장음표시 사용
121쪽
Do O n t o Iog i a. tempus dicitur ordo successivorum, quatenus in serie
eontinua unum alterum consequitur.
16o. Itaque etiam tempus actuale non datur,
li enti daret esse , eonsequens est , DEUΜ ante Mundi
creationem non fuisse actu immensum , sed tantum virtute , sicuti non erat creator, sed potens creare . Duplex immenlitas in DEO est distinguenda, actualis una, virtualis altera . Actualis ea est , qua DEUS est praesens per suam operationem ad evira omnibus omnino rebus e ea vero virtualis , qua DEUS potest creaturas producere . Hinc S. Thomas in I. Sent Dis. 37. q. Σ.ar. 3. quaerens , utrum esse ubique conveniat DEO ab aeterno negantem tuetur sententiam , duasque affert rationes , quarum primam his verbis exponit e ,, Inis quocumque est aliquid , illud oportet esse , quia in se nihilo nihil omnino est e sed neque locus , neque a- liqua res ab aeterno fuerunt et ergo neque DEO ab , , aeterno convenit ubique , seu in rebus esse se . Αlteram vero ita exponit rationem et is Quum dicitur: M DEUS eit ubique, importatur quaedam relatio DEI ad se creaturam fundata super aliquam operationem , peris quam DEUS in rebus dicitur e omnis autem relatio, quae sun datur super aliquam relationem in creaturasis procedet tem , non dicitur de DEO, nisi ex tempore,
is sicut Dominus , & Creator , & hujusmodi ; quia se hujusmodi relationes actuales sunt , & exigunt actari esse utrumque extremorum : sicut ergo non dicitur: ,, Operari in rebus ab aeterno ἰ ita nec esse in rebus , ,, quia hoc operationes ipsius designat , . .
. Ad III. In DEU viri mus , mου-ur , ct sumus ἔnon quasi in ipsa Dei substantia siti simus , ejusque simus pars , uti quidam stolide imaginati sunt , ait S. Cyrillus lib. 9. in Ioban. cap. 4o. ; sed r. in ipso , idest per i psum e a. vivimus , movemur , & fumus in DEO, quatenus ita DEI dominio . & jurisdictione vivimus . Unde S. August. in illud Μatth. VI. PA TER NosTER Oc. z,, DEUS , inquit, est in se ipso, sicut a*ba, & omega :,, in Mundo , sicut rector , & auctor : in Angelis , si- ,, cui tapor , & decor : in Ecclesia , sicut paterfamiliasis in domo et in Animo , sicut sponsus in thalamo et in
122쪽
Onto Iogja. Ionisi existentibus successivis, a quibus tamen illud
tanquam diversum quid concipere Oportet , non secus, ac de spatio, facta comparatione cum numero ,
,, Iustis , sicut aἐjutor , & protector: in Reprobis , si-
is cui pavor , & horror is . Nec diverso modo intelligendus est S. Paullus Rom. XI. : o Ex ipso , scilicet, , , ut primo effectore, omnia esse acceperunt: per ipsum is quasi directorem omnia disponuntur , diriguntur , ,, perficiuntur : in ipso , hoc est, ejus virtute omnia ,, conservantur , durant , operantur ,, inquit Cornelius a Lapide in hunc locum . 8. Ad IR is Dicendum , quod Sacra Scriptura , ait
S. Thomas I. p. q. 3. Er. I. ad I. se tradit nobis i piri-
eualia , & divina sub similitudinibus corporalium :,, unde cum trinam dimensionem DEO attribuit sub si-
is militudine quantitatis corporeae , quantitatem vir ,, tualem ipsius designat et utpote per profunditatem ,ri Virtutem ad cognoscendum occulta; per altitudinem,ri eXcellentiam virtutis super omnia, per longitudinem, durationem sui esse ; per latitudinem , affectum di- ,, lectionis ad omni R is . 9. Scrutemur modo P. Scarellae sententiam . Ea imprimis DEO indigna est : nam secundum Scarellianam opinionem divinae essentiae actuosissimae , simplicissimae, perfectissimae attributum corporum omnium passivus est locus , quod qui de Deo , ex laudato Μuschenbro-ekio , sentit , male sentit . Deinde haec extensa recipiendi potentia , quae DEI est attributum , vel extensa recipit , quatenus ei extensa commensurantur , Vel extensa recipit , quin haec ei commenturentur . Si primum: attributum ergo DEI est extensum, compositum, Corporeum , quod absurdum esse supra probavimus . Si secundum: quomodo extensa corpora in hac potentia re cipiuntur λ Fortene in ente si1mplici recipi potest , tamquam in vase, ens compositum; in ente incorporeo cor
pus in ente spirituali corporaleὸ Quis annuat Hinc S. Thomas laudato loco docet , entia omnia creata DEO esse praesentia, quatenus omnia a DEO recipiunt esse ἰ non vero quasi creaturae in DEO , tamquam in vase , continerentur.
123쪽
II et Ont σIogia. mero, re rebus numerabilibus docuimus . Is r. I 6 I. Tempori actuali pariter opponitur possibile, sive tempus in abstracto sumptum denotans possibi
Multaque praeterea tibi possum commemorandori Argumenta , fidem dictis conradere nostris. Verum animo satis haec vestigia parva sagacio sunt , per quae possis cognoscere cetera tute. Io. At audiamus P. Scarellam sic pro sua opinione argumentantem . Ab aliis etiam instauatum est, in- , , ter duos cubiculi inanis parietes esse potentiam re- ,, cipiendi extensa , dum affirmarunt posse rursus in- ,, troduci ea corpora , quae hinc educta fuerunt . Uerum quia ubinam eadem esset , dc in quo subjecto,, inhaereret , non docuerunt , nihil proficere , & remis aliis persuadere non potuerunt . Itaque ajo , hancis potentiam recipiendi extensa non esse quidem in a-
,, liquo creato subjecto , quod ibi nullum esse ponitur , , , sed in increato , scilicet DEO , sive est DEI attributum , illud scilicet , quod Immensitas appellatur . se quod & efficaci ratione conficitur , & in nullas dis- , , fieultates incurrit ; siquidem primo possibilitas reci- ,, piendi extensa est , ut paullo ante docui , potentia is quaedam positiva ; status enim potentiae pendet astatu actus . ad quem refertur ; receptio vero cory ,, rum est actus , qui habet aliquid positivi r erso haecis potentia recipiendi extensa ipsa sit aliquod politivum ., necesse est . Deinde haec possibilitas ipsa per se esse se non potest et nam id , quod ipsuin per se est , actu , is & reipsa est ; quod autem actu est , nequit esse tan is tum possibile ; nec possibilitas modi , ut est corpo rum receptio , esse quit primum cujusdam rei attri- butum , sed dumtaxat secundum, quod aliud deside-
rat ante se , quodque ab eodem proficiscitur . Quare cum potentia recipiendi extensa sit eκ altera parte, positiva , ex altera ipsa per se constare nequeat , in
,, aliqua substantia , quae est aliquod positivum per sese ipsum constare potens , reperiatur, necesse est ; haecis autem substantia nequit esse nisi DEUS, qui solus peris immensitatem inter illos duos parietes esse quit se . a I. Res p. Spatium duobus cubiculi parietibus inςlusum
124쪽
Ontologia. 1Iῖlitatem ordinis , quo successiva se in continua serie consequi possunt. Ex quo autem occasionem desumunt formandi notionem imaginariam
sum finitum est i si ergo hoc spatium dieatur immensitas DEI , haee finitis limitibus eircumscribitur. 2. Haec potentia recipiendi corpora DEI attributum esse nequit : ex doctrina enim S. Thomae , quam merito ve nerantur Theologi , DEUS rebus est praesens , qua temnus ipsis dat esse r si DEUS ergo expansus est per spatium inter cubiculi parietes contentum, DEUS ibi dat esse alicui rei: at haec res vel extensa est, vel inex te fa r si inextensa, cur supponere non possumus, nec istam quidem a DEo creari λ Si extensae ergo persectum vacu om non habetur contra hypothesim . 3. Rogandus V nit P. Scarella , ut nobis exponat , quid de DEI praesentia sentiat in spatiis imaginariisὸ In Ontologia l .cit. aperte ipse fatetur , se illorum explodere opini nem , qui DEUΜ esse per illa spatia diffusum asserunt, quae ultra Μundi fines imaginantur nonnulli. Optime . Attamen ultra Mundi fines potentia datur corpora re ei piendi : DEUS enim posset ibi corpora creare : qu modo ergo non est DEUS spatiis illis imaginariis praesens . Isthaec corpora recipiendi potentia , utpote DEI attributum , est aeterna ; at spatium caepit esse eum Mundo : Nos dicimus , inquit S. Thomas I. p. q. 6. ar. I. ad A. , non fuisse locum, ast spatium ante Mundum . 3. Latet ambiguitas in argumento sca relliano . quo probatur, potentiam recipiendi corpora cile aliquid positivi e nam quemadmodum receptio corporum Vlde tur actus positivus , ita ereatio est aliquod positivum rsi ergo potentia recipiendi corpora est aliquod positivum, multo magis aliquid erit politivi possibilitas rerum et atqui rerum possibilitas abstracte considerata non est aliquod positivum , quum fit mera non repugnantia adesse s ex s. 24. ὶ et ergo neque potentia recipiendi corpora aliquid est positivum . Potentia igitur recipiendi corpora , quae inter duos cubiculi inanis parietes disesus a concipitur, nihil est aliud, quam non repugnantia corporum inter cubiculi parietes et neque proprie cor pora rursus introducta , quas hine educta fuerunt , re cipiuntur in illa potentia ; sed corpora ponuntur, qu M
125쪽
ipsius temporis realis, & actualis, vi cujus nempe tempus concipitur tanquam ens compositum
ex partibus successivis continuis , similaribus , a
antea non erant , uti recte docet A. noster s. IN.
Conqueri hinc jure non potest P. Scarella, si a Philosophiae Prosessore Alberoniani Collegii S. Lazari suam de spatio opinationem repudiatam vidit in Conclus. Philosoph. an. 2739. I x. Ad eorum modo deveniamus sententiam , qui spatium putant esse substantiam creatam infinitam . Haec possunt contra hanc opinionem opponi . I. Substantia creata est finita , & determinata ex s. 2I3. rspatium ergo infinita non est substantia . 2. Suostantia extensa , & indivisibilis est ens imaginarium , ut eae censura primae opinionis constat . 3. Haec substantia creata extensa ubi est Num in alio spatio ' Ergo datur spatium spatii in infinitum . Si vero hoc spatium dicatur esse nullibi : & quorsum corpora in alio, tam quam in vase , debent esse contenta in 4. o Si creatumia spatium statuatur , quidni etiam & in nihilum abiis re poterit inquit P. Ortandus in notis ad Μuis schemb. Abeat itaque divina virtute simul cum conis tentis corporibus in nihilum ; adhuc tamen ab uno se illius spatii puncto ad oppositum superstes percipituris distantia ; tum variae dimensitones : igitur vel nonis erit anni hi latum spatium , eontra hypothesiim , Vel ,, spatium spatii dari oportebit - . s. Si creatum est
spatium , quibus argumentis reapsa infinitum creatum esse tuto adfirmatur y - Nobis notus illius finis , ut is nempe capiat corpora , eaque in illo moveant ar , ,, ejusmodi infinitatem non certe exigit de ignotis is vero finibus, exigant, necne spatii infinitatem, quic ,, quam assirmare , praecisa ipsius mei conditoris revela- , , tione , temerarium est is inquit laudatus oriandus.
I 3. Et voculam addamus contra P. Fortunδtum .
Definitio entis imaginarii ex g. 4s. nulli melius convenire potest , quam spatio Fortunati anO ; quod plane ad explodendam Fortunati opinationem sussicit. Ig. Solvamus objecta. P. de Turris proponit sequentia . ,, Finge , inquit , extensionem limitatam, & in
126쪽
rebus ipsis separatum , cui eaedem eoexistunt ἔquam notionem re ipsa esse imaginariam , cogno-1cimus ex iis, quae de tempore actuali I. praec.
., ea moveri hominem , usque dum perveniat ad ejus is extremam superficiem . Quaero num hic homo ultrari eam extendere possit, & quaquaversum movere bra- chium ρ Hoe utique concedendum est e nam nullari eκtra extensionem datur resistentia , quae id imperi diat . . . Si itaque protendere , & movere posset lo- ,, cali motu brachium , in quo illud moveret In nis, hilo , aut in te ipso , aut in alia extensione ia Nons, primum e tune enim brachium in nihilo esset ; nem- ,, pe simplici motu locali in nihilum abiret ; quod est ,, absurdum . . . Si brachium in se ipso moveretur, jam ,, rotaxetur circa se ipsum contra hypothesim , quam supponimus moveri motu loeati . Superest igitur , ut
, , in alia extensione moveatur . Quare extensionem li- mitatam concipere est impossibile M . Idem argumentum jam exposuerat Lucretius lat. I. de re e. nat. hoc
Praeterea si jam finitum constituaturis omne quod est spatium; siquis procurrat ad orasis Ultimus extremas, jaciatque volatile telum; is Id validis utrum contortum viribus ire , o Quo suerit missum , mavis , longeque volare ris An prohibere aliquid censes , obstareque posse qis Alterutrum fatearis enim , sumasque, necesse est. ,, Quorum utrumque tibi effugium praecludit: &omneri Cogit , ut exempta concedas fine patere:
is Nam sive est aliquid, quod prohibet , officiatque
,, Quo minu', quo missum est , veniat, finique locet se, is Sive Bras fertur : non est ea fini' profecto. ,, Hoc pacto sequar ; atque oras ubieumque locarisis Extremas quaeram , quid telo denique fiat eis Fiet uti nusquam possit consistere senis , Eflugiumque fugae prolatet copia semper . 13. Extensionem a DEo creatam fuisse absque uia o lis limitibus, ulterius evincere possumus , prosequi ,, tur laudatus Auctor , si ad DEI immensitatem at- ,, tendamus . Quum enim supremus rerum Auctor li-
127쪽
ex his, quae mox adjungemus. Ut notionis hujus imaginari se habetur , ut tempus repraesenteturri bere ab aeterno statuisset extra se ipsum in temporeri operari . nempe hanc rerum universitatem creare es maxime decuit , ut prima ea substantia composita , ., quam e nihilo eduxit , & quae futura erat , ut ita se dicam, amplus ille eampus, in quo extrinsecus ope- ,, raretur , corresponderet ejus immensitati , seu infi- is nitae potentiae operandi, quod aliter intelligi nequit,
is nisi spatium hoc, in quo extriniseus agit DEUS, sta- tuatur illimitatum . Hoc idem etiam constat, ii re- spiciamus DEI potentiam , & tempus , quo Μun
I 6. Resp. ad T. Vel homo ille in extrema Mundi superficie constitutus esset pars hujus Μundi , vel nota esset . Si primum, jam patet ex b. I 38. ) , hominem illum s consequenter & brachium ) poste motu locali
moveri : esset enim in loco reali . Si autem pars hujus Mundi non esset homo ille , aut brachium , tunc ri vum Μundum componeret . Si quaeras, num posset hommo ille, qui solus Mundum integrum componit, localiter moveri duo iunt ponenda , ut hujusce modi quae stioni fiat satis . I. Motum localem corporis a nobis intelligi non posse , nisi centrum motus determinetur , a quo corpore recedente , vel ad quod accedente , vel circa quod rotante , nobis indicetur motus . 2. ΜOtum omnem localem vel esse sursum, vel deorsum , vel horizontaliter , vel ad dexteram , vel ad sinistram . Hisce positis peto ab adversario et datur ne centrum motus
brachii Estne motus sursum , vel deorsum , Vel ad dexteram , vel ad sinistram λ Si motus hujusce datur
centrum , aliaeque habentur conditiones , praeter illum hominem alia jam habentur corpora : hoc autem sup polito , quid mirum , posse hominem movere brachium. Si autem motus brachii nullum datur centrum , aliae que motus conditiones desiderantur, nullum motum es-ie possibilem , fit manifestum . II. Praeterea si fiat hypothesis, unum tantum dari corpus , hoc corpus erit ubique per accidens , ut lo
128쪽
tur per lineam rectam, quae continuo fluxu puncti generatur.
162. Quatenus res quaedam e. g. Α coexistit
quitur S. Thomas I. p. q. 8. art. q. in c. e atqui Corpus , quod est ubique non potest moveri; nec enim po test mutare locum : ergo &c. 'I8. Neque brachium abiret in nihilum, ut aiebat P. de Turris ; nam non eis et brachium in nihilo , sed in se ipso , & in loco reali ex s. Is s. ris Nec rerum locus a rebus mage diserepat , ipsa is Quam moles: suus ergo sibi sunt corpora landus:
Respectus , non res , spatium est . . . inquit Emin. Pol ignaceus sib. II. Anti lucrer. V. 383. ,&seq. Atque hinc patet responssio ad Lucretii argumen tum et telum enim ab oris extremis Μundi ejacudatum, cessante vi impressa , ob gravitatem contra nitentem , unde fuerat mrssum, rediret abs aliis eorporibus attra
ctum , quod in Physica ulterius patebit . Verum quid multa Et brachium pals est corporis alieujus hominis ;& telum ab aliquo sagittario vibratur etsi ergo homo extendens brachium, vel sagittam emittens solitarius supponatur, intelligi nihilominus potest , & moveri sagittam recedendo a sagittante, & moveri brachium respectu aliarum corporis illius partium, cuius pars est ipsum brachium. I9. Res p. ad 2. Ex quo DEUS sit immensus, spatium csse debere infinitum , non sequitur : nam amplitudini divinae potentiae non correspondet reale spatium , sed eius liberimae voluntati , uti ex dictis constat , uberi utque in Theolog. Nat. patebit .ao. Resp. ad 3. Si infinitum seret dicendum spatium, uia potentia est infinita , & infinite parvo tempore ait spatium creatum , jam & Animae nostrae infinitas et ient ; ab infinita enim producuntur omnipotentia, α tempore certe non magno . Adde s ex s. I 63. γ , operationes DEI , uti etiam docent Theologi , non me surari tempore : DEUS ergo non ereavit spatium tempore infinite parvo . Concludamus ergo, spatium nec DEUM esse , nec divinum attributum , spatium non esse substantiam creatam , nec nihil existens ; sed esse juxta Auctoris mentem ordinem corporum , quatenus
129쪽
1 8 Ontologi a. Nuribus successivis, ordine se consequentibus , di Vare dicitur; hinc duratio distincte explicari potest per existentias rerum s.ccessuarnm ; ut fit, dum
dura- simul certo ordine coexistunt t- Id quod jam supra tibi paullo ostendimus ante.
2L Euterus nobilis Philosophus , cui sane quem ari- teponam nescio, inquit elegantissimus, eruditissimusque Auctor Comment. Acad. Bonon. tom. III. P. Ido. , quaestionem hanc in Beroti neniis Acad. Actis an. II 8. docte explicat, & populo favet, vulgaremque non vulgaribus argumentis tuetur opinionem. Hoc urget imprimis. Quomodocumque sint corpora in natura, Oportet certe in iis esse aliquid , quod probatissrmo cuique Μechanicorum pronuntiato respondeat: non enim vera
essent haec pronuntiata , nec probarentur , nisi quid es set in corporibus ipsis , quod illis responderet . Illud autem pronuntiant Μechanici , & habent quali primum , nullum corpus quiescens cedere loco posse , nisi si extrinsecus vis aliqua illi adveniat. Quid porro pronuntiato huic respondere in corporibus ipsis poterit, si spatium in natura sit nullum y Etenim si spatium in natura sit nullum . quid aliud est locus , nisi distantia,
quam propter aliarum rerum interpositionem corpus
obtinet ab aliis eorporibus ὸ Moveri autem nihil est aliud , nisi hane distantiam mutari . Annon ergo mutari distantia ista potest , etiamsi vis nulla corpori , cujus distantia mutatur, ad Ueniat st Fac enim corpus Aeertam habere distantiam corpore B e fac etiam vim quamdam afferri corpori B , ut recedat ab A ; an non hoc ipso mutabitur distantia corporis Α λ Μovebitur ergo corpus Α , adveniente ipsi vi nulla . Quid ergo sibi volunt Μechanici , cum illud pronuntiant, corpus nullum moveri loco posse , nisi si vis aliqua illi adveniat ρ Quae erit sententia his vocibus subjicienda λ Sie
fere argumentatur Euterus. 21. Resp. Nullum corpus mutare continuo , & suc-ressive ordinem ad coexistentia , cujus mutationis in corpore ipso sussiciens ratio contineatur , nisi quaepiam illi vis extrinsecus adveniat . Hic Mechani eorum est
sensus . Atque hinc intelligitur , cur inter Λ , & B
130쪽
durationem prandii, lectionis , scriptionis explicamus per existentias successivarum oscillationum penduli, vel progressionum, aut revolu
tionum indicis in Horologio. 43
I63. Durare nequaquam pro eodem accipiendum est, ac existere in tempore'. Quid sibi velit durare, jam exposuimus: existere in tempore id demum dici debet, in quo successiones locum sibi vendicant, sive in quo , desinentibus aliis , alia certo ordine incipiunt, quodque adeo mutam tionibus obnoxium est . unde de DEO dici nequit, eum existere in tempore; dici tamen potest de quovis ente limitato. I64. Circa tempus actuale idem venit ad notandum , quod circa spatium c β. II 3. adnotavimus; in eo scilicet partes alias non admitten-
possit distantia mutari . quin moveatur Α ἔ quum possit haec mutatio in B rationem habere sumetentem . ut F. Is 8. jam observavit Auctor. Atque de spatio heiciatis . 3 Tripleκ est ex S. Thoma I. p. q. I . art. s. incor. Duratio e scilicet AEtemitas , AEuum , & Tempus . Permanentia in esse omnino invariabili, vocatur aeternitas ἔ& DEo tantum haec convenit duratio . Rerum , quae perpetuae mutatroni subjacent , duratio, dicitur tempus . Rerum tandem Liratis , quie nec invariabries sunt omniano , ncc omnino variabiles , idest quae invariabiles sunt in substantia , & variabiles in modis , vocatur aevum. Haec duratio competit Angelis, & Animabus humanis.
Iure hinc dicitur , quod is Tempus item per se non est e sed rebus ab ipsis
is Consequitur sensus , transactum quid sit in aevo; Tum quae res instet; quid porro deinde sequatur r Nec per se quemquam tempus sentire latendum est , , Semotum ab rerum motu, placidaque quiete . . . A Denique materies si rerum nulla fui siet , Nee locus, ac spatium, res in quo quaeque Seruntur.