장음표시 사용
101쪽
no Ontologia. II9. fama magnitudine Mi inoicem substitui
possunt, AEqualia dicuntur. Quod aequale est ait rius rei parti, minus est re illa ; ac cujus pars aequalis est alteri toti, maius est . Hinc illa axiomata: I. Totum est aequale partibus uisumptis. II. Totum est matur sua qualibet parte. III. aliabet pars est minor suo toto.
Iao. Si magnitudo una aliqua comparatur cum
altera, innotescit, sitne una alteri aequalis, au- ne major, an vero minor' Quod si in comparatione magnitudo una alias jam nota sumitur pro unitate, examineque instituto , detegitur , quoties ipsa in altera adhucdum ignota contineatur, determinato numero magnitudinem explicare licet. Sumere magnitudinem aliquam pro unitate , ac inquirere, quoties in altera contineatur, est magnitudinem metiri. Magnitudo sumpta pro unitate, Mensura ; magnitudo altera, cum qua comparatio instituitur , Mensuratum appellatur. Quoniam autem numerus non oritur nisi ex unitatibus iisdem, patet, mensuram, b men
ratum ejusdem Deeiei esse debere g. III. . SCH. Exemplis supersedemus , eum iis, qui Uel a limine salutarunt Mathesim , se se plurimae ultro on
is Visceribus viscus gigni: sanguenque creari , , Sanguinis inter se multis coeuntibu' guttis; Ex aurique putat micis contistere poneis Aurum, & de terris terram concrescere parvis eis Ignibus ex ignem: humorem eκ humoribus esse. , Cetera consimili fingit ratione, putatque. Corporis humani partes heteroseneae sunt da , viseus , san tr, venae , ncrvi, &ε.
102쪽
De Ordine , Veritate, Perfectione .
Iar. C Imili modo conjunguntur, quorum e. g. o secundum cum tertio eandem ob ratio- nem conjungitur, ob quam primum cum eodem. secundo conjungitur . Similitudo in modo, quo plura conjunguntur , Ordo appellatur ; illa vero ratio , qua in rerum conjunctione obtinet , Regula audit. SCH. Sic e. g. Ordo tribuitur libro, se in eo Fngula ita collocantur, ut, quod praebet argumentum probandi , numquam non praecedat illud, quod probari debet. Similiter dicitur ordo haberi in processu quodam, F quotquot procedunt, eorum quilibet non nis unum a latere secum procedere patitur ; item se eonstanter antecedunt, qui digniores reputantur, sequentibus minus dignis. Iaa. Itaque inter res ordinatas unaquaeque agnoscit rationem sussicientem, cur hunc potius, quam alium locum occupet ; estque haec ratio apud singulas constans , ac invariata : quod si, salva essentia rerum, alia ratione loca eorumdem determinari nequeunt , ordo dicitur necessarius ;secus contingens audit.
SCI . E. g. In triangulo aequilatero quodvis latus
ita collocatur, ut angulo 6o. graduum oppon itur: hic locus autem alia ratione determinari nequit; hinc or . do ille inter latera trianguli aequilateri est necessaraui. Ex adverso contingens est ordo e. g. inter ar,ores certa quadam ratione in horto collocatas , quarum uti qκe
103쪽
que loca alia ratione sunt determinabilia.
alicui locus tribuitur contra, quam regula prae scribit, in ordine Defectus enascitur. SCH. Si e. g. , posita regula, ut libri eodem idiomate conscripti eodem loco reponantur , libris latino sermone conserioris admiscetur liber galliso idiomate conscriptus , defectus in ordine habetuν.
dinandis in plures resolubilis est; e. g. in casu , quo eodem loco reponendi sunt libri paris magnitudinis, eodem idiomate conscripti, nec non eodem aevo editi. Ratio hujusmodi, seu regula inpliires resolubilis composita nuncupatur. Nemo non autem sine probatione concedet, dum res secundum plures regulas ordinandae offeruntur, earum maxime rationem habendam esse , quae observari
123. Quod ordini opponitur, Confusio vocatur, ob tinet nempe illa tunc , cum res conjunguntur abs tre eo, ut in conjunctione eadem ratio, sive regula observetur; unde confusio haud immerito dissimilitudo in modo , quo plura conjunguntur , appellatur. Sic e. g. confuse collocati dici possunt libri, si eodem loco repositi deprehendantur tum disparis magnitudinis, tum diversi id io-matis, & aevi, &c. I 26. In rerum veritate nihil existit, quod possibile concipi nequeat, itemque quod rationem sufficientem non habeat , cur actu potius existat , quam non existat, curque hoc loco , ac tempore potius existat , quam alio e itaque quaecum que in rerum veritate vel simul sunt, vel sibi succedunt , per constantem rationem, sive regulam
104쪽
Ontologia . 93 uel simul sunt, vel sibi succedunt ; unde intelli
gimus hic ordinem adesse . Quae in somnio alicui objiciuntur tum ut simu I existentia , tum ut ii- hi succedentia, ea partim ceu possibilia concipi nequeunt, partim ita comparata sunt, ut, cur si1-mul sint, vel sibi succedant, intelligi non possit; exulante nimirum ratione sum ciente, ac regula, tum simultaneae, tum successivae rerum objectarum existentiae: hinc agnoscimus a somnio ordinem abesse. SCH. Veritatem adeo a somnio ordo distinguit; seu ordo distinguit ea, quae re vera sunt, ab iis , quaecum esse appareant, sumuntur, tamquam essent, cum
I 27. Hinc ergo colligimus , veritatem , quae transcendentalis , itemque metapha a solet appellari , ipsisque rebus inesse cognoscitur, consistere in ordine eorum , quae vel simul sunt , vel se se invicem coniequuntur ; eamque adeo pendere partim ex principio contradictionis , partim ex principio rationis sufficientis. SCH. Sublatis his principiis Mundus Uerus abiret
in fabulosum somnio per omnia similem , quod ipsum in Praelectionibus uberius declarabitur. 38
I 28. 38 Sublato eontradictionis principio Μundum verum in fabulosum abire quis non senti at Enimvero
sublato contradictionis principio omnes nutarent veritates . Existeret Mundus , & non existeret: Sol splendesceret, & non splendesceret: Plantae germinarent, & nougerminarent; Animalia sentirent , & non senti ren teth omines cogitarent, & non cogitarent eodem tempore: quibus quid fabulosius proferri poteli R Manifesta pariter res est Mundum istum tabellae similem evasurum , si rationis susticientis principium a Philosophia excludatur a ii enim absque sussiciente ratione res fiunt a
105쪽
s4 Ontologia. I 28. Quaecumque in quolibet ente vel simul sunt, vel se invicem consequuntur, semper , Sceu possibilia concipi possunt, & rationem sum-
cientem agnoscunt, cur potius sint , quam non sint: itaque in quolibet ente datur veritas transcendentalis, seu QUODLIBET ENS TRANSCENDENTALITER TERUΜ EST ; ens quippe verum dicitur, in quo veritas datur. SCH. Ens hie absolute consideratur , non in eomparatione ad cognoscentem . Nempe dicimus etiam:
Massa haec, quam tibi exhibeo, est verum argentum p ubi tamen potius Oectatur veritas iudicii, seu logica, quam entis, seu metapb ea , cujus utriusque
discrimen hie demum paucis exponere non abs re Juerit . Massam oblatam appellamus argentum ex eo ,
quod tenentes definitionem argenti agnoscamus, Ufam massae oblata convenire; dicique tali casu potest, quod masa illa sit verum argentum , hoc est , quod anus
judicii, quo memoratam massam Uirmamus esse amgentum , si υerus. En veritatem logicam . Enιm ro es ponamus a nemine definitionem argenti teneri ,
in massa actu locum habere poterunt , qua definitionem argenti ingredi debent ; unde massa illa absolute erit verum argentum , tames nemo illam affirmet
sunt, quorsum Sol oritur, occidit; Planetae non ruunt in Solem; corpora sursum non ascendunt; plantae statis temporibus se Rus producunt Τ Immo vero , denegato rationis sussicientis principio, singulis diebus res cunctae mutarentur, nulla esset coni ans naturae lex, atqueis E mare primum homines ; e terra poliet oririis Squammigerum genus ,& volucres : erumpere caelois Armenta , atque aliae pecudes: genus omne ferarumis Incerto partu culta, ac deserta teneret: se Nec frumis iidem arboribus constare solerent; is Sed mutarentur: serre omnes omnia possent.
106쪽
esse argentum. En veritatem metaphrsicam, seu tr.ιn
I 29. ExULANTE IN REBUS VERITATE TRANSCENDENTALI , VERITAS LOGICA NON HABETUR.
veritas logica per hoc habetur, quod notio subiecto conveniens , exprimens vel definitionem, vel conditionem adjectam , rationem susscientera
praebeat tribuendi praedicati ; unde ipsam in determinabilitate praedicati per notionem subjecti consistere docuimus . Is s. Log. : quod si in
rebus veritas transcendentalis exularet, subjectum quodvis ad quaevis praedicata indifferens foret, quippe quae absque ratione mutari possent; atque adeo nec ex definitione , nec ex conditione adjecta demonstrari posset, subjecto debere determinatum aliquod praedicatum tribui; seu praedi eatum per notionem subjecti minime determinaretur: consequenter, exulante veritate transcendentali, veritas logica non haberetur .
rao Siqua ad idem aliquod obtinendum tendunt , consentire ea dicimus , dissentire vero dicuntur , quorum unum impedit, quo minus Ob
39 ὶ Ens dicitur quoque verum transcendentaliter , quatenus illius notio est possibilis in intellectu . Hi ne Veritas transcendentalis definitur Conformitas entis cum suo exemplari, sci licet eum intellectu divino, a quo praecipue ens quodlibet denominationem sumit , quod sit --rum. Veratas entis, quatenus ens spectatur ut alicui inre lectui repraesentabile , dicitur Veritas relativa ; is Vero, vi cujus ens est repraesentabile, Veritas absoluta nominatur. Veritatem absolutam derivat Uvolssius ex ordine , qui inter essentialia, attributa, & modos servatur exfS.IO. 19. 6 I. ): si namque concipiamus hunc ordinem abente tolli, nec essentialia , nec attributa , nec modi, atque ideo nec ipsum ens repraesentari ullo modo poterit intellectui etiam divino.
107쪽
tineatur, quod obtinendum esset. Ipse adeo Con sensus est tendentia plurium ad idem aliquod obtinendum : Dissensus contrarietate tendentiarum ad eommune aliquid obtinendum ablolvitur. 31. Consensus plurium in re una appellatur Pe sectio ; alias etiam Bonitas, eaque transcendentalis: dissensus plurium in uno, Imperfectio, alias etiam Malum audit. SCH. E. g. in Horologio adest perfectio , quia in ipse plura deprehenduntur ad id tendentia , ut tempus Iono, vel indice designetur . In oculo adest imperfectio , si quaedam in ejus structura occurrant, quae impediunt , quo minus clara rei proposita repraesentatio
I 32. In omni ergo persectione adest generalis quaedam ratio, ac inde fluens regula, per quam intelligitur, cur in eo , in quo persectio datur , quodque adeo persectum salutatur, talia, ac tanta potius, quam alia in sint . Speciatim si regu-Ia fuerit unica, persectio dicetur simplex; si vero plures extiterint, composita appellabitur. SCH. Si e. g. Hortus construitur solius voluptatis capiendae caussa , unica ratio , ac regula adest talia potius , quam alia horto inferendi ; perfectio itaque horti tali casu est smplex: erit autem composta , shortus non unius volvtatis , sed etiam uillitatis per-eipiendae caussa fuerit constructus. Iῖῖ. In persectionibus compositis regulae fluunt ex diversis rationibus , indeque fieri potest, ut i piae sibi mutuo repugnent, si ve , ut a junt, Barer se eollidantur ; quo equidem casu singulae observari non poterunt , hoc est , in dispensabiliter Exeeptio locum habebit e dicitur nempe exceptioeontraria regulae determinatio ob regularum fmul ob-
108쪽
servandarum collisionem. a. SCH. E. g. fieri facile poterit , ut in eonstruendo ιorto voluptas percipienda praebeat regulam eontrariam illi, qua ex utilitate percipienda fluit. I 34. Hinc autem circa exceptionem iure veniunt sequentia adnotanda r Ι. Siquidem defectus verus dicatur, qui evitari poterat; defectus apparens autem , qui evitari non potest , clarum est , exceptionem nequaquam parere defectum verum, sed solum apparentem. II. Quoniam imperfectio consistit in dissensu plurium , obtinente autem eXceptione , adhuc quidam consensus plurium locum habet , exceptio non gigniι imperfectionem . III. In casu enascentis exceptionis regula , quae ex ratione primaria fluit, praeserenda est illi, quae ex ratione secundaria proficiscitur e dicitur autem ratio primaria , qua ex determinationibus specificis rei, quam intendimus, deducitur ; secundaria autem appellatur , quae deriυatur a determinationibus gene
SCH. Parιem ultimam exemplo illustramus . Sit inruendum Templum: quoniam determinationes Deci cae sunt, ut m aedificium aptum rebus dioinis faciendis , in e u emergentis exceptionis , Potius accuranda sunt , qua eo spectant , ut remplum si aedifcium aptum rebus divinis faciendis , quam ut ea obtineantur , qua aliis adsciis communia sunt.133. Si ex pluribus unum persectum constituitur, partium singularum perfectio pendet a ratione persectionis ipsi toti competentis . E. g. Templum , quatenus est aedificium aptum rebus divinis faciendis , est unum perfectum constans ex multiplicibus partibus, puta fenestris , porta una , vel pluribus dic. ; harum adeo partium m. II. G per-
109쪽
ys Onto Iogia. persectionem dicimus a ratione persectionis ipsi
toti competentis pendere. Scilicet fenestrae, portaei &c. perfecta erunt in tantum , quod per ea obtineatur aedificium aptum rebus divinis faciendiε,' aliis rationibus , ob quas sorte persecta dicenda essent, hic minime attentis.1 36. Bina exinde consectaria fiunt r I. Ex ratione persectionis ipsi toti respondentis colligi potest, quaenam regulae aliis sint praeferendar in exceptionibus , quas circa partes totum constituentes enaici contigerit. II. De persectione paristium judicaturi , eas ad totum reseramus Oportet , dispecturi, quales eae per rationem perfecti nis toti respondentis esse aut possint , aut debeant .
SCH. Exemplum de partibus templi denuo hue Deile applicari poterit. I 37. Persectioni sui sunt gradus . miser perfectio tribuitur illi , quod pluribus regulis , per quas persectio aliqua explicatur , satisfacit ; minor illi, quod paucioribus satisfacere deprehenditur. E. g. magis perfectus censetur hortus , ex quo tum voluptas , tum utilitas percipi potest; minus perfectus , ex quo unum solum ex iis , non item alterum obtinetur. 138. Notio persectionis hoc loco data nequaquam abhorret a notione bonitatis transcendentalis in Scholis alias tradi solita ; solum distincte illa exprimit, quod nonnisi confuse per istam
innuebatur e etenim cum ens ex hoc bonum sit dictum, quod habeat ea, quae ad essentiam talisentis, quale ipsum est , requiruntur , utique supponi debebat , dari aliquid , per quod intelligi possit, quaenam, aut qualia enti inesse debeant, salva
110쪽
Onιo Iogia. 99 salva illius persectione , hoc est , dari rationem aliquam generalem , unde persectio dijudicatur , id quod nos aperte asseruimus. go
CAPUT I. De Entis Compositi Essentia , nonnullisque infectionibus.
appellatur , quod ex pluribus a d se invicem di/ inctis constat. Ex quo porro evidens fit, per certam plurium , atque a se invicem distinctarum partium conjunctionem, ac combinationem fieri , & constitui compositum, ita ut ubi hae, vel aliae partes fuerint, aut haec, vel alia conjunctio, hoc , vel aliud compositum
t 4o Facilius haec intelligentur, si advertamus, ensconsideratum , ut id , cui nihil deest in suo genere , dici perfectum , sive bonum: perfectiones enim entis dicuntur ea, quae enti conveniunt, considerata tamen Agillatim , ut tendentia ad hoc , quod ens At id, quod est. Entis autem persectio a fine praecipue, ad quem illud ens est ordinatum . desumitur. Imperfectio tandem, sive Μatum es privatio boni, vel debitae rectitudιnis.