장음표시 사용
291쪽
extraordinariae commotionis sanguinis , ae fluidi nervet Anima turbationem subeat, atque ad functiones suas minus apta essiciatur. De quibus ta
men cunctis , ac singulis id tenendum , quod β.
praec. ticulari operabili, ut nunc, numquam potest esse contrarιum appetitui, ut n. s. cum S. Thoma adnotavimus: ac praeterea agens liberum certe eligit , seu a
plectitur bonum apprehensum, cum non est amplius sui- pensum, utrum sibi eligendum iit, vel non eligendum . amplectendum sit bonum, vel non amplectendum , sed semetipsum proprio judicio determinavit ad eligendum , vel amplectendum potius, quam non. Iamvero an qui1- quam est, ut expendimus etiam incit. Nota I3 Ont. n. 7., qui possit vel leviter suspicari, agens liberum tali luo Iudicio, ac determinatione sibi adimere , vel impedire potestatem eligendi oppositum Nonne e contra evidens est, quod suo judicio nunc , & arbitrio tunc applicat suam indifferentem potestatem ad eam partem, quae tibi magis placetὶ An non libertatem evidenter amitteret, potesta temque eligendi ex arbitrio , vel quod ipsi magis placet, si talem operandi, seu volendi modum non teneret 'Quomodo enim aliter operans se proprio judicio, contilio, nutu determinaret Quomodo eligeret ex arbitrio,
si ex arbitrio, hoe est ex proprio judicio non eligeret . cum dicere liberi arbitrii idem sit, ac dicere Iiberi sudicii de agendo, vel non agendo, ut cum S. Tuoma n. 6. ὶ jam animadvertimus sta 7. Atque heic obiter notandum est, ineptissimum illud esse, quod ajunt nonnulli, facultatem nempe se volvendi pro arbitrio, quae inest voluntati , seu potius a senti libero est enim voluntas ipsa facultas quaedam agentis liberi, non ipsum agens liberum esse facultatem sese volvendi, sive juxta, sive contra rationis j dicium, prout magis libuerit. Quomodo enim potest amsens liberum sese volvere contra rationis judicium ini-ii id intelligatur n. s. in de judicio non omnimode determinato ) , si se volvit ex arbitrio, vel prout ei magis libet P Quid enim est sese volvere pro arbitrio, nisi sese volvere ex proprio judicio, ut mox diximus Quid pariter est sese volvere, ut magis libet , nisi sese via
292쪽
Praec. monuimus e cum variis his mutationibus Corporis numquam non experientia teste simul esse aliquam mutationem in Anima ; minime autem experientia constare, unam alterius in vero
vere , ut magis placet δ At ex nn. v. 3. s. s. non potest intelligi quidpiam magis placere , nisi in
I articulari, & ut heic, & nunc illud prae altero ceu
Onum , atque conveniens judicetur , seu ab intellectu proponatur : ergo &c. Phrases istae agens se volvit, vult, eligit pro a strio, pro nutu suo , prout ei magis pia cet, prout ei libet, non possunt nisi per deceptricem nomtionem aliter intelligi, quam ut significent , agens se roprio judicio determinare e quare non excludunt,ed involvunt ipsum rationis judicium , atque adeo dimotiva ; cum line motivis nullum esse pollit judicium
I . Cum ergo addit Boseovichius, rationem, cur a gens liberum se potius determinet, quam non , ipsam esse caussae liberae arbitrariam determinationem , V lintelligit determinationem factam ex iudicio rationis, &permitti potest ista locutio; cum determinatio facta ex iudicio rationis involvat , aut certe supponat motiVa, quae sunt ipsius judicii, & consequentis electionis ratio iussiciens: vel non id intelligit , & inanes terminos , notionemque deceptricem nobis obtrudit ab Auctore nostro rejectam: nam si arbitraria determinatio non signis ficet determinationem factam ex judicio rationis , eum dicitur, ipsam caussae liberae arbitrariam determinationem esie rationem, cur agens liberum se potius determinet , quam non , idem est , ac si diceretur , rationem, cur agens liberum se determinet potius, quam non, a liam non esse , nisi quia se determinat potius , quam non , vel quia habet voluntatem , potestatem, facultatem se determinandi potius , quam non ; quarum neu tra intelligibilis explicatio est e non prima, in qua pro ratione affertur illud ipsum , cujus ratio quaeritur ἰperinde ac siquis diceret , Lunam eclipsim pati , quia eclipsim patitur : non secunda , in qua pro ratione a ctualis determinationis affertur ratio 1 olius possibilitatis : unde in prima nulla reipsa affertur ratio .; in at
293쪽
sensu caussam esse. 127. Quemadmodum in nobis ad mutationes corporis mutationes Animae consequi observamus, ita ex opposito observamus , etiam ad Animae
decre tera affertur non ratio pro ratione . In utraque igitur
illud Quia terminus inanis est , notionemque continet
I9. . Ex dictis perspicue intelligitur , frustra opponi caussam liberam illam esse , quae positis omnibus ad agendum requisitis , potest etiam non agere; id enim, si recte intelligatur ex cit. Nota I3 ontol. , non solum
non rejicimus , Verum etiam nuper demonstravimus
nn. Is., & 16. , stare potestatem illam non agendi in causia libera , posita etiam ratione sufficiente ad agendum . Recte monet A. b. I 23. , vel ex ipsa definitione libertatis ab ipso tradita f. Ita. satis indicari , potestatem illam non agendi in caussa esse deberet, ut haec libera sit , & dici possit ; idque luculentius ex n. . apparet , ubi des nitionem illam uberius declaravimus . Quamqμam enim ea potestas indisserens ad agere , vel non agere , ad libertatem non suffieiat ; siquidem n. 6. ea aliquo modo est etiam in brutis , in quibus tamen non est vera libertas ; tamen & illa r quiritur ad libertatem : unde definitionem libertatis , di caussae liberae ingreditur , quamvis integram ipsam definitionem sola illa potestas non absolvat .ao. Quod si contendat quispiam, ad naturam caussae
liberae pertinere , ut possit cum omnibus praerequisitis ad actionem componere non actionem : respondebimus
primo idipsum distinguendo ; tunc enim potest reipsa
componi non actio cum omnibus ad actionem requisitis, cum haec sunt hujusmodi, ut non solum natura, verum etiam tempore praecedant actionem: potest enim in hoe
casu vel aliquod impedimentum intercipi , vel caussa libera aliter expendere, dc considerare objectum propositu: , adeoque potest actio suspendi r at fieri id non poterit , si requisita non tempore , sed natura dumta-diat sint actioni praevia ; tunc enim iis positis statim .& simul est & actio , quae cum nequeat cum non acti ne componi , nec requisita ad actionem componi cum
294쪽
decretum certos motus in corpore sequi, istosque decreto mutato illico sisti: unde hi motus etiam Ooluntarii dici solent. I 28. Denuo autem haec saltem simul contingere
non actione possunt . Nec id potest libertati ossicere. , eum illius incompossibilitatis ratio tota ex ipsa actione sit. Posterioris huius generis requisitum illud est iudicium, quo agens liberum suam indifferentem potesta tem applicat determinate ad unam potius contradicti nis partem , quam ad aliam , puta ad eligendum p tius , sive volendum , quam non ; siquidem tale judicium numquam potest n. s. esse contrarium appeti tui , atque adeo appetitus illud certo , & infallibiliter sequitur. Quia tamen nec vere dici, nec intelligi pos sunt Omnia posita requisita ad actionem , nisi actio sit per illa integre determinata r iccirco
M. Respondebimus secundo , gratis , & salso sumi ,
naturam caussae liberae postulare potestatem componendi non actionem cum omnibus requisitis ad actionem ;haec enim esset potestas componendi contradictoria , quam nemo a natura caussae liberae dixerit postulari .
Enimvero si posita sunt requisita omnia non ad solam possibilitatem , sed etiam ad actualitatem actionis, de terminata jam est ex cit. Nota I3 ὶ ontol. n. 3. ipsius actionis actualitas , seu existentia ; atque adeo
neque agens , neque actio. sunt amplius in stata, suspensionis . Igitur si pollet componi non actio cum requisi
iis omnibus ad actionem , fieri posset , quod agens , &ejus actio in statu forent suspensionis , dum amplius in tali statu non sunt , quod esset componere contradicto
21. In agente libero unum e praecipuis, immo & ut timum requisitum ad eligendum, seu volendum, est illa ipsius determinatio, quae fit per proprium judicium t eK saepe cit. Nota I3 nn. 6. , & 7. , itemque n. 16., dcao. hujus Notae γ. Igitur si posita fune requisita omni Rad actionem, agens liberum iam non haeret amplius sus pensum, in quam partem inclinet suam inditarentem potestatem; sed determinate judicat in hanc potius , quam in illam inclinare. Cum igitur appetitus ratio
295쪽
gere experimur , non item experimur Animam per veram actionem motum aliquem in corpore producere, cum hujus etiam productionis ne con
fusam quidem ideam habeamus : hinc , ut ante in
casunem sequatur h. s. ), illico & appetitus eam in partem inclinatur; atque adeo est electio, seu volitio tali determinationi, seu judicio conveniens. Poterit ergo R-sens liberum finitum , & limitatum & antequam ita
iudicet mentem avertere abs eorum consideratione, per
quae ad tale judicium inducitur, & post illud judicium
poterit super illud reflectere, ae etiam si libuerit. ,γ r. tractare, considerando rationes alias oppositas: at dum actu ita judicat, sicuti nequit non ita judicare, ita nec suam potest electionem, aut volitionem suspendere , cum nequeat esse in statu suspensionis, dum actu extra su pensionem est; atque adeo neque potest componere non actionem cum omnibus ad actionem requisitis. 23. Superest ergo, ut supra nn. II. , & Is. aiebat Pater Boscovichius, motivis omnibus, sive moralibus rationibus consideratis , superest semper in agente libero facultas eo se inclinandi, ubi etiam minus ponderis rationes habent . At haec facultas non est ad componendam non actionem cum omnibus requisitis ad acti nem; sed facultas agendi, vel non agendi; quae tamen exercetur agendo potius, quam non agendo , inclinante se agente ipso in eam partem, ubi heie, & nunc apud ipsum plus ponderis rationes habente nam quae helc, renunc minus ponderis apud ipsum habent, nee sunt m tiva nn. ., & I. , cum ex hypothesi non illud moveant ad judicandum, hoc est ad 1e determinandum. 24. Nec vero quis regerat, repugnare libertati , quod actio voluntatis per aliud determinetur , quam per se ipsam; id enim perinde λret ac dicere, requiri ad libertatem, ut actio voluntatis sortuito , aut mero casu rumpat a voluntate, nulla 'raecedente in ipso agente d terminatione ad agendum, neque a natura, neque a seipso, quod plane absurdum est: est enim voluntas , ut iam animadvertimus n. 17. non ipsum agens liberum ,
sed ejus faeultas ex se indifferens ad amplectendum, vel non amplectendum hoc, vel illud particulare bonum pro-
296쪽
Empirica . 28scasu simili f. ias. , concludimus: tametsi idcirco ejuscemodi productionem rejicere non lic
at, tamquam experientia certam tamen admitti non posse.
I 29. possitum. Quare nisi supponamus, agens liberum suomet sudicio hanc suam facultatem in hane, vel illam partem determinate inflectere, actio ex illa fortuito , ac
mero casu erumperet ', immo nec erumperet quidem ,
cum ab indimerenti, qua tali, nulla m actis, nec velit quispiam , quod velle potes, ideo quia potes, ut notat S. Anselmus in Lib. de Cassi Diaboli cap. 27. 23. Verum equidem est, voluntatem formaliter , ut a iunt, non determinari , nisi per ipsam volitionem ; qua de caussa dixit & S. Thomas n. 3. , consilium determinari primo quidem per sententiam rationis , O secundo per
acceptationem appetitus. At verum pariter est, & poni hanc acceptationem appetitus, posita sententia rationis; nam ps determinationem consilii, quae est judicium rationII , v luntas eligit, ut subdit idem S. Thomas eod. n. 8. ), re agens liberum numquam progreditur aὸ eam acce tationem, nisii se determinans per rationem n. 9. ),&ex Nota I3. cit. num 6.: idque confirmat & S. Anselmus inqviens in Dial. de Verit. cap. II. Omnis volunias , sicut vult aliquid, ita vult propter aliquid . . . OmnIn namque nihil volumus , nisi sit, cur velimus : quod adeo certum est, ut in Discipuli persona ibidem subjecerit :Omnes hoc in nobis cognicimus. Cur porro velimus , UO luntati non applicatur, nisi per judicium rationis et hoc est agens liberum non vult propter aliquid , nisi quia propter illud suo se judicio determinat ad volendum rergo praeter sormalem determinationem voluntatis, quae est posita in ipsa volitione, opus est alia, veluti caui sali determinatione , ex qua scilicet intelligatur , cursit ipsa volitio, ne haec quasi sortuito, aut puro casu evoluntate erumpere videatur . Quaecumque quomodoli bet existunt , determinantur formaliter ad existendum per ipsam existentiam; non hinc tamen tollitur necessitas alterius determinationis, ex qua intelligatur , cur forinalis ipsa existentia rebus conveniat: ergo ex qriodi voluntas formaliter determinetur per suam vOlmonem a Diuitiaco by Cooste
297쪽
aro. Porro hic istud probe adnotandum venit, ad Animae decretum motus respondentes in corpore non perfici , nisi organa , ac instrumenta motuum integra fuerint , vitioque caruerint,' quip-nem, non hinc excluditur quaevis alia determinatio, ex qua intelligatur, cur agens liberum reipsa velit , cum pol si etiam non velle.
26. At : Non est temper in hominis potestate habere haec, vel illa motiva. Ita plane: nee enim est semper in bominis poteitate , quid ei veniat in mentem , ut notat S. Λugullinus de Sp. , & Lit. cap. 34. Obi ..rvat etiam S. Thomas qu. 6. de Μalo, tripliciter pone contingere , quod voluntas feratur in id , quod sibi csfertur magis iecundum hanc particularem conditionem , quam secundum aliam: is Uno quidem modo, in quan-M tum una praeponderat . . . Alio vero modo, in qua
, tum cogitat de una particulari circumstantia , &o non de alia hoc contingit plerumque per aliquamis Occationem exhibitam , vel ab interiori , vel ab exo teriori , ut ei talis cogitatio occurrat . Tertio vero is modo contingit ex dispositione hominis &c., , . Quo cumque tamen modo id contingat , neque in infinitum progrediendum est , ut inveniatur , cur talis cositatio,occurrat , neque sequitur , non posse hominem 1 uomet ingenio rationes quaidam boni , vel mali in obiecto proposito investigare, aut saltem se libere applicare ad
has potius , quam illas ex propositis rationibus atten tius coniiderandas . Immo idem S. Thomas cum I. Σ.
q. II. ar. 6. tibi tertio loco opposuisset heri poste , ut duo aequalia sint nobis proposita ad eligendum, respondet is nihil prohibere, si aliqua duo aequalia proponan
is tur secundum unam considerationem , quin circa alis terum consideretur aliqua conditio , per quam emi-
neat , & magis flectatur voluntas in ipsum , quam
17. Animadvertendum praeterea est , judicium illud, quo nomo se determinat ad liberam volitionem , semper esse in illius potestate , non solum ii spectetur , ut obiective indifferens , quale n. 8. declaratum est , quod
piane sufficit ad libertatem nn. I 6. sacile pos-
298쪽
Empirica . 287 quippe nervis ligatis, dissectisque musculis, nullus
ad imperium Animae motus tequitur. Igo. MutuM ille consensus mutationum Anima cum mutationιbus corporis nomine Commemetiset aliunde demonstrari); verum etiam si spectetur subjective , quatenus nempe esse illud potest , & non esse
in homine . Licet enim id ex impersectione sit i psius hominis , & ideo nequeat esse necessarium ad libertatem , nisi ex parte alicujus defectus ipsius libertatis ;ssignum tamen aliquod libertatis esse potest , ut ait S. Thomas loquens de potestate peccandi q. 21. de Verit. art. 6. Iudicium ergo subjective spectatum est in hominis potestate , quatenus potest homo n. 22. & ante
judicium mentem tuam avertere a conlideratione quarumdam rationum, eamdem convertendo ad alias considerandas ; & post judicium potest de illo judicare reflectendo super illud ; ac etiam , ii libuerit , idem re tractando . Quod de iudicio dictum est intellisi quoque debet de motivis , quae sunt judicii ratio iussiciens :hossunt enim & haec spectari vel objective , vel iubjective . Polito tamen judicio , quod utique ponitur , si dentur motiva , infallibiliter & homo vult , quin haec infallibilitas ullatenus officiat libertati volitionis , uti
jam ostendimus . 28. Neque enim , ut ratione a priori rem hanc co cludamus , ullatenus potest libertati officere illa hyp thesis . quae licet ite antecedens exercitium libertatis, non est infallibiliter cum ipso exercitio connexa , nisi quatenus involvit, aut supponit proprium operandi m
dum agentis liberi , cum impossibile iit praeiudicium libertatis exercitio inserri per i plum proprium agentis liberi operandi modum . Quare cum & ludicium , &motiva , quae t pilus iudicia sunt ratio suinciens , atque adeo, & liberarum volitionum,& nolitionum, eatenus sint infallibiliter connexa cum libertatis exercitio, qua tenus proprium est agentis liberi, ut liberum est, propriose ludicio determinare ad exercendam hoc, vel illo modo novam indifferentem potestatem, idest live amploetendo, sive respuendo, aut non amplectendo propositum obje ctum, ut ex dictis evidenter constat, pariter evisiens est,
299쪽
eii passim indigitatur , atque intuitu eiusdem consensus Anima, & corpus ad se invicem pertinere, illaque huic unita dicitur II et P. Tribuitur
autem Animae Regimen in Corpus , quatenus, ut
di- nullum praejudicium inferri libertati volitionum, ac no litionum ex illa infallibili connexione, qua fit , ut positis motivis ponatur judicium, & posito judicio ponantur liberae volitiones , aut nolitiones : evidens igitur sunt ii ter est , principium rationis sufficientis extendi ad actiones etiam liberas , salva ipsius agentis , ejusdemque actionum libertate . Nec obtrudi potest , necessarium illud esse, quod sequitur ex necessario: ut enim alia mittamus, quae dici heic possent, quod non sequitur ex ne. cessario, nisi quatenus istud supponit aut involvit propriam operandi modum agentis liberi , quem operandi modum nequit agens praetermittere, nisi desinat Operari , ut sesens liberum, non sequitur ex necessario . ut necessarium est, sed ut est principium actionis liberae ; atque adeo sequitur ut liberum, non ut necessarium. rix Tam intima est unio Animae Corpori , ut ex Anima , & Corpore una exurgat Persona . Substantia enim , sive simplex sit, sive composita , intellectu praedita , quae per se, vel in se ita existit, ut non sit parsalicuius compositi , dicitur Persona . Si vero substantia
non sit intelligens , dicitur Su positum , vel Hrpsam . Suppositum itaque , & hypostasis unum idemque sunt ;sed persona supra suppotitum , seu hypostasim aliquam
addit dignitatem petitam a natura rationali; hominis enim dicimus personam, dicimus Angeli, dicimus DEI, non arboris , non equi , inquit Boetnius. Quamvis autem suppositum, vel hypostasis a persona differat; quod tamen vocatur persona etiam suppositum dicitur , &hν postasis r unde legimus tres in divinis hypsases , divinum suppomum dcc. Diversimode a Philosophis definitur persona . Boethioea est Rationalis naturae individua substantia, quam definitionem exponit S. Thomas I. p. q. 29. ar. I. , ubi ait, Per
sonam esse rationalis naturae singularem, & per se exi sentem substantiam. Definitur persona a Uvolmos. 74I. Psychol. Rational. Em , quod memoriam sua conservat ,
300쪽
dictum est , ad illius imperium certi motus in
- . 13 I. Atque haec sunt , quae per indubiam ex- . II. T perien-
hoc est meminit, se esse idem illud ens, quod ante in hoc, vel illo fuit statu. Videtur Uvolssiana haec perso-
irae definitio obscurior definito, nec universalem pers nae ideam proponit: sortene homo vigilans diversam resert personam, ac dum alte dormit ρ Locumne habere
potest in divinis haec definitio Μelius definitur persona , Substantia sui juris, quae es quoddam totum in se, 9 principium totale , ct integrum
suarum operatronum: vel Substantia rationalis ultimo complera , sui jurιs , incommunrcabilis altera tamquam personae , quaeque est principium totale , o integrum suarum operationum. Ex hac definitione consequitur, subsistentiam non esie entitatem naturae superadditam ; nec enim existendi modusentitas superatidita dici debet. Consulatur Purchotius in Exercitat. Ontol. Quaeritur pariter hoc loco , qua unione Anima sit corpori conneκa Certum est, Animam nostram non itai niri corpori , ut ipsam corpus tangat Iis Tangem enim , & tangi, nisii corpus, nulla potest res. Neque unio Animae corpori moralis tantum eri, uti h mo aliis est hominibus unitus; neque enim ex Anima, ct corpore tunc una consurgeret persona. S. Thomas lib. I l. coni. Gent. cap. 36. docet, Animam nostram esse physice corpori copulatam, in quantum Anima operatur in corpus. Ab. Chau meixius in suo critico Encyclopediae Examine tom. VII. p. 26O. 1entit, Animam , dc corpus tamdiu copulata permanere, quamdiu in corpore habentur motus ab Anima dependentes , di in Anima affectiones, quarum ratio in corpore continetur. Ex V volssio I. p. Theolog. Nat. 6. II 8. Praesentia generatim sumpta est relatio entium quo ad coexsentiam , quatenus utrumque existentium, vel unum saltem continet m Je rationem J Actentem alicujus deiermιnationis, quae alteri inest. Anima itaque est physice unita corpori , quatenus in Anima
continetur ratio aliquorum motuum corporis . duo
modo corpus determinet Animam ad percipiendum, dicemus in Psychol. Rat.