장음표시 사용
331쪽
sationes eum certis mutationibus membrorum externorum, seu organorum conjunctae sunt f. 348. ; jam autem quando Organum sensorium impulsu alterius corporis mutatur, hic impulsus per nervos usque ad cerebrum propagatur per princ. Phys ; itaque & ibidem mutatio en scitur , quam quidem , si a diversis caussis, aut iisdem diverso modo agentibus proficiscatur, hoc ipso diversam fore nemo dubitaverit : unde autem istud porro consectarium fit; siquidem a diversa affectione, & constitutione organorum diis versitas pendet repraesentationum , etiam hanc pendere oportet a diversa mutatione , & constitu tione cerebri.
SCH. Agnovit Jam pridem Aristoteles, uene eertis impressionibus f in cerebro factis, non haberi sensationes, seu rerum et naturalium ideas , 9 repraesentationes et nee aliud subinde visum est aliis Philosophis . aeuoniam autem haud pauci porro eo adducti sunt , ut per has mutationes , is impressiones in eerebro factas vim Anima phasice , es realiter determinari
ad producendam ideam , seu repraesentationem putarent, consequenter docuerunt, Animam in cerebro residere ,
p robe intelligentes, eum sanae Philosophiae principiis e haerere non posse, ut ipsa tanquam ens se lex, s Amul limitatum per totum corpus, s quaisis partes uasi diffusa eenseatur. Ad nos quod attinet , paulis inferius circa priorem partem senjum, ae sententiam nostram dabimus , ubi jam nunc notamus , admissa illa , integrum non fore, ut altera non admittatur. III. Quemadmodum. . sensationes a vi repraesentandi Animae propria profici 1ci nunc ostensum est; ita nullo pene negotio conficitur , phantasmata ab eadem quoque vi derivari: cum enim' phan-
332쪽
Rationalis. 321 phantasmata non sint nisi repraesentationes r productae rerum, quae alias sub sensum ceciderant , nihil sane congruentius dici potest, quam quod per eandem vim, per quam primo res ceu praesentes sunt repraesentatas, denuo tanquam ab-1entes repraesententur, ita tamen, ut etiam hic vi isti sua relinquatur limitatio , unde fiat, ut non quaevis repraesentationes praeteritae per il- Iam re producantur, sed eae solum, quae cum aliqua praesente commune quid habent. 332. Quoniam per eandem vim phantasmata, & 1ensationes habentur c g. praec. , non mirum videri potest , perinde , ut sensationes , etiam phantasmata arcte cum varia constitutione , di mutatione cerebri esse connexa: & sane ex hoc
recte explicatur, quidquid in exercitio facultatis imaginandi varietatis solet deprehendi , scilicet
cur quaedam repraesentationes nunquam redeant, cur quaedam frequentius, aliae rarius &c. I 33. Itaque etiam somnia non aliud, per quod explicentur, requirunt, quam eandem vim repraesentandi ; somnia enim non sunt, nisi phan
I34. Memoriae exercitium in hoc versatur, ut repraesentatio praesens recognoscatur eadem esse, quae alias habebatur .gi. : hoc ipsum autem eatenus obtinetur, quatenus per imaginationem repraesentationes eorum adjunctorum loci, temporis &c., quibus res, cujus actu repraesentatio habetur, alias obnoxia erat, re producuntur g.
ΑΤ. : iraque cum hic in dispensabiliter imaginatio locum sibi vendicet, haec autem a vi repraesentandi derivetur f. III. , Μ EMORIAM QUO' E AB EADEM VI DERIvARI liquido cognoscimta S .
333쪽
III. Neque adeo etiam obscurum , dubiumve esse potest, MEMORIAM , non secus, ac de imaginatione dictum cI. Iy2. , A CEREBRO PENDERE. I 36. Adhuc de iis , quae ad facultatem cogno scitivam inferiorem referuntur , actum est : digrediendum jam ad superiorem, scilicet Intellectum . Sunt ternae praecipuae intellectus operati nes e Formatio notionum universalium, Iudicium , ἐπ Ratioeinium; has operationes si ostenderimus ex vi repraesentandi Λnimae propria provenire, satis utique manifestum erit , ipsum quoque intellectum ab eadem vi ortum trahere. I T. Anima notiones universales consequitur
ope attentionis, reflexionis, & abstractionis c β. 66., & 67. atqui attendere, resectere, is abstrahere nihil aliud innuunt, quam conatum, & nisum ad rem unam clarius , distinctiusve repraesentandam prae altera, in quo nisu, & conatu ipsa vis repraesentandi consistit; Ex vI igitur R
PRAESENTANDI ANIMAE PROPRIA NOTIONUM UNIVERIALIUM FORMATI HABETUR.
SCH. Reperias Philosophos, qui eum dent ideas rerum materialium, quae in sensus cadunt, per Anima vim produci posse, notiones tamen universales, itemque entium fi licium , aut , ut illi loqui eonfueυ
runt , spiritualium c neque enim inter fimplex , ετ Dirituale discrimen faciunt produci nequaquam posse ; eo enitas proinde, aut infusas esse oportere . V rum bι advertant demum, vel issio , quod suppetat
vis repraesentandi res materiales, etiam notiones universales , atque entium simplicium formari posse , si
modo vir talis sit, ut ab ea attentio, reflexio , Nabstractio non abhorreat, qualem quidem per eve rientiam vim Anima humanae esse novimus ; mi e enim
334쪽
Rationalis. 323 enim ad ἔπι modi notiones praeterea quidquam per
i 18. Iudicia sunt vel intuitiva, vel discursiva. Ad judicia intuitiva formanda haec requiruntur: praesens sensatio ; attentio ad discernenda ea, quae in objecto continentur ; imaginatio , quae congrua vocabula suggerat: atqui vero vim repraesentandi haec non excedunt . Iq9., β. I a. , &9. 337. I igitur & FORΜATIO IUDICIORUM INTUI
139. Iudicia discursiva fiunt per ratiocinia : in ratiociniis minor passim est judicium intuiti vum, quod adeo per vim repraesentandi haberi potest . praee. I tum vero imaginatio, & memoria aliud praeteritum judicium sistunt communem cum hoc judicio intuitivo terminum habens, quod seque per vim repraesentandi fieri potest . 3 32. , & β. I a. . Ex his sponis fluit conclusio,
qua equidem nihil repraesentatur , quod in praemissis jam non fuisset repraesentatum: unde satis manifeste apparet, etiam RATIOCINIA , AC IUDI
CIA DISCURSIVA EX VI REPRAESENTANDI PROUENIRE.
I6o. Ex ratiociniis manifeste ratio colligitur , t β. I7. ); nec alia proinde origo fuerit rationis, quam ipsorum ratiociniorum; quoniam ergo origo ratiociniorum in vi repraesentandi est f. Praec. γ, patet, in eadem vi etiam rationis esse originem. 36 I. Acumen, & prosunditas intellectui tribuuntur ratione primae operationis, seu ob formationem notionum g. 6I., & 62. : enimvero sormationem notionum a vi repraesentandi haberi ex supradictis constat g. I 37. : igitur etiam acumini,& profunditati vis repraesentandi locum facit. X a I 62.
335쪽
162. Quemadmodum acumen , & prosunditas intellectui tribuuntur ratione primae operationis; ita soliditas tribuitur ratione tertiae : eodem igitur, qu ante, modo innotescit, uti ratiocinia, ita etiam soliditatem ex vi repraesentandi pro-
I 63. ΙMenium in Anima locum habet propter. acumen, ut colligitur ex definitione ingenii F. 63. γ: quin itaque ingenium etiam ex vi repraesentandi oriatur, dubitare non licet. I 6 . Superest ars inveniendi: & hanc ergo per vim repraesentandi actuari , facile conficitur ex eo, quod ipsa a duobus cumprimis pendeat, scilicet a dexteritate ratiocinandi, di ingenio q. 82. , & 9. 83. γ, quorum utrumque a vi reprae
CAPUT III. De Facultate appetit ιυ a.
o turi snt facile omnia, quae ad facultatem cognoscitivam Animae pertinent, per Vim repraesentandi congrue explicari , non item dabunt , per eandem vim ea, quae facultatis appetitivae sunt, debite explicari posse ; illaturi continuo, vel idcirco essentialem Animae conceptum sola vi repraesentandi adeo non absolvi , ut pintius ejuscemodi vi indubie aliud quid superaddendum videatur. Sed enim videamus modo , quores nostra loco sit.
336쪽
deprehendimus perceptionum variationem , quoniam autem singulae a vi Animae propria ortum trahunt, consequens fit , ut dum una aliqua actu habetur, conatus, & nisus, adsit, ea mutata, aliam habendi. 367. Quandoquidem per hunc conatum,&nisum inter innumerabiles alias pollibiles una aliqua determinate perceptio actum consequitur , sufficiens ratio utique hujus adesse debet f. 2o. Ontol. : & vero hanc imaginatio suppeditare solet: haec quippe, dum captam ex objecto voluptatem Animae exhibet. conatum illum, & ni. sum determinat ad sensationem objecto huic reis spondentem . Iam vero fallor vehementissime , aut iste conatus, haec tendentia ad sensationem praevisam, illud est, quod passim appetitus sensitivus appellatur e unde manifeste apparet, APPETITUM
- Ι68. Non majori negotio, quam modo ostensum est, ex vi repraesentandi promanare appetitum sensitivum , ostenditur etiam , ex eadem vi promanare aversationem sensitivam: in hac nempe res omnis contraria sese ratione habet. Quando imaginatio captum ex objecto tardium Animae exhibet, conatus ille , & nisus in oppositam partem determinatur, seu impedire conamur, ut ne sensationes objecto respondentes producantur, in quo conatu impediendi sensationem praevisam aversatio sensitiva consistit e unde denuo
- I Do 7 Haec de appetitu sensitivo, di sensitiva aver
337쪽
69. Sensationes arctissime cum certo situ corporis comparate ad alia corpora sunt connexae et
hinc ubi Anima ad sensationem aliquam, sive produsendam, sive impediendam conatum , nisumque adhibuerit, hic conatus, & nisus ad illum quoque situm corporis obtinendum , sine quo sensatio produci, vel impediri nequit , tendere debebit: atque ex hoc intelligitur, quomodo motus tam proprii corporis, & membrorum illius, quam aliorum corporum, quae in hominis appetentis, vel aversantis potestate sita sunt,
Iro. Affectus est appetitus senstivus , vel aversatio sensitiva vehementior, & extantior . Ioo. : quod igitur de appetitu , & aversatione nunc ostensum, stabilitumque est, id ipsum ad
quosvis affectus pertinere nemo non ultro agno
ITI satione Auctoris sententia ea est, quam tradit Uvolssius a I. 48 o. usque ad s. 696. Psych. Rat. Communiter appetitus sensitivus definiri solet Propensio Animae ad obiectum pro ratione bonr yn eo confuse percepti . Ex hac porro appetitus definitione definitio facile colligitur senutivae aversationis.
-so et hoc loco sintne affectus boni.
vel mali . Celebris est Stoicorum sententia , quibus mala videtur omnis animi commotio, quam & perturbationem vocant, mentis aegrotationem, morbum , insaniam. hoc est insanitatem, ut Tullius explicat Tuscul. qq. lib. 3. , propterea quod in perturbato animo , sicut in corpore sanitas esse non possit; cum sanitas animorum posita sit in tranquillitate quadam , atque constantia, quo emciunt, eum , qui perturbatis his motibus cietur , in morbo esse, & insanire: & eum sapientia sanitas sit animi, iisdem vacare sapientem. 1. Contra non modo naturales esse affectiones dicunt
338쪽
17 I. Atque ita Compertum iam tenemus, qua ratione iacultatis appetitivae pars inferior per vim repraesentandi explicetur, & actuetur . Id i-
Peripatetici, sed utiliter etiam a natura datas: fatentur tamen plurimas resecandas esse; evelli penitus dicunt nec posse, nec oportere.
3. ,, Illud compertum est , inquit Baccius e m. III. pag.
33. nihil affici omnino, non gaudio, non tristitia , non a D more, non odio, non desiderio , esse ima nitatis in aniri mo, stuporis in eorpore; ac, sublatis affectionibus , ω ,, mnem etiam everti funditus humanitatem ; vix enim,
,, iis evulsis, potest homo quicquam facere: quamobre nari datae sunt utiliter a natura tamquam stimuli ad Om-ri ei a vitae. ad strenue id sequendum , quod honestum is est, fugiendumque, quod turpe, ideoque ad virtutem ,, Plurimum valent; metus ad cautionem , & diligen- ,, tiam, ira ad iustam imperii severitatem, spes ad ma H gna quaedam luscipienda, & superanda, quae obitant,
,, tristitia ad corrigenda malefacta, odium ad declinan- da ea, quae nocere possint; cupiditas rerum optimari rum inflammat animum ad potiundum, ac generatim hanc omnex magnam habent opportunitatem , quod ri non sinant eas cogitationes elabi ex animo,& eva ri nescere, quas bonum sit, & utile conservare . Quo-ν, Circa videmus, eos, qui remissus affectionibus permo- Ventur, parum idoneos esse praeclaris rebus gerendis ,ri torpere, hebescere, ac languere in otio , & somno,, quodam quasi consopiri, a quo iners , atque ignava ,, natura aegre excitari potest. Contra qui affectionesse habet ratione moderatas, iidem erecti sunt, prompti, si alacres, expediti ad administrationes , & munera,ri nec dissicultatibus, aut incommodis ab honesto ope ,, re deterrentur, quoniam his permotionibus utuntur tamquam administris ad ossicia virtutum , atque ut , secundis ventis ad navigandum , aut ςquis in tra H bendo curru , quibus corporis , animique eorrigant tar
ditatem. Virtus itaque non abjicit, evellitque fundi se tus affectiones, sed in iis moderandis, continendisqueis versatur ,,.
Haec cum ita sint, essicitur, perturbationes , de
339쪽
psum porro circa ejus partem superiorem investigemus.172. Appetitus rationalis ex distincta reprae
senis quibus quaeritur, naturales esse ex sese, iccircoque nonis malas , si obediant rationi, nec prava opinione susceri pias: sunt enim quaedam aut bona , aut mala , nota is fucata, sed vera: licet autem haec bona appetere , is sperare, amare, iisdemque gaudere, & laetari; malais autem sugere . declinare , Odisse, eorumque aspectu, ac , , praesentia tristari, ut ratio praescripserit , atque id se non opinionis est, sed naturae, . . s. se Passiones animi dupliciter possunt considerari ,
inquit S. Thomas i. v. q. 24. ar. I. in c. z uno modori secundum se, alio modo , secundum quod subjacentis imperio rationis, & voluntatis. Si secundam se conis ,, ssiderentur, prout scilicet sunt motus quidam irratio- ,, natis appetitus, sic non est in eis bonum, vel ma- is tum morale, quod dependet a ratione; si autem conis siderentur . secundum quod subiacent imperio ratio, , nis, & voluntatis, sic est in eis bonum, vel malumis morale. Propinquior enim est appetitus sensitivugis ipsi rationi, & voluntati, quam membra exteriora, quorum tamen motus, & actus sunt boni. vel maliis moraliter , secundum quod sunt voluntarii : unde se multo magis & ipsae passiones, secundum quod sunt v luntariae, possunt dici bonae, vel malae moraliter. Dicun-
tur autem voluntariae,Vel ex eo, quod a voluntate impe-- rantur , vel eX eo, quod a voluntate non prohibentur. 6. Quae vero a Stoicis afferuntur, contra affectiones advertas , rationique repugnantes tantum valent, . quas
morbos esse, & insanitatem inter omnes convenit. Non enim quaelibet affectio constantiae , & tranquillitati contraria est, sed tantum ea, quae modum non tenet; cum ei vilis tranquillitas non otio, sed actuosa vita , rectaque ratione contineatur. Nolo, inquit laud. Baccius, homi- nem perturbationum aestu concitatum, sed ne stupidum
is quidem, ac stipiti, saxoque simillimum: quemadmodum es enim ille ineptus est fungendo munere suo, quia nonis ratione ducitur , sed stupiditate; ita hic , propterea quod
is instrumentis caret ad res praeclare gerendas. Irascituris ergo interdum sapiens: verum non tumet, non coa
340쪽
Rationalis. 329sentatione boni, aversatio rationalis ex distincta repraesentatione mali ortum trahit c. q. Io6. ', atque in hoc ipso appetitus, & aversatio ratio.
cupiscit injustam ultionem , non laetatur alieno ma V lo , non invidet ; nam invidentia vitium est , non V affectio ; miseretur alienam calamitatem ; non ta-' men iccirco tabescit , ac aegritudine laceratur , ae' plane conficitur se . Hinc sapienter S. Thomas I. a.
z. 24. a. 1. in c. inquit: ,, Passiones non dicuntur morbi vel perturbationes Animae, nisi cum carent moderatione rationis , ,: & ad 3. ar. eod. et is Passiones Animae, in quantum sunt praeter ordinem rationis , V ine linant ad peccatum; in quantum autem sunt or- ' dinatae a ratione, pertinent ad virtutem
V r. Non solum affectiones regere honestum est; verum etiam jucundum, gloriosum , laudabile tibi imperare;
atque in hoc mentis eximia sapientia cernitur . Utile est etiam affectiones regere ad valetudinem , vitamque diuturnam: sanitas enim, animique quies in corpus permanat, humorumque tuetur temperationem, quam affectionum acriori vi perturbari compertum est. Celebris est illa Scholae salernitanae praeceptio cap. I. Si vis ineolumem, si vis te reddere fanum,' ' Curas tolle graves, irasci crede profanum. 8. Ea plerisque familiaris est , atque usitata excusatio, se animi aegrotationibus mederi non posse. Quam futilis sit haec excusatio ex eo patet , quod ratio iccirco nobis data est tamquam regina, ac domina, quae vinci, & peccare non potest invita: quisquis igitur peceat perturbatione aliqua concitatus, abstinere potest ab eo, in quo delinquit, iccircoque moderari perturbationem , si velit: velle autem debet non remisse , sed vehementer , non languidiore quodam studio, sed inflammato, &operoso. Vulgatum est illud : Nihil di cile volenti . Videmus quosdam, qui cum pessimi essent, & magno perturbationum aestu, ut superbiae, iracundiae , libidinis, jactarentur, optimos evasisse , modestos , pacatissimos , continentes: sed nos saepe malumus voluntariam im-trobitatem infirmitatis specie occultare, quam aliquid aboris in repellendis cupiditatibus tolerare : & eum corporis carandi caussa uihil sit, quod praetermittatur.