장음표시 사용
151쪽
TE ESSE INFINITUM MATHEΜΑTICUM , IN QUANTUM ACCIPITUR PRO INFINITE MAGNO .
2I2. Quemadmodum numerus, & magnitudo continuata additione crescunt, ita continuata subtractione imminuuntur . E. g. ab integro subtrahatur ejus dimidium, remanet ἔ: si ex ἱ subtrahatur ejus dimidium, relinquitur Ψ: si ex su trahatur denuo ejus dimidium, T relinquitur; retra porro: eX quo autem clare agnoscimus ; si e istere debeat infinite parvum , quod scilicet i minui nequeat, illud emergere debere ex quantitate data per numerum infinite magnum divisa, atque adeo, nisi numerus infinite magnus possibilis sit , INFINi TE PARvUM POSSIBILE NON ESSE . Enimvero numerus infinite magnus possibilis non
est f. praec : nec adeo possibile est infinite parvum. SCH. Equidem in Mathesi quantitates infinite parvae, es infinite magna fumi solent: quoniam autem illa impossibiles sunt, atque, quod impossbile , existere nequit; elarum fit, bas mathematicorum quantitates nonnis inter entia imaginaria referendas esse. Enimvero eum mi bematicis res esse etiam debeat cum ejuscemodi quantitatis determinationibus, qua in dato quot bet easu errorem producunt minime assignubilem, adeoque nullum, 'se autem per quantitates infinite magnas , es parvas exactissme exprimibiles sunt; id utique recte agendum sibi putant, ut , seposita paullisper
rei veritate, imaginarii aliquid tanquam veri vicarium assumant, quo demum citra inutiles ambages propostum assequantur. 2I3. Res quaevis, quae limitibus circumscribitur, nonnisi unum certum , ac determinatum
statum habet; habitura semum alium , si limites fuerint variati: itaque RES LIMITATA NUNQUAM
152쪽
NMUL HABET, QUAE HABERE POTEsT . Res nunquam
simul habens ea, quae babere potest, Finitum reale dicitur: hinc intelligimus, finitum reale recte dici ens mutabile g. 9 i. ; atque adeo etiam contingens
ΣΙΑ. Res, quae limitibus circumscribitur, nonnisi certam portionem competentis realitatis continet u. praec. : itaque ex opposito, RES, QUAE LIMITIBUS CARET , QUIDQUID REALITATIS HABERE POTEST , ACTU HABET. Rey, qua actu fimul contianet , qκἀcumque continere potest , Infinitum reale salutatur: unde discimus , infinitum reale merito dici ens carens modis proprie talibus, immutabile q. pl. , atque adeo necessarium c β. 92. Sch. . SCH. Infinitum reale carere modis proprie talibus, asserimus ; non item modis minus proprie talibus,
quos olfus vocat modi Analoga. Inde est , quod infinitum reale post dici substantia , sed nempe per eminentiam , id quod in Recitationibus uberius declaraturi sumus . 33 2I . Non vanam, atque inanem quis dixerit quaestionem, quae moveri potest, soletque : Aet ura infinita realia dari possint 8 Posito principio , quod vocant indiscerni bilium, vi cujus dari non possunt duo individua absolute, di persecte simi-
13 disinisum recte definiri potest ens , in quo nulli sunt limites , quod nullas habet realitates , perfestiouesque limitatas , in quo sunt omnia simul, quae possunt eidem actu inesse , atque adeo fimul est id omne, quod esse potest : hine
nec alios , & alios status internos potest luccessive habere, nec ullae eidem insunt determinationes intrinsecae variabiles , nec ut Ii modi intrinseci, nec demum ulla ma tabilia . Ex hac infiniti delinitione consequitur I. Darium infinitum creatum esse impossbile r a. actus liberos divinae voluntatis non esse modos proprie dictos , uti ostendetur in Theolog. Nat.
153쪽
x4a Onto Iogia. Ita, haud diffieuiter demonstrant plura infinita re lia dari non posse: etenim, cum ea, quae infinita dicerentur, vi definitionis infiniti, absolute , di persecte similia esse deberent , non Iam numero plura esse possent : itaque fingerentur soIum plura infinita, re ipsa nonnisi unum, seu idem numero foret. Iq.
De Entium ad se invicem Respectu.C A P U T I. De Rerum Dependentia , o Re
latione . 2I6. Ci ens quoddam Α ita suerit comparatum, o ut quod in se habet, ejus ratio sufficiens in alio B contineatur, A est dependens ab ipso B. Quod si autem ens quodpiam suerit hujusmodi , ut
quod ipsi tribuitur, ejus ratio in altero non contineatur, independens est. SCH. Sie mundus in existendo est dependens, sciliceta DEO. DEUS in existendo est independens .
217. Ens quoddam A dicitur referri ad B , si B in suo esse absolute spectato continet quidpiam, per quod aliquid de Λ intelligi potest, quod abia
s s Recolenda hete, quae in Nota 33 pag. 8o. sunt dicta.
154쪽
Ontologia. 3 ψῖque eo intelligi non poterat. Illud ipsum vero ,
quod rei absiste non convenit, sed tum demum intelligitur, quando ad alterum refertur , Relatio appellatur .ai 8. Relationem enti nihil realitatis superaddere exinde manifestum fit, quod ad illam nihil aliud requiratur, quam ut ens quoddam Λ cum altero B simul spectetur; quoniam ergo per hoc, quod quaedam entia simul spectentur, nihil realitatis illis superaccidit, quod ante non inerat, patet , relationem enti nihil realitatis superaddere. 2I9. Illud , ob quod ens unum refertur ad alterum, seu unde intelligimus relationem adesse , Fundamentum relationis , itemque Ratio fundandi audit :quar quidem ratio landandi hic accipi debet non modo, ut afficit id , quod referri dicitur , sed
etiam alterum, ad quod refertur: cum secus sundamentum comparationis instituendae re ipsa de
Σχo. Pro diversitate fundamentorum relationis, seu rationum fundandi, variae relationum species, ac sontes occurrunt . Sunt a. Relationes, ubi rationem fundandi praebet ens in genere, cujusmodi sunt Identitas , & Diversitas. a. Relationes, in quibus rationem fundandi largitur ens secundum qualitates sumptum , cujusmodi sunt Similitudo, dc Dissimilitudo . 3. Relationes secundum quantitatem, ut AEqualitas & Inaequalitas . q. Secundum coexistentiam , ut Situs, & Locus. I. Secundum successionem,
ut Antiquitas, Vetustas, Novisas. 33
33 Dividitur Relatio in realem , & rationis . Relatio realis est illa i qua . nemine cogitante , una res ad aliam refertur , cujusmodi est relatio patris ad filium. Re- . latio
155쪽
144 Onto Iogν a . , i. Id, quod refertur ad alterum, Sufect m re Jationis; illud alterum Vero, refertur , Terminus relationis appellari consuevit. 16 γ
A ratum est id, quod in se rationem alterius eontinet; Principiatum, cujus ratio in altero continetur . Illud dividi solet in Principium essendi, Principium flendi, Principium cognoscendi. Principium essendi est, in quo ratio possbilitatis; principium siendi , in quo ratio actualitatis continetur ; principium cognoscendi est propositio, per quam veritas alterius propositionis intelligitur.
quam ponatur id , quod per eam potius est , quam non est , ut per se patet e cum itaque principium contineat rationem , principiatum autem per illam rationem sit ; consequens fit , quod principium pracedat principiatum ,
seu latio realis alia est creata , alia increata . Relatio increata est quadruplex , nempe Paternitas , Filiaris , is ratio activa, Spiratio μέμ- , de quibus Theologi . Rela tio creata dividitur juxta varia illius fundamentorum genera , uti A. docet . Relatio rationis est illa , quia nobis fingitur inter ea , quα suapte natura relata non sunt, vel quae versatur inter extrema non in re , sed in mentestantum existentia ; qualis est inter genus , b speciem. 36 Entia , quae reseruntur , Extrema relationis di euntur . Relata, quorum unum alterius terminus esse potest , vocantur correlaιa .
156쪽
Ontologia. 1ψ3 seu quod principium prius sit principiato. 37
SCH. Communiter distingui solet inter id, ciuod natura sua prius est, o inter id , quod tempore 6ὶ prius: quodvis principium natura est prius suo principiato , non tamen semper tempore. De creatir nobis
sermo est, quidquid de divinis sentiant Theologι .224. Ex definitione principii , di principiati
haec quoque clare sequuntur: I. Principiatum est dependens a prineipio ; in principio namque continetur ratio principiati . 222. . II. Posito principio ponitur principiatum et posita enim ratione sufficiente ponitur , quod per eam potius est, quam non est g. 33. . 223. Principium est vel internum , vel externum. Principium internum dicitur, quod in ipsa re est,
qua princ*iatum appellatur: externum , quod eAtra principiatum est . E. g. lignum respectu men Saeest principium internum . Scriniarius respectu ejusdem mensae principium externum. SCH. Solet denique a quibusdam principium etiam di pesti in caussale, non caussale . Caussale voca-rur , quod rem quampiam re vera producit ; cujusmodi est DEUS respectu mundi : non caussale nuneupatur , quod rem necessario praecedit , non tamen illam producit ; quale est aurora respectu diei. 226. Caussa est Principium, a quo alterius existentia, seu actualitas pendet : Caussatum dicitur Prin-eipiatum , cujus existentia, seu actualitas ab altero
Tom. II. . Κ. pen- 37 Non semper dependentia principiati a suo principio aliquam involvit imperfectionem : Filius enim in divinis est principiatum ; nec tamen hinc in Filio oritur imperfectio , quia eamdem habet Filius naturam , quae est in Patre .
157쪽
1 6 Oniologia. pendet. Caussalitas appellatur illa ratio, per quam caussa est caussa, b per quam actu causibium existit. 18 γ227. Latius equidem patet notio principii ,
quam caussae, adeo ut omnis caussa fri principium, non tamen omne principium sit caussa . Nihilominus ad caussam quoque, Vel ideo, quodi pia sit principium, haec pertinent: I. ut sit vel interna , vel externa: a. ut caussa sit prior ea fato: 3. ut caussatum fit dependens a caussa.
& quidem variis modis ad rei cujusdam existentiam concurrunt: singula nunc expensuri sumus. ordimur a Caussa efficiente, quae quidem proprie,& per antonomasiam caussa dici solet . Est ergo caussa effciens , qua per veram actionem rei alicui exissentiam tribuit, sive cujus caussalitas in actione consistit. Caussa tum , quod caussae essicienti respondet, Essectus nominatur, ut adeo effectus sit Res, cujus existentiae ratio in actione alterius continetur. SCH. Pictor respectu imaginis est caussa efficiens :per actiones enim suas imagini tribuit existentiam, L aque imago idcirco respectu Pictoris est effectus.
229. Hinc autem clare liquet, IN CAUSSA EFFICIENTE POTENTIAM , ET UIM AGENDI ABESsE NON
PosaE. Ubi enim actu actio habetur , possibilitas . agendi, & ratio sussiciens actionis etiam haberi debet, hoc est, potentia, & vis agendi . 2o. . 23o. Quod alteri per actionem existentiam im
38 Apud graecos Patres non alia est notio caussae a notione principii ; quare promiscue dicunt, Patrem aeternum esse principium , & caussam Filii aeterni . Apud Latinos vero caussa non idem est , ac principium et atque hinc Patrem aeternum appellant Theo, logi principium Filii aeterni , non vero caussam .
158쪽
pertitur, id ex communi notione alterum producere dicimus : CAUSSA EFFICIENs proinde EFFECTUM PRODUCIT j. 228. . Quod si caussa em- ciens unica effectum producit, dicitur solitaria , sorte etiam totalis: quod si vero plures ad eum producendum quidpiam conserunt, socia, aut etiam partiales appellantur. SCH. Sol est e. g. caussa solitaria , vel totalis diei.
Plures equi trabentes currum eaussa socia, vel par-
23 i. Dividunt Philosophi caussam essicientem
in proximam, & νemotam . Caussa remota est , aqua effectus, intervenientibus aliis , pendet; proxima, a qua, nulla interbeniente, profici citur essectus . Si Operalio caussae proximae pendet a remota , tum dicuntur caussae subordinata. 232. Caussa effciens, qua i a vim habet, a qua actio proficiscitur, principalis p cujus vero actio aliena vi tribuenda venit, instrumentalis audit. SCH. Cfus gladio vulnerans Sempronium vi propria agit, estque adeo caussa principalis vulneris p gladius vero est caussa instrumentalis, seu instrumentum; gladius enim per vim Catii vulnus Sempronio inuigit. 233. Instrumentum igitur destituitur vi ad effectum producendum requisita; atque idcirco actio non immerito caussae principali potius, quam instrumento tribuitur: quod tamen minime obis stat, quo minus in explicando effectu etiam instrumenti, quo caussa principalis utitur , rationem habere debeamus. SCH. I. Certe in explicando vulnere per gladium inflicto nemo non existimabit , attentionem etiam
ss Caussa socia, quatenus supplet ceterarum caussarum desectum, a-Ilraru dicitur , vul a virax .
159쪽
aE gladium offerendam esse. SCH. a. Pluribus divi nibur causse incientis, psera , in uni vocam, ct aequivocam, in caussam per se, 9 per accidens 9e., exponendis hic Iupersedemur. Suae de iis scitu utilia visa fuerint, in Recitationibus adduci poterunt. Malumus ad quasdam postiones
actionem imperti lux existentiam effectui β. 228. ; non potest autem quidpiam per veram actionem sibi ipsi existentiam impertiri; habere fi quidem mandem deberet ante, quam eam haberet, hoc est haberet, & non haberet, quod absilrdum: proindeque &C.
producere diversos, eadem erit caussa, & non erit; etenim diversi effectus requirunt diversas actiones, quia actio est ratio suffciens effectus
β. εο ὶ Caussa univoca dicitur illa, quae effectum producti ejusdem speciei , cujus es caussa : sic homo hominem producit. Caussa aequivoca est illa , quae producit e fectum diυeriae speciei ; cujusmodi caussa apud veteres Scholasti eos erat Sol producens juxta i psos aurum , Luna producens argentum &c. Caussa Πν se illa est , quae aestatem producendum effectum es destinata: sic Sol per se est caussa caloris . Caussa per accidens est illa , quae ex di- mersa subjecti dispositione diversos producit effectus e sie, , Principio terram Sol excoquit , & facit are :,, Αt glaciem dissolvit, & altis montibus alte,, Extructas ningues radiis tabescere cogit eis Denique cera liquescit in ejus posta vapore . ,, Ignis item liquidum facit aes, aurumque resolvitris At coria , dccarnem trahit ,& conducit in unum. Humor aquae porro ferrum condurat ab igni ris At coria, & carnem mollit durata calore.
160쪽
onio logia. Iψ9β. 228. si itaque caussa producit diversos effectus, di versae actiones ab ea proficiscantur , est necesse ; atqui actio etiam est illud , per quod caussa est caussa g. et 26. : ergo si diversae sunt
actiones, eadem caussa non est; itaque si caussa eadem eosdem effectus non producit, erit eadem lcaussa, di non erit, quod absurdum : consequen- ter caussa persecte eadem eosdem effectus producat, est necesse.
eius effectus B: B ergo existit per Λ, ejusque actionem; atque in tantum B est effectus ipsius Α: quod si ponere velis in B aliquid esse, quod in A non fuerit, ajo, te id ponere non posse ,
nisi hypothesim evertere velis: etenim quia id ipsum, quod positurus es, ab aliqua caussa productum fateri debebis, consequenter ab aliqua alia caussa , quam A , scilicet e. g. C ; hoc ipso innues, B non esse plenum effectum ipsius A , hoc en evertes hypothesim : itaque recte statuitur, in effectu non plus esse posse, quam in caussa , cujus est effectus. SCH. Propo tio hae alias ita effertur : Effectus pleni sunt caussis suis aequales, vi cujus asseritur, Caussam producere non posse effectum vel se majorem , vel se minorem . ,
237. Caussa effetens suo caussato non inest , atque idcirco externa est. Huic nunc subjungimus alteram, nempe Caussam finalem, quae Finis quoque nominari solet. Per caussam finalem. intelligitur id, propter 'quod caussa efficiens agit, sive quod illa per actionem suam evit oblinere. 6I