherema etiam, quasi dic s agressione, locari ab Aristotele,eo quod ad disputationem cum altero ineundam est maxime promptus, & idoneus. - Pressus tamen hiae nomen a quibusdam usurpaturi, pro breui scilicet,& vehemeti ratione probabili, vn a praeserum propositione comprehensa, ut si dicas, Naxiater filium occidisieci
PRopositio igitur dialectica est interrogatio pro
babilis, hoc est, quae aperte interrogat id quod videtur omnibus, aut plurimis,&c. vi, Nonne diligunt parentes natos suos p cte. Dicitur interrogatio, quia cum non sit necessaria aut certe non videatirr, cogitur is qui disputationem cum altero transigit, petere ab eo, an vera propositionem existimet, ne, si ex non concessis argumentetur, rustra omne ratiocina di taborem suscipiat. Dicitur autem aperte interrogare id quod videtur omnibus aut plurimis, &c. quia unam duntaxat interrogationis notam exprimit ean. q; solam contradictionis partem expreste proponit, quae probabilis habetur, ut patet in tradito exemplo: qu1 quam tacitὸ alteram etiam tum rogandi notam, tum contradictionis partem continet. Verum enimue o. etsi propositio. dialectica quaerenti si interrogatio totius contradictionis, ratiocinati tamen est semptio eius patris, quq probabilis videtur, ut ait Arist. Si eprobare niteretur Epicurus,omnem voluptatem isse honam i An non putas quicquid secundum naturam est esse bonum p Nonne omnis voluptas etlsco dum Maturam pQuae si alius admisisset tum ille sie eone linderet, Quicquid secundum naturam est , id bonum cit,omnis autem voluptas secundum naturam est. illi
238쪽
2ηi Quae io uero dialectica, problemaue dialecties ἰ
si' Diδυ- theorema, de quo aut neutram in partem semisit homines,aut contra plerique ae sapietes,aut sapien vos s. tes contra ae plerique aut utique ipsi secum discordant. Dicitur theorema,quas consideratione digna, quia eum non fit exploratum, sed ambiguum,cuplici interrogationis nota, ut utraque ex parte expendatur,esterra solet,liae nimirum formula, Vtrum sim
licitas posita sit in actione uirtutis nee ne λ aut alia simili. Quanquam breuitatis ea usa saepe in huiusmodi quaestionibus una duntaxat interrogandi nota exprimitur, ut sitne mundus infinitus: quod etiam inris quae ut demonstrentur, proponuntur, sere fieri es fueuit. Quaestio de qua neutram in partem sentiunt homines, est huiusmodi, Sint ne stelli pares,an non. iQuaestio de qua contendunt sapientes cum pleri'; est ueluti si proponatur , utrum sol si multis partibus maior toto rerrarum orbe , an non. Quaestio de
qua plerique inter se certant, huiusmodi esse potest. Sint ne honores anteponendi opibus an contr3. ingstio,de qua dissident sapientes inter se,est uelut hic, Sint ne coeli ex eadem materia compotiti,ex qua elementa constent an ex alia. Diuisiones quadam eommunes propositioni 1, ct qua sionibus vialecticis. Cap. . UI ILCVm aute omnis interrogatio eategorica roget . num predicatum aliquod alicui coueniat subiectuatuor cto: omne autem praedicatum sit definitio,aut pro-gen a pro prium,aut genus, aut accidens eius subiecti cui coue possionum nit, aut ad horum aliquid reuocetur: efiicitur, ut omo qu/frio nis propositio, omnisque quaestio dialectica, aut sit num. definitionis, aut proprii, aut generis, aut accidentis, ex. I.top. I aut certe ad aliquod ex his quatuor generibus redii Satur.Animaduertedum est tamen, has sue propositiones, siue quaestiones duob' modis rogare posse,si
239쪽
aut aeeidens. Altero, si apertὶ id quaeratu texpresso; 2nimi tu nomine definitionis, aut proprii generis,aut laccidentis in hunc modum. Estne. animal rationale definitio hominis λ Estne proprium hominis esse daseislinae eapax p Sitne animal gimus hippoce 'taura . an non virum intelligere sit accides Deo, necne Altero, si non aperte id quaeratumsed ex iplo. Quaerendi modo facile intelligaturi ut si dicas. Est ne animus id ipsum quod numerus 1e: ivn moues. S r. . d. Ius ne homo est memoria praeditus. NR'ellomo est-- , VIouoddam animal t Vtrum is,qui cae est,possit ali -
ouado respicer necne. Idenam μι ςxur esse quξ' , iuriore. Num Mumvvsit idipsum .m'4 Dumςru si*ipsa et πmouen , c cetera, atque eXP es, wῖgre. Num an , , . , a .r et Im pdefinitiosi: numerus seipsis Quens Nutu me 1 .e L. t moria meditum esse fit propriun hominνs: Num anx.. mal sit gemis hominis: Num esse'accidens hominis. v. d s interrogatio: S G.ec priori,nec pisseriori modo rogent sine a aut proprium,aut genus,aut acid*M LM ter quaerant,num aliquid al1u, conne'iat, ut, Nun apes sint prudEtes, Num ericvdiliviorare possin ,
id est conuearunt: pio pacto ac dςn is vocabulum . saepissime accipitur. Itaque λ demm interrogatio in
oitu t alterum accidenti pro id dicti,aIterum ac, 6 mP. .cidentis fusissimῆ acceptii, quod genu interrosarionum latissime omnium p/xς - . ' r.too . Ad propositionem quεstionemq; generis reuocat Aristo: Ies interrogationem differentii generalis de
240쪽
specie minus late patente, ut,Sit ne4ς nsus rapix dita ferentia communis hominicum alia re: Numeretur me homo in sensus capacibus ; Eodem reuocanda est interrogatio specie i de indiuiduo,ut, sitne homo species comparatione Antichristi:Sitne Samuel ille qui apparuit Sauli,quidam ex hominibus,an non. Eod εquoque reuocatur interrogatiobanalogi ide quouis membro.Sed de hae diuisione satis. Alia diuisiode tribuuntur propositiones, qui si ionesq; dialectic in tria genera in morales,naturalea& logicas. Morale iunt, ut, Estne parentibus potius pared uar, quam leΗbus, si discrepem/Naturales,ut sunt ne decem coeli, n nonὸ Logicae v Ny thes tantum , an quatuor sit syllogismorum figurae. Ad haec tria genera , que mattiam attingunt, pertinent aut reuocantur omnes ta propositiones dialecticae, tum quaestiones. Sed quo iam de proposition e , ac quaestione di a lectica iam livimus, sequitur, ut ad inueneionem argumento , , quae nobis propositionum copiam ad omnia quesionum genera tractanda suppeditabunt,ing. ediantu.Ρrius tamen quid sit argunteium dialecti eum, quh; loci percuriendi sint Dialectico,ut facile reperiat ingumenta, exponamus.
ARgumentum dialecticuit, est probabile inuenis
tum ad faciendam fide, hoe est, medium,quod cum praedicato & subiecto quassionis, aut cum eora altero probabiliter, hoc est uerisimiliter conectitur, ut eius quod confirmandu est, a sensum quonda non omnino necessariu cfficiat. Sie ego interpretor,ri habile inuentum ad faciendum fidem, accommodis te sc it icet ad Aristotelis doctrina, quicquid Cicero cuius hec uerba sunt,&alij nonnulli his verbis intelligant. Etenim hac ratione differt argumentum dia lecti eum a demonstrativo: cuius naturam in eo p8-