장음표시 사용
61쪽
Nomine accidetis interdum intelligimus quic- I. Phy. 3.
quid de re accidentaliter praedicatur, qua signi- tex. 28.ecticatione dubium non est qum proprium etiam acci- s. dentis vocabulo comprehendatur. Interdum vero id meta. 3ο. solum intelligimus , quod non tantum accidentali- teX-3s. ter praedicatui , sed etiam contingenter, quo sane mo- Porphy.
do accidens a proprie distinguitur. Accidens igitur de accidε hac significatione acceptum , desinitur esse id , quod te. adest, & abest fine subiect i corruptione. Item quod contingit ei de inesse & non inesse . Et rursus. Quod I.Top. no est genus, nec species,nec differentia, nec Proprius inest autem rei. Quarum omni u des nitionu idem est sensus. Sed planius des nitur hoc modo. Accidens est, quod praedicatur de pluribus in quaestione Quale est, Ruid acti- accidentaliter S co tingenter, ut albiim, nigrum,& si- uens. milia. Si quis enim roget qualis na sit Socrates scam id qε ei accidet aliter ac coim genter inest, apte respodebit,si dixerit esse albu, atque ita in es teris Accide- Duplex actium vero qusdam re ipsa separari possent, ut sedere cidens. Poraut album esse a Socrate , quq da re ipsa separari non por. 3bid. possunt, ut albnm esse a cy gno , & nigru esse a coruo. Omnin Oia tamen cogitatione seiungi pollunt. hoc est nega ei enita sri absque abolitione essentis subiecti, cum de ipso di- parβ ιη Dcatur contingenter ue supra enim definivimus id praedi gitatione cari contingenter, quod ita assit matur de sub imo, ut Cap. z. de eo de negari possit absq ipsius. subi octi eversione. Sed quaeret aliquis, qua ratione colligi postri, uni-- uersalia, no esse plura, qua ea quinquemu a nobis ex ἰplicata sunt.Cui quaestioni haec ratio reddi potest. viii esuersalia aut praedicatur in quq stione Quid est, aut in plura un questione Quale est. Si in qone Quid est , aut conti- uersalis, gnent in se totam naturam communem iiiid i ii id uo- 'φιτροι
rum,aut partem; si partem, sunt generist si totam, sunt ctenus exspecies . Si uero praedicantur in quaestione Quale plμβω, est, aut praedicantur essentialiter , aut accidentaliter,
62쪽
si essentialiter, sunt disterentia : si accidentaliter, aut
praedicantur necessario, aut contingentes: si necessario, sunt propria. si contingenter, sunt accidentia. Hac igitur ratione patet non esse plura uniuersalia, quam ea quinq; quae a nobis sunt exposita. His ergo utcunque explicatis ad praedicamenta ingrediamur.
Quid is Pradicamentum. Cap. VIII.
- , T Raedicamentum est alicuius generis summi rea- ΣπP0rpb-ilis, & eorum quae sub ipso sunt naturalis disposi- leci ς' tio: ut tota series substantiarum, quae constat ex ipsa mbstantia in commune , S ex omnibus minus com- Praed- - α munibus substant ijs ordine quodam naturali disposi-δ- pQit 78- tis usq; ad singulares, quae nullas ulterius sub se continent. Nam sub substantia in commune proxime collocari debent substantia corpore ,& incorporea: sub- ' corporea, corruptibilis & incorruptibilis: sub corruptibili, animata,&inanimata: sub animata, animal &plata: sub animali,homo, & brutu animat: sub homine, Socrates, Plato, & caeteri homines indiuidui di sub quibus no sunt alis inferiores substantiar, quemadmodum nec sub alijs indiuiduis, ad que diuisione aliara
specierum quas rei uluimus, naturali quodam descensu deuenire necesse est. Genus summum quid sit, iam Vap. 3. - supra explicatu est. Reate vero id vocari solet, cuius Re icem. esi e ab operatione intellectus minime pendet, ut lapis, lignum, &caeteraeomnes res, quae in mundo exi- .stunt. Dixi ergo Generis realis , quia res quae per se Ut met, ponunturun praedicamentis, debent esse reales, ut Phia ς p.7 . do phis placet QVnde fit ut entia rationis, quia nisi α' 'rqv operatione intellestiis nullum esse habent, non vo ρφη mr .ponantnr per sese in praedicamentis, sed per ea entiae Fer prς realia,qitibiis benescio intellectus tribuuntur. Verbi icommm causa, hoc ipsum quod est esse genus summum prae- i E. icamenti si ibstantiis', esse praedicatum aut subie ctum 4n eodem praedicamento, & alia huiusmodi,
, di ponuntii per seipsa in praedicametito substani: tiae,
63쪽
tiae,quia nat entia rationis, sed propterea modo aliis, quo ad illud dicuntur pertinere, quod res quibus tribu uritur,vt.siibstantia in commune,& caetera quae di-Σimus in eo collocantur. Ea vero intelligo sub gene- Ωμηδοπς xe summo naturaliter ese disposita,de quorum quo- tur subg--Iabet ordine quodam genus summum,ut de parte su- nere fum-biecta,esientialiter predicatur, seu ut Aristotelis ver mo. bis utar vide sublesto. Et quoniam haec non sunt alia, quam species S indiuidua rei illius maxime comunis quae genus iunimuin dicitur, fit, ut soluin genus summum cum suis speciebus aere diuiduis ponatur per se in praedicament . Quapropthn nec differentiae generales,nec specia-Ies,nec vero illet quibus species infimae ad indiuidua Disseremia trahuntur, indiuiduantes dico nec denique alie par nonponuntes siue specierum, siue indiuiduorum, de quibus ge- mr per sonus stammum non praedicatur vide subiectis, per se εν pria
ponuntur in praedicamento,sed per ea tota,quae con- ωm.1tituunt. Propria tamen & accidentia eorum gene- Nec aliarum,specierum,& indiuiduorum quae per se in predi q- parcamentis ponuntur, poterunt, si fuerint entia realia, re . .
pertinere per se ipsa ad aliquod pr dicamentum . Propria bNam Θsie aptum ad ridendum,quod est proprium lio accideiatia minis,& album esse, quod eli accidens Socratis, sunt poni pose quedam species praedicamenti qualitatis : item esse sunt. in in si eo loco,quod est proprium terre, & cale fieri, quod est accidens aquς, sunt species aliorum praedicamentorum,hoc passionis, illud existentis in loco :α,ut in summa dicam,omnia quς per se ponuntur in CSteris prQdacamentis , sunt propria , vel accidentia mi substantiarum, cum omnia in substantijs ut in subiectis inhqreant. Praed. 2.
64쪽
Decem est. pradicamenta, ad quae omnia omnino prete
Ddum optimum Maximum modo aliquo pertineant. Cap. IX.
Aritto t. 'GUmerantur vero a Philosophis decem praedi-prqd. q. & IN camenta. Prituum, substantiae: alae runa, quantita
caeta tis: certium,qualitatis: quartum, relationis: quintum,
actionis: sextum, passionis: septimum, existentis in loco: octauum, litus: nonum,existentiae in tempore: decimum, indumenti, siue integumenti, quod habendii Ruo ρ - praedicamentum appellatur . Ad quae pertinent rescto ad pra- omnes: quae quo inodocunq; sunt aut esse singi possiit. Eicamenta a Itaq; quaedam pertinent per se, ut animal,& homo: pertineant quaedam per sita tota,ut disterentiae, materia,& sor- omnia prw- 'ia: quaedam per suas partes, ut homo albus , per ho-Dr Deum minem,& albedinem,&quodammodo chimaera para D prius tes earum rerum,ex quibus composita fingitur: quae-nno per habι dani per ea,quibus tribuuntur, ut esse genus, este sperum is cora ciem, praedicatum, subiectum,& caetera entia ratio tradictoria nis, per ea , quae dicuntur genera, species, aut ab alio negativum ente rationis cognominantur: alia a si s modis. b Omper positi- nia igitur ad has rerum classes modo aliquo reuocanMti de qui- tur,pi aeter Deum optim lim Maximum, ad quem po-bus. tius,ut ad infinitum pelagus totius esse, haec ipsa prae Cay. II. . dicamenta quasi flumina recurrunt. Et quoniam nomina vice rerum habentur , dubiuEx uocibus non est, quin eadem prς dicam eta ex nominibus etiaraiam con- ipsarum quasi constituta intelligi possint, ex alijsHituuntur quidem perse,ex alijs reducticie, ut de reb. diximus. quodamo- . Atque hoc modo Dialecticus predicamenta potissido prςdica- mum considerat, ut in his quasi locis communibus menta. parata habeat nomina & verba ad structuram oratio Ruo pacto nis. Verum enim uero, quia ex dispositione rerum nuldialecticus to negocio dispositio vocabulorum intelligitur,fatis praedicame et it praedicam etales series in rebus explicare. Quod
ra consim tamen pingui ut aiunt) Minerua iaciendum est, ne instituti notiti obliti videamur.
65쪽
SVbstantia, quae in primo praedicamento per se po- aitur , est ens reale per se subsistens p ut angelus, E pr d. homo, lapis. Dixi Reale quod verbum deinceps in F - ω 7 me. omnibus definitionibus intelligendum est quia casto L. D Tho. rorum entium nullum per se pertinet ad aliquod prae Op si . dicamentum, ut paulo iii perius diximus. Addidi Per predi- se subsiliens ,hoc est, non existens in alio ut in subie- camen.cructo inhaesionis, quia hoc differt substantia ab acciden , etibus,quae pertinent ad alia praedicamenta, quod ae Persesubsiei dentia, nisi in subiecto inlissionis fine, naturaliter
existere non possunt, ipsa vero substantia naturaliter per seipsam cohaeret, ac exist iti a Dulio A: Substantiaru in autem quaedam sunt primae , quaeda' se cundae. Primae substantiae sunt ea entia , quae nec in subiecto sunt, nec de subiecto diculur,hise est , Pri si quae nec cohaerent in alimio subiecto in hesionis, nec ης H. a. de ullo,ut de parte subiecta,esentialiter pr dicatur: P Ad, s. vi Socrates & Plato. Priori particula excluduntur accidentia: posteriori excludutur genera & species substantiarum. Itaque solas ac omnes indiuiduas substan . alias complectitur. haec definitio. Secundae stubstantiae sunt genera,& species,sub quibus collocatur primae: ut animal,& homo, sub quibus continentur Socrates Secund α. Placto. ordo specierum substantiae ex supradictis se sums
Iam ad proprietate ssubstantiarum per se perting CRp-3. tium ad hoc pretdicamentum veniamus: quarum quatuor insigniores traduntur. Prima est,Non esse in subiecto: quae patet ex definitione substantiae Secunda Prima proeli, Non habere contrarium. Nam cum omnia cotra prietati. ria sint in subiecto inhisionis, ut virtus & vitium,can Secunda dor Sc nigror:nulla aute substaria sit in subiecto,ut di est,enicitur ut nihil subnatiae sit c5trartu. Tertia est, Non suscipere magis & minus,hoc est, quod non Terrim sicatur magis,aut minus talis.Non enim dicimus so cratem
66쪽
eratem esse magis, aut minus hominem, quam sit idi in alio tempore, aut quam iit aluis in alius. Id quod in carioris subitant ijs cernere est.Sed hae proprietatesimaram seu affectiones aliis etiam plurisque coueniunt. Qu ta igit unproprietas , quam maxime substantiae conuenire assirmat Aristoteles, haec eii, Ut cum una eadeque numero fuerit, possit in se contraria recipere', ut hae
OVantitas est ens per se extensum : ut superseses
tabulae, & bina rius hominum. Tnbula enim noetu β. per seipsam, sed Per superidisna quam habet eretem. sa est Socrates item,&Plato,non per seipsos, sed per binarium qui in ipsis cernitur, exteri sis one mi habent numeralem. Ipsa vero superficies, d ipse binariuςpdr
rigd.6. Quantitatem in duas proximag species diuidit Ai
ristoteles, in continuam, &'discretam , Quantitas continua est,cuius partes communi aliquo terminossiuantita copulantur,ut partes lines puncto: partes sol erilescicontinuo. linea: partes corporis, superscie: pastus temporis puri Spectra , cto temporis, seu instanti. Hae uel G traduntur species quatit iis quantitatis continuae, linei, superficscs, corpus lepus eontinuae. &insuper locus. Verum Aristotelegi, quod ad locum De loco attinet ; videtur loqui ex ali uni sienta: ndi auito θηρ pacto pore vulgata.qua ipse alibi non probat. Accipitoni alioquatur locum pho spacio, quod . a 'quovis corpore occupatuc Amri aut occupari poteit,i quod ueteres rom quandanis di 6.Phy. q. uersam ab omni corpore esse dicebant , icua, 'tamen. De moιu nulla sit. Cum aute in continuitas motus sit alia quae Glibi. dam species quantitatis continue,alio loco discutie Ruantitari mus.Quantitas discreta est,cuius partes nullo coma avcreta. muni termino copul ans, ut v aternarius. Niliit in iiii Species reperias, quo duo bina iij;cmidinis ille costati copi g Miratis lentur & quasi compingantur. Huius quanti datis' dii et Piscreta. seruntur species, numerus,ia Oratio: qxlas alibi, riuiis
67쪽
vere sint species quantitatis ad hoc pr dicamentum
Pertinentes, examinabimus. Quatitatis porro tres traduntur affectiones. Prima est, Nil habere sibi contrarium.Contraria namq; Prima osse maxime distant sub eodem genere nulls autem duq ctist quμνιε quantitates reperiri possunt, qui sub genere quanti- ιμti . tatis maxime distent. Secunda est. Non suscipere ma Se μνήμgis, S minus. Neque enim dixeris magis, aut minus bicubitum aut tricubitum aliquid esse: quod in plearisque alijs quantitatibus aperte cernes.Tertia est se Terri cundum quanitatem res dici squales & inet quales. Nam squalia sunt, quorum quantitas est una ing- s.met. Is qualia quorum diuersa. Atque hqc astectio dicitur te . zO. maxime propria quantitatis , quia soli quantitati , PIMd.8. omni ac perpetuo conuenit. De qualisate. Cap. XII.
O Valitas est, qua res dicuntur quales: nempe in
peculiari ac propria quςstione qualitatis acci- λi,T centalis, ut Iustitia,Scietia,Candor,&huiusmodi . . a Nani si quis te roget qualis nam sit Socrates secun- . . t dum accidens quod proprie qualitas dicatur, aptissime respondebis, e sse iussum, Scientem, Candidum, aut aliquid huiusmodi. Qualitatis quatuor sunt proximae species: ad qua rum primam pertinent habitus, & dispolitio. Habi- Habitur tus est firma quaedam & constans qualitas, qua rei natura bene aut male assicitur, ut uirtus,& vitium. Di Disposit λspositio est qualitas bene, aut male assiciens subiectum, quae facile ab ij ci potest,ut sanitas,& agritudo. Ad secundam speciem pertinent naturales potentia, ct impotentia. Naturalis potentia, seu naturalis uis, Naturalis est qualitas quaedam, qua facile quaeque res agit aut potentia. resistit, ut vis naturalis ad currendum,& ad perserendos labores. Naturalis impotentia seu imbecillitas, Naturalis est qualitas, qua aegre quetque res asit, aut resistit, ut impotentia, infirma valetudo Socraus, & mollitudo buty ri. Ad
68쪽
patibilis Patibilis qualitas, est diu permane s qualitas,quq aut qualitas. sensu mouet, aut ex motu aliquo nascitur, ut color diuturnus in corpore, & ametia in animo. Passio est Passis. fluxa quaedain , & breui transiens qualitas, quae aut
mouet sensum,aut ex motu oritur,ut rubor ex vCre
cudia cotractus,pallor ex metu ira gaudiu,& huius modi. Ad quartam speciem pertinent forma & figu-Forma. ra. Forma ut hic accipitur, est modus qu idem quantitatis in re aliqua naturali spectatae ut ea forma homi. nis aut leonis, quae ex lineamentis corporis resultat. Figura est modus quantitatis simpliciter ac in se spe Figura. ctatae,ut figura trianguli, quadrati,& caeterae. Qualitatis tres sunt affectiones. Prima eli, Habe re aliquid sibi contrarium . Nam uirtuti contrarium Prima Hse est uitium, S aliis plerisq; qualitatibus alia reperiuctio quali . tur contraria. Secunda est, suscipere magis S minus, Secunda. ut esse magis aut minus iustum, magis aut minus album.Tertia,quae maxime propria qualitatis assectio Tertia. dicitur, hqc eii. Ut secundum eam res dicantur sim t-3. met. I s. les ac disti miles.Similia enim siliat ea. quorum qua ctex. 1 o. tuas est una dissi nulla,quorum diuersa.
RElatio est,qua aliquid ,hoc ipso quod est , ad a
liud se habet: ut ς qualitas, dominatus, serui tu . di in squale, quatenus quale est, qualua te resertur ad sibi aequale,& dominus, qua dominus est, dominatu rcfertur ad seruum, qui uicistina,qua seruus Ibidem. est ad dominium refertur seruitiate. Relata ueto sunt quaecunque hoc ipso quod sunt, ad aliud se habent: ut aequale, dominus, seruus. R lara Relatorum autem quidam sunt sqnalis comparas qualis co- tionis recentiores uocant aequiparantiae ut squale.
parationis . simile, in qquale, dissimile. Nam squale ad squale refertur, simile ad sin ale, in quale ad in quale, &dissimile ad dissimile. Itaque ea ad que huiusmodi relata reseruntur,sunt eiuldem appellationis ac naturq- cum
69쪽
eum illis. Quaedam vero sunt in equalis comparatio- Reura Dis seqQ unis a Rpellationis, quε illi vocant disqui- quatis co-
parantiar: quorum duo sunt genera. Alia enim dicun- pamrIonis. tur malori S comparationi S. quq uocant superpositio' Maioris conis , ut p/ter, dominus, pi sceptor, & cstera omnia, Iurariam .' S. sat i si i Ora i JS ad fluS referuntur : alia ex alte- ira pas e hisce respondens,, que in litoris comparationis dici psellunt, ut filius,seruus, discipulus, & cltera Minoris.
minu i digna ijs, cum quibus conferuntur: qus vocari solent suppὀhtioni S. . iii IRola brum tres precipii traduntur proprietates. Prima et , Omnia rellia ilici ad a , quς conuertun- Prima protur, hoc eit .ad te quq icissim ad ipsa dicuntur, ut pa prietas.
ter ad litium, qui vicissim ad p trem dicitur. Vteium . Pater dicitur illis pater, sic uicissimo filius dicitur patris filius. Secunda est, Omne relatum esse simul nauli Sεcunda. rassus, eo quod se sertur. Ea 6r d cuntur sinuites e Praed. 12. natura Lquorum alterum siccum ponit, ac tollit at teri Terna. rum, ut dominus seruum,& seruus domitati m. Si enim
dominus nullus ut, nullus erit seruus, & vice versa, unec st* sinec dominus. Tertia proprietas est, Omne relatum eius esse naturq, ut ii illud noueris, etiam id ad quod refertur, cognoscas,& e contra. Si quis enim nouerit Sophroniscum esse patrem Socratis , necc ile est ut etiam cognoscat Socratem esse filium Sophronisci,&e contra. 'Cςterum hetc que diximus, proprie sunt relata, Relatas S u'cantur secundum esse, alia sunt, quq relatione ci:Mau esse. aliqua explicantur ipsa tamen ad hoc prs dicamen- Relata se tum no pertinent. Atque iis c a Dialecticis telata qui cundu viti. dem appellantur, verum non simplicuer ac proprie, sed cum a die et ione, relata secundum dici, quali dicas, quo ad naturq explicationem duntaxat, non quoad ipsam naturam : qualia sono, habitus , scientia ,3α alia huiust nodi: quod alio loco plenius docebimus.
70쪽
De actione opassione. Cap. XIIII.
3 phy,3- Ctio est agentis, quatenus agens est, actus, seu AL perfectio. Passio vero est actus , persectiove parieti is, ut patientis.Suntq; actio & passivo,una cad que res, quq tamen , ut eit persectio agentis , dicitur' actio, ut vero patientis,dicitur passio.Verbi gratia:caloris motus, quo ab igne assicitur aqua, quatenus est id,quo ignis est, & dicitur agens,actio est, ae actio dicitur: quatenus vero id ,quo a lira est ac appellatur patiens, passio est, Sc passio nomin r. Actiones autem, Dole π μ- S palliones partim sunt a corpore , ut calefacere, αμορο pose calefieri: partim ab animo, aut alia superiori causa,ut nutriri,augeri, eupiditatis aut iret motu agitari,& huiusmodi alia. Actioni & passioni dus affectiones tribuuntur. Praed.9 Prior est, Habere contrarium. Nam calefacere & fri-Prior visse gefacere, calefieri, frigefieri, voluptatis motu assici &ctio. doloris,cotraria sunt. Posterior est, Suscipere magis Pecterire. S minus Nam & id quod calefacit, aut calefit,iagis aut minus calefacere,aus calefieri,dr. i d etiam qr doloris , aut uoluptatis agitatione mouetur, magis aut minus dieitur uoluptate, aut dolore assici.
.Phy.2. π YBi, seu esse alicubi,est loco contineri, ut in foro ,
V in templo. Duobus autem 'iodis corpus conti- netur loco: aut communi, ut Socrates in templo: aut proprio , ut aqua in uase . Huius generis species dicuntur. esse supra, infra, ante, retro,ad dextram,& ad
sinistram. Citum esse. Si tum esse est, habere partes eorporis certo quodamodo astectas ad partes loci, ut stare, sedere,cubarer Duox lo qui quidem appellantur positiones: partimque sanesium naturales, utquet dictς stini: partim non naturales, ut fi quis conuersis ad coelum vestigijs manibus nitatur.