장음표시 사용
141쪽
tributa constanter ei conveniunt . 6o. : clarum inde est, si in re durante, seu pluribus successivis coexistente, mutatio quaedam accidit, eam non aliter accidere posse, quam quatenus modi illius variantur: hinc non immerito rei durantis Mutationem definiunt per variationem modorum , quae ipsa modorum variatio etiam alias modi eatio; & id, in quo ejusmodi variationi modorum locus esse potes, Modificabile appellatur . SCH. Cum e. g. cera, qua fuerat mollis, indurescit, mutatio accidit, quatenus in locum unius modi, scilicet mollitiei, succedit alius , scilicet durities. 188. Ex hoc, quod in re quadam actu de temminati quidam modi, ceu determinationes variabiles , cum essentialibus , & atIributis tamquam determinationibus fixis, ac constantibus coexistant, Statur rei enascitur: unde status dicitur coexistentia mutabilium cum iisdem fixis. SCH. Mollities , is durities in cera mutabilia quaedam sunt; quodlibet enim vel abesse , vel adesse potest : quod se autem seu mollities , seu durities
actu adsunt , eoexistunt eum caeteris , quae ceraeonstanter conveniunt: ex hoc proinde quod mollities, mel durities actu in cera adst , eertus cera flatus habetur. 18ς. Speciatim dicitur Status rei internus , qui ritur ex eoexistentia mutabilium intrinsecorum eum iisdem fixis et externus vero rei status nuncupatur, qui ex coexistentia mutabilium extrinsecorum
142쪽
on tot ogia. I 3ISCH. In eara dura durities statum rei internum constituit; in homine laudato laudatio statum externum absolvit. Ioo. Quotiescumque in subjecto aliquo actu mutatio status accidit , hujus mutationis ratiosel continetur in ipso subjecto, vel extra illud . Actualis mutatio datus, cujus ratio sufficiens continetur in subjecto, Actio ; cujus vero ratio extra subiectum eontinetur, Passio appellatur. o SCH. Dum e. g. Cfus scribit , actu in eo mat tio status accidit; etenim manus illius, ct digiti ama
moventur, cum antea non mowrentur ; ratio autem
horum motuum non extra GJum, sed in ipse Catoeontinetur; illa proinde mutatio status in C o actio His ipseque C us recte dicitur agere . Ex adverso dum lapis, qui prius ealidus non fuerat, actu incalescit, quoniam ratio huius mutationis status extra lapidem habetur, haec mutatio passo vocatur, ipseque lapis merito pati dicitur. Is I. Per te clarum est, actiones dari posse, quas in alias resolvi queant; ut e. g. Iectio integrae paginae resolubilis est in lectiones linearum . Actio resolubilis in alias simplieiores, composita ; non resolubilis, se lex audit. Ioa. Quod actu agit, ei non repugnat agere , hoc
est, adeli possibilitas agendi. Possibilitas agendi dicitur vel simplieiter Patensia, vel cum addito Potentia. I et actia
stantia enim mutationi status interni subjecta intrins cus est modificabilis e substantiae intrinsecus modificabili aliquid intrinsecum addi potest, vel detrahi: quod additur , vel detrahitur non est essentiale, vel attributum e modate ergo est ex S. 6 I. )r proindeque &c. . so Vvolmana haec actionis iuefinitio actionibus ne
quit aptari , quae supremo competu ne crem 'ri . Θ μio igitur non niti eminenter conum
143쪽
I32 Ontologi a. actiυa, itemque Faeultas. Similiter quod actu patitur, ei non repugnat pati, idest , adest possibilitas patiendi. Possibilitas patiendi Potentia passiυa
I93. Per potentiam activam actio solum possibilis est, itemque per potentiam passivam passio. Enimvero cum non eo ipso, quod quid sit possis bile, actu existat 9. 33. , relinquitur , neque posita potentia activa, hoc ipso agionem, neque posita potentia passiva, hoc ipso passionem existere: consequenter nec in potentia activa rationem sussicientem actionis, nec in potentia passiva rationem iussicientem passionis contineri. 194. Quoniam tamen nihil est sine ratione sufficiente q. ao. ; cur actio existat , ratio iussiciens adesse debet: quod in se continet rationem suffcientem actualitatis ipsius actionis, Vim nuncupant. Hanc reipsa consistere in continuo conatu , sive nisu proximo agendi, experientia ipsa non obscure colligi potest .
SCH olssus hoe exemplum adducit: dum fores propulsamus, agimus et quod si quis actionem impediaturus resistat, continuo conamur fores propudare , quo conatu sublato , tametue nemo resistat, fores non Pr puIIabuntur: haud obscure ergo exinde intelligitur , vim consistere in eonatu, seu nisu agendi.
I93. Posita vi, actio existit; posita enim ratione lassiciente ponitur id, quod per eam potius est, quam non est β 33. . Posita vero potentia
activa non hoc ipso actio existit : minime ergo potentia activa cum vi confundenda est.
SCH. Suibus potentia, b vis Bnonima sunt, a
miUa rebus creatis vi, nondum intelligibiliter explicara valent, quo pacto rebus creatis actio convenire
144쪽
queat; quemadmodum enim in sola potentia non con-rinetur ratio sussciens actionis , ita secundum illos nec in vi continetur: atque inde sane factum videtur , ut complures , admissa potentia agendi in ereaturis, i amactionem non m a voluntate DEI pendere docuerint. I96. Doctrina de vi latissime patet. Ex plurimis hujus loci esse non immerito putem sequentia quasi axiomata adjicere. I. Ex eadem vi eodem tempore eadem actio nascitur. II. Ex diversa vi eodem tempore diversa actio oritur et quippe utrumque ex principio rationis sufficientis continuo profuit. Unde haec quoque consectaria fiunt:
I. Actiones, quae eodem tempore ab eadem vi nascun-ιur , eaedem sunt; sunt vero diseris, qua eodem tempore a vi diversa oriuntur . II. Vires, ex quibus eodem tempore eadem actio nascitur , eadem sunt ἔsunt vero diversae, ex quibus eodem tempore diverasae actiones oriuntur .
I97. D Erdurabile appellatur sub ectum , quod pera aliquod tempus durat, aut durare aptum est; quatenus nempe determinationibus intrinsecis constantibus gaudet. SCH. Anima humana est quid perdurabile ; gaudet namque indubitate determinationibus eonstantibus.' 108. Modificabile diximus, in quo modorum variationi locus esse potest, hoc est, in quo concipi possunt determinationes intrinsecae diversae , quarum aliae mutantur in alias, aliis iisdem manentibus: hinc pro modificabili oon habendum ,
145쪽
in quo hujus prorsus modi determinationes coniscipi nequeunt; quod cur moneamus , eontinuo patebit.
1ς . A distincta notione tum subjecti , tum perdurabilis , tum modificabilis pendet distincta
notio substantiae, cujus passiim idea perobscura, ac confusa hominum animis obversatur. Substantiam
appellant, quod per se subsistit, quod non indiget subjecto, quod substat accidentibus. Enimvero si instes, quid per se subsistere, quid non indigere subjecto , quid substare accidentibus sibi
velit, praeter exempla, ad quae ablegaberis , vix quidpiam, quod satis intelligere queas , adferri audies; indicio manifesto, illis non nisi confusam , ac minimum ex parte obscuram substantiae ideam
3r Improba nimis sunt , quae de substantia somniavit Spinosa I. p. prop. Iq. Praeter DEM , inquit , nulla dari , neque concipi potest substantia . O mi serum , &vesanum hominem 3 DEUS est Μundus R DEUS est
mnium corporum aggregatum λ Egregium numen , cultro quod scindere possis Nihil enimvero magis abs entis simplicissimi , omnipotentissimi, persectissimi distae natura , quam corporum exten- inrum , inertium , imperfectorum cumulus . Praeterea unica haee substantia cogitat , & extensione donatur infinita ; id autem repugnare docebimus in Psychol gia . Ulterius spinosiana substantia unica est , indivisibilis , extensa : haec autem esse attributa inter se contradictoria Cap. I. Sect. IV. A. noster probat evidenter . Argumentum , quo insanam , impiamque suam probare nititur Opinationem Spinosa , ex imaginaria substantiae proficiscitur definitione : Substantia , inquit , ens est independens r atqui solus D EIS est ens indeinpendens r ergo solus DEUS est substantia . Iterum . Quidquid est, in DEO est et ergo omnia, quae Μundum componunt, sunt in DEO : atqui quod eu in alio non est
146쪽
Ontologia. 13 2oo. Itaque Substantiam definimus per Sufectum perdurabile, idemque simul modificabile e qua definitione distincte demum doceri posse, quod passim
de substantia confuse concipitur , sic ostendimus. Per subjectum perdurabile modificabile vi notionum evolutarum venit ens constans essentialibus, tanquam determinationibus constantibus, quae equidem alias determinationes ceu sui rationem suffcientem continentes non prae requirunt , eis-bciunt tamen , ut per ipsas ens capax sit aliarum determinationum tum constantium, puta , altria butorum, tum variabilium, puta modorum : enimvero haec ipsa esse, per quae distincte demum re
sponderi, ac doceri potest, quid sibi velit per se
est substantia , sed modus r ergo omnes res sunt modi Deitatis . Eruditis Dissertationibus respondent plures Viri docti, uti Lamyus, Gerdillus apud P. Ualsecchium tom. I. pag. 72. operis , cui titulus e Dei Fondamentiaeella Religione , e dei Fonti deli' Empieta . Paucis ego spinosiano sophismati respondeo distinguendo majorem: substantia est ens independens ab alio, tamquam a sub jecto , conc. maj. ; quaelibet substantia est ens independens ab- alio , tamquam a caussa , a qua sit , negΘmaj. ; & distinguo minorem e solus DEUS est ens independens ab alio , tamquam a caussa , a qua sit . Conc. min. ; solus DEUS est ens independens ab alio , tam quam a subjecto , nego min. , & consequentiam . Ada. distinguo antecedens : quidquid est in DEO est, tamquam in subjecto , nego ant. ; quidquid est in D Eo est, quatenus omnia accipiunt a DEO esse , & virtutem ,& operationem, uti diximus ex S. Thoma in Nota a in
quens . Pariter distinguo subsumptum: quod est in alio tamquam in subjecto non est substantia , sed modus , conc. subc ; quod est in alio , quatenus ab alio accepit esse , & accipit esse. & virtutem, & operationem, non est substantia , sea modus , nego subs. , & co sequentiam . Responsio illustratione non indiget .
147쪽
subsistere, & non indigere alio tanquam subjecto, itemque substare accidentibus , quisque facile agnoscet, qui ex rebus ipsis potius, quam ex vocibus Auctorum ad notiones confusas relatis sapere volet. sa γeto I. Rccidens est, quod enti tribui nequit , ni praesuppositis in eo aliis, scilicet determinationibus
constantibus, continentibus in se rationem sufficientem, cur ipsum actu insit, vel inesse possit. SCH. Unde accidens communiter dicitur ens in alio, vel dependens ab alio tanquam subjecto. ΣΟΣ. ACCIDENS NON EST MODIFICABILE . Quoniam, accidens dicitur, quod enti tribui nequit, nisi praesuppositis aliis , quodvis accidens vel attributum est entis, vel modus: enimvero neque attributis, neque modis competunt determinationes intrinsecae diversio, quarum aliae mutantur in alias, aliis manentibus iisdem : non attributis , cum ipsa sint immutabilia I. o I. γ; non etiam modis, quippe qui aliter mutari nequeunt, quam ut vel prior, succedente alio, simpliciter intereat, vel ut novus superveniens a priori, qui permanere supponitur, noniit diversus: neutro autem casu salvatur modificabilitas g. i 87. : igitur accidens non est modificabile. SCH. Calor in lapide tanquam aecidens non essmodificabile quid; minime enim in eo locum habent determinationes diversae, quarum alia mutari queant, cateris iisdem manentibus, etiam tunc, quando illum
augeri, seu , ut allunt, intendi supponimus. 2o3. Inde intelligimus, accidens definiri etiam posse, per id, quod non est modificabile. SCH. Expositis, ac evolutis notionibus substantia,
t 3α ὶ Heic pariter notandum , Golssianam substan..tite definitionem DEO convenire non posse.
148쪽
9 aeeidentis, quadam porro sub ungenda veniunt, qu quidem animus a prauudiciis vacuus haud invite dabit , ut ut forte non defuturi sint, quibus ea nescio quid novi, ae insolentis sonantia videbuntur. 2o4. Quaecunque entia simplicia dantur, in iis aliquid perdurabile esse debet. Colligitur id satis ex eo, quod entia simplicia interire non possint, nisi per anni hilationem ; unde consequens fit , ea naturaliter suum esse continuare , hoc est durare . Ioa. : & quoniam illis etiam competunt determinationes diversae variabiles , ut clare id perspicimus in Animabus humanis, quarum status per diversas perceptiones, dc appetitus idemtidem mutatur , relinquitur , ENTI Λ SIMPLICIA
ΣΟΙ. Essentia entis compositi consistit incerto modo, quo tales partes conjunguntur: itaque inente composito, quatenus tale est, non attendimus ni si ad magnitudinem, figuram , si tum , motum partium, earundemque combinationem . Enimvero cum haec omnia in numerum accidentium referenda sint, quippe quod proprie modificabilia non sint, clarum fit. I. Dum compositum Oritur, nonnisi accidentia oriuntur . II. Itemque dum compositum interit , nonnisi accidentia intereunt. III. Ipsaque adeo essentia entis compositi, ut talis , accidentibus absolvitur .
substantiam unam aliquam actu dividi; dividi debet in substantiam, seu tale quid , quod per se subsistere aptum sit, cum divisum in eo, a quo separatur, seu dividitur, subsistere nequeat; inde autem continuo inseretur, non unam fuisse substantiam divisorum: itaque substantia divisibilis
149쪽
2o7. Exinde 'perte confirmatur , quod docuimus , ens compositum , ut tale , non esse substantiam . Compositum quippe est divisibile: at substantiae divisibilitas competere nequit. Nempe entia composita dicenda sunt substantiarum aggregata, ut in doctrina de Corporibus uberius d cebitur, indeque ejus divisibilitas pendet; ita, ut tum demum compositum in infinitum divisibile foret, si infinitis substantiis constaret. 2o8. Accidens non est modificabile etor. ;
consequenter neque capax actionis ; quidquid enim agit, statum suum mutat, atque adeo modificabile est: unde porro liquet, accidenti non competere vim agendi I. I9q. . Contrarium autem venit statuendum de substantia : haec est subjectum modificabile I. Eoo. ; consequenter capax mutationis status sui, cujus quoniam ratio sufficiens non potest contineri in accidente per modo dicta , in substantia contineatur, oportet; a substantia proinde non abhorret vis agendi.
SCH. Nobis his interim satis est ostendisse, a substantia non abhorrere vim agendi ; etenim re ipsa illam in qualibet deprHendi alibi commonstrare conabiamur . Suod non defuerint, aut etiamnum non desint, qui eum Cartesis, ae Mallebranchis notanter omnibus eorporibus vim agendi denegarint, id inde fictum Oidetur , quod in eorporibus nihil nisi compositionem , pendentemque 'inde exten nem spectarunt; ex hac υμνο vim agendi repeti non posse , ex iis Usis, qua a nobis de essentia eompositi , ut talis , stabilita sunt, clarum est. At enim sunt corpora substantiarum verarum aggregata ; nihil vero obstare, quo minus ab his vis agendi repetatur, id suo, ut nunc dicebamus, loco ostendetur.
150쪽
ao . T Imitem dicimus id, unde intelligitur, tantumata praecise , non plus, datae realitatis enti inesse. Sic e. g. Figura dicitur limes extensi ; ex figura enim intelligitur enti tantum , ac non plus extensionis actu inesse . Gradus est limes entis simplicis; e gradu enim intelligitur enti simplicitantum, ac non plus de vi agendi actu inesse . SCH. Obiter hie notamus: quoniam, quod in entereale est, salvo ente , mutari nequit , relinquitur , quidquid in ente mutatur, nonnisi limitem esse: unde porro deducitur, quosvis modos entis in limitibus consistere; & modificationem in limitum
2Io. Finitum, itemque Infinitum dicitur & msrhematicum , & metapissicum , sive reale. Finitum mathematicum est Quantitas , quae augeri potes. Infinitum mathematicum dividitur in infinite ma gnum, quod augeri non posse, & in infinite parvum, quod minui non μosse concipitur. 2II. Numerus nascitur unitatum additione . II 6. ); in. unitatum additione nunquam pOtest ad limitem, sive terminum perveniri, ultra
quem ea continuari nequeat ; itaque No M EsT POSSIBILss NUMERUS , QUI AUGERI NON PossIT . Similiter ostenditur, NON EssE Possi BILEM HAGΝr TUDINEM , QUAE AUGERI NON possiT . Nam in lineae e. g. continuatione nunquam potest perveniri ad terminum, ultra quem produci ea nequeat. Relinquitur exinde universim , IMPossIBI.