장음표시 사용
261쪽
ritatum perspicitur, tanto pIus rationis adesse dicitur: hinq, quoniam quod per experientiam c*gnoscimH nullatenus una dispicimus , quo mo-dqi ci iij. a si is veritatibus ςonnectatur , in cogniati e ,exp*rimentali , seu intuitiva ratio omnis
Atque ita duplex cognoscendi genus darisaeisis, quorum alterum procedere dicitur a poster ari , scili tes per debitum sensuum usum ς al-t um 4 Eriori , seu per ratio em , recto nempe
istellastus usu . . ., ii . Uerita in invenire dicimur , si eam ceu prius ignotam ex aliis veritatibus jam notis de ducimus. F cilitas autem , sive habitus veritateέ ignotasi ex aliis notis deducendi , ars inυeniendi φppellatur ; cuiusmodi artis inveniendi exemplum non modo praebet Arithmetica , quae ex quibusdam numeris datis alios incognitos invenire do. cet ; verum elucet illa quoque in quotidianis hominum , cumprimis Artificum actionibus , dum nempe identidem in nova consilia, exequendi negotia , in nova artificia, &c. investigant. 8 i. Manifestum praejudicium est , ratiocinium formari non posse , nisi conclusio cum termino
medio detur: contrarium luculenter apparet e X
dictis g. 74. , ubi ostensum, per cognitionem
intuitivam haberi propositionem minorem majorem vero per leges imaginationis suggeri ; ac ita demum conclusionem formari , cum nempe termini in praemissis diversi inter se. combinantur : unde liquet, praemissas ante haberi , quam conclusio habeatur , hancque ex illis jam notis
demum innotescere posse. Ios 82.
ros ) ,, Artis inveniendi duae sunt quali species ,
262쪽
M. Itaque contra, ac alii quidam statuerunt , beneficio ratiociniorum veritates in Ueniri possunt; in his namque re vera ex veritatibust ante notis alias incognitas deducithus : cc vero ita veritates geometricas inventas' esImppares 'ex dictis C9. 73. . 83. Non una, ac sola arte, dexteritateque ratiocinandi artem inveniendi G Ivi , sed praeter eam opus esse aliis artificiis , dictum est in Logica et 8- Log.' : talia sunt e. g. Reda Hio, qua propositae cujusdam 'quaestionis stariis in alium similem, sed ante jam cognitum, commutatur: Fictis qua aliquid', quod non est , propter similitudinenti simitur, ac si esset et potet autem, haec ab ingenio derendere L I. iatque adeo ars inveniendξ sine ingenio eimsister:
aia CO ris Ito HI ' ' . u inquit. Auct e speciminis &α pag. ro. - Prima ex Va xia idearum combinatione alicujus facultatis antea D notae ignotas veritates , quae naturaliter ex illa flu- ,, unt , deducit e seeunda vero ingenio addit quid ita ,, ex liens , quod sapit vim ereatricem se .
a no sensu; pollere dicitur homo , si ros iaciles rite primo intuitu percipiat : rite vero dicitur perci pere quod Italis est essere di buon gusso si absque reflexione ad peculiaris cujuspiam regulae risum , ordi nem facile sentiat, ae modum , qui in iactis , dc dictis conveniens sit , magisque deceat .
263쪽
De Faeuitatis Appetitivae Parte inferio- re, seu Appetitu Sensitivo . i
sq. R Cognitione ad appetitum Anima progre-α ditur. Quemadmodum vero in cognitionibus diversitas habetur ita, ut cognitio alia sit confusa, alia distincta; sic quoque in . appetita discrimen nascitur ita, ut in specie facultatis appetit i vae parsVinferior sit, qua a cognitione confusa; pars su erior, quae a cognitione distincta ortum trahit. Progressus ille Animae a cognitione ad appetitum non fit per saltum, sed per congrua media, quae
adeo ante caetera hic eX ponenda erunt.
SCH. Passim adhue Philosophi appetitum diois νknt in sensitivum , & rationalem : illi respondet fa- eultatis ametitivae pars inferior ς huic pars superior rnostra proinde divi ne re ipsa nihil novi, ae insoleniis molimur.
83. Quoties vel in nobis, vel in re qualibet extra nos sita persectiones intuemur, toties in nobis Voluptas oritur, ut e. g. fit, cum imaginem videmus prototypo suo egregie similem , in qua similitudine eius persectio consistit; item cum arduam aliquam veritatem intellectu comprehendimus, quippe in quo ipso persectio nostri continetur . 86.
264쪽
86. Itaque voluptas non immerito eum Cartesio dicitur sensus, e cognitio intuitiva perfectionis; ubi modo notetur, hanc definitionem non equidem esse nominalem, atque adeo exprimentem notas, seu characteres ipsos voluptatis , sed geneticam, qua scilicet modus explicatur , quo voluptas oriri consuevit. i 87. Persaepe homines persectum reputant, quod re ipsa perfectum non est; illis tamen perfectum apparet ideo, quod juxta alias regu Ias rem p r positam considerent, quam juxta quas considerari deberet: sic equidem nonnulli ignorant regu-Ias bonae orationis; alias tamen tenent, quae ab
illis prorsus diversae sit sat . Hinc autem sit, ut juxta has judicantes orationem perfectam reputent, quae re ipsa, persecta non est. b 88. Voluptas .non .mqdo oritur exi sensu perta Etionis vexae, sed et i m apparentis; insigni tamen cum discrimine Dum . per judicium erroneum perseaum reputatur , quod re ipsa persectum non est, fieri sane potest, ut error demum agnose tur, quo adeo easu tensus persectionis , ipsaque voluptas disparet; hinc voluptas ex se assi perfectionis apparentis orta minime durabilis est: ex ope posito, si quid re ipsa persectum est, metuendum non est, ut aliquando pro imperfecto haberi d
beat; quotiescumque ergo ejusmodi vera persectio sub sensum ceciderit , nunquam nou voluptatem rarit: itaque voluptas ex ilansu , & intuitu perfectionis verae orta constans , & immutabilis est. 89- Ut voluptas oriatur, requiri iur tum per sectio, Lum ejus eognitio; hinc voluptas crescit partim ex persectione , . qua cognoscitur , partim
265쪽
ex ipsa cognitione et tanto nempe voluptas est maior, quaato major est persectio , itemque quam to vividior, α simul certior persectionis cognis
SCH. Majorem voluptatem e. g. capit sΝ discuintuitu ia, qui artit archiιectonisAE perisus est, quam qui ejus est ignarus; certiorem namque ille cognitionem perfectionis aedi ii habet, quam ista ha at L m. voluptati opponitur T dium , quod Insensum, seu in uitum impe se horis definiri 1 olet. Λdraedium autem cunctμ applicanda sunt, tum mordo de voluptatu sunt triaita . a SCH. Tadium, non es confunde iam eum Iolo defectu, seu, ut loqui solent , tia volvtatis. Diversa haec sunt: Non capere voluptatem ex re quadam, es capere taedium ex illa . Qui g. g. obiter imaginem anti mae: ιυπ-i volvtatem nou ω't, neque ι meu contim πι etiam taedium capit ,
oi. I mili spestes est Γρ or, qqi congrue deri, nituri per sensum eμ solutione continui in corpore ortam . Nempe quisque ultro pdmiserit , ςjusmodi solutionem pro imperfiatione nostri habςndam esse; sensus vero impexiectioni. est taedium c f. m. : itaque & dolor iridi i species est aia 9a. Ruidquid nobis, vel statui nostro perfectionem adfert, Bonum quidquid ver0 imperfectionem nobis , vel statui nostro conciliat, malum djcitur . Scientige. g. nos perseetos, ignoranxia impersectos reddit; hinc scientia bonum , ignor/ntia malum cense
SCR PYr statum sis eo sectimur tum illum , qua internus, tum eum, qui externus appellatur. Scientia e. g. perficit statum nostrum internum s opes permciunt statum externum. 93st
266쪽
o3. Intuitus, vel sensus persectionis voluptatem 9. 86. , intuitus, vel sensus imperfectionis taedium parit g. po. r quoniam ergo bonum Do his , statuique nostro persectionem , malum Vero imperfectionem conciliat q. 92. ς intuitus , sive sensus boni voluptatem, intuitus , sive sensus
04. Exinde discimus honum , itemque malum
verum ab apparente discernere e bonum verum parit voluptatem constantem, non item bonum apparens: similiter malum Uerum parit taedium constans, non item malum apparens. SCH. Hine scientia est 3onum verum , essus arria dens palato, valetudini attamen inciens, bonum ρο-
93. Voluptas constans, ae durabilis ea est, quae a persectione vera, voluptas minus durabiliS , ac interitura illa, quae a persectione apparente Ο tum trahit g. 88. r igitur & Bonum Uerum est,
quod nobis , statuique nostro perfectionem veram; co tra Bonum apparens, quod non ns apparentem perfectionem adfert.
. Tam persectioni , quam impersectioni sui sunt gradus u. I 37. Ontol. t sunt igitur etiam
tam bono, quam malo. Vulgo majus bonum existimatur , quod majorem voluptatem , majus malum, quod majus taedium parit : sed enim haec aestimatio boni, vel mali, quoniam a solo sensu pendet, non nisi cognitione confusa absolvitur , atque persaepe erronea est . Distincte bonum, vel malum cognoscitur, si persectio , quam adsert bonum, vel imperfectio, quam conCiliat malum , rite perspicitur .s7. Ex cognitione boni, vel mali in mente imclita
267쪽
elinatio, vel reclinatio ad objectum sequitur; est autem Inclinatio illud, quod AVetitus, vel potius Appetitio Reclinatio, quod Aversatio dici consu vit . Speciatim Inclinatio ex cognitione boni confusa, seu sensuali orta, spetitum sensitivum , Reclinatio ex Dusmodi cognitione prognata, aversationem sensitia
SCH. Delinationis , b oclinationis notionem solum eonfusam ex sensu interno bis supponimus ; neque alia praesens institutum opus est: diuincta in altera PDehologiae parte dabitur. CHI i. c. st . . I .
98. Itaque qui appetitum sensitivum in agendo sequuntur, id demum rappetunt, quod sensus notabilius demulcetm; aversantur autem illud, quod his molestiam adfert. i Patet id ipsum ex hoc, quod non ni si cognitiones , & repraesent tiones ismalasn sequantur , 4tque adeo bonum preteienti seninum delin tione , malum praesenti
eorumdem taedio aestimento . l
po. Appetitus, & aversatio sensitiva in diverus
subjectis di versa sunt a. ad- appetitum enim , & versationem non modo perceptiones praetentes concurrunt, verum etiam praeteritae ope imaginati nis re produrue, & per memoriam Ditem confuse agnitae r unde in illo subjecto, in quo plures praeteritae perfectiones cum praesente concurrunt , major appetitus, vel aversatio oritur, quam in -eo , in quo pauciores concurrunt. I Oo. Appetitum sensitivum, vel aυersationem se stivam vehementiorem, atque extantiorem, Mectum
ior Papo dicitur hic animi affectus . Passiones 1e
cundurn S. Thomam I. 2. q. 23. ar. I. aliae sunt appe
titus concupiscibilis , aliae appetitus irascibilis . Ap pe
268쪽
Empiri ea. 2 7SCH. Campum hic ad doctrinam de a se Iibus aperiri videmus, quam varii varie omnino pertractarunt. Nos praecipua fellemus, eaque, cum longis esse
Io I. Primum a flectus congrue in tria genera dispescuntur , quorum unum continet gratos', sive Jucundos , alterum molestos , tertium mixtos . Affectus grati
conjunctam sibi habent sensualem voluptatcm , mo-4esti taedium , mixti voluptatem taedio permixtam rhinc autem colligimus voluptatem , & tardium in. convenienter affectus a quibusdam dici, cum sint il-Ηid,quod omnibus respective affectibus commune est. Ioa. Qui libet affectus , experientia teste, cum extraordinaria quadam sanguinis , & fluidi nervet, sive etiam spiri tuum vitalium commotione conneXus esse solet: irascens e. g. vultu rubet, nuncque labia , ac dentes comprimit', 'nunc pedibus solum quatit &c.; quae quidem sine extraordinario sanguinis , fluidique nervet motu nusquam sunt. io 8
Tom. II. R. I 3. litus concupiscibilis dicitur,illa pars appetitu sensiti-Vi , quae circa bonum , & malum sensibile vertatur
praecise sumptum et appetitus vero irascibilis illa pars dicitur appetitus sensitivi , quae bonum respicit , &malum non praecise , sed sub ratione ardui . Io8 Hinc passo definitur a S. Thoma I. Σ. q. 22a Motus appetiti ea virtutis sensibilis ex imaginatione boni , vel mali cum transmutatione corporali. Corporis ista transmutatio libera cerietur , vel quia imperatur , vel quia non probibetur , inquit idem S. Thomas . Pariter ex eodem Angelico Praeceptore t ri Passiones Animae dupliciter ,, possunt se habere ad iudicium rationis uno modo is antecedenter ; di lac , cum obnubilent judicium ra- tionis , ex quo dependet bonitas moralis actus , diis minuunt actus bonitatem . Laudabilius enim est , se quod ex iudicio rationis aliquis faciat opus charitati tis , quam ex sola passione misericordiae . Alio modo
269쪽
rog. Quod jam ad ipsas affectuum species attinet, in numero jucundorum, qui cum voluptate conjuncti sunt, ponitur Amor, odium , Irrisio, Acquiescentia in se ipso, Gloria, Spes, Malevolentia, Hilaritas. Amor est istitia, vel juxta alios promptitudo capiendi talitiam ex perfectione alterius; per laetitiam nempe insignis gradus volup tatis intelligitur . Odium est Miltia , vel juxta alios promptitudo eviendi talitiam ex imperfectione alterius. Irri o est talitia percepta ex infelicitate alterius; oritur haec ex insigni odio . Aequiescentia in se sese est talitia, quam ex bono, quod a nobirpatratum est, Opimus. Gloria est Miltia orta ex bono a nobis patrato, quatenus id ad opinionem aliorum refertur. Spes est voluptas ex bono obtinendo perce
pia: spes abit in Fiduciam , si voluptas in laetitiam
degenerat. malevolentia est setitia, quam ex malis alterius fine emolumento nostro percipimus . Hilaritas est Miltia ex eo enascens , quod malum praterierit, vel metus illius disparuerit. Io . In classe affectuum molestorum continetur Misericordia , Invidia, Paenitentia , Metus , Desperatio, Terror, Pusillanimitas , Fastidium , Ira, Pudor, obtrectatio , Hesmulatio , Luctus .
se habent consequenter , & hoc dupliciter . Uno mo D do per modum redundantiae , quia scilicet cum supe , , rior pars animae intense movetur in aliquit , sequi- D tur motum ejus etiam pars inferior; & sic passo ex- istens consequenter in appetitu sensitivo , est signum is intensioris voluntatis , & se indieat boni ratem minis ratem majorem . Alio modo per modum electionis , , , quando scilicet homo ex judicio rationis eligit afficiis aliqua passione , ut promptius operetur , cooperante ,, appetitu sensitivo , & sic passio animae addit ad bo
270쪽
Empirica . 239Miserisordia est tristitia ex alterius miseria orta ;per tristitiam scilicet insignis gradus taedii indi-gitatur e misericordiae mater est amor . Inυidia est tristitia ex alterius felicitate suscepta, cujus mater est odium. Poenitentia est tristitia. quam ex malo , quod a nobis patratum est , ea mus i. metus est radium ex malo adventuro perceptum . Deveratio est intolerabilis tristitia super.malo Venturo . Terror est tristitia eae inopinato malo, quod pro magno habetur , ortum trahens. Pusillanimitas est tristitia ex discuLὸtate boni, quod concupiseitur , obtinendi . Fastidium est taedium pereeptum ex eo , quod ante voluptatem attulerat . Ira est tristitia ex injuria nabis, vel aliis illata proveniens, conjuncta cum odio eius, qui injuriam intulit. Pudor est triuitia oriunda ex malo an'bis patrato, υel patrando , quatenus id ad I cipinionem aliorum refertur. Obtrectaris , quam mitiam Teloo iam taominatat, est triditia σνιa ex eo, quod aliu3 quoque potitu illo, quo Vse poritur . mutatio est tristitia, quae oritur, s quis eo , qκod concupiserit, alter potitur , ipse carat ia Luctus est tristitia percepta ex interita Hus , quem amavimur. Ioy. Affectus, prout quotidianis fere exemplis compertum habetur, attentionem plurimum impediunt ita , ut verum cernere nequeamus ; unde fit, ut ex praecipi Fantia ad actiones seramur, quas postea poenitentia excipit: atque idcirco homo indulgens affectibus in statu serottviis esse dicitur. Ios 'i . F roy ὶ Undecim sunt secundum Seholasticos passiones: sex nimirum concupiscibilis , quinque partis iraia ibilis. Prioris sunt , amor , & odium , desiderium , & fuga , gaudium , & dolor : polluxioris autem sun: ipes , dc