장음표시 사용
331쪽
ctim pro eo, qui sedet, aut sedebat eausa nimirum ampliationis, de qua postea agendum est in conclu Cap.3ssone antem pro eo duntaxat qui sedet.Vnde fit,ut minor propositio uera esse possit , conclusio nequa-
Tres porro aequi uocationis modos ponit Aristoti P aqv Vnum cum uocabulum est casu et quivocum, ut Canis κ'rionis animali,ac sederi & Aquila aut, ac homini sic vocato hisera.& sorte verbum Disco, ut expositum est. Alterum cuest analogum, ut Ridere homini ac prato,& letum . . esse animalibus, ac segetibus,& verbum, Ex Edit,rebus bonis,ae minus perniciosis.Tertiuini cum dictio, quae unam per se habet significationem,ex c6 iunctione eum hac vel illa pro pluribus rebus accipitur: ut e participium sedens, de euius aequivoeatione iam di i lximus. Verum extrema haec equivocatio satis impropria est.
De quactiona ambiguiratis,sau amphibolia. p. U. CAptio ambiguitatis est locus idoneus ad decipi I.Σlens dum ambiguitate orationis'. Vnde Sophismata huiusmodi nasseunturλQu icquid est Aristotelis possidetur ab Aristotele,hie autem liber est Aristotelis, ab Aristotele igitur possidetur.Quod quis uidet, hoc vidit,lapidem,tu uides,lanis igitur videt. Quisquis arat lutus, terram aratro sulcar, tu autem cum opera Perdas, littus aras, igitur cum operam perdas, terra aratro sulcas. Hic cernas licet duo genera ambiguitatis,quam Greci αμισολιαν licui. Vnum, cum oratio Duo amb
Plures habet sensus proprios,ut illa. Hic liber est Ari guttatisso telis est enim ambiguum virum qui se loquitur nera. significet , i ibrum esse ab Aristotele editum , an li
brum possideri ab Aristotele & illa . Quod quis
332쪽
sensum habet proprium, alium improprium , ut illa
Littus aras. Proprie naq ; significat, quod littus vomere subigas: improprie quod operam ludas, ac perdati De captionibus compositionis, dissonis, ρrimum uo
Aptio eompositionis est locus idoneus ad declino νεξε com spiendum ratione sensus compositi falsi. Captiopstron s. . inuisionis est locus aptus ad sallendum ratione sen- Captio dius sus diΗifi falsi. Q ocirca animaduertendum est triasioni . esse genera sensus compositi & diuisi, ad quae si quae
D. Tho. Ο-. sunt alia facile reuocari possu ut: primum in moda-Pus desa - libus enunciationibus, alterum in orationibus qua-lacii. runt partea nectuntur coniunctionibus , Et, aut, vel et
Tr agendi textium in 1is i a quibus aliqua dictio potest cum diara sensu co uerfis vocibus comun Si. Osister Hu In modalibi in quidem duplici ex parte reperitur si . Duplex sensus compohtus I diuisus: ex parte dicti:& ex parsensis τρm te modi. Sensus c. mpositus ex parte dicti est, cumpsime di copula dicti nectit sormalia significata extremorum, M sus inmo diuisus cum nectit formale lignificatum praedicati kalib. cum materiali signifieato subiecti : verbi causa.cum Sensus eom dicimus. possibile est sedentem ambulare, si dictio-psimaevi nestis Sedentem, & Ambulare, secundum formalia Misus expar significata iungantur, iit haec sit enunciationis sentenu dicti. .tia, Fieri potest, ut sedens cum sedet, ambulet, sensus est compositus, ac falsus. Si autem predicatum. quod semper sormaliter accipitur iungatur cum materiali significato subiecti. quasi dicas, Fieri po-rest,ut homo qui sedet a Iiquando ambulet, sensus erit diuisius & verus: Idem sensuum diserjineri inue-2.sen.d. o munc Theologi in hae enunciatione, Possibile est praedestinatum damnari. Si enim , is qui . ita loquitur lignificat fieri posse, ut praedestinarus, quatenus praedestinationi subest, damnetur sensius est composidi quib.mocitus ac salsus; si uero propositio significat hominem a lib. locis. qui praedestui,uus eii, secundum se duntaxat specta
333쪽
tum damnari posse sensus est diuisus ae uerus, cum ij qui praedestinati sunt potuerint ex aeternarate non prior se praedestinari. Aduerte in sensum diuisum huiu, tene μή Hμψδε ris non habere locum, nisi in modalibus, quarum dicta constant subiectis con notatiuis. Sola enim vocabula tonnotativa habent significatum materiale. Nasignificare aliquid'materialiter ut hie loquutio Cερ δεν turpatur nihil est aliud , 'iram id qua si subiectu
formalis signi si eati connotare, quod tamen non est simpliciter significare,sed quodammodo, ut pater ex tur semiis, quae I. libro diximus. Aduerte tamen, sensum com μpolitum huius generis fic posse optime explieari, s sibile est sedentem ambulare, hoc est. Haec propositio
est possibilis, edens ambulat. Possibile est praedestinatum damnari ,hoc est. Haec propositio. Praedestinatus damnatur, est possibilis, α fic in caeteris. sensum puero diuisum, hoc modo. Possibile est sedem rem ambulare , id est, sedens ambulare potest, Possibile est iu :pira destinatu in damnari, id est, praedestinatus homis . secundum se spectatus , damnari potest. Et ita in re
Sensus compositus ex parte modi est, cum modus ' μ νυν simul ac semel iugitur c si omni b. dictis, quib. uniuerse trifale dictu exponitur: diuisus asit, cu singulatim ad itin gitur singulus, Verbi,causa, si haec propositio Contin p gens est aliquod corpus moueri sic exponatur,Con-
tingens est hoc corpus moueri , aut illud, Sca d erit sensus composius. Si quidem eum omnibus simul ex ponentibus semel tantum coniungitur modas. Si ue ro exponatur ac formu la, Coni linoens est hoc co pus moueri aut contingens est illud corpus moueri, aut cotinges est illud moueri,&c. erit sensitis diuisus, quonia singulis exponetib. seorsim inodus adiungit. Quantum autem intersit inter utraque sensum,
vel ex eo inteli iges, quod proposita enunciatio in priori sensu est falsa in posteriori vera . Nam cumuli quod corpus necessario moueatur, ut sol effcitus, ut haec disiucti O, Huc corpus moueri, aut illud corpua
334쪽
Corpus moueri, &e. sic ne eessaria,ac proinde non tic sit ingens. At vero quia corpus aliquod cotingenter
mouetur, ut aqua,essicitur, ut verum sit asserere, contingens esse hoc corpus moueri, aut contingens esse
moueri illud,&c.siquidem qui ita exponit, non asserit,totam disiunctionem esse contingentem , sed ali- u m eius partem: quod utiq; verissimum est.Eosdεensus reperias in hac en unciatione, Contingens est aliquod corpus esse album, qnae insensu composito est falsa, in diuiso autem vera,cu aliquod corpus ne- cellario sit album, ut Nix di aliquod contingenter,ut - papyrus. Sed de viroque genere sensus compositi,&diuisi , tum ex parte dicti, tum ex parte modi, alibi dicenda sunt: quae hic fortasse diligens t ector desiderabit. 1UN-- Texuntur ergo sophismata ex priori genere sensus a ex I .ge- compositi in hunc modum, Quemcunque possibile nare sensu est ambulare, possibile est ut ambuler,at possibile est eoρ ii σ sedentem ambulare, igitur possibile est ut sedens amdiuisi. bulet. Hic assumptio est salsa in sensu composito , ee . Elen. 3. quo efficitur falsa conclusio: admittitur tamen sinς distinctione a minus perspicaci respodente, quia in sen su diuisis est vera. Eodem modo extrui potest sophisma ex illa enunciatione. Possibile est praedestinatum damnari. Ex posteriori genere sensus compositi fici struuntur captiones. Si cotingens est, aliquod corpus moueri,falsum esse potest, quod cetium moueatur, at quoddam corpus moueri est contingens, alium igitur esse potest, quod e tum moueatur. Maior est vera in sensu composito, falsa in diuisio e contra vero minor est vera in sensu duit ,& falsa incomposito , ex quo proxime pendet absurda concluso. Iam ex priori genere sensus diuisi sic argumentaritur sophistar Quemcumque impossibile est ambulare sane , is ambulare non potest, at si dentem ambulare impossibile est, igitur sedens ambulare non Potest. Propositio hic uera est in sensu diuiso,falsa in coposito: assumptio autem est vera in composito , sed
335쪽
salsa in diuiso, ex quo planum est nasci e vestigio sal
sam conclusionem. Ex posteriori aut genere, hoc modo. Si ad videndum necesse est alterum habere oculum,aut dexter est necessarius,aut est necessarius siniser; atqui id certum est, ad vid Edum necesse esse alterum oculum habere, igitur aut dexter necessarius est aut est necessarius sinister: et tamen est falsum, quia cmec dexter est necessarius, nec sinisterest necessarius, sed alteruter indifferenter. In hoc sophismate propositio est vera in sensu diuiso, sal sa in composita concluditurq; falsa conclusio ex falso sensu diuiso asiunx Ptionis: quae tamen, quia vera cernitur in sensu composito,adeo arridet praecipiti & inconsiderato respodenti, ut eam absolutὸ admittat, quasi nulla ratione se falsa.
vesecundo ac tertio ganere raptionum compositionis, iau anis. Cap. VII.
ALrerum genus sensus compositi, di diuisi eerni- DasMundo
tur ut dictum est in ijs orationibus, quaru par gemres res nectuntur coniunctionibus, & aut, uel alia sue ean sus eo sdem habentibus significationem Cum enim iungisne n inuisi. Partes unius extremi terminiue propositionis, tuc es En reputa-ficiunt sensum compositum , ut si dicas,lQuinq; sunt lim, Vel diduo & tria:Omnis enunciatio est uera vel Ialsa,Qu' naum. quidem modo coiuctio. Et dicitur ccipi copulatim, Et copulaia de coniunctio, Vei,disiunctim. Cum autem iungunt ue , uel dia multas categoricas enunciationes,nunc efficiunt sen siunctiuλsum diuisum, ut si dicas,Quinque sunt duo,& quinq; sunt tria:omnis enunciatio est uera,vel omnis enunciatio est falsa.Quo pa cto particula. Et dicitur accipi copulatiue,& dictio vel disiunctive. Satis uero ape tum est, quantum intersit inter utrunq: sen se nucum ex eisdem verbis priores duae propositae enunciationes sint verae, posteriores falsae. Captiones compositionis in hoe genere sie extruuntur. Quicunque numerus componitur ex du bus
336쪽
bus & tribus,est duo & tria: at quinque no sunt durissubg AEt & tria , igitur quinque non componuntur. ex duobus ex s- δε α tribus. Propositio vera est iu sensu composito praeseησε μεν- dicati,sed in hoc sensu salsa est assumptis,que tamen θε comesi sequitur concluso.Prεterea si no omne animal est raoi s. tionis particeps,uel rationis expers,noon ne animalet. Elem i. est homo uel bestia, n6 est aut omne animal rationis particeps, vel rationis expers cum nec omne sit ratio nis particeps,nec omne rationis expers) igitur n6 omne animal est homo vel bestia. Hic enuuciatio illa. Non omne animal est rationis particeps vel rationis expers,est vera in senso diuiso led falsa in compofitciunde salsa nascitur eones usio.Captiones vero diuisionis hoe modo proponi solent. Quicunque sunt duo , di tria,sunt duo dc sunt tria quidque autem sunt duo
α tria, igitur quinque sunt duo, & quinque sunt tria. Hie maior est vera in sensu diuiso subiecti, in c5posito aut falsa. cεtra,misor est vera in sensu compo filo, falsa in diuiso,ob que a sophista inducitur falsa e5-
elusio. Item. Omnis enuuciatio est vera vel falsia,non est autem omnis vera, igitur omnis est salsa. Haec absurda conclusio obtruditur rario ne sensus diuisi ma-
toris pr*postionis,qui quidem falsus est. i tertio . Tertium uero genus siqnsus compotiti & diuisi,quereneresen- diximus tunc spectari, cum dictio aliqua diuersis c aises composi iungi potest, hoc modo. intelligitur.Si dictio,qui plaea Hwm ribus vocibus coniungi potest,copulatur cum ea, cinqua potius videtur iungenda, sensus est compositus: sincum ea cum qua minus apte uidetur connecti, sensus est diuisus, Verbi cause, si hoc modo Sophista rattiocinetur. Quiesique scit literas nunc didicit eas, tis aut qui uidescet multos ante annos operam literis navasti scis literas,nu civit didicisti eas, extruet Sophisma copo fitionis. Na maior est falsa in sensu composito, copulata nimirum particula, Nuc cum uerbo, Didicit, cum quo uidetur aptius coniungi quam canae verbo,Scit: conclusio autem falsa ex sensu composi
337쪽
Ex quibus relinquuntur centum , ea plura sunt qui Centum, at quinquaginta hominum cς tum heros liquit Achilles, igitur quinquaginta homines sunt pla
res,quam centum. Sensus enim compostus minoris .
falsus est coniuncta nimirum particula. Centum, cu ὶ
verbo Liquit, cum quo aptius Videtur copulati, quacum verbo Hominum, cu quo eam coniunxv Hiame rus. Si vero Sophista in hunc modum argum eatetur, igauisquis nuc na; us vere dicitur,is hac hora natus est tu autem qui iam vigesimum fortaste attigistiannu' i nunc vere diceris natus, tu igitur hac hora natus ex , extruet sophisma diuisionis. Nam par icula Nunc, vi 2με κα- detur aptius connecti cum uerbo Dicitur, in maiore. ης debeans dicum uerbo Diceris in minore quamcu participio rς Natus.Qu'. fit ut sensus diuisus adumptionis ex quo reis 'fus spendet falsa conclusio sit salsus,sicq; captio haec me Cruixito dicatur diuisionis.Qui autem dictio cum qua ap μ μ .. .etius copuletur,ab iis petendum est, qui in loquendi No Hiras. arte peritiores babentur. Quanquam in hac re auriuiudicio Depenumero standum uidetur. Si quando autem dictio sque bene videbitur cur' uoce atque cum illa coniungit, ut in hac oration ς, Testamento quidam iussit poni statuam auream hastam tenetem in qua dictis, Auream, no uidetur aptius cum uerbo
statuam, quam cum verbo Hastam, aut contra copularu in tua erit optione positum, utrum uelis sensum
orationi tribuere,compositum an dimini'.Quanqua Mederissis, mihi magis placet,ut huiusinodi ratione nussu sen- eoru quadas m diuisum,sed multos compositos habere daeam'. hoc s/nere, Vt enim sensus dicatur compositus non uidetur om- senim Ap. nino requiri,ut dictio copuletur cum ea uoce cu qua Di, o diuiuidetur aptius e iugi, sed satis fortasse est, si cum ea si dicistim nectatur,cum qua uidetur apte copulari.Qua etiam ratione 5 qua oratio succurrerit cuius dictio aliqua aeque male uideatur cum hac atque cum illa uoce coiungi, nullum sensum compositum,sed multos diuisos habere iudicanda est. .
338쪽
De captione aerantur. Cap. VII Anten. 3. Aptio accentus est Ioeus idoneus ad decipien-
Luam M' sum propter veritatem accentus,hoc est, ob alia Divic μες- atque alium pronunciationis modum. Ita enim late piatvr m' accipitur hoc vocabulii accelus. Cuiusquide quin q;men ς ε potissimum seruntur genera. Primum est cum accensus- tus nomε accipitur pro acuto, graui,aut circumflexo Primumν quod genus vi urpatissime accentus uocabulo appeta NM. latur. Unde est hoc sophisma, Quisquis Leporem venatur,plurima lustrat loca, tu aute cum domi ledes,&sermonem cum amicis consers Ieporem hoc est, festiuitatem quandam,& urbanitatem ) veneris, igitur cum domi sedes plurima lustras loca. Hic peccatur, quod vox Lepore priori loco habet acce tu in anae cundum tepenultima, posteriori in penultima. Alreru genus
est,cu nomen accentus, accipitur pro quantitate syllabarum. unde sophisma hoc texitur,iamcquid edis deuoras, libru edis hoc est in luce emittis) igitur li' brum deuoras. In hoc sophismate peccatur,quia verbum Edis,habet priorem breuem in propositione, in Terrium assumptione longam .'Τertium genus complectitur diuersitatem aspirationis, & non aspirationis . Vnde
sophisma. Nulli omini est adhibenda fides, alicui homini credendum est, igitur alicui credendum est,cui non sit adhibenda fides . Hic uiti uni est in dictione omini, priori loco sine aspiratione prolata, posterio 2uartum. ricum aspiratione. Quartum genus comprehendit diuerti rate proset Edi syllabas alicuius dictionis,nuc
oniunctim sub uno accεtu,nuc separatim sub diuer U fis accentibus. Vnde nascitur haec cauillatio. Omnis via proteritur iumentorum pedibus, omnis via res
quaedam est publica, igitur respublica proteritur iu- merorum pedibus: peccatur hie, quia distio,respubliea, profertur in propositione sub diuersis accentibus uinium. in assiimptione sub dio duntaxat. Quintum genus, comprehendit diuersitatem pronunciationis ironicae
339쪽
,e seriae interrogatoriar,& a se rioriae ; ct si qbae sunt a- 'v seliae huiusmodi . Vnde nascuntur linc sophismata ,
Qui dicit,te egregie respondisse, collaudat, te praec Ptor cum te reprelisndit, ait te egregie respondisse, igitur cum te reprehendit, tollaudat te. Qiri dicit, audivisti sacrum asserit te sacrum audius siet, qui autem te intcrrogat, num sacrum audiueris, eadem oratione utitur, igitur, qui te interrogat audieris ne sacrum , asserit, te se crum audiuisse. In priori 1 Ophasmate eadem, oratio profertur modo serio , modo ironice , ia 4ra min posteriori vero, nunc affertoriis, nunc interrogata ἡ habenationis more. Horum porro sophys matbin , quaedam , iqc- invo- ex scripto decipiunt. quaedam cum uoce proferutur, ς'qua m ut animaduertenti facile patebit . Quanquam, it impior
lud uerissimum est , quod ait Aristoteles , nec in Lellanc 3. scripto , nec in uoce , nis pauca admodum a Sophistis usurpari
De captione Murg dictionis. Cap. I X.
Aptio figurae dictionis est locus idoneus ad deci- I. elenc. I. - piendum propter similitudinem dictionum inter &3.eled, D. Illa autem potissim uni dictiones censentur similes
hoc loco , quae aut eodem modo detinunt , ut Pons sic frons , aut saepenumero pro eadem re accipiuntur ,
ut anim homo . Tria porro phismatum gener huc dic iup p.rtinere . Primum est , cum diuersis vocabulis, quia similia sunt, eadem affectio, grammatica tribuitur. Vt si quis colligat ponte m. ac frontem esse flaminini generis , quia videt frontem esse femi . mini generis , aut uocem , Abeo, esse secundar com. PrimumDiogationis quoniam habeo, quod eodem modo desi- nussophi Bit, est secundae coniugationis. Ite ii que uocem A- malum his Mimal, esse masculim generis , quia s*pe accipitur ius loci. mox Homo quaequidem est masculin ueris . Vnde sophisma, quidani homo est aqbus , omnis, homo est Uraimal, igitur quoddam animal ost albus. Sed captiunculae huius generis non in uitibus proponuntux.
340쪽
Secundum genus est, cum verba quae pertinet ad diuersia praedicamenta, viden ςur ad idem pertinere, uel quia eodem modo desinunt, ut Pecus,& Scelus.supervcies,& Macies, Planities: Valere,& Docere. Secari,&ωperari: uel quia saepe pro eadem re accipiuntur, haec n. st altera vocum similitudo, ut homo, & Sanum.Pullus,&Crudum : di huiusmodi sexcenta ., Ex prioribus verbis leuia sunt omnia huius generis sophismata ex
posterioribus autem hunc in modum contexuntur . .
Q aemcunque homine vidisti heri, vides hodie, heri vidisti homine fianu, igitur & sanu vides hodie. Quicquid hodie ςmisti, nunc comodis, crudum puli nna emisit hodie,crudum igitur pullum nuc comedis . Hic peccatur, quod uoces pertinentes ad pr*edicamentum miAEMG qualitatis perinde usurpantur, ac si pertinerent ad pretdicamentum sebstantiae . Nam cum maiores propositiones in his sophismatis habeant uim condition iliti, quasi ita dixeris. Si quem uidisti, heri, illum uidisti sarium, Si quod hodie emisti, id nunc comedis, antecedentia vero huiusmodi conditionalium constent subiectis quae sgnificant substantiam, non dubium est quin sophista progrederetur a positione antecedentis ad positionem consequentis, sumere debuisset iaassumptionibus subiecta, quae ad praedicamentum sius antie pertinerent. Vt si diceret, Quemcunque hominem via icti heri,uides hodie , Socratem id illi heri,igit Socratem uides hodie, Qui co e emisti, nunc comedis , pullum emilii hodie, pullum igitur nune comedis . Aut cerae si Sophista uolebat subiicere as umptiones quae haberent subiecta significantia qualitatem debuit in antecedentibus conditi alium ponere subiecta, quae qualitatem significarent,hoc ni V. mirum modo Qualemcunq; hominem beri vidisti, uides hodie sanum heri uidi iii, sanu igitur vides hodie. Qualecunq; hodie emisti tale nunc comedis pullum crudum emisti hodie , pullum igitur. crudum nunc eo medis , sed boc pacto non concedentur maiores