장음표시 사용
311쪽
quutus est Arist. vi exceptis primis.quos ille fere prI
termisit, quatuor integros topicorum ilibros hoc a quarto ad septimum usq; in reliquis pertractandisposuerit. Verita hic labor a menon in in praesentia fagitanduet,no sola in quia tam multa de his scripsi Arist. ut uix ea in summam redigi possint: sed eo vel maxime, quia huiusmodi loci in iis quae supra de accidente proprie sic appellatio, de genere, de proprio ac desinitione dicta sunt, utcunq; continentur. Quo fit,ut quaestiones,quibus quaeritur,num aliquid sit accidens alicuius rei, genus, proprium, ani definitio,exsuperforibus libris quantum sat est tractari possint. Exempli eausa, si existat quaestio. Num Icire sit ae ei-dens homini,nec ne poteris assirmativam partem ex definitione accidentis secundo lib. tradita, sic consirmare. Adest homini, & abest ab eodem fine eius cor ruptione ne est igitur accidens homini. item ex descriptione hoc modo, Praedicatur de hominibus accidentario, ac contingenter.Ereo, Sc. Quod idem argumentum ex notatione & coniugatis uidetur duci. Ex parte subiecta hoc modo,Est accidens separabile igitur omino accidens. Atq; ita ex reliquis locis, si qui aliij sunt, qui ad institutum confirmandum suppe ditent argumenta ,Quod cum modo eodem possis facere in *enere, proprio, & definitione, nil est cur in praesentia hsc locorum genera debeas requirere.
De ordine argumen 'rum, generatim.
p. XXXIX. DIximus de inuentione argumentorum , reliqusi Ordo quiae est ut de ipsorum ordine dicamus. Ordo igitur
quod ad hunc locum attinet, est argumerorum inter se apta ad persuasionem collocatio. Que quide qua sit necessaria disi erenti,nemo est qui iasi uidear. Ur. n. domui construendae satis non est lapides 8c reliquam materia in cumulum congerere, nisi lilis dispone disae colloca dis artificii manui adhibeatur, utq; militis, V I quanaita sis n&
312쪽
quantumlibet fortes ac strenui, nisi periti ducis indastria forma exercitus accipiam; ad bellu inserenda, idonei non sunt; sic argumenta ex locis traditis cu*cta tumultuantur, nec ad fine adipiscendu apta sunt, nisi ad persuasione apposite collocentur, ac dispona . tur. Porro argumentorum nomine hoc loco, definitiones quoq; & diuisiones etiam cum nihil probat, sed tantu eam rem, cui adhibetur declarant tutelligi volumus. Adhuc enim de ipsarum ordine tu inter sese, tum comparatione reliquaru partium cuiusq; traeiationis,in qua de re aliqua disseritur, nihil diximus cphoc loco fiet commodisii ine. Duplex est aut argum εtorum ordo, naturae, scdoctrinς. Oi do enim teporis, quem seruat historia, nihil ad nos pertinet: quia naratio cum nihil declaret ex notioribus, sed rem . simpliciter proponat, no est ad per sua fionem coposita, nec ad Dialecticam ullo modo nisi cum obiter disserit)spectat. Naturae ordo duplex est, generationis,& persectionis. Generationis ordo dicitur, cum a minus Psectis ad perfectiora progredimur, & omnino a causis ad essecta. Si quidem natura in rebus efiiciendis aminus perfectis ad persectiora contendit, & causarum ui gignit est ecta. Sub hoc genere duo potissimum continentur. συνθεπις & διαίρεισις, hoc est compositio,& diuisio seu compositionis ordo, & diuisionis,Compositionis ordo est, cum a partibus integrantibus ad totum integrum, aut omnino a causis ad effecta proficiscimur . Accipio autem hic nomen totius integri,ut in locis totius,& partium. Diuisionis ordo dicitur, cum a superioribus ad inferiora descendimus. Qui quidem propterea diuisionis dicitur, quod praecipua diuisionis forma sit ea, qua superiora in inferiora distribuimus, ut ex quarto libro perspicua est . ordo perfectionis est , cum a perfectioribus ad minus perfecta, aut omnino ab effectis ad causas progredimur . Non id o tamen progressus ab eia sectis ad causas uocatur ordo perfectionis, quod essecta sint perfectiora omnibus suis causis : sed quia per-
313쪽
persectio eausae in aedendo effectu cernitur , quo omdine perfectionis, duo itidem, quemadmodum sub-
generationis praecipue comprehenduntur e λυσις& συγαγωγη, hoc est, resolutio, & collectio seu resolutionis ordo, & collectionis Resolutionis ordo est,cum a toto integro ad partes integrantes procedimus : & omnino cum ab essectibus ad causas per-
gimus. Collectio uis vero est, cum ab inferiori b. ad superiora conscendimus. Animaduerte tamen perfe- Cobctionis et ionis ordinem , alium etiam, qui dignitatis ordo appellatur, complecti: quem quidem tum seruamus, Deηitati eum a te digniori ad aliam minus dignam, ut ab ho σήρ. nas ne ad Elephantem procedemus. Quod si ab homine ad animal progrediaris, non erit ordo dignitatis, quoniam animal non est res alia diuersa ue ab homine. Huic opponitur quidam ordo generationis no- ordo eorramine carens , cum uidelicet e contrario a re minus ri si ordini digna, ad aliam digniorem pet sectionemve prosci- dignitatis scuntur, ut ab elephanto ad hominem. Doctrinator νζmine prodo est, cum ab iis progredimur, a quibus comodius pr ρ ωψα pro ratione rerum ac personarum progrediendum DoctrinserVidetur Gcneraliter autem comodius est ab ijs pro- M. gredi, quorum cognitio ad sequetium cognitionem
xequiritur, & quantum fieri potest ) a faciliori b. ad difficiliora. Atque hoc quidem interdum praestamus
seruando continenter ordinem generationis inter- idum seruando continenter ordinem persectionis, interdum utrunque permitte, hoc es, saepius in eadem tractatione ab uno ad alterum , ut comodius iudicamus, transeundo. In iis vero rebus, quq videtur aeque ordo arbia:
perfectae & sque faciles aut dissiciles cognitu, nulli trarius nν ordini relinquitur locus, nisi albitrario. Verum quia odia si huiusnodi ordo nihil habet artis, omittendus u pri arι m. De '
314쪽
De ordine qui in dorando s. and ι ess primumque os confirmando . Cap. X L.
2. Elen, s. do igitur, dispositiove argumentorum, alit in
docendo cernitur cum scilicet nemo ex altera
Initio com parte resp6det aut in disputando Qui autem doce-marionis re aliquid vult, duplicem laborem suscipit. cofirmanquid agen- di sua & refutandi contraria Cum igitur quys confic m. mare su a in sententiam voluerit, explicabit in primis Vocabulum rei,de qua agedu est, si forte ambiguum fuerit, aut ignotae significationi , id quod distinctio-Cum σπου ne, aut interpretatione Deetes ut Porphirius ineractamento om- tione quinq; uniuersalium. In progressu autem, si arnia aκ una gumenta omnia ad unam eademque conclusionem erclusionε conserenda fuerint, fere seruanda erit methodus ac est 'ἄtur dispositio io eorum perscrip area si quide onoea- quinam εr tio optimus doctrinae ordo in hac re uidetur. Ita luet ast rene r. primum res confirmanda erit definitione: deinde vari)s si commodum uidebitur) descriptionib. post no-Teulara ar tatione uocabuli: & sic deinceps teliquis argumentos meum rum generibus. Nisi quod leuiora quaeque nec prima quem loca7 nee extrema locanda erunt, sed aut rei 3cienda , aut obtinere de certe si non videbuntur omnino contemnenda γ in branti medio inculcanda. Vbi enim firmiora prima aggresia Sic in ora sone mentem occupauerint, tum leui Ora praesertim tore ad conglobara,& in unum quasi corpus coacta fidem aubrutum. gebunt quibus si potentiora successerint, erit omni- Mutari sto no res confecta . Atque hac ratione mutari optime reis locorsi poterit locorum ordo. Quin alijs etiam interdum de ordo incon caulis aliter disponi poterunt argumenta , quam siu-frma a ea pra digesta sunt, modo doctrinae ordo seruetur. Si
ἁe coclusio vero alia argumenta ad alias assertiones accommone. danda fuerint, aut assertiones erunt de eadem omni-nuina or- no re, aut aliae de superioribu , aliae de in setioribus, o fruan- aliae de totis integris, aliar de partibus, aut deniquedus in cofir de rebus a se mutuo disii metis, hoe est oppositis, aut mandu. . disparatis,ut de speciebus eiusdem generis.
315쪽
Si ae re eadem, sere sertiandus erit hic ordo, ut diuersa erprimu ostendamus rem esse, deinde ouid sit postea clus 'πιιμ qualis sit, ad extremum cur talis sit: id quod Aristo de eoaemteles docet secundo posterioris resblutioni, libro. omnino re. Quo qui de ordine , cum commodissime quaelibet x. post I. res tractetur, non dubium est,qum optimus doctrinae ordo in eadem retractanda censendus sit. Quanquanon erit necesse hqe omnia persequi,cum de uno,aut pluribus costiterit Ad hos quainor quasi gradus tractationis cuiusq; rei, reuocatur omnia quae de re qua uis dicu tur. Vt in deliberatione, id quod qu titur, pos ordo n o sitne res proposita fieri, ad primu spectat.Quod vero liborarion discutitur, Sitne honestum utile, iucundum, an cotra
ad tertium pertinet. Nec enim ij qui deliberant de quaestione,Quidnam res sit,magnopere laborat. stadem, Quia via S ratione id consequi possint S an facile possint,exquirunt, id ad quartum reserendum est. Et an iudicio illud, An secem, ad primum : QDo tu indica ,
nomine factum censeatur appellandum, ad secunda, tione. Rectene, an perperam, ad tertium,Quibus auxiliis, ad quartum redigitum nam quo fine,& studio fecerit ad quaestionem recti, Sc contrarii reuocatur, Lauda, In lauda , tio porro in quaestionibus qualitatis & causarum po tione.
tissimum,hoc est, in tertia,& quarta versatur. Iu tra- In fracZa-eatione porro cuiusque uirtutis, Primum. An pro- tione inius
vosita uirtus fit necessaria humanae perfectioni, nec qua vireticone , disseritur. Quod ad quaestionem an res sit reduci m. Yur. Deinde. Quae nam sit eius materia, tum obiecta , tum subiecta , quod ad quςstionem naturae pertinet, Tum, Quae sint uirtutis a Dctiones , ac conditiones quod quaestionem qualitatis perspicue spectat. Ad
extremum. Quo nam pacto ipsani possumus consequi, qua in parte,qiis ad quartam quaestionem re O- 'catur, de causis & impedimentis uirtutum agitur Itaque omnia,quo de una re disseruntur, ad illa quatuor reuocantur, eodemque ordine fere tractantur. Si uero aliae anemones ellerantur de rebus Ω-
petioribus, aliae de inserioribus , aut aliae de toti&
316쪽
Arist. 2. de se n. ani, S. In inuantio
aliae de partibus integrantibus : aliter austulationis via , aliter inuentionis disponenda sunt argumenta. in auscultatione, siquidem, absolutaue disciplina, seruandi sunt ordines compositionis,& diuisionis: quos Arist. tradit initio physicae auscultationis, ut auscultationi, perfectoq; disciplinae conuenientissimos, &in tota sere tractatione physica merito conat obseruare. Eil. n. roni maxime consentaneu, ut que ordine natura in rebus effciendis seruat, eundem ars naturqaemula uelut optimu sequatur. Natura aut copositionis & diuisionis ordine progrediens a partibus integrantibus ad totu,& a comunioribus ad minus communia in affectione reru proficiscit. Seruat et hos ordines Mathematicae scientiar, quippe quae a primis initiis orsς,quq texendo alias atque alias ex priorib. effici ut coclusiones. In inuentione uero oppositi Ordines serua di sunt, resolutionis nimiru,& collectionis. Qui .n. sine doctore philo phari uolut& e rebus q sensib. subiectae sunt, ad rec6ditiores suo marte penetrare cupiunt, a toto integro ad partes, S a minus uniuersalibus ad uniuersaliora, id est, resolutionis &collectionis ordinibus accommodatissime proceduri sunt. n. hi progressus nostrorum sensuum imbecillitati co uenientissimi. Priorem sequitur Arist. eum ab animalium historia,ad tractationem de partibus animal tu progredit:& in libro de mundo ad Alexadru, si modo eius est, cum ex definitione mundi ad partes, quibus in udus constat, procedit itemque in primo libro de priore resolutione, cum resoluit syllogisma in propositiones, S propositiones in terminos Collectionis vero liudiosissimus fuit Socrates . Vt apud Platonem plurimis iii locis videre est. Cum . n. Socrates prosteretur se nihil scire, cum ordinem procedε di potissimum amplectebatur, qui luci pientibus, ac j nuenire cupientibus maxime aptus est. Unde & Aristoteles extremo secundo posteriorum libro, & initio metaphysicorum, hunc ordinem inueni edis priacipis scientiarum, artiumque praescripsit.
317쪽
Quod si assertiones fuerint de oppositis, aut disparatis specie b. aut generibus, in quibus tamen alia videantur alijs perfectiora, aut saltem saciliora cognitu, aut seruandus ordo dignitatis quod fecimus in explicatione figurarum, generum is argumentationis) aut certe initium faciendum est a re notissima, qua in reliquarum tractatione quasi norma quadam Vtamur. Vt. n. num os ut ait Aristoteles)ad id, quod sibi quisque exploratum certumque habet probare solet: ita caeteris quoque in rebus agendum est. Qua de causa ille in explica dis animalium uariis generibus, primum de homine, quod omnium maxime totum nobis necessario sit, se acturum pollicetur Quanqua homo dignitatis, etiam ordine reliqua animalia antecedit. Si tamen res huiuscem di s lite persectae, ac faciles,aut eque difficiles cognitu uidebuntur, i a supra diximus, uulli ordini, nisi arbitrario locum relinqui. Quanquam reuera inter omnes rerum species, quibus perfectio aliqua inest, datur aliquis ordo persectionis. Haec de ordine, quem seruare debet is, qui docet,cum suam sententia ueram esse putat, statui. De ordina, qui in refutatione seruandus ea. Cap. X LI.
V Erum quia no satis est, si tua placita confrmes,
nisi etiam refellas, tum sentetias tu rationes contrarias & repugnantes tuis asi ertionibus: quis na ordo tenendus sit in resutatione docendiim est. Tribus ergo modis potissimum satis commode hoc fieri potest. Uno, si id, quod urrum esse ex illimas prius statuas, ac confirmes: deinde ex ueritate comprobata refutes aliorum dicta,& quid ueri contineat exponas. Id quod tacit Aristoteles multis in locis, ut inexplicanda natura motus tertio physcorum libro, Altero, si prius aliorum opiniones, ac rationes proponas,sacto initio ab iis quae a vero magis uidetur aberrare easdemque mox refellas deinde ad id quod sentis statuendum ingrediaris: demum quatenus refutatae In tractaudi r. b. oppositis ani vina iis.
In tractandis rob.qua viden ur
318쪽
piniones veritate mattingant , ex tua sententia paniscis perstringat . Quem ordinem serrat Aristoteles' in primo Phy sicorum libro , in exquirendis principiis 3 pby.e z. rerum naturalium , & in libris de anima cum ani-Scq - usq; mae naturam inuestigat:& in primo libro ethico- ad finem. rum, cum docet quanam maxime in re posita sit se 3 lib. Sin licitas, Se ali)s plerisq; locis. Tertio tandem modo,
itio secun qui omnium est accurati m mus, si propositis pii mu
i 3. exlii. pro utraque parte sentent ijs ac rationibus aduersis, Α & de in quae rem faciant ambiguam , maxime uero ijs quaeceps I. me veritati repugnant, sequatur deinceps veritatis de-xap. i. To' terminatio, ac confirmatio, ex qua, tandem dissoIto quarto uantur contrariae rationes, qua ex parte verae senten-
libro . de tia repugnant. Quo quidem modo , quas conue-phy- nientissimo, docet Aristoteles initio libri tertis meta molus taphisicorum tractandas efferes controuersas: id Phic, ordo eo loco petit cheirimis persuadet rationibus,ac statim plecten in reliquo opere late exequitur, Expeditissime tame isti id factum uidebis quarto Physicorum libro in tra-
In pra&- ctationibus de loco, uacuo,&tempore . Hanc so-ctionibus , lam tractandi methodum quoniam praecipua est, a-Mon es n- deo approbarunt doctores, quos vocant scholasti- commodu, cos, ut nihil, nisi hoc ordine, pertractent . Cette
Amethρα rum & si dispositio haec tertia optima sit non est ta-haci I cui men ipsa sola amplectenda in scribendo. Satiantur rotas gratia enim, qui legunt, similitudinis fastidio, praesertim spetuo fir cum inculto termone tractantur quaestiones: quod seruatur. re faciunt qui hanc docendi rationem sequuntur. Haec de ordine docendi. trimum vi In quo duo uitia diligenter cauere oportet, Alterium in do rum ne singulae pene sententiae in quaestionem , aconis. controuersiam uocentur, quod plurimi faciunt. Sue enim multa quae ex aliis grauioribus quaestionibus commodius tutelligi possunt , aptiusque aliis a se ii ambus principalibus ut consecta lia subnecti, aut
Secuηdum certe ut maioris momenti res percipiamur, obiter, a. Top. 9. explicari. Alterum, quod ex superiori uitio nascitur, ne in controuersis icbus tractandis asserantur istiles
319쪽
res ae inanes tum opiniones, tum rationes Nam cavare,quae contra tuam sententiam quisque dicat, aue dicere possit, amentia est. Ia quod vitium necesse est labantur ij, qui de rebus aut nullius dissicultatis, aut nullius poderis,quaeque uno uerbo explicari possunt teque atque de magnis ad dissicilibus integras, ac omnibus quasi membris distinctas excitant quaestiones.
Sed iam de disputandi ordine dicamus. Da ordius disputania primumque de ossicis
. Via disputatio explicandς cognoscendaeq; veri o puratio
talis gratia suscipitur: veritas autem no melius cunosce quam conferendis cum altero sermonibus ac rationi v. italisbus elicitur cum nimirum alternititur pro uiribus grAtia se propositum defendere,alter impugnare)propria fa- f pitur. ne disputationis ratio in argumentando , & respon- Disputatiodendo cernatur necesse est.Quapropter de argumen Margum ntantis,ac respondentis ossicio nunc agendum, ut to- ιando, retius disputationis ordo perspiciaturi spondendo, Argumentatuis ossicium fere in his obseruandis Aa . positum est. Primum,propositione in eam quam de- Primά δε-
fendens tuentur, ponet ante Oculos, ut eam Iinpu- cumetum,
snet euertatque sine quod eam falsam existimet siue argumem ut vetitas impugnata perluceat magis , ac liquidius nonis. constet. Deinde vero assumet eam argumetationem, qua Secundum existi inat infirmari posse propolitam assertionem. Leg. lib.6.-Vno autem e duobus modis conabitur eam euertere; Cap. 12. directo vide licet, aut hypotest, quod potissimum fiedeductione ad inco modum. Di recto, ut si Epue ureus aliquis asserat, omnem uoluptatem esse bonam , tu autem cotra sic argumenteris, nihil quod rationi adversatur bonum eis: aliqua uoluptas rationi aversatur, aliqua igitur uoluptas non est bona.
Deductione uero ad incommodum , ut si ean- dem astertionem sic refellas , si omni uoluptas bona
320쪽
bona esset,ea sanὸ, quae ex homicidio capitur, bona esset: at haec, ut apertii simum est, non est bona, quiri potius paerniciosissima ; non eii igitur omnis voluptas bona In his autem argumentationibus propone dis huiuscae modi verbis utetur Dialecticus, Sic argumentor, Sic eontendo, Haec oppono, Obijcio in hunc modum,& similibus. τertium, Sed quoniam propria disputationum materia probabilis est, nec aduersarium omnino cogit, sere
semper antequam extruatur argumentatio, toganda sunt ea a respondente, ex quibus assertio aduersari, infirmari possit. Nam si ea quq rogantur, non concedantur a respondente, poterit inde argumentant ad aliat atque alias interrogationes sine dedecore transire, eaq; sensim captare, ex quibus speret, se rem confecturum. At si absque interrogationibus acceperit, quae t respondente negari possunt, periculumo . est, ne respondens negatione sumptionum resistens,
Cautis μή maiore ei facessat laborem , quam ipse a priueipio hibenda βῆ susceperit. Sed adhibere debes in te rogando hanc
snterrogate cautionem, ut non statim roges ea, quae labefactandqe X. 8. wp- alsertioni aduersaris proxima sunt. Id enim ille si in caPI, tellexerit, negabit omnia, aditumq; argumentationi per proterulam obii ruet, nec te sinet unquam manus conserere argumeOtando. Ita li repeten dae sunt altius interrogationes, S a rebus quae a proposito longe videntur diliare, exordiendum ; id quae tu quo tota vis resutationis posita est, interdum multitudine in- . terrogationum obruendum , non unquam etiam quodam quasi pallio causis suae, aut essectus , aut rei Gmilis, aut alicuius alterius occulendum, quo respondens securior factus, & quasi in aliis rebus nihil ad
Du3'rm propositum pertinentibus occupatur, syncerius di- eo grvi cat quod sentit, sicque veritatis vox nequaquam me eum it itero tu impediatur. Duae sunt igitur, ut diximus, confii-Po irrior gendi cum altero rationes ac formae . Altera cum formula i nostri sumptionibus co fisi aduersarium sine ulla in aior M. terrogatione invadimus: quae ut grauior est, & co stan-