장음표시 사용
341쪽
ex tertio ge e re qquivocationis duci, quandoquidem verba illa Sanu & crudit, ampliantur in assumptionibus non in conclusionabus, quemadmodum particiatum, Sedens, in illa propositiove, sedes surgebat, curus in captione aequi uocationis meminimus. 1 ed nos de his sopismatis quatenus ad hanc captionem attinent, hunc loquimur. Hinc intelliges qui peccant hae- peruersis ratiocinationes. Quos digitos habuisti puer etiam nunc habes tantillos Uigacis habuisti cum puere sies, tantillos igit et nunc habes. uuicquid scis aut
inuentione,ant doctrina scis, duas vero has enunciationes, quarum. s. altera inuentione, alteram doctrina
didicisti, scis duas igit eas aut, inuentione, aut doctrina scis. In utroque sophismate fit traii litus a subitantia Od quantitatem, in priori ad continuam , in posteriori ad discreta. Eodeq: modo facile est afferre exempla in omnibus praedicamentis. Animaduertendum est tamen cum de posteriori classe sophismatu huius secun di generis loquimur, non esse di ii inguenda praedicamenta secundum rem signiscatam, sed secundum modu significandi. Oia. n. absoluta uocabula cessetur hic Praedicamenti substantiae, etsi accidens significent, ut 1 es, Ho,Candor, propterea quod non si gnificant aliquid per modum adiacetis, sed per modum per se staris, ut aiunt. Oia uero con notativa coniciuntur in pr dicamenta accidentium, etsi substantiam significent, Ut bonum,album, Aureum, quia nimirum significant sua significata per modum adiacentium, atque ita per modum quantitatis, aut qualitatis, & cst. Unde fit,qt
in hac argumentatione . Quicquid heri vidisti, vide shodie: candorem vidisti heri candorem igitur vides hodie, nullus credatur fieri transiliis a substantia ad qualitatem, quia ut uox ilJa. 3 Quicquid, seu Quancunque, rem, quia est absoluta, putatur substantialis, iiςziamsi transcendem existat , sic uerbum. , Cando em , putandum est substantiale , S. si qMalitate th significet. Nec vero in hac satio cinatione, Qualia δεις erat annulus heri, talis est hodiei heri autem erata u. V a aureus etiam hae
342쪽
aureus igitur & hodie aureus est: ullus censetur ficti transitus a qualitate ad substantiam quia dictio aureuetsi substantiam significat, qualitatis tamen uocabula quod ad hunc locum attinet, habetur,eo quod substantiam quali adiacentem significat,ut ex primo libro patet atque etiam per modum qua itatis. Haec propi rea latius aliquanto persequutus sum, quod nonnihil obscuritatis habere uideantur. Tertium genus est, cum dictio quae significat, quale aliquid, hoc est rem uniuersalem , videtur significare hoc aliquid,id est,rem singularem, aut e contrarioq; significat hoc aliquid significare quale aliquid; siue ex eo quod uocabula rei uniuersalis & singularis eodem modo desinunt ut Equus.& Xathus siue quia sepe pro eadem re aecipiuntur,ut haec ipsa, H6 S Socrates: quo sit ut quicquid de altero affirmatur aut negatur, uideatur etiam de altero affirmandum aut negandum: Huic ducuntur huiusmodi sophisimata, Equus est species, Xanthus est Equus, igitur Xanthus est species . Socrates non est species, Socrates est homo,igitur homo noest species. Eadem ratio est in uocabulis rhru magis, uniuersalium , Quae enim significant res magis unia uersales,uidentur 1 penumero significare minus unia uersales,& uice uersa, ut uiuens,& Sentiens; Animal, R homo. Vnde huiusmodi sophismata contexuntur vivens latius patet, quam animal, sentiens est uiuens, jgitur sentiens latius pates, quam animat: Animal est genus, homo est animal, igitnr homo est genus. Sed haec& alia plurima sophismata huius loci ad captionem accide ut is alia ratione pertinent, ut ex iis, qua nunc dicemus, aperte intelliges.
CAptio accidentis, quae prima est earum, quae iarebus cernuutus quaeq; omnium deterrima , α periculosissima est , hac enim ut ait AristoteIes , Sapientes etiam homines saepenumero capiuntur , est
343쪽
.oeus idoneus ad decipiendum propter diuersitatem s.
accidentis & subiecti,quam quis non attendens,ex1stimat quicquid conuenit aut non conuenit accidenti Conuenire aut non conuenire subiecto: & uice vella, quicquid subiecto,& accidenti . Accipitur autem hoc loco nomen accidentis pro praedicat quod modo alii quo diuersum est a subiecto , cui uere conuenit, ut in his enunciationibus, homo est animal , homo est disca Pline capax, Homo est albus. Quod si dica. Homo est homo.Vestis est indumentum, homo est animal rationale, no dicentur praedicata huiusmodi nunciationum accidentia subiectorum , quia nulla ratione , quae e X natura rerum ducatur , sunt diuersa a subiectis. ex quo fit ut nemo fallatur, si existimet, quicquid conuenit,aut non conuenit huiuscemodi praedicatis con taenire,aut non conuenire subiectis,& uice versa. Tria igitur sophismatum genera ducunzur, ex hoc loco . Vnum eorum , quae ideo decipiunt, quod credatur quicquid conuenit, aut non conuenit , prae dicato essentiali, quod non sit desinitio, conuenire aut non conuenire subiecto, R e contrario . Alterum eorum , quae idcirco saliunt quod crc dat quis omne quod conuenit aut non conuenit accidciati proprio , conuenire aut non conuenire subiecto , S e contrario . Tertium eorum , quibus idcirco capiuntur homines, quod putent, quicquid conuenit aut non conuenit accidenti communi hoc est , ex quinto genere Uniuersalium, conuenire aut non conuenire fiab Ie-eto. Vnumquodque autem horum trium generum
octo species, sormas ue colligendi sub se complectitur. Aut enim quicquid aflirmatur de praedicato , cie-ditur affirmandum de subiecto, ut si sophista dicat, Animal est genus , homo est animal, ergo homo est
genus, Venientem cognoscis, Socrates eli ueniens , igitur Socratem cogn6scis, quod non recte concluditur,ut ex fine huius libri patebit. Fieri enim potest ut uenientem uideam , eum autem qui Ocnit, mini me nouerim . Aut quicquid negatur de praedicato,
344쪽
videtur negandum de subiecto, ut si ille dicat . Ammal no est species infima ho est alat, igitur lio non est species infima. Aut quicquid affirmatur de subiecto, videtur allirmandum de praedicato, ut si dicas . Homo est species infimahomo eis animal, igitur, animal est species infima. Aut quicquid 'negatur de subiecto, uidetur negandum de praedicato, ut si qim dicat, Homo non est genus,ho est animal, igitur alat non est genos. Aut de quocunq; affirmatur prae ilicatum, ur assi mandu elle subicctnm, ut si dicra, Homo est animal , equus est animal, igitur equus est ho. Aut de quocuq: ne satur pr*dicatum, uidetur negandum esse subiectit,
ut in hoc sophismate, aptum esse ad capc siendas disciplinas, est proprietas hominis, homo non est propri ras hominis igitur lio non est aptus ad capessendas disciplinas. Aut de quocunq; aflirmatur subiectum,cr ditur assirmandum esse praedicatu,ut siquis dicat, Aialest genus, album est alat, igitur album est genus. Auzdeniq; de quocunq; negatur subiectum videtur negadum esse praedicatum. ut in hoc sophismate Homo est animal equus non est lio, igitur equus non est animal. In his autem sophismatis non recte essicitur coclusio, quia accidens, & subiectum non accipiuntur qua ex parte sunt idem .sed quatenus modo aliquo diuesesa sunt. Verbi causa cum sophista dicit animal est g nus,homo est animal , igitur homo est genus non ac cipit in propositione nomen Animalis pro animali, qua parte est idem cum homine, sed quatenus intellectus opera est abstractum ab homine ,& bestia. Vnde non est mirum, si id quod assirmatur de animali, non concludatur de homine. Sed parum cautus respondes existimat primo aspectu bonam esse consequutionem eo op discrimen animalis ab homine minime perspiacit. Quod idem peccatum accidit in reliquis. De Captione eius , quod simpliciter altitur , oe fecundum quid. Cay, X f.
CAptio eius quod simpliciter dicitur , & secundum quid duplicem locum quemadmodum ca- prio
345쪽
ytio eompoctionis,& diuisionis) complectitur. Alter est unde Sophista ex eo, quod simpliciter dicitur, prione. id colligit, quod dicitur secundum quid, id est, cum I .elene loadiectione duntaxat; idq; siue affirmando, siue negan S a. elen. do. Vt li dicat, Arma sunt restituenda domino , igitur s. sunt relli tuenda domino furioso: Licet Christiano Lecus pria vesci carnibus, licet igitur ei uesci carnibus in qua- ο dragesima; Non est abscindenda manus: igitur non est abscindenda , cum ex ea tolli corpori imminet eorruptio : Non sunt merces in mareiactandae, igitur non sunt iactandae cum naufragium timetur./Alter locus est , unde Sophista ex eo , quod isolum cum adiectione aliqua dicitur I id colligit, quod simpliciter & line adiectione proferturri idque siue assir Lotus
mando, siue negando. Licet commutare atque inuerte Herior. re superiora exempla hoe modo : Manus est absciniadenda cum ex ea pendet corruptio toti corpori, igitur manus est abscindenda ; Merces sunt iactandae in mare cum naufragium timetur , igitur merces sunt in mare iactandae : Arma non sunt testituenda Domino furioso , igitur non sunt restituenda, Domi-
mo': Non licet Christiano vesci carnibus in quadragesima, igitur non ti bi Christiano vesci carnibus . 'taque duo speciales loci in hoc generali eo
ininentur, duaeque argumentorum sormae ex utro libet lucuntur : altera , quae concludit ex affirmatione affirmationem 3 altera , quae ex negatione colligit
Vtraque autem tam late patet . quam multa sunt Varia adie adiectiorium genera . Quaedam enim sunt, quae toti Eienae s Iunt om uino significata earum vocum quibus ad- nιμ. iunguntur, ut in his exemplis perspicies . Hoc cadauer est homo mortuus , igitur est homo. Haec statua est homo marmoreus , igitur est homo . Hic est bonus latro, igitur est bonus. Quaedam vero non omnino tollunt; sed ponunt quodammodo , uel in mente duntaxat ut si dicas, Homerus est in hominum me moria, igitur Homerus est: vel solum in causis suis,
346쪽
Ut si dicas, Hoc semen est arbor potentia,igitur est ar ibor, uel in ea parte subiecti duntaxat,a quo totum iiqnominari non potest, ut si dicas,Indus habet dentes cadidos, igitur est candidus, uel quodam loco, aut tem pore, aut re ectu cuiusdam , S alios modis sexcentis, quarum cuiuis facile occurrent excmpla . Nullus vero locus sophisticus est, quo Caco daemo frequentius,quam hoc ad capiendos homines utatur Ex noeniim 'Mud bona halc caduca , & breuia quod*qoco, aut tempore aut apud quosdam sunt utilia, luc da, aut magni κsta mala, concludit ille ea esse simpliciter bona,atque omnino amplectenda. Cuius sophismata nemo eludet ., nisi qui defixis oculi in omnem suturam aeternitatem, vana haec, & nullius momenti,
Ilia . De captione ignorationis es.nui. ni t Capras XII. iusta
C Aptio ignorationis elenchi est locus idoneus ad
decipiendnna praetermissione conditionum cien-chi dialectici , earum potissimum , quae ratione con clusionis requiruntur utantelligas, aduerte Inprimis, Elenchum siue ted argutionem in commune lic definiri,ab Aristotele , Elenchus Hi s Iogismus cum contradietione conclusonis, hoc est , colligens contradictoriam alicuius cellae enunciat innis . t fi proposita sit haec enunciatio, aliquod animal. est iiii moriale, sc exstruetur elenchus reprehensione eius. Nulla res constans ex quatuor vulgatis elementis est immortalis, omne animal conflar ex huiusm i elementis, igitur nullum animal est immortale, Interdit tamen duo syllogismi concludentes totam; c'ntradictionem dicuntur unus elenchus, ut si huic systogismo quem secimus, alterum adiungas, qui huiusmodi sit. Omne quod beatu est, immortale est , aliquod animal ost beatum , utpote aliquis homo , igitur aliquod animal est immortale. Caeterum , etiam syia logismi
347쪽
I8gismi,qtii contrarias enunciationes colligunt, elenchi nomine merito appellantur,qr ex cotraria enun- ciatione statim colligi possit contradictoria. Aduerse deinde,quatuorei egenera elenchorum redargu- tionumve, quemadmodum syllogismorum. Q -
d am enim sunt demonstrativi, quida Dialecti ei aliji pseudographi, alij sophistici. Elenchus demostrati
uiis, est demonstratio cum contradictione concluso-i m s. Dialecticus Elenchus est syllogismus dialecticusi cum contradictione conclusionis. Pseudographus est, , qui videtur de imo astrativus, sed peccat in materia. so, phisticus est qui uidetur dialecticus, sed aut peccat iai forma, aut in materia, aut in contradictione . H Captio igitur huius generis uno modo est reneralis omnibus captionibus, altero specialis, ae ab alijs distincta. Generalis quidem, quatenus c*nfidera cur, ut est locus idoneus ad decipiendum praetermissiona cuiuscuq; coditionis elechi Dialectici . siue conditio quae praetermittitur, pertineat ad sernia fue ad mate-i I,ria, siue ad contraditi ione, quae in conclusione requi- ritur. Onines. n. Sophistaru redargutiones praetermit- . . tunt aliquam ex his conditionibus. specialis, aut, luat i aeniis hac sola ratione spectatur, ut est lecus .aptus adi fallendum praetermissione earu c6ditionu, quia ad coi tradictione coclusionis requirunt hoc. iv. pacto distin - . a est ab aliis haec captio. Ni caetei l oes suppeditant -reprehςnsioues, quae aut in forma peccat aut in mateni ia: haec autem sola suggerit eas quarum conclusiones mori sunt Vere c. tradicεtes designatis enunciationib , , conditiones igitur,quae ad contradictionem constitu ε ldam requiruntur, quatuor potissimu enumerantur abi: Aristoteles, Secudum idem, ad idem similiter, & ini eodem id e , ad quam reuocatur.conditio . In eodem . loco. Pietermissione primae conditionis non coar- uens hominem,si ille dixerit. Aethiopem esse album quod ad dentes attinet, tu autem contendas , non esie
album simpliciter , aut si ille dixerit, stadium esse 4 aequale milliario secundum latitudinem viae, tu au- genera etia
348쪽
eem ostendas, simpliciter non esse aequale,nimirum se eundum longitudinem : quandoquidem non secunda' eandem partem , aut dimensionem Ostendis rem non esse, aut esse secundum qua ille affirmat aut negat Pltermissione secundae non redargues eum, qui dixerit, se non esse paruum comparatione infantis, si ostendas eundem esse paruum comparatione aliorum homina prouectar aetatis. Praetermissione tertiae non omnino refelles eum, qui dixerit, coelum non moueri deorsiam , si ostendas cstum moueri, quia non eodem modo ausirmas,quo ille negat. Demum praetermissione quarti non uere refutabis eum, qui dixerit, non oportere hominem comedere cum satur est, aut in media uia,si ostendas, oportere hominem comedere. Nec enim eodem tempore, eodemq; loco,quo ille negat, ostendis
De Capitone peririsais principis. Cap. XII I
x .elene. q. Aptio petitionis principiis est, Iocus idoneus ad Conclusi, decipiendum ex eo, quod concIusio probanda ad urdicatur probationem sui accipitur. Dicitur autem conclusio principium principi u , quia initio F pronitur ut ad eam probatio eurditatur dirigatur. Quae quidem tum dicitur peti postulari- p ti. ue, cum sub aliis verbis exigitur. Si quis enim conclu-Ωuinq; moisionem sub eiisdem verbis a respondente poposcerit, in per ndi ut eius concessione ipsem confirmet, non solum ne- principium minem fallet: sed etiam ab omnibus irridebitur.Quin 8. top. s. que aut modos petendi principium ponit Aristoteles, Vnum, si synon imum sumatur ad confirmatione synonimi, aut definitio ad coufirmationem definiti, ut si
I .modus. quis Epicureus probaturus,uoluptatem esse summum bonum roget num iucunditas si summum bonu: aut aliquis alius probaturus,homine habere optirnu tactum poscat', num anima I rationale habeat optimum tactum. Alterum, si res uniuersalis uniuerse acepta sumatur ad probationem particularis, ut si concludas
omninm contrariorum esie eadem disciplinam, quod
349쪽
omnium oppὀsitorum sit eadem. Tertium si eontra progrediaris; ut si probes, olum oppositorum esse eandem scientiam,quod omnium relative oppositorum,otum contrariorum, S cceterorum sit eadem. Quartum, si conclufio per partes sumatur in sumptionibus, ut si dicas, Medicina est sani, & Medie ina est aegri,ergo Medicina est sani,& aegri. Extremum, si alterum relatorum ad probandum alterum, ad quod refertur, sumatur; ut si probes, Socratem esse filiam Sophronisci quod SophArriscus si pater Socratis. Omnibus his modis conclusio quae probanda est , quodammodo sumitur in antecedente, cum non magis notum videatur id quod hoc modo accipitur,quam quod concluditur. Caeterum eum in demonstrationei' pe accipiatur definitio ad confirmationem des niti, atque in argumentationibus Dialecticis sepe ex toto partes, saepe obiectiomex partibus' totum , &ex altero relatorum a Iterum nimήμου conc Iudamus,aut dicendum videtur hos modos peti- ιen . tionis principii non efficere syllogismuin sophisticum aut certe multas esse demonstrationes. multosque rDialecticos syllogis in os,quae in sophisticis numerentur. Occurrendum est tamen , non omnibus hisce mo- solutio. dis vere peti principium ex natura rei: sed solum eusynon ima ad consirmationem synonimorum accipiatur. Nam quod ad reliquos a t net modos id e finitio notior est re quae definitur ; itemq; totum quadam ratione suis partibus; alia vero ratione partes, quam totum & ea quae sese mutuo respiciunt, se inuicem declarant,& patefaciunt. At vero apud eum, cum quo di- sputacio transigitur saepenumero datur uitio, quod hisce modis conclusio probetur , eum uidelicet ipse respondens significat, notam sibi esse rei definitionem totumque, &c t. Ex hoe enim emcitur,ut cum Dialecticus ex datis ab altero argumentari debeat, merito dicatur principium petere, qui aliquo ex his modis apud eiustriodi homine argumentatur. Adeo
nim est importuna huiusmodi probatio, ut qui sic es cludit , conclusionem ipsa gratis petere videatur. in E qa
350쪽
Itaque hi modi petendi principium non sunt vitia, ex
ipsa argumentationis natura,sed ad hominem ut diei 1 olet hoc est, apud eum respondentem , quia ita affectus est, ut diximus. i. p
I. elenc. . Aptio consequentis est, locuς idoneus ad deci-Sa. ele Π, piendum ex eo, quod antecedens uidetur effci- ex consequenter aut ex opposito, antecede intis,'ppositum consequentis , quemadmodum consequens e sicitur antecedente, & ex opposito consequentis Oppositum antecedentis Nomine autem oppositi intellige contradictorium . Ex hoc loco ducuntur huiusmodi sophismata Si paulo ante pluit tectra: madefactλααὶ ι 2 est , igitur si est madefacta terra , paulo ante pluit. Si latir animus hominis genitus est , ex matelia videli t. v .vi: productus incoepit esse, igitur si non est genitus, non incoepit esse, sed nimirum semper suit. Huc pertinet sophisma illud. Qui ait te esse animal verum ait ue qui
autem ait te, esse equum , ait te esse animat: igitur qui C. ait te este equum verum ait, Commutatis enim sum- ptionibus , hunc sensum habet cami latici . Si tu es equus, es animal, ates animal, igitur equus. In qWa oratione , ut Sophista ex antecedente recte colligit consequens , sic ex consequente perperam colligit
I. elene. o Animaduertendum est autem huc loco , id quoa Capito con Aristoteles docet captionem consequentis contines quεtis co ii quodammodo sub captione acciden xjs. Nam qui crinetur sub quid consequitur ex re at i qua, ut animal, ex hominetaptione ae est eius accidens ea videlicet accidenti significatio- etd Utu. ne, qua in captione accidentis, vocabulum Accidenti, accepimus non tamen quicquid est accidens alta cuius rei, est eius consequens. Namque album ex eplicausa , c0m sit accidens hominis non est consequens hominis, quod in alii x etiam plerisq; accidetibus cer