장음표시 사용
261쪽
Quod uero attinet ad usu argumetorsi ex toto uniuersali,totide pro nuciata praeito sunt in hune modii. Praedi. s. 8t Posito toto uniuersali, ponit aliqua par β siubiecta. 2.top. a. to
Sublato toto uniuersalis ollulit oe, parte subiectae. co Io.&2. Hic non est necesse afferre alia exepla, quam quae superiori loco adducta sunt. Verbis enim commutatiu huic loco deseruiciar.
Cogor tamen hic eγplicare quatuor quasdam Ex italis appellationes totiu6 inuectas primit, ut suspicor a quatuor Boethio ) quia non parum usurpatae sunt a Dialecti quadam apcis in hac thuem ionis disciplina. Hae sunt, Totum in pellationes,
quantitate, totam in loco, tum in tempore,& TO- rotius.
tum in modo, quibus totidem appellationes parti u Boet. a. de ex alterais'&rte respondent.Totu in quantitate quod disto. sumpta reius dici posse ιδ Totum in multitudine,seu to pta occa tuni 'multitudine est uniuersale aliquid signo unia sone ex z. mersia I i notatum , ut si dicas , omnia opposta omne to. Arist.lo animal,&caetera huiusmodi. Pars vero, In quantita- cO 2. & ul. te, siue in multitudine,est quicquid comprehenditur Teium in in tota multitudine,ut contraria in oppositis, R ho- quantitato. molin animalibus. Totum in loco erit si Micas,Vbi que, pars in loco si dicas, Hic , aut ibi, Totum in Tertimis tempore, si dicas, Semper, pars, ut si, dicas Nunc , Ioco. uel Heri. Totum in modo , est uniuersale aliquid 'sine adiectione prolatum, ut homo,candidum & hu- Gium iniusmodi alia , pars autem in modo, est uniuersale tempore. quid, cum adiectione non minuente, hec tollente to Toium intum ut si dicas, Homo sapiens, Magia candidum,Mi modo in nus candidum . Nomine adiectionis minuentis,aut tollentis totum intelligo adiectionem, quae cum ad- Adiectis miditur nomine totius uniuersalis, efficit,ut huiusmO- nuens, au/di totum non possit affirmari de Lota aggregatione . tollem.
Vt si dicas, homo potentia homo lapideus, Candidum secundum quandam particula, illud Potelia Rillud Lapideus,& illud Secundu quandam, particu - . .
la erunt adiectiones minuentes,aut tollentes totum,
quia nec homo de homine potentia ut de embryone antequam animu rationis participem accipiat) aut
262쪽
de homine lapideo ut de statua Caesam nec emdidum de eo, qui solis oculis,aut dentibus,cadidus est ut de Aethiope verE dieitur. Sed quia totu in quantitate, seu multitudine, itemq, totu in loco,& in tempore sunt quaedam tota quanta seu integra,totu aute- in modo in totis uniuersalibus numeratur, ut satis apertu est non est opus , ut quo pacto his generibus fotius, & partium in argumentado utendum sit, doceamus , cum ex dictis perspicuum re in qualux.
De loco causarum, primumque de orgumentis,
SEquitur locus causarum,qui iri omnium I let lytissime, sic est omni u utili simius.& perinde usurrpatissimus. Quatuor itaq; eneca fatu pri My. genera, materia, formam,efficies, &finem ex supradictis intelliges. Nunc singula percurrenda sunt , & in ea rursus genera deducenda quae copiae argumen xum comparandae potissimum conducere videamus Materia igitur, late accepto. uocabulo, criplex est, ex qua, in qua, & circa quam Materia e qua duplex, ea ex qua prius transmutata fit aliquid quae uocatur transiens ut uinum aceti , & siluae ac nemora aedium : & ea , ex qua permanente v componitur permanentem hanc appellant ut ligna succisa, sedium,&nauium comparatione. Materia in qua est subiectum respectu cuiuscunq; so mae, quo pacto lapis est materia figurae insculptae, Reorpus coloris,& animus scientiq.Materia circa qua est id, circa quod actio aliqua & operatio uersatur, qua significatione dicimus , uirtutes esse materiam laudis,& uitia reprehensionis,& ligna fabri ligna rh& orationem earum artium quae in sermone uertantur,& res naturales Phy sicae,& Deum opt. MaximuΤheologiae. Ex primo genere materiae,qui diximus ex qua, sic licet argumetari.In Lusitania succiduutur nemora
263쪽
cire alia conseratur,nil igitur mirum est,si qdiu stru- . ictura tanti constet.lia GaIIta plurimi sunt luci ac syluae,cur igitur non sint plurimae naves . Apud Aethio' pas non est usus eius uini, quod exuuis exprimitur, ergo non posIlint ijs in regionibus sacra fieri, nisi a- . . liunde eiusmodi vinum deportetur: Arist. sc Cς tum l. De Ceso non constat materia elementorum, alioqui sursum L. de An. γaut deorsu serretur, igitur interire no Poxcit. H ic ho- D. Tho. 3.mo ex ipsa humor u proportione habet carnis molli' p. q. 46. αtudine, no miru est igitur si ingeniosus sit. eo de perti ai ij innet illa Theologorum argumentatio,Christus seruator noster habet optima corporis constitutionem, acerbissime igit afflictus est cruciatibus in passionis,
Ex materia in qua talia ducuntur argumera. Mem meteor. i moria huius est paru tenax, ergo nisi . pius repetie- s lxit quae praeceptor tradit, breui omnia excident. Forma Iridis est nube rorante ac distillante, paru igitur . l . idurabit; Hic homo est ualetudinarius Suur,nsi sinε tri causa pallidus. Rationalis animus quod suu esse non sustinetur a corpore in quo est: cu aliqua operatione habeat quae a corpore non pendet, potest igitur sine
corpore in reru natura cohaerere. Ex materia circa
huiusmodi arsumenta texunt. vltra substantias corporatas , sunt aliae quaedam corporis experies quas Philosophus co fiderare debet, est igitur ultra philosophiam naturalem qu dam alia supernaturalis. Materi a rei rusticae est humilis , ac tenuis , merito ςrgo Virgilius Bucolica & Georgica glacili aliena cecinit.:u diuinae ac caelestes sunt omnium maxime admirabiles, nullae igitur sunt, in quibus magis exultare, ac regnare possit oratio. Lex domini est immaculata, conuertens animas, fidelis, pr stasq; paruulis sa- Psa n. 18. pientiam beatus igitur vir, cuius uoluntas in lege do P Im. I. inini est quiq; tu lege eius meditatur die ac nocte. De argumentis ex forma. . C . X X. Forma quoque triplex est, essentialis, accidenta ria, di externa. Euentialis, ut ratio salis animus
264쪽
risens alis. respectu hominis, & figura respectu statuae. Accipio
enim statuae nomen pro tota compositione ex figu- Aecidenia ra,& materia. Aecidental ia, ut color, respectu corporia. ris, figura statuae respectu ligni, & scientia respectu Externa. animae. Extrema est exemplar respectu eius rei, quae - exemplaris imitatione fit. Quanquam id etiam,cui z. b . materia iniicitur, ae infunditur, aut alio modo adaci ptatur, ut sormam artificiosam accipiat,nomine for- Δ. mae externa appellari potest, cuiusmodi sunt vasa, in, o quibus opisces vel lutu ingerunt, vel liquida metalla funiunt, ut aliquam artis figuram in materia ex- primant. Porro forma essentialis non solum dicitur causa formalis totius cum positi, sed citam materiae, . atq; adeo proprietatu earu quqesi etia, qua ipsa costi 2. de ani- tuit cosequutur. Talis. n.est materia rei, quale sormama. E. exigit: nec alaa: proprietates essentiam sequuntur, D. Th. .c6 qua quas formae perfectio sibi uendicat. Ex sorma es tra Ge. 9. sentiali ductitur haec argum eta. Anima est id quo priino uiuimus, sentimus, ac intelligi imus,igitur corpus uiuentis non potest esse quod uis sine discrimine sed . certis quibusda instrumentis distinctu. Anima rationalis immortalis est & habet naturato ad corpus in quo creata est propesione,ergo si absurdu est naturale appetitu in o Em aeternitate impediri,ae frustrari,fane,aliqua do corpus, anime separatae iugetur ac copulabitur. Qi aqua haec coclutio rationibus no eget artificiosis , pr sertim verisimilibus, cu sit Dei optimi Max.autoritate cosirmata. EXeade ammae nostrae substatia cocluditur illa Diti sente cia. Nolite timere eos, qui occidui corpus, alam aut no possunt occi-
dere Ged potius timete eu,qui potest,& anima & corpus perdere in gehentia, Quasi dicat,cu tale anima
habeatis, ut eius utra sempiterna fit, nec a corporis vita dependeat . non tantopere debetis, mortem eorpis tesormidare , ut.eius uitandae causa aliquid committaris, quod in aeternum tempus luendum sit. Iline piobare poteris, nec ignem posse refrigerare, nec aquam ex natura sua calefacere, quia formam.
265쪽
Ziber Sextus . 26I ignis non sequitur refrigerandi potessas, sed calefaciendi: e contra vero cum forma aquae non cohaeret
calet aciendi uis naturalis, sed frigore afficie di. Hine licebit Dialectico reprehedere artifices, si fines suos transiliunt,atque tractant, quq sub artibus suis quae Lati musi sunt ipsorii, qua ratione artifices sunt, essentiales for hi peraturinae uoti cadunt, Hinc accusabitur Orator qui omni eapus Dia- Ornatu praeciso ex mathematicis rationibus, aut ex lectico. intima Philo phia depromptis orationem contexere uoluerit: paribusq; uitiis coarguetur Mathematici I.Eth 1. ac Philosophi, qui non nisi more oratorio, hoe est,figia rarum, ac modorum phaleris de rebus mathematteis & philosophicis disseruerint. Latissime hic poterit ex patiari Dialecticus. Cohibebit enim Grammaticum ne Theologiae sensus audeat attingere: Theologum submissὸ admonebit, ne ad quqstionesqiis tanta professione indigna sunt , sese demittat tmediasq; scientias, si qua do finibus suis excesseriat, ut pedem reserant, adhortabitur. Nec modo alias disciplinas commonebit, sed etiam in seipsum anini aduertet, multa sophismata resecabit,inutilia, quq quo in usum non ueniunt contemnet, demum qu q-siones metaphysicas suis auctoribus relinquet. Si Cur hac a quando autem propter affinitatem quam habet eu r meta dis
Metaphysico, aliquid de rebus metaphysicis dicere σπnecesse habuerit, id quasi pisteriens faciet, nec mo- frm egrere metaphysico,sed dialectico, id est , suo eas distu riali.
tiet. Hse omnia argumenta ex serma esse tali ducuntur, quandoquidem omni et ars, omnis facultas Ecofficium que sunt essentiales sorine artificum, eorum qui munus aliquod gerunt certam aliquam, α pr scriptam materiam sibi uendicauc. s EX accidetaria forma litiis, hoe est, ex ipsa erispo δὲ-; -- 'ris humani recta figura,admonet quida, ne uita inertes siletio tra siga in ' ueluti muta pccora, inatura, in sit,ina atq; Detri obedie ia finxit. Hic multi lauda ni ex scia, ex robore,ex dignitate corporis, Si ex aliis i finitis accidetib.Hiae denique Esaias dixit, Christu Sal Esaia
266쪽
uatorem nostrii in cruci affixum propter uultus , tomtiusque corporis indignissima deturbatione no suis se agnituin.Quasi absco inditus, inquit, uultus eius, dcf.deani. despectus,unde nec reputauimus eum.. Ex forma externa, qua exemplar dicimus , Olfendit Aristoteles. cur omnia umentia persecta continuatione quadamsbi si milia procreare studiat, Ut sint semper, inquit, hoc pacto, conditioneque subeant, quod possunt, diuina. Id enim ipsum appetunt uniuei fa, gratiaque ip su s omnia agut, quq cunque secundu natura aguiar. Quasi dicat, ut imitentur, quo poliunt modo, ternitate primς causς, Huc spectat confirmatio illius diui Gen.st. nε cominationis,Quicunque effuderit humanu fanguinem, fundetur sanguis illius: ad imagine quippe L ei, inquit sactus est homo . Et illud Domini apud Natth. s. Mati. diligite mimicos uestros , benefacite his qui/ Oderunt uos, & orare pro persequentibus & calumniatibus uos, ut sitis situ patris uestri qui in cs lis, est qui sole suu oriri facit super bonos S malos, ct plute
sui3 iuitos:& iniustus: hoc est, ut imitemini patre uestu qui tata in eos qui se odio prosequuntur,co serre solet beneficia. Hinc latissime probare poterimus uerisimile esse eos, quibus boni parentes, aut reges, aut prς lati obtigerui, bonos esse, quibus mali, malos Maiores enim sunt quasi exemplaria, ius sibi minores imitanda fete proponunt. Ad hoc imaru locos reuocari possunt duo Ariastotelici, qui appellari solet ab melle ad denominari& ab appolitione. Ex priori loco huiusmodi ducuntur argumenta, Calor est in igne, ergo' ignis est calidus, Multis tamen conditionibus opus est, ut hic lo- cus si tutust, Nec enim quia candor in aliqua Aethio pis particula reperitur, Aethiops candidus est: nec quia subor ad breue temporis spacium elii in eo qui pudore suffunditur,s alim is ruber dicitur:j nec si calor non nullus sit in aqua frigida, ubere dixeris eam es Zoe expli- se calidam: nec actio est in eo qui patitur, iccirco it cano. . lud agens, uel agere dicitur. Oportet igitur, ut id vir
267쪽
inest,inst simpliciter, non in minore parte cuna ici lo 'maiore esse potest non breuissimo dutaxat tepore. S quasi in transcursu, non admodum remisse, sed intensius, quam contrarium, Quicquid igitur hoeinerit, id haud dubie denominabis rem cui inest: nonetamen erit necesse ut quocunque modo denominer, 1ed certo quodam . Itaque id, in quo est actio,non est otii pella dum agens , sed actum seu affectum actione. quod idem est, ac patiens. Contra uero id in quo est Locus quFIocus non est dicendum locatum, sed locans. Eu po- vocans a νseriori loco talia ducuntur argumenta, Paries est al- ηppositio, bus,calce, igitur calx est alba: Cibus melle addito fit 2. top. q. lo dulcis uel dulcior, qua erat) igitur mel e sit dulce. In co. , . quo argumentandi genere nomine appositionis solet intelligi ea rei appositio, quq sit capax erus denominationis, lul de re cui apponitur, cocluditur. Alia etiam nonnulla intelligi consueuerunt,csterum nosia ad argum&aqex efiiciet eca ducutur, ueniamus.
a.Phy. 2. Principatra casse. De argumentis ex causa inclema. Cap. XXIV.
CAusa essiciens triplex itidem ut superiores di
ci poteli procreas, conseruans,& interi ines. Quarum singula genera in duo rui sus genera diuidui'ur, in principales,& famulantes. Principales,aut ut simpliciter principales, qualis est Glus Deus, aut in certo quodam genere, ut architectus inter omncs fabros quoia naui conficienda operam ponunt. Famulanetes sunt, quae principalibus seruiunt, ut e testes subsantis Deo, & ij qui ligna succidunt aut praeparant, Famulatea architecto. Reuocantur ad em cientes causis instr - t: menta omnia, ut secum, terebra, ct huiusmodi alia. Ite ij, tuoru cosilio res geritur, ut regu cosiliarii,Sed in causas meritorias ad emcretes reuocat Theologi. Ex causis procreantibus est illa reprehensio, qua
Moyses ingratitudinem Israelitici populi ita concludit. Generatio praua,atq; peruersa,heccine red-
268쪽
des Domino popule stulte, N. DiipiensὸN quidns ipse est patet tuus , qui poli edit te,& socii & creauit tepHuc etiam spectat illud Pauli, si delibatio sancta
ius cause est illud Aristotelis, Pisces non rc spirare, quia pulmonem non habent. Vnde quoq; Dominus Progenies vi perarum, quomodo potestis bona loqui, cum sitis mali 3 Et Paulus , ino modo audient sin
pridicante λ Qui alio rursus loco sub quadam similitudine, ex negatrone meriti concludit negarionem
a. au Ti. t. prSmii, hoc mo, No coronabitur, nisi si legitim E certauerit. Inlinita sum argum cca ex hoc causaru SAN P . EX causis conis ruantibus ci id quod docet A tuo De Iongit. teles, Homines diutius, quam alia quaedam aNaiO-α breu: ta ra animalia vivere,quia in homine melior est pro euiis I. portio,&qualitas humidi & calidi, quibus vita conseruatur. Et illud, diuturnus csse Regnu, quam alias Respublicas, quoniam a causis externis minime Um- .poly. Io. nium deletur.Et illud, Conseruari Resp. non sis lumquia procul absunt ab us quae riatcritum asserunt,sed interdum etiam quia prope sunt,quod timor interiore cura Reipub. consulere cogat. Ex causis interimentibus est argumentum illud Aristotelis. Arbores lata folia habentes de frondescere,quia succus in ea parte contrahitur, ubi solia cum extremis ramulis copulantur.& illud, Maxime respublica dis oluitur, si ius in ipsa uioletur. Huc etia pertinet illud Domini, Omne iegnum in seipsum diu,
furia, de se labitur:& Domus supra domum cadet, Scibi agna vis argumentorum ex hoc etiam causarum genere de summi r. Au locum cssicientium causarum reuocatur I Locus grue cus S enerationum,& corruptionum. Quin etia Ari--sionMm. stoteles hunc cum illo coniungit. Argumenta ex hoc eo ru- loco desumpta ad hune modum tractantur. Si gene- Imronum. ratio bona est ,bonu est quod oritur: sin mala iIla, maa. rv. a. lo Ium etiam hoc, Si corruptio seu interatus bonux est,
sol quae tacerit, uiata cit, sin nrulus ille, haec bona. Hinc
269쪽
lline licet ostendere, quanto cum desiderio.& auidiritate debuit doctrina Claristi seruatoris nostri excipi.
. cuius natiuitatem lata cum exultatione Angcli, R
ges, Pastores, cq lum deniq; & terra celebrarunt cuius morte indignissimam muta etia & sensus eXper- tia elementa deplorauerunt. I inc etia probare poΩsumus, pessimum&perniciosissimum suisse Iudam, cum eius natiuitas adeo fuerit detestabilis,ut dixerie summa ueritas, Melius erat ei, si natus non suissit: mors adeo execranda, ut ipse desperatione actus semet laqueo suspederit, & miseram animam in suum Iocum id est damnatorum,ruptis uisceribus exturba Iosephus uerit. Non negamus tame,fieri posse,ut interitus rei lib. t .antet
bonae, ratione aliqua sit malus,& malae bonus. Mors qui.Iud enim Christi ratione falutis qua nobis peperit,Optima suit,& mors Herodis perniciosa sui stet, ac lugenda, si indigna illa nobilium strages secata esset, qua ille morti proximus optarat, & sorori quas testamεto reliquerat.Sed hoc tantum dicimus,interitum rei bonae,qua rei bonς interitus est esse perniciosum rei auim alae,qua malae,esie bonum & optandum . Quae
moderatio in generationibus etiam intclligenda est. De Argumentis αCap. XXII. Finis est causa causarum omnium. Materia 'enim, Finis cμμώnisi sormam accietat, rudis est atq; informis. For- causam inauero si desit essiciens, nunquam in materiam inducetur Efficiens deniq;,nisi finis cupiditate commoueatur,nihil unquam ericiet. Est igitur finis eausara omnium causa & principium. Nec causarum modo est causa finis, sed multo etiam magis medio ru,quq in finem destinatur. Exempli causa habitatio non
solum est finis eius qui domum sibi extruit, it m qu Cformet domus, atq; materiet, in quam forma domus inducitur,sed etiam ac inulto uerius) ipsus edificationis, qua&c6struitur domus,& habitatio paratur, KQuo fit, ut ex fine quem nobis proponimus , non si lum
270쪽
tum probare possimu qu les caeterae caussae esse deinbeant, sed etiam qualia media ad finem consequendum dirigenda sint,& praemittenda. Triplex igitur cst .finis. Alius est ea ies, cui aliquid expetitur: quo patio no sqlum Deus es finis notior, sed etiam alii homines, atque adeo nos ipsi nobis sumus fines. Nam & Deo gloriam,& proximis nobisq; ipsis salutcm optamus. Qua . finis asceptione utitur propheta cum his verbis Deum alloqui tur, Propter te sustinui opprobrium, Sc. hoc est, ad tui gloriam& laudem haec omnia perpessus sum:& pauliis cum ait, Omnia sustinco propter et octos, ut & ips salute consequantur:& Aristoteles cum dicit, Omnia scisi cet artificiosa sitiat gratia nostri, sumus enim di nos quodammodo fines. Alius finis cli res, cuius fruitio ut sc dicam aut usus expetitur: quo pacto etia Deus est finis noster, quia omnes volupans ut ipse se ipsis& nos ipso si uamur: itemque vita, honores, diuitiae, quibus tum alios uti, tum etiam nos ipsos cupimus. Qua significatione D. Augustinus intelligit Deum esse sinem nostrum cum ait, Fecisti nos Domine ad te,& inquietum est cor nostrum dos ec requiescat in te. Eo dc inque finis significatu, probat Aristoteles nec honores, nec diuitias esse hominum ultimum finem, quo nimirum ut sit inmobotio frui debeant. Tertius est ipsa fruitio, seu adeptio, aut usus rei quq dc sider tur: qualis est aperta Dei optimi Maximi contemptatio in sutura vita S possessio virtutum, bonorum, aue diuitiatum in hac . Qua finis usurpatione utitur Arillo teres cum docet,contemplatione m Dei & substantiarum separatarum, ut in hac uita haberi potest, cs evit imum fine hominis, etenim fidei lumine minini ες doctus non potuit progredi ulterius, usum uero re- na aliarum, ut salutis, roboris, pecuniaru, & hon rum non esse ultimum fi ne sed aliquatenus requiri.
Ex fine primi generis, hoc est,cx re cui aliquid expetitur, concio de re possumus hoc modo,Deus es icit. Omnia propter se, is itur non est auctor peccati, quan