장음표시 사용
111쪽
Ios Onto Iogi a. Igo. Quoniam ergo id , per quod aliquid in
suo esse constituitur, essentiae nomine venit, relinquitur, essentiam eompositi in certa talium partium combinatione, ac connexione coinuere ; atque adeo , qui cognoscit, quales partes in composito sint, qualique modo sint connexae , eum essentiam compositi intelligere . 3 a. γ.
SCH. Pumis rarius ens compositum es et qui ergσtognoverit , quibus ille partibus constet, ae quali modo sita conjungantur , essentiam pulveris prrii intelliget,
I I. Ex nihilo dicitur aliquid oriri , si existere incipit , cum de iis , ex quibus constat , nihil antea actu esset : similiter annihilari dicitur , si ita existere desinit, ut nihil eorum, ex quibus constabat, actu supersit . Sed enim oriri simpliciter dicimus aliquid, si quidpiam existere incipit, cum antea non existeret ; parique fere ratione simpliciter quidpiam interire dicimus, si existere desinit, cum prius existeret. SCH. Si e. g. ponimus, quod signum existere incipiat , ejus materia antea in Universo non existente, lignum orietur ex nihilo et dum vero ex nitro , furuphure, sc. oritur pulvis Arrius , pulvis rarius non oritur ex nihilo. Non absimili ratione lignum annia hilabitur , F ita existere deserit, ut nihil. eorum, ex quibus constabat, relinquatur; non autem annihilabiarur , F igni commissum dissolvatur quidem , parto
vero tenues varie dispergantur , quin ex Universo F liciter tollantur. I 42. Partes, quae antea disjunctae erant, possibili quodam modo conjungi possimi ; unde enscompositum constituetur , 'incipietque existere , cum antea nondum existeret: igitur COMPOsITA
112쪽
Contra etiam partes actu conjunctae separari possunt; quo casu compositum existere desinet, etsi partes ita separatae e medio non tollantur: CoMPOSITA proinde ETIAM INTERIRE POSSUNT CITRA REI ANNIHILATIONEM . r 343. Hinc colligitur, ORTUs , ATQUE INTERI
RI Possv . Cum enim composita oriantur , si prius disjuncta certo modo conjungantur, intereant vero, si prius conjuncta ex certa quadam ratI ne separentur, fieri sane poterit , ut in primo casu partes ipsae compositum ingredientes tingillatim cognoscantur, modusque earundem conjunctionis perspiciatur ; nec minus, ut in altero casu ratio animo comprehendatur , cur partes pri
4r Posse citra rei anni hilationem interire composita in morte hominis fatetur Lucretius ipse lib. 2. de rennat. Quid enim haec sibi aliud volunt λ Cedit item retro, de terra quod fuit ante, ,, In terras: & quod missum est ex aetheris oras, , Id rursum Caeli rellatum templa receptant. Nec aliter de rebus aliis compossitis sentit Se4 omnes,, Dissidio redeunt in corpora materiai.,, - - - Pereunt. imbres , ubi eos pater aetheris In gremium matris terrai praecipitavit. At nitidae surgunt fruges, ramique virescuntis Arboribus; crescunt ipsae, faetaque gravantur. Hinc alitur porro nostrum genus, atque ferarum M Hinc laeta vites pueris florere videmus ris Frondiferatque novis avibus canere undique ulvas..is Hinc sessae pecudes pingues per pabula laeta is Corpora deponunt, & candens lacteus humor ,, Uberibus manat distentis o Haud igitur penitus pereunt quaecumque videntur,ris Quando alid ex alio reficit natura , nec ullam n Rem signi patitur, nisi . morte adjutam aliena.
113쪽
us conjunctae nunc separentur, atque adeo cominpositum existere desinat seu simpliciter interea triam ortus ergo, quam interitus compositorum
uotio distincta haberi potest g. 43. Log. .
Π44. Extensum appellamus, cuius partes sunt emtra se in vicem in aliquo vero sensu, inter se tamen unita. Dicitur aliud extensum in ordine ad se , scilicet, cujus partes unitae sunt actu a se invicem distinctae, unaque exigentes occupare Deum diυersum ab eo , quem quaevis alia Mi vendicat: aliud in ordiane ad locum, cujus partes unitae singula locum occupant diversum ab eo , quem quaevis alia occvat . Dicuntur autem quaedam uniri, cum ita conjunguntur, ut, sublata pluralitate, unum quid fiant; quemadmodum accidit, si duae , vel plures distinctae partes plumbi liquefactae unam portionem plumbi constituunt. I 41. Si in composito pIura ita conjunguntur, ut, sublata pluralitate, unum quid fiant, salva unione, aliae diversae partes iis interponi nequeunt et compositum hujusmodi appellatur contia
I 6. Si in composito plura ita conjunguntur, ut ipsa tamen plura maneant, partes compositi solum eobarere dicuntur; quemadmodum in Horologio affabre facto videre est et in composito , ubi partes solum cohaerent, nihil obstat, quo minus his partibus aliae diveris interponi possint . Compositum, cutius partibus aliae Δυersae interponi possunt, aut re ipsa interposita sunt, Non eontinuum, si ve Interruptum audit. 47. Duo extensa ita eoniuncta, ut actu aliud emrensum inter ea non intercedat, i a tamen duo Pe maneant , Contigua dicuntur. E. g. duo Iibri sunt
114쪽
Ontologi a. Io 3 contigui, si ita penes se statuuntur, ut nec alius liber, nec aliud quidpiam mediet. I 8. Dedimus definitiones extensi , ct continui,
alibi demum visuri, anne, & qua ratione eXIensum , ac continuum in ipsis rebus obtinere possit e Interim haec adhuc adnotamus: I. Fit per sensuum imbecillitatem , ut continua re putentur, quae re ipsa continua non sunt . II. Extensum vel spectatur in abstracto, vel in concreto : eX tensum in abstracto spectatum, quod est Geometriae objectum, partibus constare concipitur nulla qualitatum differentia discerni bilibus , nullaque determinata magnitudine praeditis , consequenter persecte similibus: extensum in concreto , quod Cosmologiae, ac Physicae contemplationi objicitur, partibus constare ostenditur, quarum quaevis ab altera intrinseco discrimine differt . Partium similitudo extenso in abstracto talia praedicata conciliat , qualia ab extenso in concreto partium dissimilitudo removet, ut clare in doctrina de Corporibus docebitur.
CAPUT II. De caeteris Entis Compositi A
149. Xperientia teste, plura entia ita existunt, II ut dum existit Α, etiam existant B , C, D dic. ; hujusmodi plura emtia An i existentia
dicuntur Simultanea. Non minus experimur, plura
ita existere, ut dum actu existit Α, actu simul non existat B; incipiat autem existere B, postea
115쪽
Io O n t ologi a. quam A existere desiit; similiterque ipso B ex ita
stere desinente, existere incipiat C; ac ita porro et plura entia , quorum quodUis, priori definente, ex stere incipit, Successua appellantur . Iso. Dum ad simultanea attenti observamus , eorum loca ita determinata esse, ut unumquodque diverso modo cum caeteris coeXistat , ideam, sive notionem Matii nanci 1cimur: hinc spatium dicitur ordo smultaneorum, quatenus singula ita
collocata sunt, ut unumquodque a caeteris certo quodam modo distet. Distare nempe dicuntur, inter quae aliud actu interpositum eis, vel saltem, iis immotis, interponi potest . III. Itaque spatium actuale non datur, nisi simultaneis existentibus, perinde ac numerus nota datur, nisi existentibus rebus numerabilibus. Ia terim tamen, sicut numerum tanquam diversum
quid concipimus a rebus numerabilibus ; ita & omdinem simultaneorum, quem spatium diximus, tanquam diversum quid a rebus concipere oportet. 332. Spatio actuali opponitur spatium pos ile, quod non est , nisi spatium in abstracto confideratum, absolviturque proprie loquendo ipsa non rep-gnantia , & compatibilitate simul extra se existendi: inde autem fit, ut communiter spatium concipiatur tanquam extensum similare, indivisibile, immobile, atque a rebus existentibus penetrabile : cujusmodi spatii notionem imaginariam esse ex eo patet, quod talia exhibeat, quae in spatio actuali, & reali locum non habent , ut e dictis colligitur, magisque colligetur ex mox ata iungendis . SCH Notio imaginaria eatenus verae utiliter Diamtuitur, quatenus in rebus ipsi aliquid veri respondet οῦ
116쪽
det et quoniam ergo, dum non niue eum rerum extemsarum magnitudine, b motu, dimisses caeleris, nobis res est , notioni imaginaria spatii aliquid veri r spondet; consequens sit, non incongrue quoad haec notionem imaginariam spatii loco υerae suscipi, b retineri , quemadmodum a matbematicis Aera noυimur . Verum enimυero periculo errandi sese exponit, qui notionem imaginariam cum υera confundens spatium pro ente reali extra res simultaneas exiliente habet et quo nempe casu notionem imastinariam ultra eos limites extendit, intra quos vera Dicaria esse potes .
I 33. Solemnissimum hominibus est ita loqui :Mundus praesens est ereatus, s exivit in spatio . Si
DEUS alium Μundum crearet, crearet in Datio. Lapis isse exiniι in spatio. Ex quibus modis loquendi evictum nonnulli ajunt, spatium a rebus separatum indubitate esse admittendum : sed enim exactius rem expendentes , atque imaginationi curatius temperantes, illos, similesque alios loquendi modos ita demum recte accipi censent et Mundus est ereatus in spatio, hoc est : Priusquam Mundus actu crearetur, aderat possibilitas , 9 eom- patibilitas semultaneorum, ex quibus Mundus constat. Si DEUS crearet alium Mundum, crearet in spatio,
hoc est Adest possibilitas, b eo alibilitas aliorum uitaneorum. Mundus praesens , vel lapis iste existit in Datis , hoc est : Mundus praesens , vel lapis Maeonstat ex simultaneis certo modo ordinatis . Undeaolligimus illis loquendi formulis non evinci, ut spatium tanquam receptaculum quoddam a re bus separatum admittatur. 134. Quoniam spatium actuale est ordo simultaneorum, seu rerum simul existentium, quatenus sibi coexistunt, in eo partes aliae admittendae
117쪽
- Io 6 onto Iogi a.dae non sunt, nisi quae per res existentes actu designantur : unde a spatio actuali excluduntur partes inde terminatae, di perfecte similes , cum tales existere nequeant: quo rite observato , Iabyrinthus ille de spatii , quod instar continui permanentis concipitur, infinita divisibilitate, feliciter evitatur. II S. Dum simultaneorum coexistentia ita doterminata est, ut unumquodque diverso modo a caeteris distet, patet, cuivis convenire proprium, ac determinatum modum coexistendi cum caeteris, qui nempe aliis actu communis non sit . Detem minatus modus, quo e. g. A cum simultaneis B, C, D 9e. coexistit, Locus appellatur.
SCH. Locum inter, ae spatium solet Ioe discrimen assignari: in Datio plurium simultaneorum diversus
modus coeximndi cum caeteris concipiendus est ; unde spatium nobis exhibetur tanquam ex multis locis compositum: atque adeo notio spatii differt a notione loci,
ut notio totius a notione partis.
I 6. Spatium tanquam quid diversum a rebus existentibus concipere oportet . I I. et idem statuendum venit de loco tanquam relatione rei existentis. Ex quo autem porro conficitur: I. Loeum cum iis, per quae res in suo esse constituitur, nihil necessariae connexionis habere, nec eidem quidpiam intrinsecae mutationis adferre . II. Cur res sit in hoc, & non in alio loco , ratio minime continetur in ipso loco , cum alioqui locus vel hoc ipso rem intrinsece mutaret. 337. EX eo, quod O. g. A certo, ac determinato modo ab aliis simultaneis distet , determinatum Situm habere dicitur. Quod si proinde A, B, C,&D datum quemdam situm habeant,& situ
118쪽
. Onto Iogia. Io 7 ipsius A mutato, aliud quoddam e. g. M eundem obtineat situm, quem antea A habuerat, si tu ipsorum B, C, &D non mutato, dicendum , quod
M eundem locum teneat , quem lenuerat A. Patet exinde, quod M habeat tali casu eundem modum coexistendi curn simultaneis, quem habuerat A ; consequenter eundem locum tenet
eoexistendi mutatur , ita ut diversis temporibus diversus deprehendatur, ratio vero mutationis in Acontinetur, non item in B, C, & D; A locum suum mutat, B autem, C, & D in eodem l co manent. Quippe tali casu mutatur modus co-
existendi ipsius A cum simultaneis B, C, & D;
consequenter locus g. 133. . SCH. E. g. Locum mutasse dicitur Planeta, F inter eum, b alias fixas modus eoexissendi diυersus alio tempore deprehenditur, dum tamen ordo coexi. Rendi inter fixas idem observatur. qa IJς.
a ) Quorumdam heic recensere, & consulare de Spatio , & Loco Philosophorum opiniones utile tironibus fuerit. r. Philosophi , qui putant spatium esse substantiam realiter a corporibus distinctam , spatium dicunt est substantiam extensam, interminatam , immobilem, indivisibilem , penetrabilem . Aliqui spatium esse dicunt DEUΜ , ut Morus in Enchirid. ; vel DEI imm-nsitatem, uti Clarkius in Epist. ad Lesbnitium . P. se a relinia tom. r. Philos. gen. yag. 17. , & in on l. animad. ff. I sq. propugnat , spatium nil aliud esse , nisi potentiam extenta recipiendi , hancque DEO , tamquam illius attributum, inesse. P. de Turris Instit. Phys. Sest. Σ. Cap. I. p. 73. spatium admittit esse substantiam creatam . Similia docet Μuschembroelii us tom. I. Elerii. Phys p. 33. P. Fortunato a Brixia visum est par. r.
119쪽
a Q. Qti em admodum attentione defixa in 1- multaneis, observatoque in iis ordine coexistendi, notionem spatii nanciscimur, ita attendentes ad
Phys. Gen. p. 4I., spatium esse purum nihil. 2. Contra istas omnes de Spatio sententias dicendum modo aliquid. I. Spatium non est DEUS, nec DEI
attributum e nam spatium est substantia extensa : atqui DEUS substantia extensa non est , neque in D Eo aliquid extensum locum habere potest, cum DEUS subsantia sit simplicissima , & haec extensa esse nequit ἔquod facile probatur: omne enim extensum habet partes ex f. aqq. ) : quod habet partes est divisibile in partes : quod est divisibile in partes est compositum equod est compositum non est simplex et nullum ergo eX- tensum est simplex : unde convertendo pariter argummentari possumus : Quod est simplex , compositum non est : quod ergo est simplex . non est extensum : proindeque spatium non est DEUS . 3. II. Hanc sententiam , quae statuit spatium esse DEUΜ . vel DEI attributum , esse audentissimam , solideque a Muschembroehio rejici, scribit ortandus in Notis ad eumdem pag. 33. tom. I. Muschembrochiana argumenta sunt ejusmodi. I. Si non dentur corpora , spatium non ,, Videtur absolute necessarium , quantum hucusque deis ejus usu cognovimus ; nihil vero in DEO potest ν se ni , quod non siit absolute necessarium . a. An verois in D Eo ente actuosiissimo, & nullo unquam otio lamo guente, de quo nihil nisi operantia attributa cogno- ,, scimus, dabitur attributum iners , absque ulla ini o ne , aut intelligentia , sed mere passivum y Id pro-- babile non est . 3. An ulli spiritus , quos novimus , is extensi deprehenduntur In mente humana nihil si1- is mile observamus et quo jure igitur DEO adscribeturis extensio δ4. Antequam aliorum olffium excipio opiniones de spatio impugnentur , videndum breviter , quid pro sua sententia afferant , qui DEUΜ esse spatium autumant , & quomodo iis occurrendum . Argumentatur I.
Volterius in mi aph. Nevvloni: DEUS existit in omni loco , & spatio ; ergo omnis locus , & spatium datur.
120쪽
Oniologi a. Io 9 ad successiva, observantesque eorum loca ita de
terminari, ut unum in serie continua alterum consequatur, notionem Temporis formamus . Hinc
IΙ. Si ante Μundi creationem nihil antea erat extensi, DEUS non erat immensus . III. Actor. XVI l. inquit
Ap. Paullus r se ipse DEO vivimus , movemur , b Iumus ; & ad Rom. II. : Ex ipso , b per ipsum , se in ipso sunt omnia . IV. Ex Iobi II. DEUS est excellior cae-to, . . profundior inferno, . . longior terra, . . latior mari.
s. Resp. ad I. Deus in omni loco existit , non quasi ipsis rebus corporeis coextendatur , Vel ipsa corpora , Veluti in vale , contineantur in DEO ', cum summa nim DEI simplicitate non convenit iste praesentiae modus . DEUS existit in omni loco, quia, inquit S. Th
maS I. p. q. 8. ar. 2. dat esse omnibus locatis , quae re
plent omnia loca. Deus est in omnibus rebus, prosequitur i dem S. Doctor , ut dans eis esse , o virtutem , b ope rationem . Existit igitur in omni loco DEUS, quia cor pora ab ipso ex nihilo creata sua omnipotentia conser-Vat , & movet : non vero existit in omni loco DEUS, quasi diffusus sit , ut quidam stolide imaginantur, per omnia loca r incorporalia enim , inquit S. Ihomas , non sunt in loco per contactum quantitatis dimensivise , sicut compora , sed per contactum virtutis . Hinc S. Augustinus exponens illa verba Iohannis I.: IN ΜUNDO ERAT , ET
MUNDUs PER IPSUM FACTUS EST inquit : se Ne putes ,
,, quia sic erat in Mundo , quomodo in Μundo est Cae- is tum , in Μundo est Sol , Luna , cetera : non sic ille ,, in Mundo erat r sed quomodo erat λ Quomodo arti- sex regens , quod secit . . . Praesentia majestatis fa- cit , quod facit : praesentia sua gubernat , quod fe- ,, cit . Sic ergo erat in Mundo , quomodo per quem se Μundus factus est : per ipsum enim Mundus factus is est. Apertius idem docet S. Gregorius Nisienus lib. de Anima. - Quum , inquit , natura intelligibilis fue- is rit in habitudine ad locum , vel ad rem in loco si- is tam , abusive dicimus , illam ibi esse propter opera- tionem ejus , quod ibi est , locum pro habitudine , o & operatione sumentes : quum enim dicendum estet:
is ibi operatur , dicimus : ibi est o . Quid clarius '6. Ad II. Quum ante Mundi creationem DEUS nul-