Disticha de moribus, nomine Catonis inscripta, cum Latina & Gallica interpretatione. Epitome in singula ferè disticha. Dicta sapientium, cum sua quoque interpretatiuncula. Omnia recognita, nonnulla adiecta, quaedam immutata

71쪽

Vtile consilium dominus ne dehice serui. N ulliu s sensum, si prodest, tempseris unqua.

Tu NE tempseris pro contempseris: id est, ne contemnas, Ne despripe. Vnquam) ullo tempore, Iamai Sensum sententiam, L'opinion.

Vllius alicuius: sub. thominis Si prodest)sub. rea) id est, dummodo sit utilis, Pourum quelle soli bonne s prouisitable. Vnde illud sapienter dictum, Non te moueat dicentis

authoritas: nec quis dicat,sed quid dicatur attende. In eandem sententiam, A ce mesime propos,Saepe etiam est olitor valde opportuna locutus, Il ns as petit qui ne die aucunesDis queique bon mox,s a propo . Hic olitor, olitoris, Ung tardinier. ε Diminuta fortuna, contentus esto pra sentibus, si ton bien est diminue, passe to a ce que tu auras.

Rebus,& in censu, si non est quod fuit ante: Fac vivas colentus eo quod tepora praebent.

Si sub . forte Si Taduenture. IN rebus sub .rtuis Entes bi m. Et in censu T v o) in tuis facultatibus, En ton ualliant. I D no est quod fuit ante) tantii quantu olim fuit:sub. tin illis Il ndi a pas auro quilo a eu au parauat:ΗOc est,si diminuta est fortuna tua, Sito bie est appetisse,oudecheur. Fac TAMEN v T vivas Fau touresfois que tu uiues.

72쪽

Contentus eo) contem de ceti.

Quod tempora praebent)sub. ζtibi id est,eo quod habes pro tempore, De ce que tu M seelon te temps: Hoc est, contentus esto praesentibus , Passi to a ce que tu au εpour lors. Quasi dicat, Quod aderit boni consule, prenen gre ce que tu aura de pre)ent. Ordo est, si io non est IN rebus T v I s,& in censu T v o, quod ante fuit IN EO: TAMEN Tu sacv Tuiuas, &c. Dotis causa uxorem ne duxeris, N'espousi potu una femme a cause de fon douaire.

Uxorem fuge ne ducas sub nomine dotis: Nec retinere velis, sit coeperit e se molesta.

Imo ad mortem usque retinenda est ea, quam semel duxeris,etia si fuerit molestissima, Et fuit estela plus, fasche e D monde. Nam Christiana lege non licet uxorem relinquere, nisi propter eius adulterium. T v fuge) cave, Garde tu. Ne ducas uxorem) Q ue tu n espouses une femme. Sub nomine) id est causa, POur cause. Dotis) sub. teius) De Ρn douaire. Nec T v velis) Et noli, Et ne uueilles. Retinere)seruare .sub. uxorem quantulibet dotatam

Garier auec tu une femme tam soli elle bien douee s rache. Si iLLA coeperit incoeperit, si elle a commence.

Esse molesta) Estre ennudi Ue sub Itibi) Α tom: C'est adire, si elle est deuenue fascbeusi. Ex aliorum vita sume exemplum tibi, Pren exempli

a laute des autres.

Mult udisce exemplo, quae facta sequaris: Quae fugias .vita e it nobis aliena magistra.

73쪽

Quod potes id tentes: operis ne pondere pressus Succumbat labor:& frustra tetata relinquas.

en essecl. Ne labor ne conatus: sub . diuus) Depeur que ton Ort. Succumbat) vincatur, soli uc iacu. Pressus oppressus & grauatus, opprime σgrcue. Pondere) mole, difficultate. Operis) rei tentatae, De la ebose entreprisse: Hoc est,ne tu ipse grauatus onere negotii, succumbas labori , Depeur que togreue GDule dela psanteur dei'oruure , netombes o demeures IDub' te Di' dulabeur. Et N E relinquas cogaris relinquere, Et que tu ne solseomraines de Miser. Tentata) res tentatas, Les chosis entreprisses. Frustra sine ullo effectu , sam aucun essecl.

Quod nosti haud recte factu, nolito silere:

Ne videar e malos imitari velle tacendo.

Nolito silere) tacere, Garde tos bien de ratre.

74쪽

t D quod T v nosti pro inouisti hoc est,noueris, Ce que

tu auras congneu.

Antiqua lectio fuit, Quod nosti factum non recte, noli silere. Ubi stat versus more veterum. Sed id pueri nondum capiunt. In summo iure expedit iudicis fauore implorare, En rigueur de droici ii fait bon demander la faueur du iuge.

Iudicis auxilium sub iniqua lege rogato. Ipsae etiam leges cupiunt ut iure regantur.

T U rogato petito, Demande. Auxilium) fauorem, La faueur.

Iudicis Duruge. Sub lege iniqua)quado lex erit nimium seuera, Q uandia los sera trop rloureuse. Etiam ipsae leges)id est, leges quan uis sint optimae, Lesloix mesimes, combien questes fouem tres bonnes. TAMEN cupiunt ut regantur) volunt regi. Iure) aequitate, Encores routessis ueulcne elire modere par equite araiso, . Incommodum ex tua culpa profectum, aequo animo ferendum: sub. Nibi est) id est,tu debes ferre,

Quod merito pasteris, patienter ferre me

mento . .

Cumque reus tibi sis, ipsum te iudice dana.

75쪽

M e ATONI sIn eandem sententiam Ouidius, Leniter ex merito quicquid patiare serendum est.

i D quod et v pateris) id est sustines, Ce que tu fouis es.

Merito sub. tuo id est, tua culpa, Par ta Dulte. Cumque T v sis reus tibiὶ & quoniam accusaris a tua ipsius conscientia, Et puis que tu es accuse de ra propreeonscience qui te dit que celi par rυ. et v damna ipsum id est,condemna reipsumIoumesine

condamne to .

Τe iudice tuo ipsius iudicio, De ton prone iugemene.

Multa legas facito: perle ctis, perlege multa. Nam miranda canunt, sed non credenda

poetae. Hoc dicit, Cum multa legeris, non tamen quiescere debebis quin semper aliquid legas , Quand tu auras beaucoupleu,route Dis tu ne deburas p.ις ceser que tu ne lia ses tousiours queique ebose. Et licet poetis non ubique fides adhibeda sit, tamen eorum lectio plurimum delectar,propterea quod illi res scripserunt admirabiles , Et combien quit ne Disse pas adiouster Du aux

76쪽

ae I B. III.

Miranda res mirandas, ideoque delectabiles & iucuniadas , Chosis merueiste es ,r pource delectabies s plaifatues. Sed non credenda sub. omnia id est, non omnes credendas, Mais non pas toutes acroire. Quasi dicat, Ex poetarum lectione delectatio magis, qua m veritas petenda est. OPauca in conuiuio loquere, Parte peua table.

Inter conuiuas fac sis sermone modestus: Ne dicare loquax, dum vis urbanus haberi.

et v fac) da operam, Μetspeine. v et sis modestus moderatus, Que tusis modere. 1 N sermone En langue. Inter conuiuas) inter eos cum quibus epularis, En reeeuix auee qui tu prens ron repas: Cest a dire, A boire s man-

ger en compaenis.

N e dicare ut non dicaris, A sin que tu ne Dis appete. Loquax garrulus, Babillari. Dum vis haberi existimari, En uoulam estre repute. Vrbanus praeditus urbanis moribus , & vitae ciuilis Peritus, Courtias, ciuit c gratieux.

Cohiugis iratae nolito Verba timere.

Ne te ebaille des parostes de ta feme quad elle pera eourroucre.

Nam lachrymis struit insidias dum foemi

na plorat. i 'Car unefmme en plouram machine uoluntlers trabison.

77쪽

sic tuo utere, ut alieno non egeas, Vse si Men D lien, que tu naues que Dire de l'autrudi.

Vtere quaesitis: sed ne videaris abuti. Qui sua consumunt, cum deest, aliena se

quuntur. Ceuix quiga pillent leurs bien fora cotratam de Mure de ra truu, quand te leur est destenta. Tu utere quaesitis rebus partis, Use de tes biem. Sed sh b. tita iis utere.

Ne ut non . .

Cum) sub. tres Deest i L Lis) id est, quando iam nihil habent, Quand

iis noni plus Hen. ADMONITIO.

Aliena sequuntur) Aut enim rapiunt, aut furantur, aut mendicant, aut parasitantur. si Mors non est formidanda, It ne fauit potvi craindre

la mori.

Fac tibi proponas 1 in orte no esse timόndam. Quae bona si non est: finis tamen illa ma

lorum est. Fac ut proponas tibi) statuas apud te, tanquam aliquid

78쪽

uortem non esse timedam) formidandam:sub. ttibi

Quae) mors scilicet, Laquelle. Si )tamets. Non est bona) Combyn queste ne soli pM bonne. Tamen illa est finis terminus, Touresseis este est Iasin. Natorum sub .romnium huius vitar) De tom les maiax de ceste presente uis.

Vxoris lingua, si frugi est, ferre memento. Nanque malum est nil velle pati, nec posse

Dilige non aegra charos pietate parentes. Nec matrem offendas, dum vis bonus esse

parenti. Dilige ma, Atae. Pietate non aegra animi studio non coacto, Nasection, sam contram her Hoc est, non grauatim, sed libenter,

Non pas a regret, maris de bon cueuν π debet. Parentes patrem tuum & matrem,Ton pere s ta mere.

Charos) quos debes charos habere, Lesqueb tu dolbs te r

79쪽

Distichorum dinoribus Lib. ΙΙΙΙ.

Cui recte vivamus, haec praecepta memoriae mari- danda sunt, Pour bun nousgouuerner, fauit retenir cespresens ensiqnemens.

, Ecu ram qui cu que cupis traducere vita:

Nec vitiis haerere animum, quae moribus obsunt: Haec praecepta tibi seper relege da memeto. Inuenies aliquid, quo te nitare magistro.

T V quicunque) τυ quiconque. Cupis) optas, Desires. Traducere) exigere, Passer. Vitam) sub. Duam) Ta uis. Securam Sam fulcir id est tranquillam , & sine animi turbatione, Passie sim troublemem resprit. Nec pro non ET Rv I NON cvPIs animum sub . t tuum Haerere detineri.

80쪽

Vitiis peccatis, Et qui ne ueuis dis que ton ameseis empestiae

de uices.

Te ipso magistro De tumeseme: Hoc est , citra ullius doctoris operam, sam aide draucun qui t Ueigne . si Beatus eris,si diuitias contempseris, Tu servi bienheureux, si tu ne riens compte des richeses.

De spice diuitias, si vis animo esse beatus Quas qui suspkiut, mendicat semper auari.

seper auarus eget,Ung auaritieux est toψιοur1μ releux. Despice) contemne, Destris. Diuitias Les richesses. Si τ v vis) cupis, si tu appetes. Eme beatus) elix, Estre bien heureux. Animo) secundum animum, Quanda Pame. Quas qui suspiciu t)na qui admiratur,& magnifaciunt eas)Car ceuix quilis prisint beaucoup, qui en font Irade est e. r mendicant in egestate vivunt, uiuentensu fretre. Semper auari) Toulsiours etiam auarit ux: quia nunquam satis habent, nunquam expleri possunt, Pource que ia-maisnom sussisance, iamais ne sem rasa seq. Si ad naturam viues nu quam eris pauper,Tum: Iers tamais youre, si tu uis selo nature:Hoc est, non securi dum appetitiam,sed secundum rationem, quae est