장음표시 사용
301쪽
Liber septimus. 297 possit. id quoiu Aristoteles diligetissimὸ quidem, sed
aliqnantum perturbate exequia insest tertio Topic rum libro. Nos igitui ordine locorum suprapositum tenentes, ea pronunciata ex Aristotile afferemus, ex quibus plus utilitatis percipi possita i ,
Ex locis diffinitionis & descriptionis.
Quod magis suscipit rei propositae definitiqnem, το
id est, magis tale est. Ut si cador de finitur, color aspectu in diuides, is qui aspectum magis diuiserit,albior erit color. Si utile definitur quod ad finem conducit, id quod magis conducit,utilius est. Quod magis proprium rei est, eidem melius, Ve Ibi. cap x. homini uti ratione,quam sensu. Eorum, quae sub eadem specie eontinentur, id me Ibid.captilius est,quod habet propriam uirtutem, quam quod non habet: ut potus frigidus, quam candidus. Et quod proprium est melioris rei, melius est, Ibi.c. I. quam deterioris: ut quod hominis,quam quod bruti
animalis. Ex loeo coniugatorum. Coniugata sese inuicem sequuntur. Vt si praestan- Cap.3. tius est iuste agere, quam solliter,praestantior utique erit iustitia,quam fortitudo. Ex loco loci Us. Ρlura bona anteponenda sunt paucioribus , cum Cap. . pauciora in ijs quae plura sunt, contineantur: Vt lite- rar cum virtute ijsdem sine uirtute. Quod simpliciter, hoc est, uniuerse bonum est,me Cap. I. lius e it eo, quod alicui est bonum. ut ualere, quam
Quod semper aut plurimum est utile, melius est, Cap. z. quam quod aliquando: Vt iustitia & temperantia quam fortitudo . Nani illis semper, aut fere semper 'uti possumus,hac rari M. Quod ad ola , vel plura, utile est,melius est qΗam Cap.3. quod ad pauciora : Vc aquam quam mei. Vnde illud est Pindaro usurpatum,optimam cile aquam.
302쪽
Cap. D Id quod est in genere aliquo praestantius est b nitate scilicet ac pretistia illius generis quam quod
Cocrem ae non est in eo genere. Vt iustitia,quam iustus, Iustitiae eia tisi no enim est in genere boni , iustus non item. Nota hoc pertinet ad loco concreta accidentium non pertinere ad praedi prae iurame- camenta, nisi reductione quadam. ra, nisi re- 4 Ex loco causarum materialium.
ductione Quod inest rei meliori, melius,est. Vt quod inest quadam. animo,quam quod corpori. Hoc non est usquequaq; Cap. r. Verum, nisi de iis bonis intelligatur, quae rebus quibus insunt, propria sunt. Cap. r. Quod prioribus inest praestantius est, quam quod posterioribus. Ut sanitas quam robur & pulchritudo. Nam sanitatis sedes est in humore, siccitaye, calore,& frigore, ijsq; omnino,ex quibus animal primo co. Bat: robur autem in neruis & ossibus, quae ad secundam compositionem pertinent, situm est: pulchritu-
. . . do uero uidetur esse quaedam membrorum apta c6positio. Lege si placet, Aristotilem initio secundi libri de partibus animalium. s. Top. i. Quod circa praestantiorem materia uersatur, aue certius eam attingit, praestantius est. Ex praestantia materia probabis Philosophiam naturaeIem ante pinnendam esse Mathematicis disciplinis, quia res natarales, in quibus uersatur naturalis Philosophia, di-.Σ gniores sunt, quam quantitates, de quibus disierunt Mathematici scientiae. Contra uero, ex tracta di ratione colliges , Mathematicas es e praestantiores, qui λ. certiorem ac persectiorem de quantitatibus consequuntur cognitionem quam Philosophia naturalis Nota hoc. de rebus naturalibus, Simpliciter tamen pristantius est id,quod in meliori materia uersatur. Ex loco causarum formalium . 3. Top. Quod propter se expetitur, praestantius est, quam Cap. i. quod propter aliud . Vt sanum esse, quam exercere
Ibidem. Et quod per se, quam quod per accidens.Vt amicorum iusticia, inquit Aristotiles, quam hostili. Ami
303쪽
eos enim per se iustos esse optamus, etiam si nihil inde ad nos redeat , & apud Indos habitent: at holies; ut nihil nobis noceant. Loquitur ut ethnicus. Na rehoitibus etiam optare debemus bona, quanquam nihil inde ad nos rediturum sit. Et quod natura bonum est , quam quod non natu Ibidem. ra: Vt iustitia,quam iustus. Et quae propter se in maiore sunt honore, magis. OM. que laudantur , quam quae propter aliud: Vt amicio a quam diuitiae. Nemo si quidem opes in honore hahet laudatve, nisi propter aliud : at amicitiam propter i psam colimus, etiam si ex ea nihil fructus spe
Et quod propter se expetitur, quam quod ad ho- Cap. minum cεmε dationem dulaxat. Vt ualetudo quam pulchritudo. Id autem ad commendationem & gloriam duntaxat esse dicitur, quod si nesciat homines, cinullus in eo comparando labor impendatur. Quod appositum res alicui, essicit eam expetibi- Cap. r.
liore mi, pristantius eo est quod non essicit illam ita O ,
i Ex loco essicientium . . . tu .
Quod per se est causa boni praestantius, est quam Cap. r.
quod per accidens. Vt virtus quam fortuna. Eadem ' l, 'iratio est in contrario. Nam quod per se est causam a. Idi, magis sugiendum est, quamqvs d per acci Iens, ut , uitium quam fortuna. LIEt quod si omnes baberemus, non esset opus alte- Cap. r. .ro:quam quo obtento altero indigeremus. Vt iustitia quam sortitudo. Nam si omnes essten usti, non esset rapus sortitudine, at fi e sient sortes, iussitia nihilomi
Et quod essicit id in quo est bonum , aut melius , Cap. I. . quam quod n6. Vt uirtus, quam potentiae: & iustitia, i . . . i
quam fortitudo. Iem, Et id cuius quisquσmauult se esse causam, quam Cap. 3. . aliuna quempiam. Ut amicitia,qua pecunjae.Mauult . F-
enim quisquis ab aliιs diligi sui causa, quam alioru . i O gratia:
304쪽
gratia: at opesῖ seruos ac famulos libeti' e5quirsit.
Id, quo melior res comparatur, praestantius est.ve ea, quibus consequendae virtutis causa utimur, quam
quae voluptatis. Eadem ratione magis sugienda sunt quae uirtutum actionem magis impediunt: ut morbus,quam deformitas. Ex loco finium. .
Finis magis expetendus est ijs, quae ad finem d eunt. Vt victoria qua mibellum. Eoru qui ad finem condueunt, id quod ad finem
propius accedit.Vc metere frumentum quam serere.
Ibidem. Et quod ad finem vitae spectat,quam quod ad aliquid aliud. Vt quod ad fruendum Deo,quam quod
ad copiam pecuniarum. MIbidem. E duobus effieientibus, euius finis melior,id pra
stantius.Vt medicus, quam fatior. i Ex loco effectorum.
Cap. r. Id quod possibile, potius eligendum est qua quod impossibile,hoc est, quod facile fit, quam quod diffi-3. Ethic. 2. cile. Eoru . n. quae nullo modo fieri post unt,nulla est Nota mο- electio,ut ex tertio Ethicorum libro patet. delatione. In hoc pronunciatio intelligenda est haec modera Virrus. n. tio. Modo caetera sint paria, quae in alios plerisque subae ii diffici audienda est. Magis. gendum est hac de causa ca- ius ac lui pescere scientiam,doctrina, quam iriuentione. Illud Ti. ur , qua enim perfacile es hoc valde laboriosum sciet ar est Quoiu in ortus sunt magis , optandi, aut interitus tamen ii ab magis fugiedi, ea magis expete da sunt. Addi possueris ebgen hoc Ioco nonnulla ex iis quae supia diximus, cum inda ga me- causarnm loco versaremur. Exeinpla. legenti illas lios. & sic ile succurrent. in multis Et quod difficilius conquisita sunt. Chariora.n. Cap. a. nobis sunt ea, quae maiore cuni labore comparaui-Cap. 2I.& mus. ut opes, qui ex India deportantur,in maiore 3- habetur pretio, qua qui iure obuener ut hereditario.QV. Ex loc6cUnsequentium. - ' Cui
305쪽
Cui eonsequens est maius bonum, aut minus ma- cap. r. Ium,potius eligendum est. Vt consilia euangelica seria asse
inhua uita, cilia Ia praecepta comun Ianus taxat rci abscincit it membrum corruptum quam seruare.
Et quod magis in ligna, quam quod minus. Vt libe cap. s. xa e patriam quam esse simpliciter bonum ciuem. Et id in quo excellere praestantius est, ct laudabi- Cap. a. ii quam in quo no ita laudabile. Ut amicitia quam
Pecuniae. Haec pronunciata ad locum etiam circunsia ' . 'tium accommodantur, cum ea quae rein consequuntur, non consequuntur necessario. Ex locis circunilantium.
Quod diuturnus est, id praestantius. subaudi, saltem si cstera sint paria , & ea quae comparantur sine Cap.r.'
hona. Sic uita , quae in actione uirtutum per omne tempus aequabiliter uersatur, quo longior fuerit, eo meliori Et quae uoluptatem, aut indolentiam coniunctam Ihabent, aut certe minus molestiae secum afferunt, Cap. r. 'quam quae voluptate carent, aut dolorem aliquem habent coniunctum, aut plus etiam secum afferunt molestiq. . Et unumquodq; quo maxime tempore maiorem uim habet. Vt magis optanda est prudentia senum, quam adolescentium:contra uero, magis expetenda ς' 'est iuuenum sortitudo, quam senum. . t Bona ex circumstatia sunt meliora necessarijs..Bo- tia necessaria dicuntur ea,fine quibus res quibus c*n Can.1 ueniunt,esse non possunt: ut uiuere. Bona ex circun- s ,
santia uocantur illa,quibu, res cui iam conueniunt neeeffaria, melius constituitur, ut bene uiuere. Non Bona.x eis tamen quia bona exWi cunantia sunt meliora neceΩ υ-ΛMia sariis, statim sunt magis eligenda.Siquidem philoso phari,quod est bonum ex circunstantia, non est ma- gis eligendum, quam uictumquetrere necessarium. Quae sine aliis expeti merito possunt, anteponen- .da sunt ijs, quae sine alij experti non debent. Vt pru-
lantia poteritia Nam potestas sine prudentia non
306쪽
est expetenda: at prudentia etiam sine potestate epia
tanda est. i. ii v. Ea bona pro quorum desectione minus uituper mus eos, qui moleste terunt, ea a se abesse: aut inagis reprehendimus eos,qui carere ipfis non moleste fe- rudi: ea, in qua bona sunt praestantiora.Vtfiiij, quam opes:& uirtutes, quam potestas.
Ex loco fimili qm. Quod rei bonae propinquius est aut similius, au meliori similius, i d melius . Vt qui uitam Apostolicam, aut Christi Opti Max. magis imitantur , quam
Ex loco parium. est, si hoc genus est melius illo, id quod est optimum
in hoc,est praestantius eo, quod est optimum in illo. est enim paratio. Vt si, homo est melior equo, dignita fimus homo generosissimo equo est praestantior. Si Hi quod est in hoc genere optimum , praestantius est, quam quod optimum in. il lo, hoc certe genus praestantius est illo. Licet inuertere proximum eumptum mai Taul ruet rui Si absolutum praedicatum sequitur absolutum subiectum, incrementum praedicati sequetur theremitum subiecti. Intelligunt hoc in praedicatis, quae per se dicuntur de subiectis. yt si honestum est per se b*num, honestius melius, & hone itissimum optimum, El.si facere iniuriam Mὴ iam sx se est, maiorem sacerς peius,& maximam pessimum.Quia tamen exercitatio corporis nun.eii ex se b*na , non, efficitur ut maior sit melior,& in ima optina a. Licςt autem in Mettere huc pronunclytuni, sed4ὴni; in sexuiet tractata det quaestioni absolutoe, ut ex supradictis patet..
- Quae suis contrariis minus admista sun ea magiis palia sunt. Veluti id albius est, quod minus admi
Ex loco repugnantium . . b. Si e duobus unus Inegamui, ut alterum in nobis es e
307쪽
esse uideatur, id magis expetendum est, quo praediti
videri uolumus. Hinc laborioso, nos negamus, ut in- g niosi esse videamur. Ex loco auctoritatis. Id melius est quod pocius eligit prudens, aut uir bonus, aut recta l cx, aut qui in aliqua re excellunt, qua ratione tales sunt, aut in uno quoque genere pe
riti, aut plutes, aut Omnes, aus omnia: Vt curare ma
gis sterna, qua quq labuntur,cu te pote: velle potius iniuria assici, quam assicere: permittere minora quaedam mala in libe pub. ne maiora eueniant, quam uelle
Item quae de poeti diceret Homerus , quam quae cherilus: quae in exponendis diurnis scripturis sancti
docto ies clocuerunt, quam quae scioli Gramaticia a tu mat, pax qua bellum: Pro spe ra valetudo quam mediocris: Deus quem omnla, ut summum bonum certis quibuidam gradibus suapte, natura diligunt atq; expetunt quam quicqvui iub Deo excellit. Id simpliciter melius e it, magisque eligendia, quod melior disciplina elige tu piaecipv. Vt quod Moralis Philosophia, quam quod medicina.
Haec de pronunc ratis, quae ad tractanda quaestione . comparatam simplici, inhaerentiae proponit Aristoteles. Q me quam sit utilia ad dilferendum nemo ignorat, nisi qui propriam huius artis exercitationem noattigit.O iod ii quis obiiciat, tradita pronunciata noin seruue, nisi tractandis quaellionibus de meliori &deteriori, cum tamen aliae sunt pleraque accidentiu comparatorum, ut de maiore Sc minore, de longiore es breuiore, deque alijs rebus compluribus.Occurredum est. Primum, rarius hoc venire in disputatione in dialecticam. Deinde ex traditis pro nuciatis posse generaliora colligi , ut Aristoteles docet. Veluti si pro AI li ori & deteriori, dicamus Magis tale S minus taae, ubi uidelicet pronunciatorii in sensus id patietur.
Qua amplitudine scripta hic sint non ulla, ut prima a definitione, extremum a paribus, S illud quod exv OPPO . Cap. I.li.t
308쪽
oppostorum loco desumptum est. LVomodo ex locis hactenus traditis, qualibet proposita ruasio tractanda sit. Cap. XXXVIII. HActenus tradidimus locos communes,quos lu-itrare debet Dialecticus, ut facile iuueniat arga δημεm menta,quibus quq stionem quamlibet, siue absoluta,rε ita, Disiue comparatam pertractet. Que quam enim inueni Mis Hrri . re argumenta,rationis sit, &ingenii, facile tamen inuenire est artis,atque huius locoru disciplinae. Quapropter qui paruo labore, simulq; copiose de quacuque proposita quaestione disserere uoluerit, is primu
nosse debebit hane omnem locorum seriem. Deinde, hanc eandem multa meditatione, quasi ante oculos habere.Demum, cum quaestio proposita suerit, tum subiectum, tum p r dicatum,tum etiam totam coplexione per locos descriptos ducere, ut argumeta om nia quae ad rem pertinebunt, quas dato signo occursust ρηξyρ rant,& ueluti ad bellum prodeant. Nec enim necesse q*e erit pulsare ostiatim, & velut lictore importune ola μοι ex ἰοῖ latibula scrutari. quandoquidem quae aliquid viri a cis HUMmε habuerint, ad singulas quasi inclamationes, ex singalis locis sponte prodibunt, Quin etiam tanta saepe inutilium argumentorum turba, uel celeriter per oes locos discurrentem sequetur, ut non mediocris labor Nρη omnυ sit ab ea te extricare,atq; expedire.Contra vero muloci sive tae alias proponentur que ilioues,ad quas tractandas .itaui cui pauci admodum loci suppeditabunt argumenta,quo tibii 'με- set, ut quantumuis ad ostia reliquorum pulses, nihil siqni OUM inde subsidii sperare debeas. itaq; hac locorum artem νη-- non sunt argumenta cogenda, ac per uim trahenda, sed quasi admouenda & vocanda. Alioqui timenda Nρη βηi est, ne via lige & ratio, quq facile exquiredis ac inue Uume niendis argumentis excogitata est, impedimento sit οπςν , sutura ingeniis,& argumenta, quae ratio ipsa per se libet ius dii cui res,haud magno labore inueniret, his legibus quasi copedibus altricta, nullo modo asequa
309쪽
tur. Atq; ut paucis multa complectar, non eo quq sita est haec ars, ut naturam praeceptus quasi uinculis liga A '
ret: sed ut incertis passibus uagantem ad uiam redur μ' viviraceret,& paucis modo inii ructam de itinere ipsa tae da st has
dior sequeretur, noli anteiret. Amimaduertendum est locorum Mautem, traditos locos non solum suppeditare mate- ogo' viam Omnis probationis, sed etiam amplificationis . Tmitra se Amplificatur enim res conglobatis definitionibus , csti pio mseu potius descritionibus; ex partium enumeratione primorient
ex antecedentium, consecluentium & circunstantium moi m D requentia. ex multorum similium maior urn, mino- ρς Giβυ-rum, parium , dissimiliumq; ac contrariorum collatione; demum ex complurium,& magnorum autora iudicio& sententia. Cuius rei exempla afferre non grauaret, nisi uiderern magis hoc ad Rhetorica qua
ad Dialecticam pertinere. Nam cum haec multorum Amplifica
argumentorum vehemens, & sestina concursatio ad tist magisn ciuendos affectus potius, quam ad mentis persuasio propria O-nem suapte natura dirigatur, plus'; rem ipsa dicen- ratorum.
di ui atque impetu, quam ratione amplificet, non du quam Diabium est quin ea mag1s propria oratorii, quam Dia lecticorum. lecticorum iudicanda sit. Nec 1 olum tota amplificationis materia ex locis praescripti, desumitur, ted etiaomnes tropi, quibus oratio siuis quasi luminibus decoratur. Nam nactaphora quae omnium troporum , Omnes reo modo rumue est frequentillimus , & longe pulcherri pi usumi mus ex loco similium depromitur. sine cdoche ex lo- tur ex lociscis potissimum totius,& partium;& alii ex alijs. Ve- prascriptis. runtamen hoc iam totum ad Oratores pertinet, cum tropi nec ad probandum quid, nec ad a1nplificandu Trops om-
desumantur, sed ad ornandam, ac illustrandam ora- nes ad orationem. Reliquum mihi esse videbatur. ut exemptu lores perrias ferrem unius , aut alterius tractandae quaestionis, nent.
perque omnes locos deducendae; sed longitudo tractitus me uocat ad ea potius absoluenda, quae supe- rius pollicitus sum, praesertim cum singuli loci com- ipluribus exemplis sint pate iacti . . .
310쪽
valent, danda est quam maxime opera,ut comminniunt doctrinae propriorum peritia ad iugatur.Quod Vitiat, multa meditatione opus est: multo Et maiore lectione. Annotanda sunt ut ut monet Arist. compitara pronunciata; multaeq; sententie eoru , qui clari ac illustres in quolibet rerum genere fuerunt quae communiora sunt, in alia, atq; alia minus communia magia li familiaria deducenda: vocabuloru ambiguitas licite pernoscenda: differentis rerum similiu,& si-hmilitudines disterentium diligentissime per uestigandae. Nec modo passim hoc iaciendum est,sed ordine etiam ac ratione ola rerum genera lustrando. Qua rendi nanq; sunt loci, qui ad naturae obscuritatem tinent, ut animalium,plantarii, pidum, metallora, elementorum cetiorum,Dei Opt. Max. S beatarum mentium. Deinde ij qui ad uitam & mores hominuspectant, ut uirtutum, uitiorum,rersi publicarum,felicitas,& partium eius. Postremo ii,qui ad disserendi subtilitatem attinet,ut accidentis proprie sic dicti generis,proprij,& definitionis, qui proprii sunt hui' artis. Consignandae sunt multarum rerum definitiones, plures descriptioves, multae etiam uocabulorum notationes Caetera vero, quae ad quanq: re pertinet, eodem modo annotanda: reserenda oia in normam communium locorum ut parata sint, atq. in propiuad dissetendum.Nec enim aliter proprii loci rerum, de quibus Demonii ratori & Dialectico disserendi cara in cubit, cogniti ac perspecti esse poterut. Sed iam fortaste expectabis, ut quoniam counes locas hactonus tradidi,& proprios quaeredos esse admonui, moπsubiiciam eos,qui propria huius artis materia attingunt, inter quos praecipui habentur illi quibus tractatur quaestiones accedentis proprie dicti,generis,proprii,& dissinitionis. Quos quidem adeo diffuse p.rsa. τ quutus