Disticha de moribus, nomine Catonis inscripta, cum Latina & Gallica interpretatione. Epitome in singula ferè disticha. Dicta sapientium, cum sua quoque interpretatiuncula. Omnia recognita, nonnulla adiecta, quaedam immutata

41쪽

Coserua potius quae sunt iam parta labore: Cum labor in damno est, crescit mortalis

egesta S. Sensus est, Multo facilius & melius est iam quaesita

conseruare, quam ubi profuderis, in eis instaurandis laborare, c'est beaucoup te plus facile siemeilbur de eoner arder les biens qui soni desila acquis,que de trauaister a les reparer apres quon tes a bisn Ialpillex. . Cum enim laborandii est ad damnum sarciendum, tum egestas ipsa est grauior atque aer unosior, Lar quand ii fauit tra ister pour reparer frecouureria perte, adors Ia pourere de ι'homme est plui vi ue a porter, splust laborieusi. τ v conserua) Con regarde: sub. rea) Leschoses. Quae sunt iam parta) iam quaesita, Qui poni desia aequises

gaignees.

Potius) sub. Pquam ut ea profundas,deinde labores in eis instaurandis Plusiost que les desipendre solement,s phis

prendregrosse peine a les reparer. Cum E Ni M lobor Nos TER est in damno id est, quando laboramus in damno sarciendo, Car quandnousprenous peine de nous releuer de perre-dommage. τvM egestas mortalis) nostra inopia, Mors nostre po-

Crescit augetur,ingrauescit, se σοφ senuere:C'est a dire, Esse nous Iriefue s pol plus a endurer. Τunc enim valde molestum est, nos tantopere sudare, & nihilo fieri auctiores, dum res afflictas releuare nitimur.

ADMONITIO.

Mortalis egestasi Hoc est, re communis mortalibus, seu hominibus, Laquille est commune aux bommes: C est a

42쪽

L I B. I.

Dapsilis interdum notis,&charu S am Ici S.Cu fueris foelix, semper tibi proXimus esto.

Sensus est, In amicos ne sis tam liberalis, Ut ipse redigaris ad inopiam, Ne solue pom s liberalenuera tes

Cum Tu foelix vivens in fortuna prospera, Q ia tογuiuant en prosperite. Fueris) pro teris) Seras. Interdum) quandoque, Par Dis. Dapsilis liberalis , Franc s liberal afaire ιonne chere. Notis) familiaribus tuis, A resfamiliers:C'est a dire, Agem

prive' auec to . Et charus amicis Et charitasti a tes amis.

Semper tibi proximus esto Hoc est, tibi in primis

consule Pense de rodi plus que des aurres. Sed contra hoc praeceptum, est illud diui Pauli, Charitas non quaerit quae sua sunt, Celuo qui ha charite celia dire, uraue amour selon Dieu) ne cerebepasson particulier.

43쪽

Distichorum de

moribus Lib. II.

EPITO ME.

Poetae alia atque alia docent:hic vero libellus bene vi

TElluris si forte velis cogno ere cultu S: Virgilium legito. quod si mage nosse

labora SHerbarum vires Macer tibi csmine dicet.

Si forte T v velis cognoscere) id est scire, si d'aduenture tu ueuis fauoir. Cultus telluris) agri culturam, Le labourage. T v legito) fac ut legas, Fo que tu lipes. Virgilium sub . in Georgicis Virgile en ses Georgiques. Quod si mage laboras) si vero magis curas, Mais 1s tu es plus solueuxa Nosse cognoscere, De congnoistre. Vires) potestates, Les uertus. Herbarum Des herbes. Macer) ille poeta, Le poete, qui est appele Μ acer. Dicet tibi) te docebit: sub. reas) Teles dira, te les ensi

gnera

eas inuenies r Cest a dire, Tu Ies trouueras en ee bure L.

Si Romana cupis & cmica noscere bella: Lucanum quaeras, qui Martis praelia dicet.

44쪽

Si cupis) si tu studes, si tu appete si tu de res.

Noscere scire, Scauoir cI congnoistre. Bella Romana& ciuica) ciuilia Romanorum bella, Lesguerres ciuiles qui furem enere les Rommarus. T v quaeras) pro quaere, Cerche. Lucanum)illum poetam, Lepoete nomme Lucain sub. ut eum legas) Pour te lire. Qui) Lucanus scilicet, Lequel. Dicet exponet: sub. ζtibi) Te racontera. Praelia) pugnas, Lesas auix, Les alarmes, Les combas. Nartis id est belli, Delaguerre.

Si quid amare libet, vel discere amare te gelicio, Nasonem petito. sim autem cura tibi haec est Ut sapiens vitias: audi quod tacere poliis, Per quae semotum vitiis traducitur aeuum. Ergo ades:& quae sit sapientia, disce lege do.

Siquid amare libet sub. tibi) id est,si te delectat alia

quo modo amori operam dare, s'il te utent a plastr d.-

Legendo sub. taliquid de amore) En lisane quelque ebose

Tu petito) id est ad i.

Nasonem ) Ouidium , Ua ten a Ouide : sub. t de Arte amandi Sinautem haec cura est tibi, ut T v vivas sapiens si vero curas recte & sapienter vivere , Mau situ a leseiudeuiare bien sageriem: C'est a dire, Si tu te ueus Mengou

uerner

Audi praebe mihi aures attentas, Vcouremo diligemmene.

45쪽

Discere Apprendre: sub. ea) Les ehostes. Per quae Par te mouen desquestes. AE uum in aetas seu vita hominis, La uis de Phomme. Traducitur traduci solet, Est communeement passee. semotum vitiis) remota a peccatis , Reculee o Vloingnee des uices: C'est a dire, sam aucum pecbet. Ergo igitur si v Is DIsCERE, Doneques si tu ueias prendre. Ades attende legendis his praeceptis, Emens a sire res

Et disce legendo sub. ea Et apprens en tes DFG. Quae sit sapientia) qtialis sit de moribus scientia: id est, quid sit ars recte vivendi, is ebit que la maniere de bien

Si potes, ignotis etiam prodesse memetito. Vtilius regno est, meritis acquirere amicoS.

Amicos praestat quam regnum parare, Μieuix uauit aequerir amis, que royaume, ou autresfigneuries. Memento fac memineris, Fadi quilleseuuienne,Sοὐ ad

uerti.

Prodesse) benefacere, Prouisiter,faire bien cupiati'. Etiam ignotis) sub. thominibusὶ Hoc est, non solum tibi notis, sed etiam ignotis: id est alienis, Non seu semene a eeuix qui te sone congneus. C'est a dire, A tes amis .1 is

ausi a ceuix qui ne te soni rien. Si Tu potes sub . id facere) situ irpeuisfaire, si tu vitapuis ance. NAM acquirere id est parare, cur acqueris. Amicos Des amis.

46쪽

t et B. II.

Arcana rerum naturalium ne scruteris, Ne quierapolae a scauoir curis emene tis secreis des eboses natu-

restes.

Mitte arcana Dei; caelumque inquirere quid sit. Cum sis mortalis, quae sunt mortalia cura.

Mitte inquirere) omitte scrutari, ne scruteris, Ne eerehe

seereis L ciet. Cum sis mortalis quoniam tu es morti obnoxius,Prusaque tu es mortet: C'est a dire, subies a mori. Tu cura EA quae sunt mortalia quae ad vitam humanam pertinent, Melle tos de scauois lis ebosis humaintarC'est a dire, Ne te Fulcie que dapprendre a bien te rouuerner.

. Linque metum lethi. nam stultum e tem

pore in omni, Dum mortem me uis, amittere gaudia vitae. et v linque) pro relinque,id est omitte, Delalsi.

47쪽

Iratus de re incerta conte de re noli. Impedit ira se imum ne possit cernere veru .

Ira vehementer obstat animi iudicio, Courroux em-pesche fori te iugemem de raision. T v noli iratus contendere) disceptare, Quand tu es cour-rouce.garde tox de debaire,disputer,prendre question. De re incerta) de re dubia , D'une chosi incertaine i I doubreust: 'est a ire. Qui est en doubte.

Impedit animum) impedimento est rationi, EmpescUe

Ne possit' ut nequeat, Quil ne pulse. Cernere discernere, Disierner π congnoi re. Verum in rei veritatem, La uerite de la chose. εSumptum , ubi opus erit, prompte facito , Despem promptement, quand it en fera beseing.

Fac sumptum propere, cu res deriderat ipsa. Dandum etenim est aliquid, cum tempus pinulat, aut res.

Hoc est, pro re,aut tempore aliquid insumendum, Ilsauit destendre, si te eas, ou Poccasion te requieri. Fac sumptum insume, Fad despense. Propere)expedite, Promptemem: C 'est a dire, sam Dire trasencri id est, non grauatim, Non pas a regret. Cum quando, Quand. Res ipsa) Le ωι, La ch e, La mattere.

48쪽

Desiderat) requirit: sub. illud) Le requieri. Etenim) nanque, Car. Aliquid est dandum largiendum, Iluult donnerquelque chom Cum) quando. Quand. Τempus) occasio, Coccasion, Aut res id est causa, Ou lecas. Postulat) poscit: sub. tillud) Le requiere. EMedio tutissimus ibis. Hoc est, mediocri fortuna

contentus,tutius Viues, quam altiora petendo, Tuuturas plus stur ement par te milieu : C'est a dire, Tu uiu σplus furement en re passam a mouen estat, que de uoulose monter trop bauit.

. Quod nimium est, fugito: paruo gaudere

memento.

ruta mage est puppis modico quae flumi-

fertur.

sunt ampliores diuitiae, aut honores , Comme sent tropgrandes richeses, ou trop grans honncursis E T memento fac memineris, Fadi quil te sonuienne. Gaudere cum gaudio contentus esse , De te contenter spasser toreusiment.

Paruo re parua, quae scilicet tibi sufficiat, Deperit bienquire susse.

NAM puppis) ea nauis, Car la nauire. Quae nauis scilicet, Laqueste. Fertur Est menee, est portee. Modico flumine) in breui aqua, Enperite eaue. Est mage tuta tutior, Est plusseure'. sub. tquam ea quae in alto est Queeelle qui est en baulte mcr.

49쪽

Rei pudendae neminem conscium feceris, te e st

honteusi ne te descouure a persenne.

Quod pudeat socios prudens celare me

Ne plures culpent id quod tibi dssplicet viii.

Memento Tesouuienne: C'est a dire, seu aduerti. Celare prudens prudenter. Socios) sub. ζtuos) celer caulemene a tes eo alnons: Hoc est, prudeter cauere ne ulli sint tibi socii participes, conscii: sub. rin eo. Quod pudeat sub. te) id est,cuius te pudeat, Teguenereautemene que personne ne sache ta home : C'est a dire, TonDies honeeux-de honne te. Ne plures) ne multi : sub. homines. lpensereprehendant & vituperet, De peur que plusileuranὸ bla ment.

Id quod displicet tibi visi tibi soli, Ce qui te duplaeis

io sieul: 'est a dire, De quυ tout stul tu portes la home, quadii ur a que tost quile siche. Longa dies peccatis impunitatem non assert, Letori temps ne fati pas que les pecbe' demeurene impunis.

Irat, mrar et Drancis homines peccata lu

vent, & tempore pari

rent. Nihil tam occultu, quod aliquando non detegatur, Il ne I mat sisteret, quil ne Dii reuele a quelque sis. Nolo) Ie ne ueuix paes: sub. rvt in Putes existimes , ine tu cuides: Hoc est, noli putare, Ne pense pas. Homines prauos malos.

50쪽

leurs prebe'Hoc est,euadere poenas suorum scelerum: quia scilicet ea diutius celaverint, Quus eschappene dela punition de leurs peche',pοur les auesr long temps eele . NAM peccata) sub. thominum) Cartis pecheydes bomes. Latent) sunt occulta, sone cache

Temporibus) sub. taliquibus) Id est, ad quoddam

tempus, Pour aucun temps.

Et sub .cia) Et ieeux. Parent) apparent, se monstrent.1 N tempore) su b.ralio) En auire temptid est,postea manifestantur, Sont puis apres reuele . Paru irate corppris nemo contemnendus, Pouria petitesse du corps ne fauit destrisir aucun.

Corporis exigui vires contemnere noli. Consilio pollet cui vim natura negauit.

Saepius in paruo corpore magna latent, En perit corysouuent I a grandes uertus. Noli contemnere) ne contemnas, Ne destrisi potnt. Vires) Robur, La force.

Corporis exigui) hominis pusillo corpore , D, bomede petite corpulence.

ILLE ENIM pollet) pollere solet: id est, valere.. Consilio) prudentia, Car celup ta est uoluntlcra excellent en

Cui natura) Auquel nature. Negauit)denegauit, id est, non dedit, N a pas donne. Vim) robur corporis, Force corporeste. si Potentiori ad tempus cedendum, Pour aucun tempnuit qui cter la uictoire aceto qui est te plussori.

Quem scieris non esse parem tibi, tempore

cede.

Victorem a victo superari saepe videmus.

D. i.