장음표시 사용
161쪽
rso O nt o logia. SCAE E. g. Deambulat Catius, ut sanitati confulat: hoe easu sanitas est eaussa malis, seu sinis Catii deambulantis , quia Ca ius pro'ter sanitatem deambulat.138. Finis passim dividitur in principalem , seu primarium, & minus principalem, seu secundarium . Finis principalis est, propter quem caussa inciens ita agit, ut si nullum alium finem propositum haberet , propter hunc tamen solum ageret. Finis secumdarius est, propter quem caussa inciens ita saltem agit, ut, F praeter eum alium non haberet , non ageret. SCH. Titius e. g. sciens Parmae certam pecunia
summam si repositam esse, eo proficisci constituit Usam leoaturus; audiens autem ibidem etiam amicum suum commorari, hunc eonvenire intendit. Suod F jam sumimus Titium Parmam esse profecturum levanda pecuniae gratia, tametsi amicus ejus ibidem non commoraretur pecunia levanda erit finis principalis : ex
adoerso ostatio, b salutatio amici solum finis δε-
eundarius erit, F sumamus Titium Parmam non proinfecturum, nisi etiam pecunia illa leoanda foret. Σῖς. Sunt praeterea aliae , eaeque multiplices caussae sinalis, seu finis divisiones : est Finis proximus , qui nullo alio mediante intenditur: remotur , qui& necessariam . Caussa libera libertate arbitrii, seu contradictionis illa dicitur , quae proprio se consilio , π electione ad agendum determinat. De hac caussa libera plura in Psychologia dicemus . Caussa necessaria est illa , quae non proprio se consilio, er electione determinat ad agen-ἀum . Duplex est caussa necessaria ; altera est , quin propria nesura est determinata ad unum escium , vel agendi modum , sive quae semper secundum totam vim operatur, qua pollet, ut Ses , Ignis dcc. ; atque de hac caussa to-quitur heic loci A. et altera est , quae sensu quodam , bappetitu regitur , non vero se proprio consilio , propriaque electione ad operandum determinat: hujusmodi causiae sunt
162쪽
Onto log i a. I rqui non nisi alio , Uel aliis pluribus finibus mediantiabus obtinetur : ultimus , ad quem omnes intermedii referuntur; atque his divisionibus suus equidem usus, ac fructus esse potest. Inanis vero est diviso finis in Finem operis, & in Finem operantis; finis enim operis nullus est , nisi a proprio significatu Finis quam longissime recedere velis , ut mox ex dicendis patebit. 6a et O. Illud, quo posito finis ponitur , obtinetur, Medium vocatur . Quemadmodum ex opposito Impedimeritum appellatur, quod rationem prabet, ut finis non obtineatur.
241. Quoniam finis id est , quod cupit caussa efficiens per actionem suam obtinere ; omnis autem', qui cupit quidpiam obtinere , rei cupitae intelligentiam habere debet , cum, quod ajunt, rei ignotae nulla sit cupido; patet , OMNEM FINEM SUPPONERE ENS INTELLIGENs .
SCH. Ex hoe elare miscitur, frustra fieri divisi nem finis in finem operis . . f 242. QUI SERIO VsLT FINEM, ETIAM VELLE DEBET MEDIA. Sunt namque media illud, quo pinsito finis ponitur , & obtinetur; hoc est media continent rationem sufficientem finis, consequen-
s 6a Finis operis est , ad quem ex natura sua opus tendit : finis vero operantis , quem sibi ad liἱitum operans praefigit . E. g. Finis operis in eleemosyna est sublevitio pauperis: finis operantis aliquando DEUS, aliquando v na gloria . Neque frustranea censeri debet haec finis divisio ; inservit enim ad plura SS. Patrum difficilia testimonia explicanda . Et sane nonne dicimus , & quidem non frustra , agentia naturalia coenitione destituta agere propter sinem saltem executive e Idem dicatur de operis fine . Addamus & aliud . Erictus a recta , o solita partium dispositione infiniter degenerans dicitur Monstrum :e. g. homo sine manibus natus .
163쪽
ter non ponitur, vel obtinetur sine mediis : enimvero qui vult finem, is etiam velle debet id, 1ine quo finis non ponitur, vel obtinetur: itaque qui serio vult finem, etiam velle debet media . SCH. Cum media contineant rationem susscientem finis , facile intelligimus, media ante esse debere , quam finem; dumque propter finem media volumus , rerite diei, finem esse primum in intentione, ultimum
2 3. Ad caussas externas reserunt quoque Philosophi caussam idealem , seu exemplarem, cujus nomine intelligunt vel imaginem mentalem, vel etiam externum exemplar , quod quis i se opere exprim re meditatur, quodque adeo operantem quodammodo dirigit in opere perficiendor ut cum Architectus juxta exemplar aliquod vel externum , vain mente conceptum domum construit. et ψ. Expositis caussis externis, qua scilicet extra ea fata sunt, digrediendum jam ad internas , sua caussatis suis infunt. Caussas internae censentur geminae, materialis , di formalis , seu Materia , κForma. 63 '243. Nomine Materia intelligitur illud, quod incomposita determinatur. E. g. Aurum est materia ita annulo, lignum in mensa : dicitur haec materia ,
63 Proloquium apud Scholasticos est , Caussam materialem , b formalem suos producere medius , propriam en-ntatem efflectibus communicando. Probatu ν vera hujuscemodi propositio ex definitionibus caussarum materialis,& formalis ab Auctore propositis . Praeter quipque enumeratas caussas alia in Scholis est caussa , quae moralis appellatur ; eaque est , quae e fectum , causam e cientem excitando , producit : sic qui conjulit, vel suadet, ut domuι comburaιur , combustionis dicitur caussa moralis .
164쪽
Materia ex qua, ad differentiam Materia in qua , quae alias Subjectum in basionis vocari solet , itemque Materiae circa quam , quae objectum nominatur: est scilicet objectum , circa quod actio agentia versatur: e. g. Numerus , & mgnitudo iunt objecta Mathematicae. 246. Formam efficiunt Determinationes essentiales , peν quas entis Decies determinatur ; conssiquenter per so mam ens tale existit : indeque est , quod sormae non immerito nomen caussae tribuatur; dat enim
ipsa esse rei; immo & operari: scilicet hoc sensu, quod in determinationibus essentialibus ratio sufficiens potentiae agendi contineatur . 6
nem rationis sussicientis conserendo cum notionibus causarum hoc Capite ab Auctore traditis . Et primo quidem caussa essiciens , quae proprie in illo axiomate
intelligitur : Nihil sit sine caussa, illa est , cujus caussali
tas in actione consistit, leu quae per veram actionem rei ali Qui existentiam tribuit ex s. 118. . Nihil porro tale in notione rationis sussicientis q. I 6. tradita continetur .
r. Caussa finalis est id , propter quod caussa e ciens agit , sive , quod ista per actionem suam cupit obtinere eπ b. 237. . Nec istud ad notionem pertinet rationis iussi cientis . 3. Caussa ideatis , seu excmplaris est id , quod quis ipso opere exprimere meditatur ex s. 2 3. ) . Et id
3 praeter notionem rationis sussicientis omnino est . De caussis materiali , atque formali non est , quod dica mus , quantum differant 'a ratione suffciente , cum illae sint caussae componentes . Igitur nullius caussae proprie dictae notio eadem est . ae notio rationis lassi cientis . Quare nec confundi debet haee propositio: Ni
I. 2I. . Generalior est notio rationis snssici ntis , quam notio caeustae, quamvis e ausi quaelibet certo quin dam
165쪽
a T. Q Ignum in genere est, cujus notio alterius reio notionem nobis adfert, scilicet vel actu praesent S , vel adfuturae, vel praeteritae. Id , cujus notis ny- .rs ox alterius notione adfertur, Signatum nuncupatur . yCHFumus est fignum praesentis ignis Ignis signatum. Σ4S. In specie dicitur Signum demonstrativum , ci s rem praesentem denotat: Signum prognosticum , 'uod rem venturam 2 Signum rememoratiυum , vel memoriale , quyd rem praeteritam indicat. SCH. Fumus est uegnum demonstrativum ignis. Pal-' a Luna signum prognosticum pluviae. Solum humidum signum memoriale pluviae. 240. Signum necessarium est , quod cum suo signato necessario connexum est; cujusmodi necessaria connexio habetur , si quae per naturam ita comparata sunt, ut vel coexistant, vel se invicem consequantur . Exemplum dentio praebet Fumus respectu ignis. 2yo. Signum arbitrarium est, euos connexio cum signato ab arbitrio entis intelligentis pendete cujusmodi signa arbitratia esse voces, seu terminos in Logica docuimuS.
dam modo contineat in se rationem sufficientem , vel ui qui d saltem rationis sufficientis illius effectus , cujus caussa . Immo ideo est caussa, quia aliquo modo in ontinet effectus rationem sufficientem . Itaque insi- r illi falluntur , sui putant , principium rationis, e .uis excludi posse, illique hoc alterum substitui ut es , aut fit sine caussa , cum hoc illud necessario. Onat, ut etiam in cit. Nota 7) n. 4.&3. jam suil
166쪽
β. I. mologia, ut ex elymo nominis colligi- tur, disciplinam Mundi eontemplationi δε- sinatam indicat. Dispescitur in generalem, seu transcendentalem, in qua notiones a Mundo individuo, & existente, qui etiam adspectabilis dici solet, abstractae, Mundoque generatim spectato convenientes explicantur; & in particularem, eu-jus est Mundum ami existentem, ae ea, quae in illo occurrunt, rite expendere, ac explorata face re. Illa non immerito inter partes Metaphysicae refertur; proindeque hie a nobis pertractabitur rista ad Physicam spectat. a. Est itaque CosmoIogia transcendentalis sesentia Mundi in genere , in qua nempe ad Mundum , e jusque partes applicantur, quae in Ontologia de ente latissime sumpto, itemque de variis entium speciebus, ac rerum modiseatione generatim stabilita sunt . Prineipia ergo ab ontologia repetit Cosino
167쪽
4 3 6 Frolegomena , Cosmologia Cosmologia; unde illi subjungitur: largitur vero, piissima fundamenta Psychologiae , Theologiae Naturali, ac Physicae; hinc istis disciplinis praemit
SCH. Nempe in Cosmologia Deciatim agendum de
Mundi aque, ac corporum, ex quibus ille componitur, principiis, atque elementis , nexu , b dependentia, natu-- eursu, iisque, quae naturae Uim , atque efficaciam
vel superant , vel uli respondent; quorum pertractatio in Phebologia, Theologia, ac Phasica indubitate summum usum praesitura est. 3. Diximus f. I. Cosmologiam particularem , quae Mundi adspectabilis , sive existentis contemplationi destinatur, ad Physicam spectare: enimvero hoc non obstante in Cosmologia transcendentali poterunt, immo debebunt tradi, quae ipsi Mundo existenti conveniunt. Satis tamen Cosmo opia adhuc a Physica differet, & viei illim: in Cosmologia nimirum Mundus ex principiis primis, atque plurimum abstractis expenditur ; dum ex adverso in Physica, principiis illis primis suppositis , propinquiora , ac sensui accommodatiora fundamenta ad res mundanas explicandas deliguntur. Caeterum haud paullo quidem jucundius fuerit ex sensibilibus , quam ex abstractis philosophari; attamen utrumque non modo Philosopho dignum, sed etiam ipsi necessarium. Quidni igitur nunc taedium quodcumquς eX abili actis argumentandi principiis provenire solet superemus, ut subinde
iucunditatem studii physici sine interpellatione degustemus '
168쪽
TRANS CEN DENTALIS CAPUT I. De Mundi Z otione , Essentia , atq σ
.,κ us in genere est Congeries rerum mu-1 A tabilium inteν se connexarum ita , ut in Uris detur ratio, tum cur una eum aliis simul si ,
tum cur una alteram consequitur .
SCH. Realitas notionis fatis inde elucescit, quod in se nihil contineat, quod in Mundo hoc exi 1lente , o adspectabili actu deprehendere non liceat. Constat hic Mandu r adspectabilis ex Sole , Luna, Terra, Homi- .nibus , Plantis be. , quae singula variar identidem mutationes subeunt. Porro est e. g. Sol propter illus n-dam, ac calefaciendam terram &c. Arbor rationem
61 Qui Tellurem nostram tantum esse Μundum putant , hospites se se , nequid gravius impingami, in Philolophia ostendunt . Μundus omnia complectitur. , Stellas nempe , Planetas primarios , & secundarios ,
Cometas , cetera . Diuiligoo by Corale
169쪽
3. Mundus ergo recte habetur pro ente composito . I 30. Ontol. , cujus partes sunt omnia, tum quae simul existunt , tum quae se consequuntur; modusque certus, quo hae partes con
6. Res, ex quibus Mundus eonstat, sunt connexae ita, ut consequens in antecedentibus ra
tionem sat agnoscat g. q. , di Schol. : igitur
in Mundo nihil puro casu, di fortuito evenit , ut somniabant Democritus, & Epicurus e contra quidquid in Mundo con naturaliter contingit , propter antecedentia contingit; quatenus nempe per illa eventus determinatur ita, ut potius sit, quam non sit: unde etiam relinquitur, quae in Mundo eveniunt, ea ante jam, quam eveniant, determinata veritate gaudere , eorumque suturitionem esse certam c s. II 3. , & IT a. Log. .
SCH. Nimirum posito determinante ponitur determia
Μundi magnum , & versatile templum componentia inter se esse connexa , ex universali probatur attractione , qua constat , Planetas omnes constantissime sibi ad invicem obviare, ordinatissimos peragere motus , certissimas absolvere circulationes , praescriptasque revolutionum leges mira concinnitate tueri. Hoc principio corporum partes nedum secum invicem cohaerent, sed ope insuper hujus principii intes ra Mundi machina consistit , nec illius partes per intinita eκ- currunt Μundi spatia . Verum hac de re commodius in Physica . . . . 6 Ex hoc quoque confirmatur Auctoris opinio s. antecedente proposita : si enim partes hunc Mundumcqmponentes inter se non essent connexae, Μundus es
170쪽
isterminans, cui, quod consequitur, tanquam determinatum respondet : istud autem dum iterum antecedens eυadit tanquam determinans, novo consequen- si tanquam determinato actualitatem conciliat: serie eousque continuata, dum datus eυentus sua actualitare potiatur. 7. Per Fatum quaevis rerum in mundo necessiatas indigitari solet. Est primo sati species, quae ab omnibus mediis, & determinantibus absoluta fingitur ita, ut quidpiam evenire debeat , sive
media, & caussae determinantes adsint, sive non adsint: appellatur haec necessitatis species Fatum Mubametanum . Quoniam ex eo , quod res in Mundo connexae sint, quivis eventua per antecedentia determinatur f. praec. γ, satis utique agnoscimus, satum multa metanum a Mundo quam maxime abhorrere. 68 SCH. Turcas nempe, Hunt, quodUis discrimen με metu adire , opinantes , si mors si ipsis fato destia nata, hanc se non evasuros, sive e. g. loca periculosa adeant , e eυitent , sive venenum bibant , A
ve non ; quod quidem si sit, stolidissime fieri non im
merito dicimus: sed nimirum ex eo , quia ab antece
εῖ Nil aliud est Fatum , quam series , seu conne
Aio caussarum ordinata , sea caussarum inter se nexam internisas , inquit Lambinus in tuis ad Lucretium notis lib. 2. Hoc fatum rejicit Lucretius laud. loco inquiens eis Libera per terras, unde haec animantibus extat, Unde est haec , inquam , fatis avolsa voluntas, is Per quam progredimur,quo ducit quemque voluptas se Declinamus item motus nec tempore certo , Nec regione loci certa , .sed ubi ipsa tulit mens eri Nam dubio procul his rebus sua quoique voluntas is Principium dat:& hinc motus per membra VaSantur. Disitiroo b fle