Disticha de moribus, nomine Catonis inscripta, cum Latina & Gallica interpretatione. Epitome in singula ferè disticha. Dicta sapientium, cum sua quoque interpretatiuncula. Omnia recognita, nonnulla adiecta, quaedam immutata

91쪽

Disce aliquid. na cti su bito fortuna recedit

Ars remanet: Vitamque hominis non dera xit unquam.

Disce aliquid) aliquam artem, seu viuendi rationem Appren quelque ari: C 'est a dire, Quetque science , mestier o

modien de inure.

EA non deserit unquam nunquam relinquit, Et ne d la se tamais. Vitam hominis La uie guri bomme QEx verbis fere mores cognoscuntur, Communeement

92쪽

Quid quisque loquatur)dicat, Ce que ebascun dis: Hoc est, qualis sit uniuscuiusque sermo , Queste est la parolled 'ung ehasiun. N A M). etenim, Car. Sermo sermonis qualitas, Lelata QM. C'est a dire, La via niere de parier.

Hominum Des gens. Celat) occultat, Cache. Et idem in ipse, sermo scilicet, Et icelo me e. Indicat in prodit,aperit,patefacit, Demonistre, desiouure smanifeste. Mores b. reorum) Leurseonditisns et Hoc est,homines aut tacendo mores suos dissimulant, aut loquendo aperiunt, Les gens ou en se lasant eacbem leurs conditions, ou en partam les defcouurem. Omni arti adhibenda est exercitatio , A rout mestieri science fauit exercice: 'est a dire, On doibi praeliquer cequo fuit, de peur de Poublier, rursu aseureriousioura.

Exerce stisdium: quanta is perceperis artem Vt cura ingeniti, sic & manus adiuuat usum.

T v exerce studium)frequens esto in studio tuo, SOucο-rinu en ton estude suacation. anuis) licet. T v perceperis perdidiceris, Combi,n que tu adesparfain

Artem Uari s science de quo tu te mellen.Hoc est,quanuis tu sis in arte tua doctissimus, Combien que tu 1seis fort

93쪽

Multum venturi ne cures tempora fati . Non mortem metuit, qui scit contemnere vitam.

Celv ne eraim polat timori, qui scait bien destrifersa uis: C'est a dire, N 'en tenir compte. T v ne multum cures tempora fati venturi mortis ει turae: Hoc est,ne magnopere sis solicitus de tempore mortis, Ne refoulciepas beaucoup ta teps de la mort aduenis. I s non metuit non timet, cetisne craim potu. Mortem) la mori.

Contemnere vitam) sub. tiuam Ne tenis compte desa me. Discamus a doctis, doceamus indoctos. Apprenom de rous gens scarans, o Et esseCnonstes ignoram.

Disce, sed a doctis : indoictos ipse doceto. Propaganda etenim rerii doctr na bonaru.

94쪽

L I B. III I.

Doctrina) scientia, Lascience. Rerum bonarum) Desbonnes e sis.

Propaganda sub. test) id est, dilatari & multiplicari

ADMONITIO.

Indoctos ipse doceto In hanc sententiam Quintili

nus ait, A ce propos dιt Quintilian,

Optimum docendi genus est, docere quae didiceris, Le meilleur mollen qui sit de pryussiter , HVt d nstigno ea

Vt recte valeas, modice bibito. Mur estre siis, bo foueremem.

Hoc bibe quod possis, si tu vis vivere sanus. Morbi nanque mali causa est quando ue

voluptas. τ v bibe hoc quod possis) sub. Nerre Bodi re que tu poli

porter, o non plus : Hoc est,quod natura tua postulat, Ce que tus complexion requieri. Quasi dicat, ne bibas supra vires , Ne bo pG oultra ta puis ance, NVnpren que ce qua Hen facult. Si tu vis vivere) Si tu ueuis uiare. Sanus) sain: id est, in bona valetudine, En bonnesame. Nanque voluptas) sub. ζcorporis) Car te pla* du corpi, la delectation chamelle. Est causa) Est eause. , Quandoque interdum, Auc essu. Morbi mali id est maximi, i uia trestrande malassis.

ADMONITIO.

Norbi nanque mali Vnde Horatius, Sperne voluptatesmocet empta dolore voluptas. Quandoque In antiqua lectione fuit ζquaecunque vi

sitquaecunque) pro quaeliber

95쪽

C Levitatis videtur damnare. quod alias probaueris, ii simble que ce Dit inconstance de blasmer re que tu res au-tre,fois love.

Laudaris quodcunque palam, quod cistaque probaris: Hoc vide, ne rursus leuitatis crimine danes

Quodcunque) quicquid. τ v laudaris)pro laudaueris Quelpie ebosi que ru Des LuJ. E T quodcunque probaris pro probaueris Er qud ecbole que tu Des approuue. Palam) in propatulo, Publiquemem c deuam te monde, τ v vide) cave, Garde t F. Ne rursus; contra. Damnes) vituperes. Hoc) eam rem, Que au eontraire tu ne bissimis cela. Crinii ne leuitatis)vitio inconstantiae, Par uice de leberete incon hance. IIn secuda fortuna,tim edum:in aduersa,sperandu . OA doibi reaindre en prosperite: ruerer en aduersite.

Traqvillis rebus, quae sunt adue ria caueto. Rursus in aduersis melius sperare memeto.

T v caueto proiiide, Preuus pense de loing. i N rebus tranquillis) in secundis seu prosperis, En taprosperite. E A quae sunt aduersabes aduersas, Les aduersiti': sub.rquae tibi possunt accidere Qui te pe-ene aduenis.

Rursus contra, Au contraire. T v memento in Te Duuienne, μὴ aduerti.

Sperare melius protbene sperare)Mnesperer,id est, nam spem & animum habere, Auoir bonne esserance π

96쪽

L I B. IIII.

In aduersis sub . rebus En aduersite. χἄSenescendo semper addiscendum sub test nobis. Senescendo)id est, dum senescimus, TOusoura nomouit apprendre en uisistisant. Studio crescit sapientia , Prudence cros a force de solus d'estude.

Dissicere ne cesses: cura sapientia crescit. Rara datur longo prudentia temporis vi.

En long temps On nacquieri pat grande prudence. Certissima igitur ac breuissima ad sapientiam via est doctrina, Done potιν deuenir sage, cui te plus seeur moγω, lepi vi eouνt d. uoir science acquise. Tu necesses discere sub. taliquid) Ne e se d' apprendrequelque chose. Qv i A sapientia rerum cognitio , Car sapiende e C ta dire, La congno sance des chses. Crescit augetur, Croi ' augmente. Cura, assiduo studio & labore , Par sude, par sing s la-

beur continuel.

Prudentia AvTEM datur acquiritur: sub. thomini. Rara yd modii parua, Mau on acquieri bien peu de prudence. Longo usu temporis) Pir tinet age de remps: sub. ζsine studio) c 'est a dire , En fori long lcmps on ne deuiene gueres sursum estudier.

ADMONITIO.

Cura sapientia crescit.) Proprie sapientia longe aliud est quam prudentia : sed hoc in loco sapientia pro prudentia accipitur. Rara datur Quidam sic accipiunt, Rara id est,singularis & excellens: qualis scilicet in raris id est paucis bominibus reperitur. prudentia temporis via)Prudentia, est multarii rerum cognitio, usus & experientia. Prudenre,c'est a fauesria cocinoi sance G usage s experiencede plusleurs chosis.

97쪽

parce laudato. nam quem tu saepe probaris, Vna dies qualis fuerit, monstrabit.amicus.

In eandem sententiam Seneca, A ee mefime propos dit S neque , Neminem cito laudaueris , Ne re has te pολι delouer aucun, Ne sis potne trop legier a lover auer . v v laudato su b. tquempiam) Loue uri homme. Parce) modice, mediocriter, Modiennemem: Hoc est, ne quem laudaueris effusius, Garde tou de trop louer aucun. Nam una dieHaliquod tempus, Carungtemps qui viedra. Monstrabit) declarabit, patefaciet, Monstrera,donnera aeongnoi tre, docouuri . Qualis amicus in Q uel ami. ix LΕ fuerit) Aura e te edo. Quem tu saepe probaris)probaueris, laudaueris,commendaueris, Lequel tu auras Duuene love. EQuod nescis,discere ne pudeat, N'De poim de boneela prenire ee que tu ne scau.

Ne pudeat quae nescieris te velle doce i. Scire aliquid, laus est pudor est, nil discere

velle.

Quae Tu nescieris pro inescies) ignorabis, Lesquestes

tu nes auras.

98쪽

L I B. IIII. πEst pudor res pudenda & turpis, homer Cest a diare, Chose bre esse, uitiine, o defiannes te. Unde Horatius, Cur nescire pudens praue, quam discere malo Ex venere & vino fere lis oritur, De palliardipe s de

Cu Venere & Baccho lis est S lucta voluptas . Quod lautum est, animo complectere: sed fuge lites.

Cum Venere cu amore Venereo, Aueeques amour charael.

Et cum Baccho) pro ruino) id est, vini usu , Et auecquestus re da uinIIoc est,habent qui de illa duo voluptatem: sed ex his fere lis sequitur,vri ν est quilo a pia r

eant atae.

I D quod est lautum honestum, Ce qui est bonis ste: sub. tin illis rebus) En ectehoses L. sed fuge lites sub . tquae inde oriuntur) Ilais garritos

Demissos animo ac tacitos vitare memem.

Qua flumen placidum est , forsan latet s-

tius unda.

Pire h l'eaue quἱ dori, que cesse qui couri. Memento solue aduerti. Vitare) cauere, Fuis, Euiter. noMINEs demissos animo) natura tristes, Grns quisone naturesiment tristes. G. i.

99쪽

Tacitos) semper tacentes, &consilium dissimulantet, Songears: C'est a dire, Qui ne diem mot,cP qui celet tout leur

steret.

Cum tibi displiceat rerum fortuna tuarum,. Alterius specta quo sis discrimine peior.

Cum) quando, Quand. Fortuna) conditio, Vestae. Rerum tuarum bonorum tuorum, De tes biem. Displiceat tibi pro displicebit Te destiatra, Te fasciarar Noc est, cum videbis te non esse tua sorte cometum,

Queand tu virrou que tu nes pas contem de ton ellat.

τ v specta contemplare, con sydera,Reg. A G considere. Fon τvNAM alterius id est aliorum, Vestat des autres. Quo diserimine) qua differentia, En quesie dissereno. τ v sis peior deterior, & minus fortunatus, Tu es mota lauri x: sib. quam alii que les autres: Hoc est,comparatnam sortem cum aliena, & reperies multos te esse insceliciores: ideo que tibi aequo animo ferendu esse, comparason de ton sat a celo Saul F, G tu trouuerasque plusicuri font plus matheureux que tost par ain si quille

Q Ultra vires nihil aggrediendum, ultreson pouois ne

Quod potes, id tenta. na littus csipere remis

100쪽

Tutius est multo, quam velum tendere in

a mer en usane de gasches ou auisons.

Contra ho mine iustu noli cctendere praue Semper enim Deus iniustas ulciscitur iras.

Noli contendere caue ne contendas, ne litiges, Gariatos de dcbatrenu plaider. Praue) inique & malitiose,paulsement s malitieusement. Contra hominem iustum) aduersus virum bonum, . Contre uet homme de bien. Deus enim semper ulciscitur ) punit, Car tam punit

Iras iniustas lites iniquas , Lex noses, debas, os proces is, ques: C'est a dire,quisone revire droici rason.

ADMONITIO.

Contra hominem iustum,&e. Recte quidem dictum, sed non satis. Nunquam enim est praue contenden dum,nedum cum iniustorimo si criRIs TVM audimus, nullo modo est contendendum : Hoc est,neque iuste, neque iniuste. si diuitiae tibi contigerint, gaude : si ereptae suerint,ne torquearis, si tu G des Mem,reliso Hen si tu lar

Iers,ne Hen tormente polae.

Ereptis Qibus noli moerere dolendor Sed gaude potius, tibi si contingat habere.