장음표시 사용
101쪽
Σ ΑCA D. Q V IE S T. aures cantibus, en quin cernat quata vis sit in sensibus Quam multa vident' pictores in umbris, S in e
minentia, quae nos non videmus quam multa quae nos fugiunt in cantu,exaudiunt in eo genere exercitati qui primo '' inflatu tibicinis Antiopa esse aiunt,aut Andromacha, cum id nos nes lucemur quidem. Τ Nihil necesse e i degustatu odoratu loqui in quibus intexigentia es vitiosa, est quaedam tamen .'' Quid de tacitu, S eo quidem quem philosophi μ' interiorem vocat, aut doloris, aut voluptatis in quo 'A Orenaici solo putant veri esse iudicium,quia stentiatur.'' Potestne igitur qui uam dicere, inter eum qui doleat, inter eum qui in voluptate sit, nihil interesses aut, ita qui sientiet, non apertissime insaniat ' Atqui qualia seunt haec quae sensibuspercipi dicimus: talia sequuntur ea quae non pensibus ipsis percipi dicuntur ,sed quodammodo siensibus, ut haec: istud e F album, hoc dulce, canorum istud, hoc
bene olens,hoc asperum. Animo iam haec tenemus com
prehensa, non stensibus. '' Ille deinceps equus eIi, illicanis. caetera steries deinde sequitur maiora necte ut haec quae quasi expletam rerum comprehensione amplectuntur: Si homo est, animal est mortale rationis partice s. Quo e genere nobis notitia rerum imprimuntur, sitne
quibus neque intel i quicquam,neque quaeri aut distutari potest. ' Quod si essentfalsae notitiae Uiαίαι enim notitias appellare tu videbare ) si igitur essent bae false, aut ei modi visis impressae, qualia visa a falsis disicerni
non possent: quo tangem his modo uteremurD' quomodo
102쪽
LIBER II. Mautem, quid cuique rei constentaneum esset, quid repu
gnaret,iuideremus φρῆ Memoriae quidem certe, quae non
modo philosophia,sed omnis vilia Uum, omne ue artes
ama maxime cotinet, nihil omnino loci relinquitur. quae
potest enim esse memoria falserum s aut quia qui uam
meminit, quod non animo comprebedit, G tenet' Ri Ars
vero quae potest esse, nisi quae non ex una aut duabus, sed ex multu animi perceptionibus conflat quam siμbtraxeris, quὶ distingues artificem ab insito non enim fortuito hunc artificem dicemus esse, illum negabimus, sed cum alterum percepta σ comprehensa tenere vi
demus,alterum non item '' cumque artium aliud eiusmodi genus sit, ut tantumodo animo rem cernat: aliud, ut moliatur aliquid, oe faciat: quomodo aut geometres
cernere ea potest, qua aut nulla sunt, aut internosii a falsis non possunt: aut is qui fidibus utitur, explere numeros , conficere versu ' Quod idem in similibus quoque artibus continget: quarum omne opus est in faciendo atque agendo. ΩΕd enim e i quod arte uscipsit, nisti is qui artem tractabit, multa perceperit
i Constituit θέσιν totius contentionis aduersus nouos Academicos, quod aliqua sit rerum Mi ταλκήιe : haec enim princeps & generalis est quaestio, de qua deinceps disceptabitur. Sed argumenta Luculli, si dialecticum iudicium ad iudicandam quaestionem adhibeatur, falsa & inconsequentia reperientur. Academici noui negant vllam esse , id est, firmam de certam pereeptionem: vel,si dicere mauis, scientiam. qua definitione nominis posita totam orationem Luculli concidere necesse est: nec enim sensus hominis, nec animus, aut mens, aut ratio, quicquam hoc firmo de constanti genere coinprehensionis percipit, sed solus deus, qui veras& simplices rerum causas & formas cognoscit. In hominibus autem perexigua est huius diuinae lucis scintilla, quae opinio potius quam scientia debet appellari. a Primit argumentum ad probadam καταλκὼν,sumitur a sentibus, in quibus primae sunt cognitionis Se comprehensionis causae. 3 Occurrit exemplis Academicorum, quibus ακα πιλουψιαν probare solent, di sensus interdum fallaces & incertos esse concedit, eleuatque authotitate Epicuri.
103쪽
Remus in aqua fractus apparet & infraus, quia pars quae est in aqua, videtur propior nobis esse, quam reuera sit, Se idcirco raites remi recto aspectu in aqua continuate videri non pol sunt. Aqua autem quia corpus est νον spissiam, facit ut pars remi, quae est demersa, maior videatur, & idcirco propior oculis nostris. liaec quaestio agitatur a Seneca cap. . libri primi quastionum naturalium. s Seneca libro primo quaestionum naturalium , capite quinto, colla Orbenaeae flendent a ita a columba. Videntur autem diuersis coloribus distincta, vel pro ratione lucis, quae colorem Scoculum subinde mutat: vel quod reuora pennae in collo sint diuersicolores. 6 Declarat inductione per species, quando & quo modo sat in singulis sensibus coprehensio & veritas. Primus locus inductionis est de oculis Id aspectu. Verum, ut diximus, nulla est in his καταλι ψιe, id est scientia, quia sensus veras & simplices rerii specios non intuetur, ut reciὰ disputat Socrates in Theaeteto:nec sequitur si sensus vera sentiant, ut veritatem sciant& percipiant, quia aliud est sentire, aliud scire. et Secundus locus inductionis de tribus sensibus, auditu, odoratu,& gustatu.8 Confirmat fidem & constantiam in sensibus ab aliis causis, cum ad natura sanam & integram accellerit ratio confirmatioque doctrinae,ut adiudicivin ocul rum, pictura, aurium, musica. Vmbrae. 9 Vmbrae in pictura sunt, quibus imagines planae, solidae videntur essὸ,βc baEminentia. bere aliquem recessum: eminentia autem, qua imagines planae eminere atque ex- rare videntur. io Tibicines dicuntur instare, qui tibia vel buccina canunt, qui olim in C moediis & Tragoediis varios faciebant modos,ut vel ex ipse cantu & seno periti h mines intelligerent quae Comoedia vel Tragoedia recitanda esset. AntiQpa. ii Antiopa, tragoedia est Accii poetae de casibus&miseriis Antiopae uxoris Lyci regis Thebanorum. Andromacha. 32 Andromacha, Tragoedia Ennij poetae de calamitatibus & aerumnis Andromaches uxoris Hectoris,quae capta Troia a Neoptolemo rapta est,& postea variis modis agitata. is Iterat argumentum de tribus sensibus. i Probat umiliter in tactu essit comprehensionem aliquam veri. Primum argumentum a testimonio Cyrenaicorum, cuius argumenti, Iicut reliquorum, una ct communis est solutio, quod licet sensus interdum verum sentiant,nihil tamen unauam percipiunt: quia perceptio versatur circa communes & uniuersales notiones, insus circa singulares. is Quia tactus organum non est ipsa eam, sed aliquid subtus carnem, in quo est sensus omnium rerum tactilium:& mediu ipsit min tactu est nobis magis cognatum, quam in reliquissensibus.
Ptatem corporis cum virtute copulauit, a Zeiu, itonte condiscipulo resutatus.
i8 Transit a singularibus notionibus sensium ad generales animi notitias a. sensibus prosectas, quas declarat Gemplis. 39 Alia sunt exempla earum notionu quae persectam rei propostae naturam definiendo comprehendunt. 2o Confirmat aliouam esse comprehensionem animo & mento sectam, Idque a repugnantibus. Syllogismus connexus secundus, cuius assumptio praecessit. 2I secundum argumentum a circunstantiis comprehensionum.
104쪽
LIBER II. apax Tettium argumenes fallax est: memoria enim thesaurus in tam salsam, quam verarum notionu, & cepe falsa meminimus, quae tam n vera putamus esse. 13 Qu reum argumentum a definitione artis, quae constat ex multis praece pias varia notione comprehensis, ut Grammatica ex regulis orthographiae thimolograe, 0ntaxis , prosodiae. 24 Quintum argumentum a diuisione artis in duo genera , quorum unum εεωροπι τ appellatur, alterum προαπικον. sic Plato in ciuili scientiam in agentem& cognoscentem partitur: uuae partitio antiqua magis, quam vera est: quia omnea artes costant praeceptis & vliu:praecepta aute speculationes quaedam sunt & eonte-plationes, id est : vius vero in actione vel opere cernitur,quae est.
- Maxime vero virtutum cognitio confirmat percipi σ
comprehendi multa posse in quibus selis inesse etiam m
entiam dicimus, quam nos non comprehensionem modo
rerum , sed eam flabilem quoque cr immutabilem esse
censemus: ' ite que sapientiam artem vivendi, quae ipsa ex sese habeat constantiam. ' Ea autem constantia si nihil habeat percepti γ' cogniti, quaero unde nata sit, aut quomodo ' Ouaero etiam , ille vir bonus qui sa-tuit omnem cruciatum perferre, intolerabili dolore lacerari potiuN, quam aut inicium prodat, aut fidem, cur has sibi tam graues leges imposuerit, cum , quamobremita oporteret, nihil haberet comprehensi, percepti, co
gniti , consituri Nullo igitur modo fieri potest, ut quisquam tanti aestimet aequitatem oe fidem , ut eius construandae causa nullum μ'plicium recuset, nisi iis
rebμου assensio sit, quae false esse non possunt. Ipsa vero sapientia si se ignorabit sapientia sit necne, quomodo
primum obtinebit nomen sapientiae deinde quomodo fusicipere aliquam rem, aut agere fidenter audebit, cum certι nihil erit epod sequatur Cum vero dubitabit quid fit extremum m ultimum bonorum, ignorans quo om nia referantur, quὶ poterit esse sapientia Z Atque etiam
105쪽
18 A C A D. Q V IE ST. issu persticuum ea, constitui necessee esse initiam, quod sapientia, cum quid agere incipiat, sequatur: idque initium esse naturae accommodatum. ' nam aliter appeti
tio eam enim volumus ese itiαta,qua ad agendum impellimur , m id appetimus, quod est visium) moueri non pote i. Istud autem quod mouet, prius oportet videri,
e que credi: quod fieri non potest, si id quod visium erit,
discerni non poterit a falpo. ' Quomodo autem mouera animus ad appetendum potest, si id quod videtur, non
percipitur, accommodatumne naturae sit, an alienum fitemque, si, quid ossici sivi sit, non occurrit animo, nihil
unquam omnino aget, ad nullam rem unquam impellitur, nunquam mouebitur. '' quod si aliquid aliquando asturus est, necesse est id ei verum, quod occurri videri.
t Sextum argumentum ducitur a philosophia morali, quae propositi de artibus argumenti species est, in qua Lucullus arbitratur inesse lidam & expressam scientiam, sed falso, clim vetus illa de moribus disciplina vanis opinionibus petium x Teligione contineretur, non vllis demonstiatiotubus, qua selae philosephis vide tur efficero scientiam. 2 Probat firma de certa esse virtutii a causis: syllogism' conex' i. Si constantia vita nίhil habuit percepti, exsapientia nasci non potuit: Sed nascitur ex sapientia: abet igitur aliquid percepti. Assumptio prima est, quae complectitur definitiones sapientiae, ut ea sit ars vivendi per se krma, & ex praeceptis certis de indubitatis constans, qualem veteres philosoplu,qui sapientes habebantur, nullam consequi potuerunt, sed a vera de recta via sapientiae procul aborrarunt. 3 Propositio syllogitat. 4 Illus ratio propositionis per species virtutis, fidem, aequitatem, sortitudinem, quas vir bonus Se tortis maximὶ expetendas iudicat. s Conclusio syllogitat. 6 Secundum argumentum a repugnantibus. Syllogismus connexus tersus: Si sapientia de se, rebusquesbi subiecti, dubitet, non erit sapientia: Sed non dubitat. Oae enim rationem visa ,snem e bonorum omniu perstitit Mi igitur aliqua sapientia. Proposito syllosi sint primo loco pobitur. 7 Assumptio syllogisini ex remotione antecedentis, quae confirmatur primis causis Sc elementis beatae vitae, de quibus Cicero libro 3, η, s, de finibus. Qisi lubri nobis Christianis satis indicant antiquis philosophis nou modo ignotam suisse
106쪽
uendum possent allicere. Itaque falso & suppouto sapientiae nomine vanam quandam Sc impiam bene vivendi artem tradiderunt.1 Tertium argumentum a repugnantibus. Syllogismus connexus seeundusi Si visum visum a falso discam. non potes , -llus erit appetitare, qοι nos ad bina
Sed aliquis es appetitκι, quo impelli rad summum bonum: Igitur usum verum discemi poten a falso.s Amplificat proximum argumentum, iteritque syllogismum conexum seis eundi modi. Cuius propositio hic est. io Assumptio syllogismi de conclusio in eadem clausitIa reperiuntur, sicuti plerunque accidit in bonis authoribus.
quinod si ista vera Νnt , ratio omnis tollitur, quasi quaedam lux lumenque vitae:tamenne in ista prauitate perflabitis nam quaerendi initium ratio attulit, quae perfecit Virtutem, cum esset ipsa ratio confirmata quaerendo.' Quaestio autem en appetitio coinitionis: quaestion que finis inuentio. Τ QAt nemo inuenit falsae nec ea quae incerta permanent, inuenta esse possunt: ste Διm ea quae quasi inuoluta fuerunt, aperta sunt, tum inuenta dicuntur . sic iis initium quaerendi, m exituN percipiendi γ' comprehendedi tenet. Itaque argumeti conclusio,quae est Graece in fossilia desinitur, Ratio qua ex rebus perceptu ad id quod non percipiebatur, addu
cit. ' Quod si omnia vis ei modi essent, qualia si di
cunt,ut ea vel falsa esstpossent, neque ea posset vlla notio disicernere, quo modo quempiam aut conclusisseealiquid, aut inuenise diceremus S aut quae esset conclusi argumenti fides Ipsa autem ibilosephia, quae rationibus prog edi debet, quem habebit exitum Sapientiae vero quid futurum si s quae neque de se ipsa dubia tare debet, neque desiuis decretis, quae philosophi vocat δογματα: quorum nudum sine Icelere prori poterit. cum
107쪽
3o Α C A D. Q y IE S T. enim decretum proditur , lex veri rectἱque proditur. quo e vitio oe amicitiarum proditiones, oe rerumpublicarum nasii solet. Non potest igitur dubitari, quin
decretum nullum falsum psit esse, ' sapient que satis non sit esse fusum, sted etiam stabile, fixum, ratum esse
debeat, quod mouere nulla ratio queat. Talia aute neque esse,neque videripo sunt eorum ratione, qui illa via si,e quibus omnia decreta fiunt nata, negant quicquam
a falsi, interesse. Ex hoc illud est natum,quodpostulabat Hortensius, ut id ipsium saltem perceptum a sapiete
diceretis, nihilposepercipi. 8 Sed Antipatro hoc idem pollulari, cum diceret,et qui affirmaret nihil posse te ripi, constentaneum esse unu tamen illud dicere percipi posse, ut alia nonposiet,'' Carneades acutius resistebat. nam tantum abesse dicebat ut id consentaneum esset, ut maxime etiam repugnaret. qui enim negaret quicquam esse quod perciperetur, eum nihil excipere: ita necesse esse, ne id ipsium quidem quod exceptum non esse comprehendi 5 percipi ullo modo posse. Antiochus ad istulocum pressus videbatur accedere. quoniam enim id haberent Academici decretum Jentitis enim iam hoc me δόγμα dicere)nihil posse percipi, non debere eos in suo decreto, sicut in caeteris rebus, fluctuare: praesertim cum in eo summa consisteret. hanc enim esse regulam totiusphilosephiae, constitutionem veri , falsi, cogniti, incogniti. quam rationem quoniam Asiciperent, docereque vellent quae a quouis accipi oporteret, oe quae repudiari, certe hoc ipsum, ex quo omne veri fasque iudi-
108쪽
LIBER II. 3Icium esset, percipere eos debuisse. 'in etenim duo esse bis maxima in philosiophia, iudiciu veri, O Mem bonorarnequesapientem posse esse, qui aut cognoscendi esse ini
tium ignoret,aut extremu expetessi, vi aut undepro
risiatur, aut quo perueniendusis, nstat. ' haec autem habere dubia, confidere ut moueri non possint, abhorrere a sapientia plurimum. Hoc igitur modo potius erat ab his postulandum, ut hoc unum saltem,
percipi nibilposse, perceptum esse dicerent. Sed de inconstantia totius illorum sententiae,si viti sententia cui quam essepotest nihil approbantis, fit , ut opinor, dictum Iam.' Sequitur diss=utatio copiosa illa quidem, sed paulo abstrusior. habet enim aliquantum apb ficu:
ut verear ne maiorem largiar ei qui contra dicturus est,hbertatem S licentia. nam quid eum facturum putem de abditu rebus o obscuris, qui lucem eripere conetur Sed distulari poterat siubtilite quanto quasi artificio natura fabricata esset primum animal omne , deinde homine maxime: qua vis esset in sensibus: quemadmodi; prima visa nos tessere deinde appetitio ab his pulsa sequeretur: tum ut fensius ad res percipietas interiremus. Z mens enim ipsi, quae senseum fons vi, atque etiam ipsa sensius en, naturalem vim habet,quam intendit ad ea quibus mouetur. itaque alia visa sic arripit, ut his
statim utatur, aliqua sic recondit: e quibus memoria oritur . ' catera autem similitudinibus construit, ex quibus escisitur notitiae rem, quas Graeci tum 'β άνοίας,
tum ς vocant. eo cum accessit ratio, argumen-
109쪽
tique conclusis, rerumque innumerabilium multitudo tum m perceptio eorum omnium apparet, γ' eadem ratio profecta bis gradibus ad sapientiam peruenit. ' Ad rerum igitur scientiam , iuitaque constantiam Gptissima cum fit mens hominis, amplectitur maximὸ cognitione: S istam κα-λη , quam, ut dixi, verbum
e verbo exprimentes, comprehensionem dicemus, cuminam se amat s nihil est enim ei veritatis luce dulciu tu etiampropter usum.' Quocirca etiam sensibus utitur: m artes escit quasi sensus alteros: σ vsique eo philosiopbia ipsam corroborat, ut virtute essiciat, ex qua re una vita omnis apta sit. ' Ergo hi qui negantqμicquam posse comprehendi, haec ipsa eripiunt vel in-
frumenta, vel ornamenta vita, vel potius etiam totam vitam euertunt funditus, ipsiumque animal orbant animo: ut deicile sit de temeritate eorum,sterinde ut causa postulat, dicere.
a Transit Lucullus a morsi disicipIina ad diale meam, quam disputat esse eOprehensionis alleuius & perceptionis, idque primem ab inuentione prima Parte lua
tus arcis.. Syllogismus simplex primi generis: Omnis inuentia est reriam vera m in certarum: suastionis is er inuentio: α-Fιonis iσι ν finis es rerum verarum certarum.
Assumptio syllostismi. dumptio syllogismi. 3 Propositio syllogismi falso probatur argumetornon enlm Inuentionis est, essicere vires vera vel nua, certa vel incerta videatur,sed syllogitaimee quaestio euargumentis exposita est, dicitur inuenta esse, sed potius conclusa S iudicata: itaque videtur Lucullus inuenti em eum iudicio conturbare, quia iudicium quaestionis, quod in syllogismo situm ost, ipse resert ad inuentionem. 4 Concludit ex utraque dialecticae artis parte aliquam esse rerum κατά ψιν Me siquidem doctrina Se argumetum perspicuum,quo res aliqua probetur, inuemli& θllogismum constantem . quo de 'uaestione proposita iudicetur, construit.. s disputario pertinet ad dialecticam methodum, quae iubet in omnibus
philosophiae partibus via & ordine progredi, ut ea quae dicuntur, facile intelligi de percipi possint. έ Vide qinata temeritas fuerit antiquorum philosophorum, qui discipulo
110쪽
suos certis decretis se addictos esse iubebant, ut scelus Gederent de quoquam dubitare ' clim tamen innumerabilia pene huiusmodi hominum dogmata falsa Se impia fuerint. Hos philosophos Greci δογματGἰe appellant, qui tanquam aliquid percipi posset, certas formulas artium descripserunt. λ cademicos autem ις Ἀπικους, qui nihil definiunt, Se de rebus ita disputant, ut comprehendi non possint. 7 Hoc quidem de sapiente vere tactum est, quippe qui certam & stabilem scientiam teneat: sed veteres philosophi qui sua decreta sapientiae tribuebant,stulte do insipienter sapientia laudem sibi vendicabant. S Consectarium est ex propositione proximi syllogismi:
Omue decretum debet esse philosopho ratum G perceptum :A ibi ipsepercipi est aecretum Meadem a noua: me igitur saltem ratum G perceptum demicis esse debet.
s Explicat scholasticas altercationes philosophorum . Prima est Antipatri Stoici c5tra nouam Academiam ab adiunctis. Αeademici dicunt nihil posse sciri: go hoc unum saltem sciunt, nihil posse sciri. i o Carneades Antipatro resistit a genere ad speciem: Nulla resperripi potest: Id autem ipsum, ni biIpsepercipi ,eΠ aliqua res: Non pote Ii igitur vel idipsum saltem percipi. In haesententia cum esset Carneades,non utebatur nis verbis, quae plenam affirmationem significarent. sed iis tantum, quae probabile opinionem de his rebus, de quibus disserebatur, aliquam prae se ferrent, cuiusmodi essent, ita opinor, Sic mihi videtur, & simi lia. ii Antiochus Carneade resollit a similibus, ubi allegoria est a nauibus, quae quemadmodum non fluctuant, cum sumina aquae consistit, sic cum summa ratio se Academiae nouae,nihil posse percipi, in ea fluctuare, de incerta esse non debet. tr. Declarat similitu)inem ab adiunctis. Syllogisinus simplex primi generisia gula philosophia est ranstitutio veri fas, cogniti incogitati: cademici sequuntur regulam philosephiaron situunt igitur verum,salsum, eognitum, incognitum.
ra Aliud argumentum ab adiunctis,& syllogismus ex eodem genere primo amplicium: asunt partes princjes philosophia, Dialectica quae circa iudicium meri: O
Tthlea, quae ei rea morum doctrinam versatu ret
Sed Meademici hae dubia o incerta esse dicunt: Abhorrent igitur a philosophia. Propositio prima est. t Assiimptio & Conclusio. is Hic Lucullus imitatur veteres dialecticos, qui disputationem de senseu te animorum notitiis praecipuam dialecticae artis partem faciebant, ut docet Cicero primo Academico ad Varronem,cum tamen haec uniuersa proprie ad physicam de beat referri, ubi disseritur de facultatibus animae. is Duo sunt sontes, unde manat omnis cognitio 3c perceptiO,sensus de mes, quorum uterque a rebus sibi oblatis ad eas percipiendas mouetur. 1 Animus in homine unus est,qui videt,qui audit,qui olfacit, qui gustat, qui tangit, qui ratiocinatur & intelligit d tamen doctiinae gratia distinguitur a phil
sophis,ut cum res corporeas Jc materiatas instrumentis corporeis percipit, sensus appelletur: cum vero generales rerum notiones concipit,propriὰ mens dicatur,licet tamen .ut dixi,eadem anima virumque faciat.
i8 Animus generales notiones facit de construit ex inductione rerum specie similiam.